BÁO CÁO K T QUẾ Ả
NGHIÊN C U, NG D NG SÁNG KI NỨ Ứ Ụ Ế
1.L i gi i thi uờ ớ ệ
Sinh h c là b môn khoa h c th c nghi m có v trí h t s c quan tr ng trongọ ộ ọ ự ệ ị ế ứ ọ
h th ng tri th c khoa h c c a nhân lo i, có ý nghĩa thi t th c v i đi s ng,ệ ố ứ ọ ủ ạ ế ự ớ ờ ố
kinh t và xã h i loài ng i. Trong h th ng ch ng trình Sinh h c c pế ộ ườ ệ ố ươ ọ ấ
THCS nói chung và Sinh h c l p 9 nói riêng, bên c nh nh ng ki n th c thu cọ ớ ạ ữ ế ứ ộ
v lí thuy t đc mô t còn có m ng ki n th c không kém ph n quan tr ngề ế ượ ả ả ế ứ ầ ọ
là bài t p Sinh h c.ậ ọ
Qua th c ti n gi ng d y b môn sinh h c tr ng THCS đc bi t là ch ngự ễ ả ạ ộ ọ ở ườ ặ ệ ươ
trình sinh h c 9 tôi th y h c sinh r t lúng túng v ọ ấ ọ ấ ề kĩ năng gi i m t s d ngả ộ ố ạ
bài t p v t h p xác su t .Các em th ng không có ph ng pháp gi i bài t pậ ề ổ ợ ấ ườ ươ ả ậ
d ng này ho c làm nh ng thi u t tin v i k t qu tìm đc .Trong ch ngạ ặ ư ế ự ớ ế ả ượ ươ
trình sinh h c THCS ch a có h ng d n gi i chi ti t gi i lo i bài t pọ ư ướ ẫ ả ế ả ạ ậ
này.N u các em gi i theo cách gi i thông th ng thì t n r t nhi u th i gianế ả ả ườ ố ấ ề ờ
mà l i không chính xác ,khi bi t v n d ng toán t h p ,sác xu t vào gi i bàiạ ế ậ ụ ổ ợ ấ ả
t p thì s ti t ki m đc nhi u th i gian .Đây là ậ ẽ ế ệ ượ ề ờ đề tài hay, khó và m iớ đối
với học sinh và có ng d ng cao nh ng l i khá thi t th c, g n gũi v i điứ ụ ư ạ ế ự ầ ớ ờ
s ng. ố
Đã có nhi u tài li u vi t v v n đ này tuy nhiên qua m t s năm tham giaề ệ ế ề ấ ề ộ ố
b i d ng đi tuy n HSG sinh h c 9 tôi nh n th y đây là nh ng d ng bài t pồ ưỡ ộ ể ọ ậ ấ ữ ạ ậ
nhi u năm có trong đ thi HSG các t nh, các huy n. M t khác các d ng bàiề ề ỉ ệ ặ ạ
t p này khá khó và HS d b nh m l n .Nh n do th i gian có h n tậ ễ ị ầ ẫ ư ờ ạ ôi chỉ mới
đề cập đến m t s d ng bài t p th ng g p trong các đ thi c a các t nh,ộ ố ạ ậ ườ ặ ề ủ ỉ
huy n. ệV i nh ng lí do trên tôi đã ch n đ tài "ớ ữ ọ ề S d ng toán t h p, xácử ụ ổ ợ
su tấ d gi i nhanh m t s bài t p di truy nể ả ộ ố ậ ề ”, hi v ng đ này này s giúpọ ề ẽ
các em h c sinh tích c c ch đng v n d ng sáng t o gi i thành th o các bàiọ ự ủ ộ ậ ụ ạ ả ạ
t p di truy n có ng d ng toán t h p, xác su t trong các đ thi, tài li u thamậ ề ứ ụ ổ ợ ấ ề ệ
kh o ...ả
1
T đó giúp các em t tin h n khi gi i bài t p xác su t trong di truy n gópừ ự ơ ả ậ ấ ề
ph n nâng cao ch t l ng b i d ng h c sinh gi i THCS, hình thành choầ ấ ượ ồ ưỡ ọ ỏ ở
h c sinh năng l c t duy sáng t o, năng l c gi i quy t v n đ mà b môn diọ ự ư ạ ự ả ế ấ ề ộ
truy n đt ra hi n nay.ề ặ ệ
2.Tên sáng ki nế
“Sử d ngụ toán t h p, xác su t đ gi iổ ợ ấ ể ả nhanh m t s bài t pộ ố ậ di
truy nề”
3.Tác gi sáng ki n.ả ế
-H và tên : ọNguy n Th Chanhễ ị
-Đa ch tác gi sáng ki n : ị ỉ ả ế S nhà 7–Ngõ13 –Ph Tô Hi n Thành –Đngố ố ế ồ
Tâm –Vĩnh Yên –Vĩnh Phúc
-S đi n tho i :ố ệ ạ 01293532590 Email:chanhdc1@gmail.com
4.Ch đu t sáng ki n .Không có ch đu t .Ng i làm sáng ki nủ ầ ư ế ủ ầ ư ườ ế
t đu t các chi phí có liên quan đn đ tàiự ầ ư ế ề
5.Lĩnh v c sáng ki n.ự ế
D y b i d ng h c sinh gi i môn sinh h c 9 tr ng trung h c c sạ ồ ưỡ ọ ỏ ọ ở ườ ọ ơ ở
-H c sinh đi tuy n HSGTr ng THCS Đng C ng –Yên L c Vĩnhọ ộ ể ườ ồ ươ ạ
Phúc
6.Ngày sáng ki n đc áp d ng l n đu ho c áp d ng th nghi m ế ượ ụ ầ ầ ẳ ụ ử ệ
Tháng 7 năm 2016 đn tháng 4 năm 2017ế
7.Mô t v b n ch t c a sáng kiả ề ả ấ ủ nế
7.1. V n i dung c a sáng ki n:ề ộ ủ ế
S d ng Toán t h p xác xu t đ gi i nhanh m t s bài t p v quyử ụ ổ ợ ấ ể ả ộ ố ậ ề
lu t di truy n.ậ ề
Đ gi i đc các bài toán v xác su t sinh h c GV ph i gi ngể ả ượ ề ấ ọ ả ả
gi i cho HS hi u v các ki n th c liên quan đn xác su t nh sauả ể ề ế ứ ế ấ ư
a. M t s lý thuy t v tích h p toán T h p xác su tộ ố ế ề ợ ổ ợ ấ
a.1. Đnh nghĩa xác su tị ấ
Xác su t (P) đ m t s ki n x y ra là s l n xu t hi n s ki n đó (a) trênấ ể ộ ự ệ ả ố ầ ấ ệ ự ệ
t ng s l n th (n): P = a/n (Xác su t c a m t s ki n là t s gi a kh năngổ ố ầ ử ấ ủ ộ ự ệ ỉ ố ữ ả
thu n l i đ s ki n đó x y ra trên t ng s kh năng có th có)ậ ợ ể ự ệ ả ổ ố ả ể
Xác su t xu t hi n 1 ki u hình nào đó chính là t l c a lo i ki u hình đóấ ấ ệ ể ỉ ệ ủ ạ ể
trong t ng s cá th mà ta xét.ổ ố ể
Ví d : ụP Thân cao x thân th p →ấ F1 100% thân cao → F2 787 thân cao : 277
thân th p.ấ
2
Xác su t xu t hi n cây thân cao là:ấ ấ ệ
a.2. Các qui t c tính xác su tắ ấ
a.2.1. Qui t c c ng xác su tắ ộ ấ
Khi hai s ki n không th x y ra đng th i (ự ệ ể ả ồ ờ hai s ki n xung kh cự ệ ắ ), nghĩa
là s xu t hi n c a s ki n này lo i tr s xu t hi n c a s ki n kia thì quiự ấ ệ ủ ự ệ ạ ừ ự ấ ệ ủ ự ệ
t c c ng s đc dùng đ tính xác su t c a c hai s ki n:ắ ộ ẽ ượ ể ấ ủ ả ự ệ
P (A U B) = P (A) + P (B)
H qu : 1 = P (A) + P (A) P (A) = 1 - P (A)→ệ ả
Quy t c nhân xác su t đc áp d ng v i các s ki n x y ra đc l p nhau,ắ ấ ượ ụ ớ ự ệ ả ộ ậ
nghĩa là s xu t hi n c a s ki n này không ph thu c vào s xu t hi n c aự ấ ệ ủ ự ệ ụ ộ ự ấ ệ ủ
s ki n kia.ự ệ
Ví dụ : Đu Hà Lan h t vàng ch có th có m t trong hai ki u gen AA (tậ ạ ỉ ể ộ ể ỉ l ệ
14 ho c Aa (t l ặ ỉ ệ 24 ). Do đó xác su t (t l ) c a ki u hình h t vàng (ki uấ ỉ ệ ủ ể ạ ể gen
AA ho c Aa) s là: ặ ẽ ;
Xác su t ki u hình không ph i là h t vàng: ấ ể ả ạ
a. 2.2. Qui t c nhân xác su tắ ấ
Khi hai s ki n đc l pự ệ ộ ậ nhau, nghĩa là s xu t hi n c a s ki n nàyự ấ ệ ủ ự ệ
không ph thu c vào s xu t hi n c a s ki n kia thì qui t c nhân s đcụ ộ ự ấ ệ ủ ự ệ ắ ẽ ượ
dùng đ tính xác su t c a c hai s ki n:ể ấ ủ ả ự ệ
P (A và B) = P (A) . P (B)
VD1: ng i b nh b ch t ng do gen l n(a) n m trên NST th ng quy đnh.Ở ườ ệ ạ ạ ặ ằ ườ ị
B , m cùng có KG Aa ( không b ch t ng), xác su t h sinh con trai đu lòngố ẹ ạ ạ ấ ọ ầ
b b nh là bao nhiêu?ị ệ
Gi i: ả
- Xác su t sinh con trai là ấ và xác su t b b ch t ng (aa) là ấ ị ạ ạ
- Xác su t sinh con trai đu lòng b b ch t ng (aa) là: ấ ầ ị ạ ạ x =
VD2: Cho đu hà lan h t vàng thân cao ậ ạ d h p t th ph n. Xác su t g p câyị ợ ự ụ ấ ấ ặ
h t vàng thân th p là bao nhiêu?ạ ấ
3
Vì 2 tính tr ng này n m trên 2 NST khác nhau nên hai tính tr ng này di truy nạ ằ ạ ề
đc l p. Tính tr ng h t vàng khi t th ph n cho ra ộ ậ ạ ạ ự ụ ấ h t vàng: ạ h t xanh.ạ
Xác su t b t g p h t vàng là ấ ắ ặ ạ . Tính tr ng thân cao khi t th ph n cho ra ạ ự ụ ấ
thân cao: thân th p. Xác su t b t g p thân th p ấ ấ ắ ặ ấ . Nh v y xác su t b tư ậ ấ ắ
g p cây đu h t vàng thân th p là ặ ậ ạ ấ x =
Ví d ụ 3 : ng i, b nh b ch t ng do gen l n (a) n m trên nhi m s c thỞ ườ ệ ạ ạ ặ ằ ễ ắ ể
th ng qui đnh. B , m cùng có ki u gen Aa (không b ch t ng), xác su tườ ị ố ẹ ể ạ ạ ấ
h sinh con trai đu lòng b b nh là bao nhiêu?ọ ầ ị ệ
- Xác su t sinh con trai làấ và xác su t b b ch t ng (aa) là ấ ị ạ ạ
- Xác su t sinh con ấtrai đu lòng b b ch t ng là: ầ ị ạ ạ x =
a.2.3. Công th c t h pứ ổ ợ
- Gi s t p A có n ph n t (n ả ử ậ ầ ử ≥ 1). M i t p con g m k ph n t c a A đcỗ ậ ồ ầ ử ủ ượ
g i là m t ọ ộ t h p ch p k c a n phân tổ ợ ậ ủ ử đã cho.
(v i ớ
0 ≤ k ≤ n
)
Ví d : Xét phép lai Aa x aa thu đc Fụ ượ 1. đi FỞ ờ 1, l y ng u nhiên 3 cáấ ẫ
th , xác su t đ thu đc 2 cá th không thu n ch ng là bao nhiêu?ể ấ ể ượ ể ầ ủ
Bài gi i:ả
P . Aa x aa F→1: Aa : aa
đi FỞ ờ 1, l y ng u nhiên 3 cá th , xác su t đ thu đc 2 cá th không ấ ẫ ể ấ ể ượ ể
thu n ch ng là: ầ ủ x x =
b. Ph ng pháp gi i m t s d ng bài t pươ ả ộ ố ạ ậ
D ng 1: Tính xác su t trong quy lu t di truy n ạ ấ ậ ề
D ng 1.1.Bài t p sác xu t v ki u genạ ậ ấ ề ể
4
B c 1: Tìm t l c a ki u gen c n tính xác su t.ướ ỉ ệ ủ ể ầ ấ
B c 2: S d ng toán t h p đ tính xác su t.ướ ử ụ ổ ợ ể ấ
Ví d 1ụ: phép lai AaBb x Aabb thu đc đi FỞ ượ ờ 1. L y ng u nhiên 3 cáấ ẫ
th Fể1, xác su t đ thu đc 3 cá th đu có KG AaBb là bao nhiêu?ấ ể ượ ể ề
Bài gi i:ả
B c 1: Tìm ki u KG c n tính xác su t:ướ ể ầ ấ
SĐL: AaBb x Aabb = ( Aa xAa) ( Bb x bb)
AaxAa
BbxBb
TL cá th có KG AaBb = ể x =
B cướ 2: S d ng toán t h p đ tính xác su t.ử ụ ổ ợ ể ấ
- Xác su t thu đc 3 cá th có KG AaBb là: ấ ượ ể
Ví d 2: Cho bi t m i c p gen quy đnh 1 c p tính tr ng, alen tr i là tr iụ ế ỗ ặ ị ặ ạ ộ ộ
hoàn toàn. Xét phép lai AaBbDdEe xAaBBDdEE đc Fượ 1.
a. L y ng u nhiên 1 cá th , xác su t đ thu đc cấ ẫ ể ấ ể ượ á thể thuần chủng là
bao nhiêu?
b. Trong s các cá th có KH 4 tính tr ng tr i, l y ng u nhiên 3 cá th ,ố ể ạ ộ ấ ẫ ể
xác su t đ thu đc 2 cấ ể ượ á thể thuần chủng là bao nhiêu?
Bài gi i:ả
Xét riêng t ng c p gen: Aa x Aa →ừ ặ
Bb x BB →
Dd x Dd →
Ee x EE →
a. L y ng u nhiên 1 cá th , xác su t đ thu đc cấ ẫ ể ấ ể ượ á thể thuần chủng
là:
5