Đề tài SKKN: Hướng dẫn học sinh nghiên cứu khoa học kỹ thuật đạt hiệu quả.
Trang 1
PHỤ LỤC 2
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO AN GIANG
TRƢỜNG THPT NGUYỄN SINH SẮC
CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập – Tự do – Hạnh phúc
-------------------------------
----------------------------
An Giang, ngày 10 tháng 2 năm 2020
BÁO CÁO
Kết quả thực hiện sáng kiến, cải tiến, giải pháp kỹ thuật, quản lý, tác nghiệp,
ứng dụng tiến bộ kỹ thuật hoặc nghiên cứu khoa học sƣ phạm ứng dụng
I.
Sơ lƣợc lý lịch tác giả:
-
Họ và tên: Nguyễn Quốc Đăng Nam, nữ: Nam
-
Ngày tháng năm sinh: 24 / 03/ 1985
-
Nơi thƣờng trú: Long Thạnh C, Long Hƣng, Tân Châu, An Giang
-
Đơn vị công tác: Trƣờng THPT Nguyễn Sinh Sắc
-
Chức vụ hiện nay: Giáo viên
-
Lĩnh vực công tác: Giảng dạy môn sinh học
II.
Sơ lƣợc đặc điểm tình hình đơn vị:
1. Thuận lợi:
- Tập thể sư phạm có tinh thần đoàn kết, có lòng tự trọng nghề nghiệp, có tinh thần trách nhiệm,
tất cả vì sự tiến bộ của học sinh.
- Ban đại diện Cha mẹ học sinh hỗ trợ các hoạt động của trường và thường xuyên phối hợp trong
giáo dục học sinh .
- BGH luôn khuyến khích và tạo điều kiện thuận lợi cho học sinh nghiên cứu khoa học
2. Khó khăn:
- Tuyển đầu vào thấp nên đa số học sinh bị mất căn bản; một bộ phận cha mẹ học sinh chưa quan
tâm đúng mức đến việc học con em mình . Nên còn thiếu ý tưởng trong nghiên cứu khoa học
- Phòng thực hành thí nghiệm chưa được trang bị đầy đủ, trang thiết bị dạy học chưa đáp ứng yêu
cầu dạy học gây khó khăn trong thực nghiệm
-Tên sáng kiến: Hướng dẫn học sinh nghiên cứu khoa học kỹ thuật đạt hiệu quả.
-Lĩnh vực: Khác
Đề tài SKKN: Hướng dẫn học sinh nghiên cứu khoa học kỹ thuật đạt hiệu quả.
Trang 2
III.
Mục đích yêu cầu của sáng kiến
1.
Thực trạng ban đầu trƣớc khi áp dụng sáng kiến
- Do học sinh thường có nhận thức nghiên cứu khoa học là làm những công việc rất lớn
và ở trình độ kiến thức của các em sẽ không làm được. Cho nên khi sở giáo dục và nhà trường
phát động cuộc thi nghiên cứu khoa học thanh thiếu niên, các em thường rất ngại khi tham gia
hoặc không quan tâm vì không tìm được ý tưởng và chưa tự tin vào khả năng của bản thân có
thể thực hiện được một đề tài nghiên cứu của riêng mình. Cũng xuất phát từ lí do đó nên các em
không chịu suy nghĩ để tìm đề tài nghiên cứu từ đó mà rất ít ý tưởng để nghiên cứu.
- Đối giáo viên, việc hướng dẫn học sinh thi khoa học kỹ thuật còn ngại khó, sợ mất nhiều
thời gian hoặc chưa nắm được hình thức trình bày một đề tài nghiên cứu và các bước để gợi ý
các em thực hiện đề tài nghiên cứu khoa học một cách thành công … nên dẫn đến đầu tư chưa
hiệu quả, chưa có nhiều sản phẩm tham gia dự thi.
2.
Sự cần thiết phải áp dụng sáng kiến
- Việc học sinh tham gia nghiên cứu khoa học sẽ đáp ứng được yêu cầu đổi mới của giáo
dục là phát huy tính chủ động tích cực và sáng tạo của học sinh. Góp phần đổi mới hình thức
tổ chức dạy học; đổi mới hình thức và phương pháp đánh giá kết quả học tập; phát triển năng
lực và phẩm chất của học sinh. Ngoài ra khi giáo viên tham gia hướng dẫn học sinh nghiên
cứu khóa học sẽ thúc đẩy giáo viên tự bồi dưỡng nâng cao năng lực chuyên môn, nghiệp vụ;
nâng cao chất lượng dạy học trong các cơ sở giáo dục trung học;
- Cuộc thi nghiên cứu khoa học giúp các em học sinh có thể vận dụng các kiến thức đã học
vào giải quyết các tình huống thực tế, giúp năng cao khả năng sáng tạo và linh hoạt trong việc
vận dụng kiến thức. Khi các em đã vận dụng được kiến thức sẽ tăng hứng thú học tập của học
sinh, các em sẽ yêu thích môn học hơn.
- Tạo điều kiện cho học sinh có thể thể hiện khả năng của bản thân và tăng cường trao đổi
giữa học sinh của các trường, giao lưu văn hóa, giáo dục giữa các địa phương.
3.
Nội dung sáng kiến
Để thực hiện dự án Khoa học-Kỹ thuật đạt hiệu quả cần thực hiện các giải pháp sau:
3.1 Tìm hiểu về hướng dẫn của cuộc thi
- Giáo viên hướng dẫn cần tìm hiểu, nghiên cứu kỹ nội quy, quy định và hướng dẫn của
cuộc thi: về các lĩnh vực dự thi, đối tượng được dự thi, cách làm các biểu mẫu liên quan
đến cuộc thi như phiếu đăng ký, phiếu người bảo trợ, ….., cấu trúc trình bày của một dự án
Đề tài SKKN: Hướng dẫn học sinh nghiên cứu khoa học kỹ thuật đạt hiệu quả.
Trang 3
nghiên cứu khoa học, các tiêu chí đánh giá đề tài dự thi
- Trước hết giáo viên cần tìm hiểu kỹ các lĩnh vực dự thi để xác định đúng đề tài đang
hướng dẫn học sinh nghiên cứu thuộc lĩnh vực nào.
- Tiếp theo giáo viên cần tìm hiểu các cấu trúc của một bài báo cáo nghiên cứu
khoa học, có nhiều loại cấu trúc bài nghiên cứu khác nhau tôi thường chọn cấu trúc
sau để hướng dẫn học sinh viết bài báo cáo
1.
Trang bìa
2.
Mục lục
3.
Tóm tắt
4.
Phần 1 tổng quan
5.
Phần 2 : nghiên cứu lý thuyết
6.
Phần 3: nghiên cứu thực nghiệm
7.
phần 4: kết luận
8.
Tài liệu tham khảo
- Thiết kế poster đúng kích thước quy định, thể hiện các nội dung sau:
+ Tên dự án
+ Tóm tắt
+ Giới thiệu
+ Quy trình
+ Các chức năng
+ Kết luận
+ Hướng phát triển
+ Tài liệu tham khảo
3.2. Gợi ý và xây dựng ý tưởng từ học sinh
- Sử dụng các tiết sinh hoạt chủ nhiệm hoặc sinh hoạt ngoài giờ, các tiết trong các tuần dự
trữ tôi phổ biến nội dung cuộc thi nghiên cứu khoa học cho học sinh để học sinh có được những
kiến thức cơ bản về cuộc thi cũng như biết được dự án nghiên cứu khoa học - kỹ thuật là như
thế nào?
- Giới thiệu một số đề tài đã đạt giải cấp tỉnh của các trường khác, đặc biệt cung cấp cho
học sinh thông tin về các đề tài đơn giản mà đã đạt giải để các em thấy được nghiên cứu khoa
Đề tài SKKN: Hướng dẫn học sinh nghiên cứu khoa học kỹ thuật đạt hiệu quả.
Trang 4
học không phải cứ nhất thiết là phải làm những cái thật to lớn mà chỉ cần nghiên cứu và cả tiến
những vấn đề nhỏ quanh bản thân các em, từ đó tạo cảm hứng cho các em hình thành ý tưởng
nghiên cứu. Phân tích các điểm sáng tạo của các đề tài tham gia dự thi cấp tỉnh của năm trước
để học sinh tìm ý tưởng nghiên cứu.
- Trong các tiết dạy chú ý giảng dạy các kiến thức về cơ chế của các thí nghiệm trong sinh
học và các ứng dụng của chúng trong đời sống thực tế để từ cơ sở đó các em có thể hình thành
các ý tưởng nghiên cứu
ví dụ: khi giảng dạy bài hô hấp ở thực vật, giáo viên giới thiệu qua các thành phần và chức
năng của các dụng cụ thực hiện thí nghiêm phát hiện hô hấp ở thực vật. Khi phân tích thí
nghiệm phát hiện hô hấp tạo ra nước đã giúp học sinh thấy được khả năng hút nước qua màng
bán thấm của muối CaCl2 từ đó học sinh hình thành ý tưởng tách nước ra khỏi tinh dầu trong
việc chiết rút tinh dầu nhờ muối và màng bán thấm là da ếch.
-
Tổng hợp danh sách học sinh đạt giải của trường qua từng năm học tạo động lực cho các
em suy nghĩ ý tưởng, tìm ý tưởng
- Giới thiệu đến học sinh những trang web hay hoặc những video về sáng chế để thúc đẩy
niềm đam mê, tìm tòi học hỏi của của học sinh.
- Phân tích các điểm yếu còn hạn chế của các đề tài nghiên cứu trước để học sinh tìm ý
tưởng khắc phục và tiếp tục đề tài nghiên cứu đó ở năm sau.
ví dụ: Sau khi đã hướng dẫn học sinh thực hiện đề tài nghiên cứu “ Kỹ thuật chiết rút tinh
dầu bằng da ếch” đã đạt giải cấp tỉnh . Ở năm sau đó để giúp học sinh tìm ý tưởng nghiên cứu
tôi đã phân tích cho học sinh thấy được điểm hạn chế của đề tài đó là da ếch không thể dùng
nhiều lần và tiết diện hút nước quá nhỏ làm giảm hiệu quả các việc chiết rút tình dầu. Từ đó đã
gợi ý học sinh tìm các vật liệu thay thế và tìm phương pháp để tăng diện tích tiếp xúc giữa hơi
nước và muối. Từ đó đã giúp học sinh hình thành được ý tưởng là dùng màng RO để thay thế
da ếch và thiết kế lại dụng cụ để tăng diện tích tiếp xúc
3.3. Chọn tên dự án dự thi và xây dựng kế hoạch thực hiện dự án
- Qua tất cả các giải pháp trên sẽ giúp học sinh hình thành ý tưởng cho dự án của
mình. Khi chọn tên dự án dự thi cần chú ý đến các yếu tố sau:
+ Tính mới: Chưa được tìm ra hoặc có những chức năng mới mà chưa sản phẩm nào có,
khắc phục các hạn chế của các phương pháp đang sử dụng hiện tại, thể hiện được điểm
sáng tạo của học sinh.
+ Tính khả thi: Có thể ứng dụng rộng rãi, có thể thực hiện được.
Đề tài SKKN: Hướng dẫn học sinh nghiên cứu khoa học kỹ thuật đạt hiệu quả.
Trang 5
+ Tính hiệu quả: Giá thành thấp và đem lại hiệu quả khi sử dụng.
- Sau khi đã chọn được tên cho dự án thì tiến hành xây dựng kế hoạch thực hiện dự án.
Việc xây dựng kế hoạch cho dự án rất quan trọng. Kế hoạch cần chia ra từng giai đoạn thực
hiện (Có thời gian bắt đầu và kế thúc cho từng giai đoạn). Kế hoạch này giáo viên hướng
dẫn cần phải để cho học sinh tự xây dựng. Muốn xây dựng tốt kế hoạch nghiên cứu giáo
viên hướng dẫn sẽ định hướng những việc cần làm để thực hiện ý tưởng nghiên cứu của học
sinh. Thông thường các em chỉ nêu lên ý tưởng chứ không hình dung được mình phải làm
như thế nào. Do đó giáo viên cần tìm hiểu rõ cấu trúc của một bài báo cáo nghiên cứu khoa
học để định hướng cho học sinh các việc cần phải làm. Rồi từ đó các em sẽ tự mình vạch ra
kế hoạch nghiên cứu.
Ví dụ dự án “ Kỹ thuật chiết rút tinh dầu thực vật bằng da ếch”
Trong dự án này học sinh chỉ nêu lên được ý tưởng là dùng da ếch để lọc nước ra khỏi
tinh dầu nhờ lực hút nước của muối. Từ ý tưởng đó giáo viên cần phải hướng dẫn cho học
sinh các việc cần thực hiện là : nghiên cứu lý thuyết về tính bán thấm của da ếch qua việc
tìm hiểu về cấu trúc và chức năng của màng sinh chất, đặc tính và cấu trúc của tinh dầu;
tiến hành xây dựng thí nghiệm , thiết kế mô hình để thí nghiệm thực nghiệm; phân tích dữ
liệu để kết luận từ đó học sinh xây dựng kế hoạch như sau:
Bước 1: Nghiên cứu lý thuyết: (1/7/2018 đến 12/7/2018)
- Tìm hiểu quy trình tách chiết tinh dầu bằng phương pháp chung cất lôi cuốn hơi nước
đang được áp dụng qua các wedsite và sách
- Tìm hiểu về đặc tính bán thấm của màng tế bào
- Tìm hiểu cấu trúc phân tử và đặc tính của tinh dầu thực vật
- Thiết kế mô hình tách tinh dầu ra khỏi nước bằng da ếch
Bước2: Tiến hành thực nghiệm để kiểm tra tính thực tiễn của lý thuyết (13/7/2018 -
1/10/2018)
- Nồi chưng cất ( nồi áp suất), một đoạn 2.5 m ống dây dẫn bằng nhựa ( dây dẫn hơi
nước và tinh đầu ), một thùng rỗng được tạo một lỗ nhỏ phần đáy thùng để đưa dây dẫn đi
qua ( thùng ngưng tụ), dụng cụ chứa tinh dầu sau chưng cất, da ếch, 2 bình tam giá 250 ml,
ống dẫn cách nhiệt, keo dán, đèn cồn, bếp đun.
- Thực hiện quy trình với các bước như sau:
+ Chiết tinh dầu từ thực vật bằng phương pháp chưng cất lôi cuốn hơi nước để thu
được tinh dầu có lẫn nước ( tinh dầu không tinh khiết)