Vietnam J. Agri. Sci. 2025, Vol. 23, No. 3: 395-410
Tp cKhoa hc Nông nghip Vit Nam 2025, 23(3): 395-410
www.vnua.edu.vn
395
TNG QUAN V TÁC NHÂN GÂY TRIU CHNG THI R
VÀ THI THÂN TRÊN CÂY SU RIÊNG (
Durio zibethinus
L.) VÀ BIN PHÁP QUN LÝ
Nguyn Gia Huy1,2*, Trn Th Thu Trâm1, Đặng Th Kim Uyên2, Nguyễn Văn Hòa2
1Trường Đại hc Cần Thơ
2Viện Cây ăn quả min Nam
*Tác gi liên h: giahuybvtv@gmail.com
Ngày nhn bài: 14.01.2025 Ngày chp nhận đăng: 19.03.2025
TÓM TT
Su riêng (Durio zibethinus L.) loi trái cây giá tr kinh tế cao, được ưa chuộng ti khu vực Đông Nam Á.
Hin nay, loi trái cây này có giá tr xut khu và din tích canh tác liên tục gia tăng qua từng năm. Bên cạnh đó, việc
trao đổi, giao lưu nhập khu các ging sầu riêng năng suất chất lượng cao được đẩy mnh. Nhưng điều
này cũng tạo ra h ly không mong mun c th là tăng khả năng du nhập các loi dch hi ngoi lai và sc khe cây
sầu riêng cũng bị gim do x lý hóa chất thường xuyên. Đặc bit là các triu chng thi rthi thân su riêng tr
thành mt yếu t tác động đến chất lượng và phm cht ca loi trái cây này; nht là khi nhu cu v sản lượng tăng
mnh, din tích m rng mt kim soát hình thành các vùng trng chuyên canh thì loi bnh này càng phc tp
ph biến. Đây những vấn đề gây nh ởng đáng kể đến sc khỏe năng sut của cây, đặt ra nhu cu cp
bách v vic nghiên cu tng quan v bnh thi thân và thi r trong cây su riêng, nghiên cu hy vng có th đóng
góp vào phát trin nông nghip bn vững, tăng cường năng suất và gim thit hi tối đa của loi bnh này.
T khóa: Bin pháp qun lý, Phytophthora spp., Pythium spp., su riêng, thi thân, thi r.
Overview of the Causes of Root and Stem Rot Symptoms
on Durian Trees (Durio zibethinus L.) and Management Measures
ABSTRACT
Durian (Durio zibethinus L.) is a fruit with high economic value and is famous in Southeast Asia. Currently, the
export value and its cultivated area has been continuously increasing year by year. In addition, the exchange and
import of durian varieties with high yield and quality are promoted but this also creates unwanted consequences,
specifically increasing the possibility of introducing foreign pests and also reducing the health of durian trees due to
frequent chemical treatment. Especially, the symptoms of durian root rot and stem rot become a factor affecting the
quality of this fruit. Especially when the demand for output increases sharply, the area expands uncontrollably and
specialized growing areas are formed, this disease becomes more complicated and common. These are problems
that significantly affect the health and productivity of the tree, creating an urgent need for comprehensive research on
stem rot and root rot in durian trees. Research hopes to contribute to sustainable agricultural development,
increasing productivity and minimizing damage from this disease.
Keywords: Durian, management measures, Phytophthora spp., Pythium spp., root rot, stem rot.
1. ĐT VN Đ
Sæu riêng (Durio zibethinus L.) mt loäi
cåy ën quâ nhiệt đĆi thuc h Malvaceae,
trung tâm xuçt xĀ ć bán đâo Malaysia,
Indonesia Borneo (Verheij, 1991). Sæu riêng
loäi trái cây giá trð kinh tế cao ni tiếng
täi khu văc Đông Nam Á gồm các nþĆc sân xuçt
đĀng đæu nhþ Thái Lan, Malaysia, Indonesia
Vit Nam (Træn Vën Håu & Træn Hiếu,
2023); ngoài ra, sæu riêng ng đþợc trng vĆi
quy nhó nhþ ć Campuchia, Australia
(Queensland vùng lãnh th phía bíc), Sri
Lanka, Papua New Guinea Ấn Độ (Yaacob &
Tng quan v tác nhân gây triu chng thi r thi thân trên cây su riêng (Durio zibethinus L.) bin pháp
qun lý
396
Subhadrabandhu, 1995; Ketsa, 2018), Hawaii,
Costa Rica, Brazil, Ecuador Panama (Love &
cs., 2019).
Täi Vit Nam, tng din tích trng sæu
riêng đến nëm 2018 hĄn 47 nghìn ha (Cýc
Trng trt, B NN&PTNT, 2019). Sæu riêng
đþc trng thành bn vùng canh tác lĆn bao
gồm Đng bìng sông Cāu Long täi huyn Cai
Lêy (Tin Giang), Ch Lách (Bến Tre), Vüng
Liêm (Vïnh Long) Kế Sách (Sòc Trëng) đþc
trng ć quy nhó l thþąng dþĆi 1ha; Tây
Nguyên bao gồm Đëk Lëk, Pleiku Kontum;
Đông Nam bộ gồm Đồng Nai, Tây Ninh và Bình
PhþĆc vùng duyên hâi Nam Trung b đþc
trng râi rác täi các tînh Bình Thuên, Khánh
Hòa, Phú Yên, Quâng Ngãi, Quâng Nam
Thÿa Thiên Huế (Træn Vën Håu & Træn S
Hiếu, 2023). G trð xuçt khèu sæu riêng cûa
Việt Nam nëm 2023 đät 2,22 t USD và dă kiến
kim ngäch xuçt khèu gia tëng thêm tÿ 1-1,5 t
USD trong các nëm i (Tridge, 2024). Hin
ng thi r và thi thân trên sæu riêng ânh
ćng chính đến să phát trin cûa cây (Lim &
Chan, 1986). Tn thçt mùa màng chi phí
phòng trÿ þĆc tính khoâng 20-25% sân lþợng
(Drenth & Guest, 2004); trong khi bnh thi quâ
do cùng loäi mæm bnh gây ra thit häi 30% ć
Malaysia (Chau, 1998).
Trong bi cânh sân lþợng nông nghip ngày
càng tëng sæu riêng đòng vai trñ quan trng
trong nn kinh tế các nþĆc nhiệt đĆi, vic
nghiên cĀu v bnh thi thân và thi r trên cây
sæu riêng trć nên cæn thiết cçp bách. Mt
trong nhĂng thách thĀc chính hiu să lan
truyn cûa bnh đðnh các yếu t ânh
ćng đến să bùng phát trong điu kin i
trþąng khác nhau và đánh giá hiệu quâ cûa các
phþĄng pháp chèn đoán hiện đäi giúp phát trin
bin pháp phòng chĂa trð mt cách hiu quâ.
Chiến lþợc quân bn vĂng ng mt khía
cänh quan trọng, đặc biệt khi đi mt vĆi să
chng kháng thuc ngày càng gia tëng tÿ tác
nhân gây bnh. Bài báo tng quan này cung cçp
thông tin v bnh häi trên cây sæu riêng đề
xuçt hþĆng nghiên cĀu, giâi pháp thiết thăc,
góp phæn nâng cao să hiu biết và khâ nëng
quân cho nhĂng ngþąi liên quan đến ngành
sân xuçt sæu riêng.
2. TÌNHNH SÂN XUT VÀ C ĐNG
CA BNH ĐN SÂN NG
2.1. Tình hình sân xut và tiêu th
Sæu riêng loäi cåy ën trái đặc sân giá
trð kinh tế cao, đþợc trng nhiu ć các nþĆc ć
Đông Nam Á nhþ Indonesia, Thái Lan,
Malaysia, Việt Nam, Philippines, Campuchia…
Theo s liu thống nëm 2021
(Manakitsomboon, 2022) Indonesia sân lþợng
sæu riêng đĀng đæu thế giĆi vĆi khoâng 1,37 triu
tçn, tiếp theo Thái Lan (1,11 triu tçn). Vit
Nam đĀng thĀ ba vĆi 0,67 triu tçn, tiếp theo
Malaysia (Mã Lai), Philippines, Campuchia. Mc
quc gia sân lþợng sæu riêng lĆn nhþng
sæu riêng Indonesia chû yếu đáp Āng nhu cæu
tiêu thý nội đða, chî mt s ng nhó xuçt
khèu sang Singapore, Malaysia Trung Quc
nên sæu riêng Indonesia hæu nhþ không nh
tranh vĆi các nþĆc trong khu văc.
Vit Nam, theo þĆc tính cûa Cýc Trng
trt (B NN&PTNT), din tích trng sæu riêng
nëm 2023 đät 131.000ha, tëng 20% so i nëm
2022, sân lþợng đät 1 triu tçn. Ging sæu riêng
cûa Vit Nam chû yếu Monthong và Ri6. Sæu
riêng đþợc thu hoäch bìng cách cít 1-2 læn khi
trái trþćng thành sau đò xā cho chín đ xuçt
khèu giống nhþ kỹ thuêt cûa Thái Lan.
Vit Nam hin 3 vùng sân xuçt chính
ĐBSCL, miền Đông Nam bộ Tây Nguyên.
Thąi vý thu hoäch bít đæu ć ĐBSCL tÿ tháng 4
đến tháng 6, tiếp theo là miền Đông Nam b thu
hoäch tÿ tháng 5-7 Tây nguyên tÿ tháng
8-10. Tuy nhiên, do li thế quân đþợc ngun
Ćc áp dýng k thuêt xā ra hoa, ć
ĐBSCL th sân xuçt râi vý quanh nëm, đåy
li thế cûa sæu riêng Vit Nam khi cänh
tranh vĆi các nþĆc trong khu văc.
Nëm 2022, Vit Nam xuçt khèu sæu riêng
chî đät hĄn 400 triệu USD nhþng 9 tháng đæu
nëm 2023, xuçt khèu đät giá trð 1,63 t USD
theo dă đoán a Hip hi Rau quâ, nëm 2024
giá trð xuçt khèu sæu riêng có th đät tÿ 2-2,5 t
USD (Tridge, 2023).