BONOIVU • •
•
A
::..
CHUYENDEI TIN HOC CO BAN
•
T4P TAl LIJU GIANG D~ y
nANH CHO LOP DOl DUONG KIEN THUC vA KY NANG CONG NGH:E: THONG TIN ,,~ DQ, CONG CHUC XA KHU vVC DONG DANG ~~~, rGll~
-1JJ[J .,,~.,.-
'J.blo Quyit djnh s6:1-£ilQD-BNV ngay!JO thang!i nam 2012
cija B(j trrrimg B(j N(ji vp)
Hit Noi - 2012 •
BAIl: cAe KHAI NI~M co BAN VE MAy TiNH
1. Cac khai ni~m CO' ban v~ may tinh.
Sau khi hoan thanh nQi dung nay, ngrro; sir d\lng n~m drrQ'c:
• Cac lol;li may dnh ph6 bi€n hi~n nay.
~"
• Cac b('> ph?n chinh cua may dnh ca nhan.
• Sa d6, cach dau n6i, l~p di;it thiSt bi ph~n cung.
• Cac thi€t bi 1uu tm, thi€t bi d~u VflO, thi€t bi d~u ra.
• Cac 10l;li ph~n mem thong dVng.
1.1. Cac IO\li may tinh.
• Cach bao quan may dnh.
May dnh, hay con gQi 1a may vi tinh hoi;ic may di~n toan, 1a nhUng thi€t bi hay h~ th6ng dUng de tinh toan, kiem soat cac hOl;lt d('>ng co the bieu di€n du6'i dl;lllg s6 hay quy 1u?t logic. May tinh duqc l~p ghep boo cac thanh ph~n co the thlJC hi~n cac chuc nang dan gian dii dinh nghla tru6'c. Qua trinh tac d('>ng cua cac thanh phk nay dii tl;lo cho may tinh
kha nang xu 1y thong tin. NSu duqc thiSt l?p chillh xac (thong thuemg boi cac chuang trinh may tinh) thi may tinh co the mo phong ll;li m('>t s6 khia cl;lnh cua van de hay cua h~
th6ng.
Co nhieu cach de phan 10l;li may tinh, cach ph6 biSn nhat 1a phan lol;li may tinh dlJa tren mvc dich cua nguai su dVng bao g6m cac 10l;li: Sieu may tinh, may tinh lan, may chu,
1.1.1. May tinh ca nhan - PC (Personal Computer).
may trl;lm, may tinh ca nhan (PC), may tinh xach tay (Laptop), may tinh bang, thi€t bi h6 trq ky thu?t s6 ca nhan (PDA), vv...Trong khuon kh6 tai 1i~u nay chi de C?P t6'i hai 10l;li may tinh ph6 biSn hi~n nay 1a may tinh ca nhan (PC) va may tinh xach tay (Laptop).
La 10l;li may vi dnh de ban nho, ph6 biSn nhfrt v6'i gia ca, kich thu6'c va SlJ tuang thich cua no phu hqp v6'i nhieu nguai su dvng. May dnh ca nhan duqc l~p ghep boi nhieu linh ki~n, thanh ph~n khac nhau nhu: Vo may Hnh, b('> ngu6n, bo ml;lch chu, kh6i
xu ly trung tam, b('> nh6' RAM, 6 rna cung, 6 rna quang, vv ...
Hlnh 1: May tinh ca nhan.
1.1.2. May tinh xaeh tay (Laptop).
La lo~i may tinh ca nhan nho gQn co th~ mang xach duQ'c, thuemg dung cho nhfrng nguai thuemg xuyen di chuy~n. No thuemg co trQng luqng nhtt, tuy thu<)c van hang san xu~t va ki~u may danh cho cac mvc dich Slr dVng khac nhau. May tinh xach tay co d~y dll cac thanh ph~n co ban clla m<)t may tinh ca nhan thong thuemg.
Hinh 2: May tinh xach tay.
1.2. Cae bQ ph~n ehinh ella may tinh ea nhan (PC). 1.2.1. Vo may (Case).
V0 may tinh la m<)t thi~t bi dung d~ g~n k~t' va bao v~ cac thi~t bi ph~n cung trong may tinh. V 0 may tinh co nhi~u lo~i khac nhau, cac thi~t k~ rieng bi~t clla vo may tinh da t~o ra SlJ khac bi~t clla cac hang may tinh khac nhau va cac ki~u dang khac nhau trong cung m<)t hang.
- Full-tower: Lo~i dung, d(Lt tren ban ho(Lc tren m(Lt d~t co kich cO' IOn. - Mid ho(Lc Mini-tower: Lo~i vo may dung kich cO' trung binh ho(Lc th~p. - Desktop: Lo~i vo n~m, d(Lt tren m(Lt ban, co th~ d(Lt man hinh len tren vo.
2
V 0 may tinh ca nhan thuang duQ'c chia thanh cac lo~i:
- Low-profile: Lo~i thanh, mong, nho g<;m. Lo~i mlY thuOng dugc thi~t k~ cho
cac may tinh ca nhan nguyen chi~c.
V0 may tinh cfrn dap (rng cac yeu cfru t6i thi~u sau:
- Dll cung, vfrng d~ dam bao chiu dugc h!c va d~p (6 muc dQ th~p) tu mQi
hu6'ng, khong lam tae dQng d~n cac thi~t bi ben trong khi di chuy~n may tinh.
- C6 cac vi tri d~ g5n cae thi~t bi trong may tinh: Ngu6n may tinh, bo m~ch chll,
cac lo~i 6 ilia quang, 6 ilia cung, cac thi~t bi ngo~i vi, vv ...
- C6 kha nang thong gi6 t6t, c6 th~ trang bi cac qu~t lam mat 6 mQt s6 vi tri tuy
thuQc vao bo m~ch chll.
- C6 kha nang ti~p nh~n nhi~t tu cac thi~t bi va tan nhi~t ra moi truOng ben ngoai. - C6 kha nang h~n ch~ SlJ tham nh~p clla con trimg va bvi vao trong may tinh,
h~n ch~ ti~ng 6n ra ngoai.
- C6 g5n s~n cac thi~t bi t6i thi~u. - C6 nut Power d~ kh6i dQng may tinh. - C6 hai lo~i den LED d~ bao hi~u ch~ dQ ho~t dQng clla ngu6n di~n trong bo
m~ch chll va ch~ dQ lam vi~c clla cac 6 cung, 6 quang.
- C6loa bao hi~u clla may tinh. - C6 nut Reset d~ kh6i dQng l~i h~ th6ng khi g~p 16i.
,.:
;1'
~:·I':·!· ~"~jil'i ; ;,\
,
.C
II
;>
; ; . I ,'~ ....
Mini-tower
Full-tower
Desktop
Low-profile
Hlnh 3: V6 may tinh.
3
""-
La thit~t bi cung c§p di~n nang cho bo m1;lch chu, 6 cUng va cac thit~t bi khac, dap Ung nang luqng cho tl1t ca cac thit~t bi phl1n cUng cua may tinh h01;lt d(>ng. Ben C1;lnh cac thit~t bi chinh (bo m1;lch chu, kh6i xu ly trung Him CPU, b(> nh6 truy c~p ngftu nhien RAM, 6 cUng, vv...) thl Sl,l' 6n dinh cua may tinh phl} thu(>c nhi~u vao ngu6n may tinh boi no cung cl1p nang luqng cho cac thi~t bi nay h01;lt d(>ng. M(>t b(> ngu6n chl1t luqng kern, kh6ng cung cl1p du c6ng sul1t hoi;ic h01;lt d(>ng kh6ng 6n dinh se co th~ gay nen Sl,l' ml1t 6n dinh cua h~ th6ng may tinh (vi dl) cung cl1p di~n ap qua thl1p cho cac thi~t bi, co nhi~u nhiSu cao tl1n gay sai l~ch cac tin hi~u trong h~ th6ng, hu hong hoi;ic lam giam tu6i thQ cac thi~t bi n~u cung cl1p di~n ap dl1u ra cao han di~n ap dinh muc).
M(>t b(> ngu6n dugc coi la t6t n~u nhu dap Ung dugc cac y~u t6 sau:
- Sl,l' 6n dinh cua di~n ap dl1u ra. - Ngu6n kh6ng gay ra tu truOng, di~n truOng, nhiSu sang cac b(> ph~n khac xung quanh no va phai chiu dl,l'ng dugc tu truOng, di~n truOng, nhiSu tu cac v~t khac xung quanh tac d(>ng d~n no.
- Khi h01;lt d(>ng toa it nhi~t, kh6ng gay rung, 6n nho. - Cac day n6i dl1u ra da d1;lng, nhi~u chul1n chan c~m, dugc bQC day gQn gang va
ch6ng nhiSu.
- Uam bao h01;lt d(>ng 6n dinh v6i c6ng sul1t thi~t k~ trong m(>t thai gian h01;lt
d(>ng dai.
- Dai di~n ap dl1u vao cang r(>ng cang t6t, da s6 cac ngu6n chl1t luqng cao co dai
di~n ap dl1u vao tu 90 d~n 260V, tl1n s6 50/60 Hz.
Hinh 4: B9 ngu6n may tinh.
4
" - -
1.2.2. BQ ngu6n (Power Supply Unit).
1.2.3. Bo m~ch chu (Main board hay Motherboard).
Lit bi'm m(;lch dong vai tro trung gian giao ti~p gifra cac thi~t bi vai nhau. MQt cach t6ng quat, bo m(;lch chu lit m(;lch di~n chinh cua mQt h~ th6ng co rfit nhi~u cac thi~t bi g~n tren bo m(;lch chu thong qua cac k~t n6i c~m vito ho~c day d~n lien k~t.
ffinh 5: 80 mgch chIlo
1.2.4. KhBi xu If trung tam (CPU - Central Processing Unit).
Co th~ duQ'c xem nhu bQ nao, lit mQt trong nhfrng phfin tlr c6t Wi nhfrt cua may Hnh. Nhi~m VlJ chinh cua CPU lit xu ly cac chuong trinh vit dfr ki~n. CPU co nhi~u ki~u dang khac nhau. d hinh thfrc don gii'm nhfrt, CPU lit mQt con chip vai viti ch\lc chan. Phfrc t(;lp hon, CPU duQ'c rap s~n vai hitng tri~u transitor tren mQt bang m(;lch nh6.
ffinh 6: Kh6i xu If; trung tam.
1.2.5. BQ nha RAM (Random Access Memory).
Lit bQ nha cua may Hnh dung d~ ghi l(;li cac dfr li~u t(;lm thai trong phien litm vi~c cua may Hnh, ding duQ'c hieu lit mQt be> nha dQc - ghi de lUll trfr cac thong tin thay d6i
vit cac thong tin duQ'c su d\lng hi~n hitnh. Thong tin luu tren RAM chi lit t(;lm thai, chung se mfrt di khi mfrt ngu6n di~n cung cfrp.
5
Caclo~iRAM - SDR SDRAM (Single Data Rate SDRAM): ThuOng dugc gQi t~t hi "SDR".
Co 168 chan. Dugc dung trong cac may tinh CU, nay dff hi 16i thai.
(1) In11neol\
llMd.4 10ft-AM pe'!3-·1:u-!~o
":lul'fittfH~hJr
'HM•. ~ -t)~ MH:2-. C:l.,
Hinh 7: SDR SDRAM
- DDR SDRAM (Double Data Rate SDRAM): ThuOng dugc gQi t~t la "DDR".
tai gfrp d6i
Co 184 chan. DDR SDRAM la cai ti€n cua he> nh6 SDR v6i t6c de> truy€n SDR nha vao vi~c truy€n tai hai l~n trong me>t chu ky he> nh6.
Hinh 8: DDR SDRAM
- DDR2 SDRAM (Double Data Rate 2 SDRAM): ThuOng dugc gQi t~t la "DDR2". La th€ h~ thu hai eua DDR v6i 240 chan, 19i th€ Ian nhfrt cua no so v6i DDR la co tuy€n t6c de> (Bus speed) cao gfrp d6i xung d6ng h6 (Clock speed).
Hinh 9: DDR2 SDRAM
- DDR III SDRAM (Double Data Rate III Synchronous Dynamic RAM): Thuang dugc gQi t~t la "DDR3". La th€ h~ RAM m6i, co nhi€u cai ti€n so v6i cac lo~i RAM tru6c, tieu th\l di~n nang it han nhung hi~u nang su d\lng l~i dugc mlng len, t6ng
s6 chan cua DDR3la 240.
Hinh 10: DDR III SDRAM
6
Thong s6 cua RAM duQ'C the hi~n qua dung 1uQ'llg va Bus cua RAM. Dung 1uQ'llg RAM duQ'c tinh b~ng MB (Megabyte) ho~c GB (Gigabyte), thong thuOng RAM duQ'c thi~t k~ vai cac dung 1uQ'llg 8, 16,32,64, 128,256,512 MB, 1 GB,2 GB, 4 GB...Dung 1uQ'llg cua RAM cang 100 cang t6t cho h~ th6ng, tuy nhien khong phai tl1t ca cac h~ th6ng ph~n cung va h~ di~u hanh d~u h6 trQ' cac lo~i RAM co dung 1uQ'llg 100, m<)t s6 h~ th6ng ph~n cung cua may tfnh ca nhan chi h6 trQ' d~n t6i da 4 GB va m<)t s6 h~ di~u hanh (nhu phien ban 32 bit cua HUH Windows XP) chi h6 trQ' d~n 3
GB. Bus cua RAM duQ'c hieu nhu 1u6ng 1uu chuyen cua m<)t con duOng, Bus cang cao thi 1u6ng con duang cang r<)ng, lUll thong cang nhanh. Tuy tung lo~i RAM khac
I
I
I DDR2SDRAM
nhau se co Bus khac nhau nhu bang sau:
I DDR III SD RAM
SDRSDRAM DDRSDRAM
DDR2-400: Con DDR3-800: 800 DDR-200: Con PC-66: 66 MHz
duQ'c gQi 1a PC2 MHz bus duQ'c gQi 1a PC- bus
3200: 200 MHz bus 1600: 100 MHz bus
DDR-266:Con DDR2-533: Con PC-tOO: 100 MHz DDR3-t066: 1066
duQ'c gQi 1a PC- duQ'c gQi 1a PC2 MHz bus bus
4200: 266 MHz bus 2100: 133 MHz bus
DDR-333: Con DDR2-667: Con DDR3-t333: 1333 PC-t33: 133 MHz
duQ'c gQi 1a PC2 duQ'c gQi 1a PC- MHz bus bus
1-
5300: 333 MHz bus 2700: 166 MHz bus
I
I DDR-400: Con duQ'c gQi 1a PC-
DDR2-800: Con DDR3-t600: 1600
MHz bus duQ'c gQi 1a PC2
6400: 400 MHz bus 3200: 200 MHz bus
Ngoai b<) nha RAM con co b<) nha ROM (Read Only Memory": b<) nha chi dQc) co chuc nang 1uu till cac thong tin, khi ml1t ngu6n di~n cung clip se khong bi (xoa) ml1t.
1.2.6. Dia crrng (HDD - Hard Disk Drive).
Hay con gQi 1a 6 rna cung, 1a thi~t bi dung de 1uu tru du 1i~u tren b~ m~t cac tl1m rna hinh tron phu v~t 1i~u tu tinh. 6 rna cung 1a ill<)t thi~t bi rl1t quan trQng trong h~ th6ng bai chung chua du 1i~u, thanh qua ca qua trinh lam vi~c cua nguai Slr d\mg may tfnh. Nhung S\I hu hong cua cac thi~t bi khac trong h~ th6ng may tfnh co the sua chua ho~c thay th~ duQ'c, nhung du 1i~u bi ml1t do y~u t6 hu hong ph~n cung cua 6 rna cung thuOng kho co the 111y l~i duQ'C.
7
Hinh 11: 6 ma cung.
V6i SlJ phat tri~n nhanh chong cua khoa h<;>c, cong ngh~, 6 rna c(mg ngay nay co kich thu6c ngay cang nha han, troy xuc1t du li~u nhanh han, giup h~ di~u hanh hoe;tt dQng t6i uu han, giam thai gian khai dQng cua h~ th6ng, ti~t ki~m nang luqng, slJ thay d<3i phuang thuc ghi du li~u lam cho dung luqng <3 rna cung tang len dang k~.
Dung luqng <3 rna c(mg la thong s6 thuang duqc nguai su d\mg nghI d~n delu tien, la ca sa cho vi~c so sanh, delu tu va nang cc1p. Dung luqng cua <3 rna c(mg duqc tfnh thea cac dan vi dung luqng ca ban thong thuang: byte, kB (kilobyte), MB (Megabyte), GB (Gigabyte), TB (Terabyte). Da s6 cac hang san xuc1t d~u tinh dung
luqng thea cach co lqi (theo cach tfnh 1 GB = 1000 MB rna thlJC ra phai la 1 GB = 1024 MB) nen dung luqng rna h~ di~u hanh (ho~c cac pheln m~m ki~m tra) nh~n ra <3
thuang chi de;tt khoang 37-38 GB).
rna cung thuang thc1p han so v6i dung luqng ghi tren nhan rna (vi dl) <3 rna cung 40 GB
T6c dQ quay cua rna c(mg thuang duqc ky hi~u b~ng rpm (revolutions per
minute) s6 vang quay trong mQt phut. T6c dQ quay cang cao thi <3 rna cung cang lam vi~c nhanh do chung thlJc hi~n d9C/ghi nhanh han, thai gian tim ki~m thc1p. Cac t6c dQ quay thong dl)ng thuang la: 3.600 rpm la t6c dQ cua cac <3 rna cung th~ h~ tru6c; 4.200
rpm thu(mg su dl)ng v6i cac may tinh xach tay muc gia trung binh va thc1p; 5.400 rpm
thong dl)ng v6i cae <3 rna cung 3,5", v6i cac <3 rna cung 2,5" cho cac may tfnh xach tay hi~n nay da chuy~n sang t6c dQ 5400 rpm d~ dap ung nhu celu d9C/ghi du li~u nhanh han; 7.200 rpm thong dl)ng v6i cac <3 rna cung san xuc1t trong thai gian hi~n te;ti;
10.000 rpm, 15.000 rpm: Thuang su dl)ng cho cac <3 rna cung trong cac may tinh ca nhan cao cc1p, may tre;tm va cac may chu co su dl)ng giao ti~p SCSI.
Co nhi~u chucln giao ti~p khac nhau giua <3 rna cUng v6i h~ th6ng pheln cung, SlJ da de;tng nay mQt pheln xuc1t phat til yeu cc1u t6c dQ d9C/ghi du li~u khac nhau giua cac
-
8
h~ th6ng may tinh, ph~n con l1;li cac 6 giao ti~p nhanh thuOng co gia thanh cao hcm nhi€u so v6i cac chufin thong d\lng. Tru6c day, cac chufin ATA va SATA th~ h~ d~u tien dugc Slr d\lng ph6 bi~n trong may tinh ca nhan thong thuOng trong khi chufin SCSI va Fibre Channel co t6c d9 cao hem dugc Slr d\lng chu y~u nhi€u trong may chu va may tf1;lm. G~n day, cac chufin SATA th~ h~ ti~p thea v6i t6c d9 giao ti~p cao hcm dang dugc Slr d\lng r9ng rai trong cac may tinh ca nhan.
1.2.7. 0 rna quang.
La thi~t bi dung de dQC ilia quang, no Slr d\lng m9t lO1;li thi~t bi phat ra tia laser chi~u vao b€ m~it ilia quang va phan X1;ll1;li tren d~u thu va dugc giai rna thanh tin hi~u. Nhfrng 6 ilia quang dugc Slr d\mg trong cac may tinh bao g6m:
- L01;li chi dQc (Read-only Disk Drive): Dung de truy c~p dfr li~u tren cac ilia da
ghi dfr li~u ill tru6c.
- L01;li dQC va ghi (Read, Write Disk Drive): Co the dQC, ghi, xoa dfr li~u tren ilia, thuOng leY hi~u v6i 3 thong s6 tren 6 ilia. Vi d\l: 52x32x52 tuc la 6 ilia co the dQC dfr li~u t6i da 52x, ghi dfr li~u tren ilia ghi xoa a t6c d9 32x, ghi dfr li~u tren ilia ghi m9t l~n at6c d9 t6i da 52x (Ix tuemg duemg v6i 150Kb/giay).
DVD
~
6 ilia quang dQc va ghi
6 ilia quang chi dQc
Hinh 12: 6 ilia quang.
1.3. Thi~t bi luu trfr ngoiti (External Storage).
1.3.1. 6 crrng di dQng/USB (Universal Serial Bus).
tM dfr li~u,
- 6 crrng di dQng: La thi~t bi dung de luu trfr dfr li~u ngoai may tinh, cac tieu chi c~n quan tam khi mua 6 cung di d9ng la dung lugng luu trfr dfr li~u (tinh b~ng GB), t6c d9 sao luu dfr li~u, chufin k~t n6i va d9 b€n cua si'm phfim. 6 cung di d9ng dugc chia lam hai lO1;li chinh: L01;li thu nh~t co kich cO' 3,5 inch doi hoi phai co day cim lO1;li thu hai nho va nh~ hem co ngu6n rieng cung v6i day USB de truy€n kich thu6c 2,5 inch ho~c 1,8 inch, lO1;li nay chi Slr d\lng m9t day cap USB de vua tM dfr li~u vua cftp ngu6n di~n cho 6 cung. Tuy nhien lO1;li co kich thu6c 2,5 truy€n inch thucmg khong co dung lugng lan nhu I01;li co kich cO' 3,5 inch. H~u h~t hi~n nay 6 cung di d9ng k~t n6i v6i cac thi~t bj thong qua c6ng USB 2.0, m9t s6 mftu rna m6i
9
nh~t co tfch hgp giao ti~p USB 3.0, mQt s6 10l;li Slr dVng k~t n6i FireWire (400 va 800) hay eSATA. Cac 6 crrng c~m ngoai Slr dVng c6ng USB 2.0 ph6 bi~n hon vi co th~ thi~t bi. it g~p hon nhung co t6c dQ nhanh hon 1£1 chuiin tuong thich v6i nhi€u tai dfr 1i~u 1£1 400 Mbps ho~c 800 Mbps. V6i FireWire, cung c~p cac t6c dQ truy€n giao di~n k~t n6i eSATA, co t6c dQ truy€n tai dfr 1i~u r~t cao 1£1 3Gbps (3.000 Mbps), nhanh han nhi€u so v6i USB 2.0. Tuy nhien, giao di~n k~t n6i eSATA khong cung c~p di~n nang qua cap n6i, thay vao do ngueri Slr dVng se d.n trang bi mQt cap c~p ngu6n qua c6ng USB ho~c mQt adapter AC ben ngoai.
Hinh 13: 6 cung di G9ng.
- 6 USB flash (0 cling di dQng USB ho~c 6 Clrng flash USB): La thi~t bi 1uu trfr dfr 1i~u Slr dVng bQ nh6 flash tfch hgp v6i giao ti~p USB. Chung co kich thu6c nho, nh~, co th~ thao l~p va ghi dfr 1i~u dugc. Dung 1ugng cua 6 USB flash ngay cang tang len dang k~. 0 USB flash co nhi€u uu di~m hon h~n cac thi~t bi 1uu trfr thao l~p khac, chung nho hon, nhanh han, co dung 1ugng Ian han va tin c~y hon, do do ngay nay 6 USB flash dff hoan toan thay th~ cho cac 6 rna m€m trong cac may tfnh ca nhan dugc san xu~t trong nhfrng nam tru6c day.
"-- I~
Hinh 14: 6 USBjlash.
10
-
1.3.2. Dia CD (Compact Disc).
La m<)t trong nhfrng lo~i rna quang thucmg duqc ch~ t~o b~ng ch~t deo, duemg kinh 12 cm, dung phuong phap ghi quang hQC de luu trfr khoang 80 phiIt am thanh ho(Lc 700 MB dfr li~u may tinh da duqc rna h6a thea ky thu~t s6. Uta CD Slr dl,mg cang ngh~ quang hQC de dQC va ghi dfr li~u, m<)t cach don gian nh~t chung dung tia lazer chi~u vao b~ m(Lt rna de nh~n l~i cac phan Xl;l anh sang tuong ung v6"i cac d~ng tin hi~u nhi phan (0 va 1).
Hinh 15: DIG CD.
1.3.3. Dia DVD (Digital Versatile Disc ho~c Digital Video Disc).
-
La m<)t dinh d~ng luu trfr rna qua~g ph6 bi~n. Cang dl,mg chinh cua rna la lUll trfr video va lUll trfr dfr li~u. DVD c6 nhi~u diem gi6ng CD nhu chung d~u c6 duemg kinh 12 cm cho lo~i tieu chufrn, hay 8 cm cho lo~i nho. Tuy nhien rna DVD c6 cach lUll dfr li~u khac, v6"i cach nen dfr li~u va cac lap quang hQc c6 kha nang chua nhi~u dfr li~u hon CD g~p 7 l§n ho(Lc hon th~ nfra. Sv khac nhau v~ thu~t ngfr DVD thuemg duqc rna ta bai phuong phap dfr li~u duqc luu trfr tren rna: DVD-ROM chua dfr li~u chi c6 the dQc rna khang the ghi, DVD-R va DVD+R c6 the ghi m<)t l§n va sau d6 c6 chuc nang nhu DVD-ROM va DVD-RAM, DVD-RW ho(Lc DVD+RW chua dfr li~u c6 the x6a va ghi l~i nhi~u l§n.
Hinh 16: DIG D VD.
11
1.4. Cac thi~t hi dAu vao (Input Devices)
1.4.1. ChuQt may tinh (Mouse).
Lil thiet bi ngo~i vi cua may tinh dung de dieu khien va him vi~c v6i may tinh.
De su d\,mg chuQt may tinh nhllt thiet phai su dVng man hinh may tinh de quan sat tQa dQ va thao tac di chuyen cua chuQt tren man hinh. ChuQt may tinh co hai Io~i chinh Ia
chuQt bi (co hQc) va chuQt quang.
- ChuQt bi: La chUQt su dVng nguyen Iy xac dinh chieu Ian cua mQt vien bi khi thay
d6i, di chuyen chuQt d~ xac dinh SlJ thay d6i tQa dQ cua con tro tren man hinh may tinh.
- ChuQt quang: Ho~t dQng tren nguyen Iy phat hi~n phim x~ thay d6i cua anh sang (ho(lc lazer) phat ra til mQt ngu6n cllp d~ xac dinh SlJ thay d6i tQa dQ cua con tro
tren man hinh may tinh.
ChuQt bi (co hQc)
ChuQt quang
Hinh 17: Chu(>t may tinh.
ChuQt may tinh duqc ket n6i v6i may tinh thong qua cac chu~n cAm ho(lc mQt thiet bi khac (neu Ia chuQt khong day). Ki~u giao tiep tru6c day d6i v6i chuQt may tinh thu<'mg qua c6ng COM, tuy nhien den nay d~ng c6ng nay khong con duqc su dVng. Ki~u giao tiep thong dVng hi~n nay Ia giao tiep qua c6ng PS/2 ho(lc qua c6ng USB.
Giili thich thu~t ngfr cua chuQt may tinh
Tro d6i tuqng
Ra chuQt tren m(lt ph~ng bim d~ ,di chuy~n con tro chuQt tren mim hinh tro den d6i tuqng dn xu IY.
Nhay trai chuQt
Thu<'mg dung d~ chQn mQt d6i tuqng, b~ng cach tro den d6i
tuqng, nhfin nhanh va thil nut trai chuQt.
(Click)
Dung di chuyen d6i tuqng ho(lc quet chQn nhieu d6i tuqng b~ng
Re/Keo (Drag)
cach tro den d6i tuqng, nhlln va gifr nut tnii chuQt di chuyen chuQt
de dai con tro chuQt den vi tri khac sau do thil nut trai chuQt.
12
Nhay phai chu9t
ThuOng dung hi~n thi m9t thlJc dan (menu) cong vi~c lien quan d~n m\lC duQ'c chQn, b~ng cach tro d~n d6i tuqng, nheln nhanh va tha nut phai ChU9t.
Nhay dup
(Double click)
ThuOng dung d~ kich ho~t chuang trinh duQ'c hi~n thi du6i d~ng m9t bi~u tuqng tren man hinh, b~ng cach tro d~n d6i tuqng, nheln nhanh va tha nut trai chu9t 2 l~n.
1.4.2. BaD phim (Keyboard).
La thi~t bi ngo~i vi cua may tinh. V~ hinh dang, ban phim la SlJ s~p d~t cac nut hay phim. M9t ban phim thong thuOng co cac kY tlJ duQ'c kh~c ho~c in tren phim. V6i da s6 ban phim, m6i l~n nheln m9t phim ttrang ling v6i m9t kY hi~u duQ'c t~o ra, tuy nhien, d~ t~o ra m9t s6 kY tlJ c~n phai nheln va gilt vai phim cung luc ho~c lien t\lc. Giao ti~p cua ban phim k~t n6i v6i bo m~ch chu thong qua c6ng PS/2, USB ho~c khong day.
1.4.3. May quH (Scanner).
La thi~t bi co kha nang quet anh d~ dua VaG rna cUng cua may tinh du6i d~ng file anh, giup cho vi~c luu trlt ho~c gui file di nai khac de dang, ngoai ra nguai su d\lng co th~ dung cac ph~n m~m khac de chinh sua file cho d~p han, vv...
ffinh 18: Rim phim.
13
-
Hinh 19: May que!.
1.4.4. Webcam (WC - Web Camera).
La thiSt bi ghi hinh ky thu~t s6 duQ'c kSt n6i vai may tinh d~ truyen trvc ti~p hinh anh len mQt website nao do hay d~n mQt may tinh khac thong qua m~ng Internet. ve ca ban, webcam gi6ng nhu may anh ky thu~t s6 nhung khac a ch6 cac chuc nang chinh cua no do phfrn mem cai d~t tren may tinh dieu khi~n va xu IY. Nhieu webcam con h6 trQ' vi~c quay phim va chvp anh.
Hinh 20: Webcam.
1.5. Cae thi~t bi d§u ra (Output Devices)
1.5.1. Mao hioh (Monitor).
La thiSt bi di~n tu g~n lien vai may tinh dung d~ hi~n thi va giao tiSp gifra nguai su dVng vai may tinh. U6i vai may tinh ca nhan (PC), man hinh may tinh Ia mQt bQ ph~n tach rai. U6i vai may tinh xach tay (Laptop), man hinh Ia mQt bQ ph~n g~n
chung khong tach rai.
Co nhieu Io~i man hinh may tinh, theo nguyen Iy ho~t dQng co th~ phan Io~i man
hinh may tinh thanh 2 Io~i chinh:
- Man hinh may tinh Io~i CRT (Cathode Ray Tube): Thuang g~p nhfrt Ia cac Io~i man hinh may tinh vai nguyen Iy 6ng phong chum di~n tu (6ng CRT, nen thuang
d~t ten cho Io~i man hinh nay Ia Io~i CRT).
Cac man hinh Io~i CRT co cac uu nhuQ'c di~m:
+ Vu di~m: Th~ hi~n mau s~c trung thvc, t6c dQ dap ung cao, dQ phan giai
co th~ d~t duQ'C cao.
+ NhuQ'c di~m: ChiSm nhieu di~n tich, tieu t6n di~n nang han cac Io~i man hinh khac, thuang gay anh huang suc khoe nhieu han vai cac Io~i man
hinh khac.
- Man hinh may tinh Io~i tinh th~ long LCD (Liquid Crystal Display): Dva tren cong cong ngh~ ve tinh th~ long nen rfrt Iinh ho~t, co nhieu uu di~m han man hinh CRT truyen th6ng, do do hi~n nay dang duQ'c su dVng rQng rai, dfrn thay thS man hinh CRT. 14
-
Cae man hinh tinh th~ long co cac uu nhuqc di~m:
+ Uu di~m: Mong nhy, khong chi~m di~n tich tren ban lam vi~c. it tieu t6n di~n nang so v6i man hinh 10(;1i CRT, it anh huang d~n suc khoe nguoi su d\mg so v6i man hinh CRT.
+ Nhuqc di~m: Gi6i h(;1n hi~n thi net trong d9 phan giai thi~t k~ (hoi.ic d9 phan giai b~ng 1/2 so v6i thi~t k~ theo ca hai chi~u dQc va ngang), t6c d9 dap ung ch~m hon so v6i man hinh CRT, mau s~c chua trung thvc b~ng man hinh CRT.
Manhinh CRT
Man hinh tinh th~ long LCD
Hinh 21: Mim hinh may tinh.
Ngoai hai 10(;1i chinh thong d\lI1g tren, man hinh may tinh con co m9t s6 10(;1i khac nhu:
- Man hinh cam lrng: La cac 10(;1i man hinh duqc tich hqp them m9t lop cam bi~n tren b~ mi.it d~ cho phep nguoi su d\mg co th~ di~u khi~n, lam vi~c v6i may tinh b~ng cach su d\mg cac 10(;1i but rieng hoi.ic b~ng tay.
- Man hinh may tinh su dVng cong ngh~ OLED (Organic Light Emitting Diode): La cong ngh~ man hinh moi voi xu th~ phat tri~n trong tuong lai boi cac uu di~m: Cfru t(;10 mong, ti~t ki~m nang luqng, dap ung nhanh, tu6i thQ cao, vv... V~ ca ban, man hinh OLED thuCrng gi6ng man hinh tinh th~ long nhung co kichthu6c mong han nhi~u do khong su dVng den n~n.
Cac ki~u giao ti~p k~t n6i cua man hinh may tinh: Co hai ki~u giao ti~p thong
dVng gifra man hinh may tinh va may tinh la: D-Sub va DVI.
- D-Sub la ki~u truy~n theo tin hi~u tuong tv, cac man hinh CRT d~u su dVng giao
tiep nay.
- DVI la ki~u truy~n thea tin hi~u s6, da phfrn man hinh tinh th~ long hi~n nay su dVng chufrn nay, phfrn con l(;1i v§n su dVng thea D-Sub. Ki~u giao ti~p nay co uu di~m hon so v6i ki~u D-Sub la co th~ cho chfrt luqng anh t6t hon. Tuy nhien d~ su dVng ki~u DVI doi hoi C(;1C d6 hQa phai h6 trq chufrn nay.
15
Ngoai chuc nang hi~n thi, man hinh may tinh ngay nay con duQ'c tich hQ'P cac
tinh nang khac nhu:
- Loa: ThuOng m(>t s6 hang san xufit tich hQ'P loa vao man hinh kS ca lo~i CRT
va tinh thS long. Loa thuOng duQ'c g~n hai chi~c vao hai ben dS ph - Micro cling co thS duQ'c g~n kern vao man hinh (thuOng di cung v6i loa).
- Cac c6ng USB rna r(>ng: Nh~m thu~n ti~n cho vi~c thao tac c~m nhanh cac thi~t bi su dVng giao ti~p USB. - Webcam duQ'c tich hQ'p s~n v6i m(>t s6 mfru rna clla man hinh may tinh. 1.5.2. May chi~u (Projector). La thi~t bi dung dS chuySn d6i dfr li~u hinh anh til may tinh hay ngu6n video cho
sang hinh anh sang, r(>ng tren m(>t n~n xa thuOng la tUOng hay phong n~n. May chi~u
phvc vv vi~c trinh chi~u, thuy~t trinh, he> trq cho vi~c giai tri man anh r(>ng nhu xem
phim, xem bong da, vv ... Cung luc he> trQ' cho nhi~u nguai cung xem. Hinh 22: May chiiu. 1.5.3. May in (Printer). May in la thi~t bi dung dS thS hi~n ra cac chfit li~u khac nhau cac nQi dung duQ'c
so~n thao ho?c thi~t k~ s~n. May in dung trong van phong bao g6m nhi~u lo~i va cong
ngh~ khac nhau. Thong dVng nhfit va chi~m phfm nhi~u nhfit hi~n nay la lo~i m~y in ra
gifiy va su dVng cong ngh~ laser. Da phfrn cac may in su dVng cho van phong duQ'c n6i v6i m(>t may tinh ho?c m(>t
may chu dung in chung. M(>t ph~n khac may in duQ'c n6i v6i cac thi~t bi cong nghi~p
dung dS trang tri hoa van san pham, in nhan mac tren cac chfit li~u rieng. May in thuOng chia lam 3 lo~i: May in laser, may in kim va may in phun. - May in su dVng cong ngh~ laser: La cac may in dung in ra gifiy, ho~t d(>ng dva
tren nguyen t~c dung tia laser dS chi~u len m(>t tr6ng til, tr6ng til quay qua 6ng mvc
(co tinh chfit til) dS mvc hut vao tr6ng, gifiy chuySn d(>ng qua tr6ng va mvc duQ'c bam 16 - VflO gifiy, c6ng do~n cu6i cling la sfiy kh6 ml)'c d~ ml)'c bam ch~t vao gifiy tmac khi ra
ngoai. May in laser co t6c dQ in thuang cao han cac lo~i may in khac, chi phi cho m6i
ban in thuang tuang d6i thfip. - May in kim: SU d\lng cac kim d~ chfim qua mQt bang ml)'c lam hi~n ml)'c len
trang gifiy can in. May in kim dff tra thanh l~c h~u do cac nhugc di~m: In rfit ch~m, dQ
phan giai cua ban in rfit thfip (chi in dugc lo~i chfr, kh6ng th~ in dugc tranh anh) va khi
ho~t dQng thi dt bn. Ngay nay may in kim chi can xufit hi~n t~i cac cua hang, sieu thj
d~ in cac hoa dan nhu mQt thi~t bj nhc> gQn cho cac ban in chi phi thfip. - May in phun: Ho~t dQng thea nguyen ly phun ml)'C vao. Ml)'c in dugc phun qua
mQt 16 nhc> thea tung giQt vai mN t6c dQ Ian (khoimg 5000 lan/giay) t~o ra cac di~m
ml)'C du nhc> d~ th~ hi~n ban in s~c net. Da s6 cac may in phun thuang la cac may in
mau (co k~t hgp in dugc cac bim den tr~ng). D~ in ra mau s~c can t6i thi~u 3 lo~i ml)'c.
Cac mau s~c dugc th~ hi~n b~ng cach pha trQn ba mau ca ban vai nhau. So sanh trang
cac th~ lo~i may in thi may in phun thuong co chi phi tren m6i ban in Ian nhfit. Cac
may in phun thucmg co gia thanh thfip nhung cac hQp ml)'C cho may in phun l~i co gia
cao, s6 lugng ban in tren bQ hQP ml)'c thfip. Ngoai nhfrng lo~i may in tren can co mQt s6 lo~i may in danh cho m\lc dich chuyen d\lng nhu: may in in kh6 gifiy lan, may in bim db, vv ... May in kim May in Laser May inphun Hinh 23: Cac loqi may in. 17 D~ th~c hi~n vi~c in ra cac ch~ ban, may in can dugc k~t n6i vai may tinh hoi.ic qua m~ng may tinh hoi.ic thong qua cac ki~u truy~n dfr li~u khac nhau nhu: - K~t n6i vai may tinh: May in co th~ k~t n6i vai may tinh qua c6ng LPT truy~n
th6ng hoi.ic cae c6ng USB (da s6 cac may in hi~n nay d~u co kha nang k~t n6i vai c6ng
USB cua may tinh). - K~t n6i vai m~ng may tinh: May in co th~ dugc k~t n6i vai m~ng may tinh thong qua c6ng RJ45 d~ chia se in chung trong mQt m~ng nQi bQ. Cac ki~u k~t n6i khac: MQt s6 may in hi~n nay dff he> trg truy~n dfr li~u thong
qua bluetooth hoi.ic wi-fl, di~u nay t~o thu~n 19i cho vi~c in fin tir cac thi~t bi di
dQng, may anh s6 v6n rfit ph6 bi~n hi~n nay. 1.5.4. Loa (Speaker). La thi~t bi dung d~ phcit ra am thanh phvc vv nhu du lam vi~c va giai tri cua
nguai Slr dVng vai may tinh. Loa may tinh thuang dugc k~t n6i vai may tinh thong qua
ng5 xuM audio cua c~c am thanh tren may tinh. Loa may tinh g~n ngoai dung cho phcit
am thanh phvc Vl} giao ti~p va giai tri thuang dugc tich hgp s~n m~ch cong sufit, do do
loa may tinh co th~ Slr dVng tf\l'C ti~p vai cac ngu6n tin hi~u dau vao rna khong can d~n
bQ khu~ch d~i cong sufit (Amply). , ., .,r " ~f , Hinh 24: Loa. ........ Trong mN s6 truang hgp, tai nghe (Headphone) dugc Slr dVng thay th~ cho loa
may tinh (thich hgp trong cong sa, phong game hoi.ic cae nai co nhi~u may tinh trong
mQt khong gian giai h~n). v~ cfiu t~o, no ding la nhfrng chi~c loa co kich thuac nho
gQn, cong sufit thfip, thi~t k~ d~ nguai dung co th~ dec vao tai (va thuang tich hgp
them micro). Lo~i nay c~m th~ng vao c~c am thanh rna khong can m~ch khu~ch d~i
(trir d~ng tai nghe khong day co m~ch phcit va khu~ch d~i tf\l'c ti~p), chung co th~ di~u
chinh am lugng phu hgp vai am lugng mu6n nghe. 18 Ngo tin hi~u dllu VilO loa may tinh g6m hai lo~i: Ngo tuong t\1 (Analog) thong thuemg va ngo vao tin hi~u s6 (Digital). - Ngo tin hi~u dllu vao tuong t\1: La chuAn dllu vao thong d\lng nh.1t trong loa
may tinh va cac h~ th6ng dan am thanh giai tri dan d\lng. V6i ki~u nay co th~ k~t n6i
loa v6i tivi, dllu CD, VCD, DVD, may nghe MP3, vv... 1.6. SO'dB cach ddu n6i, Hip d~t thi~t bi phAn cung. Hi~n nay tren thi truemg co nhi~u lo~i bo m~ch chu (Main board) khac nhau,
(rng v6i m6i lo~i se co cac cach l~p d~t khac nhau nhung v~ cO' ban, d\1a vao sa d6 a
hinh 25, 26, 27 ta co th~ d§u n6i, l~p d~t cac thi~t bi phlln c(rng v6i nhau nhu: CPU,
RAM, cap 6 c(rng, cap 6 quang, ngu6n di~n, cap man hinh, ban phim, chu(>t, may in,
loa va cac c6ng rna r(>ng khac ... 1.6.1. SO'dB ddu n6i, l~p d~t thi~t bi tren bo m~ch chil. Dia cU'ng- ket nfii SATA I Pin CMOS Chip cau bac Dia cU'ng-ket noi AlA
(hoije rna Quang) Khe cam cap dia
." mem BIOS Socket cam CPU Cam chUQt va
ban phim Co'ng LPT Co'ng (vao/ra)
am thanh+mic Cohg COM Hinh 25: So a6 a6u n6i thiit bi tren bo mqch chit. - Ngo tin hi~u dllu vao s6 (Coaxial: ngo d6ng tf\lC hay Optical: ngo quang): La
ki~u k~t n6i thong qua tin hi~u s6, tin hi~u truy~n d~n loa duQ'c chinh xac va lo~i b6
nhi€u co th~ xu§t hi~n tren duemg truy~n so v6i ki~u tin hi~u tuO'ng t\1. Do v~y ngo tin
hi~u s6 chi xu§t hi~n tren cac h~ th6ng loa may tinh cao c§p. 19 Vi tri l~p ngu6n
maytinh Hinh 26: Sa a6 adu niSi, /(ip ai;rt thidt bi tren va may tinh. 20 Hinh 27: each cam thidt hi VGO mi;rt sau case may tinh. La m<)t t~p hqp nhfrng diu I~nh duQ'c vi~t b~ng m<)t ho~c nhi~u ng6n ngfr I~p
trinh thea m<)t tr~t tv' xac dinh nh~m t\f d<)ng th\fc hi~n m<)t s6 nhi~m V\l, chuc nang
ho~c giai quy~t m<)t vcin d~ C\l th~ nao do. Pheln m~m th\fc hi~n cac chuc nang cua no
b~ng cach gui cac I~nh tf\fC ti~p d~n pheln cung may tinh ho~c cung ccip dfr li~u d~
ph\lc V\l cac chuang trinh hay pheln m~m khac. Pheln m~m la m<)t khai ni~m trim
tuqng, khac v6'i pheln cUng a ch6 la "pheln m~m kh6ng th~ sa hay d\lng vao" va celn
phai co pheln cung m6'i co th~ th\fc thi duQ'c. La pheln m~m giup dO- h~ th6ng may tinh hOl:\t d<)ng. Nhi~m V\l chinh cua pheln
m~m h~ th6ng la tich hqp, di~u khi~n va quan Iy cac pheln cUng rieng bi~t cua h~ th6ng
may tinh. Vi d\l: H~ di~u hanh danh cho may tinh ca nhan nhu Microsoft Windows XP,
Microsoft Windows Vista, Microsoft Windows 7, h~ di~u hanh rna ngu6n rna Ubuntu
vv... H~ di~u hanh danh cho may chu nhu Microsoft Windows Server 2003, Microsoft
Windows Server 2008, MAC as, vv... chuang trinh di~u khi~n thi~t hi hay trinh v~n
hanh (Driver) Cl:\C man hinh, Cl:\C am thanh, chuang trinh k~t n6i may in, ... Hinh 28: Phdn mtm h¢ th6ng Microsoft Windows XP. La chuang trinh giup cho may tinh th\fc hi~n tr\fc ti~p m<)t c6ng vi~c nao do rna
nguai dung mu6n th\fc hi~n. Tren thi truang co 2 lot;li pheln m~m: Pheln m~m dong goi
va pheln mem phat tri~n thea yeu celu rieng. Pheln m~m dong goi la pheln m~m lam cho 1
IInh V\fC nao do th~t C\l th~ ho~c co tinh dung chung rcit cao. Pheln m~m phat tri~n thea
yeu celu rieng la pheln m~m duQ'c xay d\fllg thea dan d~t hang cua tung khach hang. Microsoft' Hinh 29: Phdn mtm zmg d7,mg Microsoft Office 2003. 21 May tinh phai dugc d~t (] neri rQng rai, kho rao, tranh neri co anh n~ng va nhi~u
bVi, n~n d~t may tinh d.n vfrng ch~c d~ may co th~ tan nhi~t va khong bi rung dQng khi N~u (] trong moi truemg nhi~u bVi hay khi h~u elm thfrp, nhfrt la (] neri g~n song lam vi~c. nuac hay treri mua nhi~u thi nen dung vai che cho may vi Hnh va cac thi~t bi ngo<;1i vi. Nen ki~m tra thuerng xuyen SlJ hO<;1t dQng cua h~ th6ng qU<;1t tan nhi~t trong may,
n~u qU<;1t quay qua ch~m hay co ti~ng keu bfrt thuemg thi phai thao may d~ lam v~ sinh
b~ng cach dung d6 nen khi (ban (] cac clra hang thi~t bi may tinh) hay 10<;1i binh xit bop
tay d~ th6i bvi bam tren qU<;1t, luai bao v~, mi~ng giai nhi~t, CPU va cac vi m<;1ch. Binh
thuemg cling nen lam v~ sinh may va cac thi~t bi ngo<;1i vi 6 thang 1 l~n. C~n co khoang tr6ng rQng rai xung quanh man hinh giup man hinh toa nhi~t
nhung nen che ch~n celn th~n d~ man hinh khong bi t<;1t nuac khi mua va tranh bvi hay
nuac reri vao man hinh. NIan hinh rfrt d~ bi bvi bam nen cfrn dung vai m~m lau man
hinh thuemg xuyen. Chi nen chinh anh sang va dQ tuang phan vira phai d~ keo dai tu6i
thQ bong den hinh. Khong nen d~ v~t d\mg co tiI Hnh m<;1nh (loa, nam cham, qU<;1t may,
may bi~n th~ ... ) g~n man hinh vi se lam mau s~c hi~n thi bi sai l~ch. N~u dung chuQt bi cfrn thuemg xuyen thao vien bi ra d~ lau s<;1ch cac banh Ian dlln
huang, n~u chung bi beln thi con tro chuQt se di chuy~n khong tran tru tren man hinh.
Du dung chuQt bi hay chuQt quang cling nen su d\mg mi~ng lot chuQt d~ di~u khi~n
chuQt dugc d~ dang, tran tru va chuQt it bam bvi duai bVng. N~u ngu6n di~n khong 6n dinh c~n mua may 6n ap ho~c bQ luu di~n (UPS) d~ Thuemg xuyen dung ch6i long m~m quet bVi cho ban phim va man hinh. Khong
nen d~ v~t chua nuac ben c<;1nh ban phim, n~u bi nuac db len ban phim phai l~p tuc t~t
may, rut day ban phim ra d~ lau va pheri kho xong mai dugc su d\mg 1<;11. Khong dugc
thao gO' cac phim bfrm vi chung rfrt d~ hu hong n~u thao khong dung cach, co th~ l~t up
ban phim r6i v6 nhy hay l~c ban phim d~ bvi reri ra. N~u khong su dVng may tinh thuemg xuyen thi thinh thoang cling cfrn cho hO<;1t gifr cho may khong bi anh hucmg khi dong di~n thay d6i, hay mfrt di~n dQt ngQt. dQng l<;1i, tranh vi~c d~ lau ngay khong dung se dlln d~n tinh tr<;1ng elm, hong thi~t bi. Su d\mg thi~t bi ch6ng set ho~c n6i day ti~p dfrt cho may Hnh cling la vi~c nen lam nh~m dam bao an toan cho ngueri su dVng cling nhu may tinh. D6i vai may tinh xach tay va cac thi~t bi ngoai cfrn tranh d~ g~n nhfrng neri co nuac, nhi~t dQ cao, tranh SlJ reri r&t, va d~p, tac dQng m<;1nh tiI ben ngoai.
22 BAI 2: H:E: DIED HANH 1. DE Ml)C 1: TAng quan v~ h~ di~u himh. Sau khi hoim thanh nQi dung nay, nglfOi sir dl}ng nim dlfQ'C: • Khai ni~rn h~ di~u himh • Cach phan Io~i h~ di~u himh 1.1. Khai ni~m h~ di~u hanh (HDH). H~ di~u hanh Ia ph.1n rn~rn ch~y tren may Hnh, dung d~ di~u hanh, quan Iy cac
thi€t bi ph.1n cung va cac tai nguyen tren may Hnh. H~ di~u hanh dong vai tro trung
gian trong giao ti€p gifra nguai su d\lng va ph.1n cling may Hnh, cung cfrp rnoi truang
cho phep nguai su d\lng phat tri~n va thlJc hi~n cac ling d\lng rn9t cach d~ dang. 1.2. Phan lo~i H~ di~u hanh. H~ di~u hanh tren may Hnh hi~n nay duqc su d\lng chu y€u g6rn 2 Io~i: 1.2.1. H~ di~u hanh ban quy~n. H~ di~u hanh ban quy~n Ia h~ di~u hanh rna rna ngu6n khong duqc cong b6.
Mu6n su d\lng h~ di~u hanh ban quy~n thi nguai su d\lng rnua l~i ban quy~n tir cac nha
phan ph6i chinh thuc cua hang. Cac hinh thuc tl)" do sao chep va su d\lng h~ di~u hanh
ban quy~n Ia nhUng hanh d9ng khong hqp phap. Vi~c su d\lng h~ di~u hanh ban quy~n
dern l~i nhieu Iqi ich nhu vi~c cai d~t, thao tac duqc d~ dang, tang hi~u sufrt ho~t d9ng,
kern thea nhi~u ung d\lng va ti~n ich, co quy~n c~p nh~t nhfrng ban va 16i h~ th6ng hay
ph.1n rn~rn, duqc nang cfrp len phien ban rn&i hon khi co SlJ thay d6i v~ phien ban, vv ... 1.2.2. H~ di~u hanh ma nguBn mfr. H~ dieu hanh rna ngu6n rna Ia h~ di~u hanh v&i rna ngu6n duqc cong b6 va su
d\lng cho phep bfrt cu ai cling co th~ nghien cuu, thay d6i va di ti€n, phan ph6i a d~ng
chua thay d6i ho~c da thay d6i va duqc rni~n phi ban quy~n ph.1n rn~rn va cac phien
bim nang cfrp trong qua trinh su d\lng. Su d\lng h~ di~u hanh rna ngu6n rna thuang it bi
tfrn cong bai virus va tin t~c (Hacker). V&i xu huang toan du hoa nhu hi~n nay thi vfrn de ban quy~n h~ di~u hanh dang ~ -....... 23 la mQt veln d€ n6i cQm. H~ di€u haOO rna ngu6n rna dugc xem la mQt giai phap hftu
hi~u nhelt cho bai toan ban quy€n h~ di€u hanh a nu6c ta hi~n nay. H~ dieu hanh rna
ngu6n rna mQt m~t c6 chi phi re han so v6i cac h~ di€u hanh truy€n
th6ng, m~t khac
relt d~ nang celP, cai ti~n (do cung celp rna ngu6n kern theo). Chinh vi th~, phM trien h~
di€u hanh rna ngu6n rna ta c6 the t~n d\lng dugc nhfrng cong ngh~ tien ti~n c6 s~n tren
th~ gi6i, cai ti~n cho phli hgp v6i nguai Vi~t Nam, di€u nay ti~t ki~m dugc relt nhi€u
cong suc so v6i vi~c phM trien tir d~u. Linux la mQt h~ di~u hanh rna ngu6n rna nhu
v~y, Linux c6 s~n ngon ngft ti~ng Vi~t, c6 dQ an toan cao thong qua ca ch~ phan quy~n
r5 rang va ch~t che. Ngoai ra, Hnh ~'ma" cling t(;lO nen S\l' an toan cao khi su d\lng
Linux vi n~u mQt 16 h6ng bao m~t belt ki dugc phM hi~n tren Linux thi n6 se dugc ca
cQng d6ng rna ngu6n rna cling sua va thu<'rng se dua ra ban va l6i mQt cach nhanh
ch6ng. Cac ban phan ph6i chu y~u cua Linux c6 the ke d~n nhu: Ubuntu, Debian, RedHat, Fedora, OpenSUSE, Mint, CentOS, Gentoo, Open Solaris ... 1.2.3. Cac h~ di~u himh dang sir d\mg phA bi~n t~i Vi~t Nam. T(;li Vi~t Nam hi~n nay, h~ di€u hanh may chu dugc su d\lng ph6 bi~n la
Microsoft Windows Server 2003, Microsoft Windows Server 2008. V6i may Hnh ca
OOan, h~ di€u hanh dugc su d\lng ph6 bi~n la Microsoft Windows XP, Microsoft
Windows Vista, Microsoft Windows 7. V6i OOftng uu diem vugt trQi, d~ dang trong
thao tac va su d\lng da lam cho h~ di€u hanh nay tra nen quen thuQc v6i h~u h~t nguai
su d\lng t(;li Vi~t Nam. Microsoft Windows la ten cua cac dong ph~n mem h~ di~u hanh
dQc quy~n cua hang Microsoft, l~n d~u tien Microsoft gi6i thi~u mQt moi truang h~
di~u hanh mang ten Windows (Cua s6) vao thang 11 nam 1985 su d\lng giao di~n d6
hO(;l (Graphical User Interfaces, gQi t~t la GUI). Tir d6 d~n nay, Microsoft Windows
d~n d~n chi~m uu th~ trong thi tru<'rng may Hnh ca nhan tren toan th~ gi6i v6i s6 lugng
ban dugc cai d~t khoang 90% vao nam 2004. Windows la ph~n m€m ngu6n d6ng c6
ban quy~n do cong ty Microsoft gift va kiem soM vi~c phan ph6i. Vi ly ~o nay,
trong 1100 V\l'C h~ di€u hanh may Hnh ca nhan.
Microsoft dang c6 mQt vi tri dQc quy€n
Telt ca cac phien ban h~ di~u hanh g~n day cua h~ di€u hanh Windows d~u d\l'a tren S\l'
phM trien tir phien ban d~u tien. Ngoai cac phien ban h~ di€u hanh cua hang Microsoft
thi h~ di€u hanh rna ngu6n rna Ubuntu danh cho may Hnh ca nhan cling dang d~n tra
nen ph6 bi~n aVi~t Nam. 24 2. DE Ml)C 2: H~ di~u hanh Microsoft Windows XP. Sau khi ho~m thanh nQi dung nay, ngum sir d1}.ng nim dU'(!c: • Cach khai dQng, dang nh~p va thoat khoi h~ di~u hanh. • Cac khai ni~m v~ bieu tUQ'Ilg. • Thanh thvc dan (Start). • Thanh tac vv (Taskbar). • Cac tinh nang cua cua s6. • Cac tinh nang cua hQP hQi tho~i. Hang nghien clm thj truOng Net Applications da cong b6 bang phan tich thj
truOng h~ di~u hanh tren may tinh ca nhan. Theo do, velo thang 3/2011, h~ di~u hanh
Microsoft Windows 7 chi~m 24,17% thj phAn, Microsoft Windows Vista chi chi~m
10,56% thj phAn trong khi do Microsoft Windows XP chi~m d~n 54,39%. Trong khi
do, h~ di~u helnh tren may tinh ca nhan cua hang Apple vfin chua thvc sv ph6 bi~n khi
phien ban Mac as x (l0.6) chi chi~m mQt thj phAn kha khiem t6n 3,5%, cac h~ di~u
hanh khac nhau Linux va Unix chi~m 6,08%, con l~i 1,3% thi phAn thuQc v~ cac phien
ban cua cac hang khac nhau. Ui~u do chung to dng h~ di~u hanh Microsoft Windows
XP vfin dang dugc su dVng ph6 bi~n nhfrt hi~n nay tren may tinh ca nhan. H~ di€u helnh Microsoft Windows XP (vi~t tit la HUH Windows XP) lel mQt
dong h~ di€u helnh do hang Microsoft san xufrt danh cho cac may tinh ca nhan. HUH
Windows XP co giao di~n d6 h<,la (GUI - Graphics User Interface), dung, cac phAn tu
d6 hQa nhu bieu tugng (Icon), thvc don (Menu) vel hQp tho~i (Dialog) chua cac l~nh
cAn thvc hi~n. HUH Windows XP bao g6m cac phien ban sau: Starter: Phien ban rut gQn cac tinh nang cao dp, khong cAu ki v€ giao di~n, gQn nht;, hu6ng tai d6i tugng la ngum mai lam quen vai may vi tinh, ngum co thu nh~p thfrp. Home Basic: Lugc bo mQt s6 cac chuc nang giai tri nang cao (nhu Media Center) a ban Home Premium, thich hgp vai cac lo~i may tinh ca nhan, hu6ng tai
d6i tUQ'Ilg la ngmJi su dVng co muc thu nh~p trung binh. 25 ""-- Home Premium: Cac chuc nang giai tri, giao ti~p, k~t n6i a muc kha t6t, thich
hQ'P v6'i cac may tinh th~ h~ m6'i, may tinh ca nhan (PC), may tinh xach tay (Laptop),
huang t6'i nguai Slr dVng la cac hQ gia dinh, cong ty viTa va nho. Professional: T~p hQ'P dfty du cac chuc nang cua t~t ca cac phien ban tren cQng
l<.ti, giup nguai dung co dugc mQt suc m<.tnh toan di~n trong trao d6i thong tin va giai tri mQi luc mQi nai, huang t6'i cac ca nhan, t6 chuc mu6n co mQt giai phap trQn v«n
cho vi~c su dVng may vi tinh cua hQ. Cac chuc nang k~t n6i m<.tng van phong cling nhu
k~t n6i m<.tng dfty du, huang t6'i cac cong ty lan, nguai su dVng thuang xuyen lam vi~c
v6'i may vi tinh d~ trao d6i dfr li~u. 2.1. KhOi dQng, dang nh~p va thmit khoi HDH Windows XP. 2.1.1. KhOi dQng, dang nh~p vao HDH Windows XP: Nguai su dVng chi cftn
b~t cong t~c ngu6n (Power) thi h~ di~u hanh se tv dQng ch<.ty. Tuy thuQc vao cach cai
d~t, nguai su dVng co th~ phai go m~t khfiu (Password) d~ dang nh~p vao man hinh
lam vi~c (Desktop) cua HUH Windows XP. Hinh 30: Giao di¢n eking nh(ip HDH Windows XP. Sau khi dang nh~p, xu~t hi~n giao di~n HUH Windows XP Hinh 31: Giao di¢n chinh HDH Windows XP. 26 2.1.2. Thoat khoi HDH Windows XP. Computer. HQP thol;li Turn off computer xmit hi~n, g6m cac Iva ch9n sau: U€ thoat kh6i HUH Windows XP, nguai su d\,mg vito Start \ Turn Orf - Stand By: La ch€ dQ nghi cua may Hnh, gifr nguyen trl;lng thai lam vi~c hi~n tl;li Hinh 32: Hi)p thor;zi Turn offcomputer. - Turn Off: Thoat kh6i HUH Windows XP. - Restart: Kh6i dQng ll;li HUH Windows XP. .y Lrru y: Nen thoat kh6i cac chuang trinh (rng d\mg dang chl;ly tren may Hnh
tru6c khi thoat kh6i HUH Windows XP, n€u kh6ng co th€ gay mfrt dfr li~u hoi[Lc 16i cua may Hnh va co th€ quay tr6 ll;li mQt cach nhanh chong. 2.2. GiOi thi~u man hlnh n~n (Desktop). chuang trinh (rng d\mg dang thvc thi. Man hinh n~n (Desktop) bao g6m cac thanh phftn sau: Hinh 33: Giao di¢n man hinh n~n HDH Windows XP. ""-- 27 2.2.1. Cae bi~u hrQ11g (Icons): Lien k~t d~n cac chuang trinh thuOng dugc su dVng trong may tinh. - Bi€u ...;; tugng cua thu mvc: M<)t thu
mvc dugc h~ di~u hanh bi€u di€n b~ng
tugng
tugng. Hinh anh cua bi€u
m<)t bi€u la ttli h6 sa mau yang (New Folder) - Bi€u tugng cua l6i tat thu mvc ~ (Shortcut) co hinh anh la ttli h6 sa mau yang nhung co them hinh mlii ten goc duai ben trai. - Bi€u1.6.2. SO' dB dftu nBi, Hip d~t thi~t bi tren vo may tinh.
1.7. Ph§n m~m (Software).
1.7.1. Ph§n m~m h~ th6ng.
1.7.2. Ph§n m~m rrng d1}ng.
Office
2003
1.8. Cacb bao quan may tlnb.

