“Mang đến cơ hội học tập cho cộng đồng”
TÀI LIỆU MÔN HỌC
THỊ TRƯ Ờ NG TÀI CHÍNH
GV: Lê Trung Hiếu
TRƯỜNG ĐẠI HỌC TRÀ VINH
BỘ MÔN KINH TẾ
(Lư u hành nộ i bộ )
Chương 1: Thị trường tài chính Created by Le Trung Hieu
Page - 2 - of 90
CHƯ Ơ NG MỘ T: THỊ TRƯ Ờ NG TÀI CHÍNH (FINANCIAL MARKET)
oOo
1.1.THỊ TRƯ Ờ NG TÀI CHÍNH (FINANCIAL MARKET):
Thị trư ờ ng, trong kinh tế họ c và kinh doanh, là nơ i ngư ờ i mua và ngư ờ i bán
(hay ngư ờ i có nhu cầ u và ngư ờ i cung cấ p) tiế p xúc trự c tiế p hoặ c gián tiế p vớ i nhau
để trao đổ i, mua bán hàng hóa và dị ch vụ .
Thị trư ờ ng là nơ i diễ n ra các hoạ t độ ng mua và bán mộ t thứ hàng hóa nhấ t đị nh
nào đó. Vớ i nghĩa này, có thị trư ờ ng gạ o, thị trư ờ ng cà phê, thị trư ờ ng chứ ng khoán,
thị trư ờ ng vố n, v.v... Cũng có mộ t nghĩa hẹ p khác củ a thị trư ờ ng là mộ t nơ i nhấ t đị nh
nào đó, tạ i đó diễ n ra các hoạ t độ ng mua bán hàng hóa và dị ch vụ .
Còn trong kinh tế họ c, thị trư ờ ng đư ợ c hiể u rộ ng hơ n, là nơ i có các quan hệ
mua bán hàng hóa, dị ch vụ giữ a vô số nhữ ng ngư ờ i bán và ngư ờ i mua có quan hệ
cạ nh tranh vớ i nhau, bấ t kể làở đị a điể m nào, thờ i gian nào. Thị trư ờ ng trong kinh tế
họ c đư ợ c chia thành ba loạ i: thị trư ờ ng hàng hóa - dị ch vụ , thị trư ờ ng lao độ ng, và thị
trư ờ ng tài chính.
Thị trư ờ ng tài chính (TTTC) là thị trư ờ ng màở đó diễ n ra các hoạ t độ ng mua
bán các loạ i giấ y tờ có giá hay các loạ i vố n ngắ n hạ n, trung hạ n và dài hạ n. Nơ i mà
nhữ ng ngư ờ i cung cấ p tiề n tệ đáp ứ ng nhu cầ u củ a nhữ ng ngư ờ i khác về tiề n tệ ;
Thị trư ờ ng tài chính là chiế c cầ u nố i giữ a cung và cầ u vố n trong nề n kinh tế ,
tạ o điề u kiệ n thuậ n lợ i chuyể n nguồ n vố n nhàn rỗ i sang nơ i thiế u vố n để đáp ứ ng nhu
cầ u phát triể n kinh tế .
Thông qua thị trư ờ ng tài chính hình thành giá mua giá bán các loạ i cổ phiế u,
trái phiế u, kỳ phiế u, giấ y nợ ngắ n hạ n, dài hạ n…hình thành nên tỷ lệ lãi suấ t đi vay,
lãi suấ t cho vay, lãi suấ t ngắ n, trung hạ n và dài hạ n.
Thị trư ờ ng tài chính hoạ t độ ng hữ u hiệ u nhờ các tài chính trung gian (các công
ty chứ ng khoán, các quỹ đầ u tư , ngân hàng…)
Chương 1: Thị trường tài chính Created by Le Trung Hieu
Page - 3 - of 90
Đố i tư ợ ng tham gia thị trư ờ ng tài chính là nhữ ng nguồ n cung và cầ u về vố n
trong xã hộ i củ a các chủ thể kinh tế như nhà nư ớ c, doanh nghiệ p, gia đình…
Chủ thể tham gia trên thị trư ờ ng tài chính là nhữ ng pháp nhân hay thể nhân đạ i
diệ n cho nhữ ng nguồ n cung cầ u về vố n tham gia trên thị trư ờ ng tài chính, chủ yế u là
các ngân hàng thư ơ ng mạ i, công ty tài chính, công ty đầ u tư , công ty bả o hiể m, các
quỹ tín dụ ng.
1.1.1.Bả n chấ t, chứ c năng củ a TTTC:
1.1.1.1. Mố i quan hệ nhân quả giữ a đầ u tư và tiế t kiệ m:
Mộ t quố c gia muố n tăng trư ở ng và phát triể n bề n vữ ng phả i đáp ứ ng đư ợ c nhu
cầ u vố n. Muố n vố n đầ u tư lớ n phả i gia tăng tiế t kiệ m. Đồ ng thờ i, tăng trư ở ng kinh tế
cao sẽ tạ o điề u kiệ n tăng tiế t kiệ m và tăng khả năng cung ứ ng vố n đầ u tư .
1.1.1.2. Quá trình giao lư u vố n:
Trong nề n kinh tế , nhu cầ u về vố n để đầ u tư và các nguồ n tiế t kiệ m có thể phát
sinh từ nhiề u chủ thể khác nhau. Nhữ ng ngư ờ i có cơ hộ i đầ u tư thì thiế u vố n, nhữ ng
ngư ờ i có vố n nhàn rỗ i lạ i không có vố n đầ u tư . Họ gặ p nhau để thỏ a mãn nhu cầ u củ a
nhau.
1.1.1.3. Chứ c năng củ a TTTC:
-Tậ p trung các khoả n tiế t kiệ m thành nguồ n vố n lớ n: Thông qua TTTC,
nhữ ng nhà đầ u tư có thể dùng nhữ ng khoả n tiề n nhàn rỗ i củ a mình để mua bán các
loạ i chứ ng khoán trên thị trư ờ ng; nhữ ng khoả n vố n đó đư ợ c tậ p thành nhữ ng khoả n
vố n tư ơ ng đố i lớ n để các chủ thể huy độ ng vố n phụ c vụ cho mụ c tiêu đầ u tư phát
triể n, mở rộ ng sả n xuấ t kinh doanh, làm gia tăng nguồ n vố n cho nề n kinh tế , đáp ứ ng
kị p thờ i nhu cầ u vố n củ a các chủ thể .
-Kích thích tiế t kiệ m và đầ u tư : Muố n đầ u tư trên thị trư ờ ng tài chính kể tìm
kiế m lợ i nhuậ n, các nhà đầ u tư phả i có mộ t khoả n vố n nhàn rỗ i nhấ t đị nh, điề u đó sẽ
kích thích các nhà đầ u tư tăng cư ờ ng tiế t kiệ m để tích lũy vố n đầ u tư . Đồ ng thờ i
thông qua quá trình đầ u tư , họ có thể sẽ nhậ n đư ợ c mộ t khoả n lợ i nhuậ n tư ơ ng đố i
Chương 1: Thị trường tài chính Created by Le Trung Hieu
Page - 4 - of 90
lớ n, điề u đó tạ o cho các nhà đầ u tư càng muố n đầ u tư nhiề u hơ n để đạ t đư ợ c nhiề u lợ i
nhuậ n hơ n trong tư ơ ng lai.
- Hình thành giá cả các loạ i tài sả n tài chính: Thông qua thị trư ờ ng tài
chính, giá cả củ a các loạ i tài sả n tài chính sẽ đư ợ c hình thành thông qua quy luậ t cung
cầ u.
- Tạ o tính thanh khoả n cho tài sả n tài chính: Tính thanh khoả n là khả năng
dễ dàng chuyể n đổ i thành tiề n mặ t củ a các loạ i tài sả n tài chính. Ví dụ , khi mộ t nhà
đầ u tư bỏ hế t tiề n ra để mua cổ phiế u trên thị trư ờ ng, đế n khi cầ n tiề n gấ p thì anh ta
có thể bán lạ i các cổ phiế u đó cho các nhà đầ u tư khác và thu tiề n về .
Vị trí, vai trò củ a TTTC:
Vị trí củ a thị trư ờ ng tài chính:
Trong mố i quan hệ tư ơ ng quan vớ i các thị trư ờ ng khác, thị trư ờ ng tài chính có
vị trí là thị trư ờ ng khở i điể m cho các loạ i thị trư ờ ng, nó có tác dụ ng chi phố i điề u
hành và xâm nhậ p vào các loạ i thị trư ờ ng khác.
Vai trò củ a thị trư ờ ng tài chính:
Thị trư ờ ng tài chính là nơ i tạ o ra môi trư ờ ng thuậ n lợ i để dung hoà các lợ i ích
kinh tế khác nhau củ a các thành viên khác nhau trên thị trư ờ ng.
Thị trư ờ ng tài chính nâng cao năng suấ t và hiệ u quả hoạ t độ ng kinh doanh, sả n
xuấ t củ a nề n kinh tế .
Thị trư ờ ng tài chính tạ o ra cơ hộ i đầ u tư và đem lạ i lợ i ích cho mọ i thành viên
trong xã hộ i.
1.1.2. Phân loạ i TTTC:
1.1.2.1. Căn cứ vào thờ i hạ n luân chuyể n vố n:
a. Thị trư ờ ng tiề n tệ (Money Market):
Thị trư ờ ng tiề n tệ là thị trư ờ ng mua bán các giấ y tờ có giá trị ngắ n hạ n, có kỳ hạ n
dư ớ i mộ t năm.
Thị trư ờ ng tiề n tệ bao gồ m 03 loạ i thị trư ờ ng sau:
Thị trư ờ ng liên ngân hàng (Interbank Market)
Chương 1: Thị trường tài chính Created by Le Trung Hieu
Page - 5 - of 90
Thị trư ờ ng vố n ngắ n hạ n (Shorterm Market)
Thị trư ờ ng hố i đoái (Foreign Exchange Market)
b. Thị trư ờ ng vố n (Capital Market):
Còn gọ i là thị trư ờ ng vố n dài hạ n, là mộ t bộ phậ n quan trọ ng củ a thị trư ờ ng tài
chính hoạ t độ ng củ a nó nhằ m huy độ ng nhữ ng nguồ n vố n trong xã hộ i tậ p trung thành
nguồ n vố n lớ n tài trợ dài hạ n cho các doanh nghiệ p và chính phủ nhằ m mụ c đích phát
triể n sả n xuấ t, tăng trư ở ng kinh tế hay các dự án đầ u tư .
Thị trư ờ ng thế chấ p (Mortgage Market):
Cung cấ p tín dụ ng trung và dài hạ n cho các doanh nghiệ p thư ờ ng đòi hỏ i phả i có
tài sả n thế chấ p. Hoạ t độ ng trên thị trư ờ ng này là các NHTM và các tổ chứ c tín dụ ng
phi ngân ngân hàng.
Thị trư ờ ng cho thuê tài chính (Leasing Market):
Cho thuê tài chính là mộ t loạ i hình tài trợ vố n hiệ u quả cho các DN đầ u tư đổ i mớ i
trang thiế t bị công nghệ . Cho thuê tài chính là hoạ t độ ng tín dụ ng trung và dài hạ n
thông qua việ c cho thuê máy móc thiế t bị , phư ơ ng tiệ n vậ n chuyể n và các độ ng sả n
khác trên cơ sở hợ p đồ ng cho thuê giữ a bên cho thuê và bên thuê.
Thị trư ờ ng chứ ng khoán (Stock Market):
Để huy độ ng đư ợ c các nguồ n vố n dài hạ n, bên cạ nh việ c đi vay ngân hàng thông
qua hình thứ c tài chính gián tiế p, chính phủ và mộ t số công ty còn thự c hiệ n huy độ ng
vố n thông qua việ c phát hành các chứ ng khoán.
Chứ ng khoán là công cụ thể hiệ n quyề n sở hữ u trên mộ t công ty (cổ phiế u) quyề n
chủ nợ đố i vớ i mộ t công ty, chính phủ hay chính quyề n đạ i phư ơ ng (trái phiế u).
1.1.2.2. Căn cứ vào tính chấ t chuyên môn hóa củ a thị trư ờ ng:
a. Thị trư ờ ng công cụ nợ
Là thị trư ờ ng trong đó ngư ờ i cầ n vố n huy độ ng vố n dự a trên việ c phát hành
các công cụ nợ (trái phiế u), tín phiế u, kỳ phiế u…). Thự c chấ t nhữ ng công cụ nợ là
thỏ a thuậ n có tính hợ p đồ ng trong đó ngư ờ i vay vố n thanh toán cho ngư ờ i giữ công
cụ mộ t khoả ng tiề n cố đị nh trong thờ i gian nhấ t đị nh.
b. Thị trư ờ ng công cụ vố n:
