Thuốc nhỏ mắt
Tác giả : TS. DS. NGUYỄN HỮU ĐỨC (Trường ĐH. Y
Dược - TPHCM)
Thuốc dùng cho mắt hay gọi là thuốc nhãn
khoa bao gồm nhiều dạng như: thuốc mỡ,
thuốc hỗn dịch (tức thuốc có chứa các hạt
nhỏ rất mịn), thuốc đặt vào mắt, thuốc
nước…
Thuốc nhãn khoa nói chung là những chế phẩm vô khuẩn
(nghĩa là không chứa các vi khuẩn gây bệnh), không chứa
các chất lạ gây hại, được pha chế và đóng gói thích hợp để
nhỏ mắt, tra vào bờ mí mắt hoặc cài đặt vào mắt, với mục
đích điều trị hoặc chẩn đoán các bệnh về mắt.
THUỐC NHỎ MẮT CẦN ĐẠT NHỮNG TIÊU CHUẨN
ĐẶC BIỆT NÀO?
Thuốc nhỏ mắt phải đạt 3 tiêu chuẩn sau:
Vô khuẩn: Tất cả các chế phẩm dùng trong nhãn khoa đều
phải đạt tiêu chuẩn vô khuẩn. Để bảo đảm tiêu chuẩn này,
thuốc nhỏ mắt phải được điều chế trong điều kiện môi trường
vô khuẩn, thường được thêm chất sát khuẩn thích hợp và sau
khi pha chế phải được tiệt khuẩn. Vì vậy, không thể lấy bất
cứ dạng thuốc nào khác để dùng cho mắt.
Một sai lầm khá phổ biến là có người dùng thuốc nhỏ tai, nhỏ
mũi thay cho thuốc nhỏ mắt; Thậm chí còn dùng thuốc dạng
kem bôi ngoài da trị nấm để tra vào mắt và gây tai biến hư cả
con mắt. Vì thế, xin lưu ý tuyệt đối không dùng thuốc nhỏ
tai, nhỏ mũi, thuốc dạng kem bôi ngoài da để dùng cho mắt.
Do mọi chế phẩm dùng cho mắt đều phải đảm bảo vô khuẩn,
nên nước dùng để pha chế thuốc nhỏ mắt phải là nước cất đạt
các yêu cầu tiêu chuẩn ghi trong dược điển. Vì vậy, người
thường xuyên đến hồ bơi cần mang kính bơi để bảo vệ đôi
mắt. Nếu bụi vào mắt, bất đắc dĩ mới dùng nước sinh hoạt để
rửa mắt, làm trôi bụi ra khỏi mắt; tốt nhất nên dùng thuốc
nhỏ mắt (loại làm sạch mắt).
Độ pH: pH là đại lượng cho biết tính acid, tính kiềm của một
dung dịch. Nước mắt có độ pH trung tính, nghĩa là không có
tính acid hay tính kiềm (pH của nước mắt trong khoảng 7,4-
7,6), do đó tốt nhất thuốc nhỏ mắt nên có độ pH bằng với pH
của nước mắt. Khi pha chế thuốc nhỏ mắt, nhà bào chế phải
cân nhắc, tính toán, lựa chọn độ pH sao cho vừa có tác dụng
ổn định hoạt chất của thuốc, vừa giúp mắt không bị kích ứng
và đáp ứng tốt trong điều trị. Có người đã nhỏ nước cốt
chanh vào mắt với mục đích làm sạch và sát trùng, nhưng
thực tế lại có hại, làm mắt rất xót, vì độ acid của nước cốt
chanh gây kích ứng rất mạnh đối với mắt.
Đẳng trương: Khi nhỏ thuốc vào mắt, ta cảm thấy dễ chịu,
một phần là do dung dịch thuốc nhỏ mắt đẳng trương với
dịch nước mắt, nói cách khác thuốc nhỏ mắt phải có tính chất
giống như nước mắt. Nếu dung dịch thuốc nhỏ mắt không
đẳng trương sẽ dễ gây khó chịu, gây đau ở mắt, làm nước mắt
tiết ra nhiều và đẩy thuốc ra ngoài. Có người đã dùng một
loại dược liệu là vị thuốc Đông y hòa tan trong sữa mẹ rồi
nhỏ vào mắt để chữa bệnh. Tuy sữa mẹ cũng gần đẳng trương
với nước mắt, không gây khó chịu, nhưng việc làm này thật
sự không an toàn vì dược liệu có thể bị nhiễm khuẩn hoặc
chứa các chất lạ có hại cho mắt.
Hiểu biết về tính đẳng trương của thuốc nhỏ mắt, chúng ta có
thể rút ra kinh nghiệm, nếu nhỏ một thuốc nào đó vào mắt mà
thấy xót, khó chịu, đau nhức thì có thể là do thuốc nhỏ mắt
không đạt độ đẳng trương, phải ngưng dùng ngay và hỏi ý
kiến bác sĩ chuyên khoa.
Ngoài 3 tiêu chuẩn kể trên, tùy theo dạng thuốc nhỏ mắt, còn
có một số tiêu chuẩn khác như: Dung dịch thuốc nhỏ mắt
phải đạt độ trong, không được chứa các tiểu phân lạ làm tổn
thương biểu mô giác mạc v.v...
Những trình bày trên cho thấy việc sử dụng thuốc trong nhãn
khoa cần hết sức thận trọng, phải nắm vững tính năng của
dạng thuốc, chỉ dùng đúng thuốc nhỏ mắt để chữa các bệnh