Tâm lý nhóm
I. KHÁI NIỆM NHÓM:
Nhóm là hình thức tồn tại xã hội của con người. Bất cứ hoạt động nào
cũng đều thông qua một tổ chức sinh hoạt nhỏ (một số người), ví dụ: gia
đình, chi đoàn… đều là một tổ chức nhỏ. Và kết quả cho thấy một tổ
chức nhỏ như vậy thì công tác tổ chức và quản lý chặt chẽ và tốt hơn –
những tổ chức (đông người), hiệu quả lao động cao hơn.
1. Nhóm là gì?
- Nhóm là sự tập hợp những người có mối quan hệ qua lại giữa họ với
nhau mang tính chất gián tiếp, nghĩa là mọi người quan hệ với nhau
thông qua các quy định pháp chế.
- Ví dụ: nhà máy, trường học… (nhóm lớn)
2. Nhóm nhỏ là gì?
- Nhóm nhỏ là tập hợp người không đông lắm, trong đó con người tiếp
xúc với nhau một cách trực tiếp, nhằm đáp ứng nhu cầu của một hoạt
động xã hội nhất định nào đó của con người.
- Ví dụ: nhóm CTXH (10 người), nhóm làm kinh tế gia đình (4 người),
nhóm thanh niên tương tế (ở Q.8)…
II. NHỮNG YẾU TỐ CƠ BẢN CẤU TẠO THÀNH NHÓM:
1.Mục đích của nhóm:
- Là lý do tồn tại và phát triển nhóm.
- Là động cơ để liên kết các thành viên.
- Là một tổ chức xã hội – có ảnh hưởng tốt đến các thành viên. Mục
đích càng rõ ràng, cụ thể – có sự liên kết chặt chẽ – có hiệu quả trong
hoạt động tốt.
- Ví dụ:nhóm CTXH có mục đích của nó là giúp đỡ gia khó khăn diện
chính sách, làm công tác từ thiện. Nhóm thanh niên tương tế ở quận 8
nếu có đám tang đến giúp đỡ gia đình đó nhưng không đòi hỏi quyền
lợi.
2.Cơ cấu của nhóm (nhỏ):
- Cơ cấu chính thức: đó là những nhóm chính thức, trong đó vị trí vai
trò, quan hệ của các nhóm viên đều được quy định thành văn bản. Cơ
cấu này cho ta thấy, ai thuộc quyền chỉ đạo của ai? Ai làm việc với ai?
Cơ cấu chính thức: người đứng đầu nhóm gọi là nhóm trưởng.
- Cơ cấu không chính thức: khi cơ cấu chính thức bắt đầu được bổ
sung những con nhóm cụ thể, thì giữa họ bắt đầu những mối quan hệ
không chính thức, đó là mối quan hệ tâm lý hay đồng cảm. Cơ cấu
không chính thức: người đứng đầu nhóm gọi là thủ lĩnh hay ngôi sao.
- Thủ lĩnh: trong một nhóm thường có một cá nhân nào đó nổi bật lên
giữ vị trí điều khiển nhóm đó thì người đó được gọi là thủ lĩnh hay ngôi
sao.
- Thủ lĩnh khác với thủ trưởng (nhóm trưởng) như thế nào?
+ Thủ trưởng (nhóm trưởng) là người đứng đầu của một nhóm chính
thức.
+ Thủ lĩnh tồn tại theo quan hệ tâm lý – đồng cảm, nó mang tính tự phát
và có thể không bền vững, hoặc bị đào thải khi không còn uy tín (thủ
lĩnh đứng đầu nhóm không chính thức).
+ Nó có tác động chi phối lẫn nhau, ảnh hưởng nhau.
3. Phát triển nhóm: có 3 giai đoạn
a. Giai đoạn đầu (giai đoạn ấu trĩ):
- Nhóm mới khai sinh còn mò mẫm tập tành. Nhóm viên chưa quen biết
nhau còn e dè thủ thế, mối quan hệ giữa họ còn e dè rời rạc. Ngay cả
trong trường hợp nhóm viên là người quen, tương tác vẫn còn rời rạc vì
còn e dè mò mẫm về mục đích chung. Do chưa hợp với môi trường mới,
ai cũng ngần ngại ít phát biểu. Trong giai đoạn này có thể xuất hiện
những người có bản lĩnh chủ động tham gia.
- Giai đoạn này nếu để mặc, có thể kéo dài, nhưng biết tác động sẽ rút
ngắn tối đa. Ở đây tác viên sẽ làm một số việc: tạo bầu không khí thoải
mái, cởi mở giúp nhóm viên quan hệ và hiểu biết lẫn nhau.
- Ở giai đoạn này vai trò của tác viên rất lớn. Đó là bắt đầu lãnh đạo
nhóm.
b. Giai đoạn giữa (giai đoạn trăng mật):
Các nhóm viên dần dần khám phá và thu hút lẫn nhau. Bầu không khí
dễ chịu làm cho họ dám phát biểu, diễn tả nội tâm. Mục đích chung rõ
ra, một số cá nhân bắt đầu đóng góp cho nhóm (khơi dậy tính tự giác
của các nhóm viên).
c. Giai đoạn trưởng thành:
- Nhóm nào cũng phải trải qua giai đoạn khủng hoảng mới trưởng
thành, giải quyết những khủng hoảng không những nhóm tiến được một
bước gần mục tiêu mà nhóm viên cũng trưởng thành hẳn. Các nhóm
viên đã hiểu được lẫn nhau.
- Một điều đã được khẳng định, khi nhóm viên đã được thoải mái về
tinh thần, gắn bó lẫn nhau thì năng suất cá nhân và nhóm đạt được kết
quả cao hơn bình thường.
- Ở giai đoạn này – trong lãnh đạo nhóm – lấy sự tự giác của nhóm viên
làm trên hết.
III. TÂM LÝ NHÓM – LÃNH ĐẠO NHÓM:
1. Tâm lý nhóm:
Khi số người liên kết thành một nhóm – nhóm có một sức sống riêng và
chi phối chính các nhóm viên đã lập ra nhóm. Ở đâu, lúc nào cũng có
nhóm, nhưng không có nhóm nào giống nhóm nào. Tuy nhiên sẽ có một
số hiện tượng và diễn tiến mà nhóm nào cũng có. Những diễn tiến này
chi phối đời sống của nhóm và tác động vào cá nhân. Người ta gọi là
tiến trình nhóm hoặc tâm lý nhóm.