BỘ LAO ĐỘNG – THƢƠNG BINH VÀ XÃ HỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM KỸ THUẬT NAM ĐỊNH
ĐỀ CƢƠNG BIÊN SOẠN
TẬP BÀI GIẢNG KINH TẾ VI MÔ
BỘ LAO ĐỘNG – THƢƠNG BINH VÀ XÃ HỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM KỸ THUẬT NAM ĐỊNH
TẬP BÀI GIẢNG
NHẬP MÔN KINH TẾ HỌC
Ban biên soạn: Ths. Bùi Hồng Đăng
CN. Bùi Quốc Việt
NAM ĐỊNH, NĂM 2012
i
LỜI NÓI ĐẦU
Tập bài giảng Nhập môn Kinh tế học được xây dựng nhằm đáp ứng nhu cầu phục
vụ công tác dạy và học học phần tự chọn Nhập môn Kinh tế học cho đối tượng là sinh
viên đại học công nghệ của Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Nam Định.
Tập bài giảng được xây dựng với bố cục gồm 3 chương, được trình bày trên 200
trang đánh máy, kết thúc mỗi chương có phần câu hỏi ôn tập, thảo luận và bài tập.
Cách tiếp cận khi xây dựng tập bài giảng Nhập môn Kinh tế học theo hướng khái
quát hóa nội dung, nhưng giảm thiểu tính hàn lâm trong trình bày, diễn đạt để phù
hợp với đối tượng chính là sinh viên đại học công nghệ của Trường Đại học SPKT
Nam Định.
Trong quá trình xây dựng tập bài giảng, nhóm tác giả đã tham khảo nhiều tài liệu
trong và ngoài nước; đặc biệt có sử dụng trích dẫn hoặc phát triển ý tưởng, nội dung
của nhiều tác giả (nêu trong phần danh mục tài liệu tham khảo). Chúng tôi xin được sử
dụng tài liệu của quý vị với vai trò là nền tảng cơ bản xây dựng tập bài giảng này nhằm
góp phần phát triển những lý thuyết về Kinh tế học đến gần với người đọc, người học
hơn, tăng cường tính phổ biến về lý thuyết Kinh tế học trong nền kinh tế thị trường.
Cuối cùng, nhóm tác giả chúng tôi xin gửi những lời cám ơn trân trọng nhất tới
các nhà nghiên cứu, các học giả, bạn bè, đồng nghiệp... đã cung cấp cho chúng tôi
những tư liệu, những lời góp ý quý giá để chúng tôi hoàn thành tập bài giảng này.
NHÓM TÁC GIẢ
ii
MỤC LỤC
CHƢƠNG 1 ĐẠI CƢƠNG VỀ KINH TẾ HỌC ........................................................ 1
1.1. NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN CỦA KINH TẾ HỌC ............................................ 1
1.1.1. Sự khan hiếm và lựa chọn ................................................................................. 1
1.1.1.1. Sự khan hiếm ............................................................................................. 1
1.1.1.2. Lý thuyết lựa chọn .................................................................................... 1
1.1.2. Đƣờng giới hạn khả năng sản xuất (PPF) ......................................................... 2
1.2. CÁC KHÁI NIỆM VỀ KINH TẾ HỌC ............................................................... 4
1.2.1. Kinh tế học ........................................................................................................ 4
1.2.2. Kinh tế học vi mô và kinh tế học vĩ mô ............................................................ 4
1.2.3. Kinh tế học thực chứng và kinh tế học chuẩn tắc ............................................. 4
1.3. NHỮNG VẤN ĐỀ VỀ TỔ CHỨC KINH TẾ ...................................................... 5
1.3.1. Ba vấn đề cơ bản của một nền kinh tế .............................................................. 5
1.3.2. Các chủ thể ra quyết định lựa chọn và cấu trúc của nền kinh tế ....................... 6
1.3.3. Mô hình nền kinh tế .......................................................................................... 8
1.3.3.1. Mô hình nền kinh tế tập quán truyền thống ............................................... 8
1.3.3.2. Mô hình kinh tế kế hoạch hoá tập trung (kinh tế chỉ huy, mệnh lệnh) ..... 8
1.3.3.3. Mô hình kinh tế thị trƣờng......................................................................... 9
1.3.3.4. Mô hình kinh tế hỗn hợp ........................................................................... 9
1.3.4. Cơ chế kinh tế ................................................................................................. 10
CÂU HỎI ÔN TẬP CHƢƠNG 1 ............................................................................... 12
CHƢƠNG 2 KINH TẾ VI MÔ .................................................................................. 13
2.1. CẦU - CUNG ........................................................................................................ 13
2.1.1. Cầu hàng hoá dịch vụ ...................................................................................... 13
2.1.1.1. Khái niệm cầu .......................................................................................... 13
2.1.1.2. Lƣợng cầu ................................................................................................ 13
2.1.1.3. Biểu cầu ................................................................................................... 14
2.1.1.4. Đƣờng cầu ............................................................................................... 14
2.1.1.5. Luật cầu ................................................................................................... 17
2.1.1.6. Hàm cầu và các yếu tố ảnh hƣởng ........................................................... 17
2.1.1.7. Cầu cá nhân và cầu thị trƣờng ................................................................. 19
2.1.1.8. Sự di chuyển và dịch chuyển của đƣờng cầu .......................................... 21
2.1.2. Cung hàng hoá dịch vụ ................................................................................... 22
2.1.2.1. Khái niệm cung ........................................................................................ 22
2.1.2.2. Lƣợng cung .............................................................................................. 23
iii
2.1.2.3. Biểu cung ................................................................................................ 23
2.1.2.4. Đƣờng cung ............................................................................................. 24
2.1.2.5. Luật cung ................................................................................................. 27
2.1.2.6. Hàm cung tổng quát và các yếu tố ảnh hƣởng ......................................... 27
2.1.2.7. Cung cá nhân và cung thị trƣờng ............................................................. 28
2.1.2.8. Sự di chuyển và dịch chuyển của đƣờng cung ........................................ 29
2.1.3. Cân bằng cung cầu trên thị trƣờng .................................................................. 31
2.1.3.1. Trạng thái cân bằng cung cầu .................................................................. 31
2.1.3.2. Trạng thái dƣ thừa và thiếu hụt ................................................................ 32
2.1.3.3. Trạng thái cân bằng mới .......................................................................... 33
2.1.3.4. Vai trò của Nhà nƣớc trong việc kiểm soát giá cả thị trƣờng .................. 35
2.1.4. Độ co giãn cầu – cung ..................................................................................... 38
2.1.4.1. Độ co giãn của cầu ................................................................................... 38
2.1.4.2. Độ co giãn của cung ................................................................................ 41
2.2. LÝ THUYẾT VỀ TIÊU DÙNG........................................................................... 42
2.2.1. Các yếu tố ảnh hƣởng đến lựa chọn của ngƣời tiêu dùng ............................... 42
2.2.2. Lợi ích và quy luật lợi ích cận biên giảm dần ................................................. 43
2.2.2.1. Lợi ích ...................................................................................................... 43
2.2.2.2. Quy luật lợi ích cận biên giảm dần .......................................................... 43
2.2.3.1. Đƣờng ngân sách ..................................................................................... 44
2.2.3.2. Đƣờng bàng quan ..................................................................................... 45
2.2.4. Sự lựa chọn của ngƣời tiêu dùng ..................................................................... 46
2.3. LÝ THUYẾT VỀ SẢN XUẤT VÀ HÀNH VI CỦA DOANH NGHIỆP ......... 48
2.3.1. Lý thuyết về sản xuất ...................................................................................... 48
2.3.1.1. Các yếu tố đầu vào, đầu ra và hàm sản xuất ............................................ 48
2.3.1.2. Hàm sản xuất với 1 đầu vào biến đổi....................................................... 50
2.3.2. Chi phí, doanh thu và lợi nhuận ...................................................................... 55
2.3.2.1. Chi phí ...................................................................................................... 55
2.3.2.2. Doanh thu ................................................................................................. 60
2.3.2.3. Lợi nhuận ................................................................................................. 61
2.4. QUYẾT ĐỊNH CỦA DOANH NGHIỆP VỀ SẢN LƢỢNG SẢN XUẤT ....... 62
2.4.1. Trong điều kiện tối đa hoá lợi nhuận .............................................................. 62
2.4.2. Trong điều kiện tối đa hoá doanh thu ............................................................. 63
2.5. THỊ TRƢỜNG VÀ CẤU TRÚC THỊ TRƢỜNG .............................................. 63
2.5.1. Thị trƣờng ........................................................................................................ 63
2.5.1.1. Khái niệm ................................................................................................. 63
2.5.1.2. Vai trò ...................................................................................................... 64