1
Thế kỷ 21 là thế kỷ của
đại dương
"Diện tích biển của Việt Nam hiện đang lớn gấp ba lần diện tích đất liền,
đồng nghĩa với việc chúng ta đang có tới ba nước VN thu nhỏ, chưa kể khả
năng tiếp cận không gian đại dương là vô tận", TS. Trần Đình Thiên nói.
Theo ông, đây chính là thời điểm để xây dựng một chiến lược về biển.
"Thế kỷ 21 là thế kỷ của đại dương"
Cùng với việc mở ra không gian hội nhập quốc tế, thì Nghị quyết Hội nghị
Trung ương 4 (khóa X, 2/2007) về “Chiến lược biển Việt Nam đến năm
2020” cũng "mở" ra những không gian mới... Xưa nay, chúng ta vốn quen tư
duy kiểu đất liền thì nay, lần đầu tiên một tầm nhìn mới về biển được thể
hiện thành chiến lược phát triển. Hai yếu tố hội tụ trong cùng một thời điểm
chính là động lực cho phát triển.
Lịch sử cho thấy những quốc gia đột phá phát triển phần lớn đều sát biển.
Cách đây hơn một thế kỷ, khi phân định các thời đại phát triển, Bộ trưởng
Bộ Ngoại giao Mỹ John Hay đã chọn biển chứ không phải lục địa làm mốc
tọa độ. Ông nói: “Địa Trung Hải là biển của quá khứ, Đại Tây Dương là
biển của hiện tại, Thái Bình Dương là biển của tương lai”. Có thể thấy lời
tiên đoán của John Hay đang được chứng nghiệm bởi thực tế hai bờ Tây và
Đông Thái Bình Dương hiện đang là hai vùng phát triển năng động nhất thế
2
giới.
Đo lường sự phát triển từ tọa độ biển chứ không từ lục địa, đó là tầm nhìn
mới. "Chiến lược biển" mà Đảng ta xác định cũng chính là điều được thế
giới công nhận, đó là, thế kỷ 21 là thế kỷ của đại dương.
"Thiếu khát vọng chinh phục biển"
VN sát biển, với diện tích bờ biển thuộc loại dài nhất thế giới, nhưng chưa
thể nói ta là một quốc gia biển (sống dựa nhiều vào biển và lấy biển làm
động lực phát triển quốc gia).
Thứ nhất, người Việt sinh tồn ở đồng bằng, chủ yếu dựa vào canh tác nông
nghiệp, giới hạn trong tự cấp tự túc. Biển do vậy mới chỉ khoanh vùng trong
phạm vi làng xã.
Hơn nữa, người dân còn thiếu tính mạo hiểm và "máu" chinh phục nhằm
chiếm lĩnh và vươn lên. Tiếp cận biển vì vậy bị hạn chế. Bởi hoạt động trên
biển để khai thác đòi hỏi tinh thần mạo hiểm, hơn thế, là mạo hiểm kiểu biển
cả. Tính bất định và độ rủi ro trên biển vì thế rất cao. Đây là phẩm chất
thường bị thiếu đối với những người quen hoạt động trên đất liền.
Thứ ba, đặt trong bối cảnh nền kinh tế còn nghèo thì không có cơ hội để
phát triển công nghệ cao ngoài việc dùng các dụng cụ thô sơ, thủ công. Bởi
lẽ, khai thác các nguồn lực biển đòi hỏi một trình độ công nghệ cao, tiềm lực
tài chính mạnh, với phương thức tổ chức hoạt động đặc thù. Không thể khai
thác biển với tư duy và phương thức khai thác đất liền.
Vì những lý do trên, nên, biển trước hết vẫn chỉ là đối tượng để sinh tồn và
khai thác thủ công. Ngoài ra, nó là khát vọng của thi ca, để so sánh, an ủi, ví
von... chứ chưa phải khát vọng của chinh phục.
"Khai thác lợi thế mặt tiền"
Xét trên quan điểm hiện đại, tầm nhìn về biển phải thay đổi hẳn... Trước hết,
cần đánh giá tổng thể và đầy đủ tiềm năng lợi ích của biển trong khung cảnh
động, gắn với thành tựu phát triển khoa học công nghệ. Tất cả phải được đo
lường lại bằng một tầm nhìn hiện đại toàn bộ các lợi thế về nguồn lợi mặt
3
biển, tài nguyên trong lòng biển, bờ biển, thậm chí cả không gian bầu trời
trên biển.
Việc khai thác biển, dù đối tượng là loại tài nguyên gì (kể cả việc đánh bắt
hải sản gần bờ), để bảo đảm tính bền vững, luôn đòi hỏi một trình độ công
nghệ cao, và thường là công nghệ khác với các loại công nghệ sử dụng trên
đất liền. Câu hỏi đặt ra là nguồn lực tài chính và công nghệ nào bảo đảm cho
chiến lược CNH, HĐH biển của Việt Nam là khả thi (theo lộ trình)?
Và trên hết, cần phải nói tới một lợi thế trước tiên, lợi thế sẽ tạo điều kiện
cho các lợi thế khác, đó là Việt Nam đang có một vị trí địa chiến lược quan
trọng trong khu vực châu Á.
Và trên hết, cần phải nói tới một lợi thế trước tiên, lợi thế sẽ tạo điều kiện
cho các lợi thế khác, đó là Việt Nam đang có một vị trí địa chiến lược quan
trọng trong khu vực châu Á.
Ngọc Lê