Hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam: Kinh nghiệm và đánh giá mới nhất

H i nh p kinh t qu c t c a Vi t Namộ ậ ế ố ế ủ ệ

Toàn c u hoá và h i nh p kinh t qu c t đã tr thành xu th khách quan chi ph i sầ ộ ậ ế ố ế ở ế ố ự

phát tri n kinh t - xã h i c a m i qu c gia và quan h qu c t , b t ngu n t quy lu tể ế ộ ủ ỗ ố ệ ố ế ắ ồ ừ ậ

phát tri n c a l c l ng s n xu t và phân công lao đ ng qu c t . Vi t Nam cũng khôngể ủ ự ượ ả ấ ộ ố ế ệ

n m ngoài quy lu t đó. ằ ậ

Trong b i c nh hi n nay, h i nh p kinh t qu c t không ch đ n thu n gi i h n trongố ả ệ ộ ậ ế ố ế ỉ ơ ầ ớ ạ

ph m vi c t gi m thu quan mà đã đ c m r ng ra t t c lĩnh v c liên quan đ n chínhạ ắ ả ế ượ ở ộ ấ ả ự ế

sách kinh t th ng m i, nh m m c đích m c a th tr ng cho hàng hoá và d ch v ,ế ươ ạ ằ ụ ở ử ị ườ ị ụ

lo i b các rào c n h u hình và vô hình đ i v i trao đ i th ng m i.ạ ỏ ả ữ ố ớ ổ ươ ạ

Đ i v i Vi t Nam hi n nay, v n đ đ t ra không ph i là có h i nh p hay không mà là làm thố ớ ệ ệ ấ ề ặ ả ộ ậ ế

nào đ h i nh p kinh t qu c t có hi u qu , đ m b o đ c l i ích dân t c, nâng cao đ c sể ộ ậ ế ố ế ệ ả ả ả ượ ợ ộ ượ ự

c nh tranh c a n n kinh t , th c hi n th ng l i các m c tiêu phát tri n kinh t - xã h i trong quáạ ủ ề ế ự ệ ắ ợ ụ ể ế ộ

trình h i nh p. Báo cáo Chính tr Đ i h i IX c a Đ ng, nh t là Ngh quy t 07- NQ/W ngàyộ ậ ị ạ ộ ủ ả ấ ị ế

27/11/2001 c a B Chính tr v H i nh p kinh t qu c t đã nh n m nh quan đi m: Ch đ ngủ ộ ị ề ộ ậ ế ố ế ấ ạ ể ủ ộ

h i nh p kinh t qu c t và khu v c theo tinh th n phát huy t i đa n i l c, đ ng th i tranh thộ ậ ế ố ế ự ầ ố ộ ự ồ ờ ủ

ngu n l c bên ngoài đ phát tri n nhanh, có hi u qu và b n v ng, đ m b o tính đ c l p tồ ự ể ể ệ ả ề ữ ả ả ộ ậ ự

ch và đ nh h ng xã h i ch nghĩa, b o v l i ích dân t c, gi gìn an ninh qu c gia, phát huyủ ị ướ ộ ủ ả ệ ợ ộ ữ ố

b n s c văn hoá dân t c, b o v môi tr ng sinh thái. ả ắ ộ ả ệ ườ

Đây là m t ch tr ng l n trong chính sách đ i ngo i, h i nh p c a Đ ng và Nhà n c ta.ộ ủ ươ ớ ố ạ ộ ậ ủ ả ướ

Theo quan đi m này, h i nh p kinh t qu c t trong đi u ki n toàn c u hoá kinh t là m t quáể ộ ậ ế ố ế ề ệ ầ ế ộ

trình mà tr ng tâm là ch đ ng m c a kinh t , tham gia phân công h p tác qu c t t o đi uọ ủ ộ ở ử ế ợ ố ế ạ ề

ki n k t h p có hi u qu ngu n l c trong n c và n c ngoài, m r ng không gian và môiệ ế ợ ệ ả ồ ự ướ ướ ở ộ

tr ng đ phát tri n và chi m lĩnh v trí phù h p trong quan h kinh t qu c t . H i nh p giúpườ ể ể ế ị ợ ệ ế ố ế ộ ậ

cho vi c m r ng c h i kinh doanh, thâm nh p th tr ng th gi i, tìm ki m và t o l p thệ ở ộ ơ ộ ậ ị ườ ế ớ ế ạ ậ ị

tr ng n đ nh, t đó có đi u ki n thu n l i đ xây d ng c c u kinh t h p lý, phát tri n kinhườ ổ ị ừ ề ệ ậ ợ ể ự ơ ấ ế ợ ể

t trong n c. Vi c nâng cao s c c nh tranh c a n n kinh t , c a doanh nghi p và hàng hoá làế ướ ệ ứ ạ ủ ề ế ủ ệ

m t trong nh ng n i dung quan tr ng nh t đ h i nh p kinh t qu c t hi u qu , th c hi nộ ữ ộ ọ ấ ể ộ ậ ế ố ế ệ ả ự ệ

th ng l i các m c tiêu c a Chi n l c phát tri n kinh t - xã h i 2001 - 2010. ắ ợ ụ ủ ế ượ ể ế ộ

Trong th i gian qua, n n kinh t Vi t Nam đã đ t đ c nh ng k t qu quan tr ng nh : tăngờ ề ế ở ệ ạ ượ ữ ế ả ọ ư

tr ng GDP nh p đ cao, c c u kinh t ti p t c chuy n d ch theo h ng tăng t tr ng c aưở ở ị ộ ơ ấ ế ế ụ ể ị ướ ỉ ọ ủ

công nghi p, d ch v , gi m d n t tr ng nông nghi p. T l huy đ ng v n cho đ u t phát tri nệ ị ụ ả ầ ỉ ọ ệ ỉ ệ ộ ố ầ ư ể

có xu h ng tăng, các ngu n l c trong xã h i đ c huy đ ng t t h n, đ c bi t trong khu v cướ ồ ự ộ ượ ộ ố ơ ặ ệ ự

kinh t t nhân, đ u t cho c s h t ng có ti n b , năng l c s n xu t c a nhi u ngành tăngế ư ầ ư ơ ở ạ ầ ế ộ ự ả ấ ủ ề

lên. Tuy nhiên, hi u qu s c c nh tranh kinh t n c ta v n còn m t s t n t i: ệ ả ứ ạ ế ướ ẫ ộ ố ồ ạ

- Xét v các ch s c nh tranh c a n n kinh t , Vi t Nam x p th 48/53 n c đ c xem xétề ỉ ố ạ ủ ề ế ệ ế ứ ướ ượ

năm 1999, 53/59 n c năm 2000, 60/75 n c năm 2001 ; 65/80 năm 2002 n c tham gia x pướ ướ ướ ế

h ng. Năm 2004 gi m 17 b c so v i năm 2003, năm 2005 gi m ti p 4 b c so v i năm 2004ạ ả ậ ớ ả ế ậ ớ

trong các n c x p h ng (theo đánh giá c a Di n đàn Kinh t th gi i - WEF) ướ ế ạ ủ ễ ế ế ớ

- S c c nh tranh và năng l c qu n lý doanh nghi p còn y u, thi u s chu n b đ ng phó hi uứ ạ ự ả ệ ế ế ự ẩ ị ể ứ ệ

qu v i quá trình h i nh p đang di n ra ngày càng sâu r ng. ả ớ ộ ậ ễ ộ

- Xét tiêu chí c nh tranh c a s n ph m nh giá c , ch t l ng, m ng l i t ch c tiêu th và uyạ ủ ả ẩ ư ả ấ ượ ạ ướ ổ ứ ụ

tín doanh nghi p thì s c c nh tranh c a hàng Vi t Nam cũng th p h n so v i các n c trongệ ứ ạ ủ ệ ấ ơ ớ ướ

khu v c và trên th gi i. ự ế ớ

- Nh ng l i th v ngu n lao đ ng tr đang m t d n, v p ph i s c nh tranh c a các n cữ ợ ế ề ồ ộ ẻ ấ ầ ấ ả ự ạ ủ ướ

trong khu v c nh t là Trung Qu c, vi c phát tri n các m t hàng m i đang g p khó khăn v v n,ự ấ ố ệ ể ặ ớ ặ ề ố

công ngh , ngu n nhân l c và th tr ng tiêu th . ệ ồ ự ị ườ ụ

- T c đ tăng tr ng n n kinh t ch a t ng x ng v i m c tăng đ u t , c c u kinh t chuy nố ộ ưở ề ế ư ươ ứ ớ ứ ầ ư ơ ấ ế ể

d ch còn ch m, ch a phát huy đ c các l i th so sánh c nh tranh c a ngành, s n ph m. Khuị ậ ư ượ ợ ế ạ ủ ả ẩ

v c d ch v tuy đ c đ u t khá song t tr ng tăng ch m trong c c u GDP, h th ng d ch vự ị ụ ượ ầ ư ỷ ọ ậ ơ ấ ệ ố ị ụ

h tr phát tri n s n xu t v a thi u, v a y u và kém hi u qu . C c u lao đ ng chuy n d chỗ ợ ể ả ấ ừ ế ừ ế ệ ả ơ ấ ộ ể ị

r t ch m không t ng x ng v i chuy n d ch c c u kinh t , nh t là trong khu v c nông nghi p,ấ ậ ươ ứ ớ ể ị ơ ấ ế ấ ự ệ

nông thôn.

- M c dù vi c phát huy các ngu n n i l c cho đ u t phát tri n có nhi u ti n b , v n trong n cặ ệ ồ ộ ự ầ ư ể ề ế ộ ố ướ

chi m trên 70%, nh ng l i x y ra tình tr ng gi m sút c a ngu n v n đ u t tr c ti p n cế ư ạ ả ạ ả ủ ồ ố ầ ư ự ế ướ

ngoài (FDI) m y năm qua: năm 2002 v n đ u t tr c ti p n c ngoài thu hút m i ch b ng 60%ấ ố ầ ư ự ế ướ ớ ỉ ằ

so v i cùng kỳ năm 2001. ớ

- Ho t đ ng tài chính - ti n t tuy có ti n b nh ng ti m n nhi u r i ro, lãi su t ti n đ ng quáạ ộ ề ệ ế ộ ư ề ẩ ề ủ ấ ề ồ

cao so v i lãi su t USD và r t cao so v i kh năng sinh l i c a n n kinh t , làm tăng chi phí đ uớ ấ ấ ớ ả ờ ủ ề ế ầ

vào c a s n xu t kinh doanh, gi m kh năng c nh tranh c a s n ph m. V n huy đ ng c a hủ ả ấ ả ả ạ ủ ả ẩ ố ộ ủ ệ

th ng ngân hàng ch y u là ng n h n, nh ng l i đ c s d ng m t t l khá đ cho vay trungố ủ ế ắ ạ ư ạ ượ ử ụ ộ ỷ ệ ể

và dài h n. Do v y, các ngân hàng ch u s c ép b t l i v l i nhu n và làm gi m kh năng đạ ậ ị ứ ấ ợ ề ợ ậ ả ả ề

phòng r i ro. ủ

Nhìn chung, s chu n b đ ng phó v i nh ng cách th c c nh tranh trong h i nh p kinh tự ẩ ị ể ứ ớ ữ ứ ạ ộ ậ ế

qu c t c a n c ta còn ch m, thi u m t Chi n l c t ng th h i nh p kinh t qu c t c aố ế ủ ướ ậ ế ộ ế ượ ổ ể ộ ậ ế ố ế ủ

qu c gia d n đ n s lúng túng trong xây d ng chi n l c c a t ng b , ngành, đ a ph ng vàố ẫ ế ự ự ế ượ ủ ừ ộ ị ươ

doanh nghi p. M t s chính sách khuy n khích phát tri n các thành ph n kinh t đ a vào cu cệ ộ ố ế ể ầ ế ư ộ

s ng ch m, môi tr ng kinh doanh còn ch a bình đ ng, chính sách còn thi u đ ng b , nh tố ậ ườ ư ẳ ế ồ ộ ấ

quán, khó th c hi n. ự ệ

Đ nâng cao s c c nh tranh c a n n kinh t Vi t Nam trong đi u ki n h i nh p kinh t qu c tể ứ ạ ủ ề ế ệ ề ệ ộ ậ ế ố ế

hi n nay, c n xây d ng chi n l c c nh tranh qu c gia mà c t lõi c a nó là h th ng các chínhệ ầ ự ế ượ ạ ố ố ủ ệ ố

sách c nh tranh. Vi c xây d ng và th c hi n chính sách c nh tranh c n theo h ng: gi m d nạ ệ ự ự ệ ạ ầ ướ ả ầ

ti n t i xoá b phân bi t đ i x trong kinh doanh, ch ng h n ch c nh tranh, gi m thi u cácế ớ ỏ ệ ố ử ố ạ ế ạ ả ể

hành vi c nh tranh không lành m nh trên th tr ng, h n ch ki m soát đ c quy n. Theo h ngạ ạ ị ườ ạ ế ể ộ ề ướ

này, c n nhanh chóng ban hành Lu t c nh tranh và ki m soát đ c quy n trong kinh doanh.ầ ậ ạ ể ộ ề

Ngoài ra, c n t p trung vào các gi i pháp khác nh : ầ ậ ả ư

- C i thi n nhanh môi tr ng đ u t đ thu hút đ u t trong n c, nh t là đ u t n c ngoàiả ệ ườ ầ ư ể ầ ư ướ ấ ầ ư ướ

theo h ng kiên quy t gi m giá đ u vào c a s n xu t thu c th m quy n c a Nhà n c, đ cướ ế ả ầ ủ ả ấ ộ ẩ ề ủ ướ ặ

bi t là m t s lo i giá có tính đ c quy n (đi n, vi n thông, d ch v c ng bi n, phí c u đ ng);ệ ộ ố ạ ộ ề ệ ễ ị ụ ả ể ầ ườ

gi i quy t k p th i nh ng khó khăn ách t c trong vi c gi i phóng m t b ng, xây d ng c s hả ế ị ờ ữ ắ ệ ả ặ ằ ự ơ ở ạ

t ng, đ m b o tính nh t quán minh b ch c a chính sách, tôn tr ng và đ m b o quy n l i c aầ ả ả ấ ạ ủ ọ ả ả ề ợ ủ

nhà đ u t ; xây d ng c s pháp lý, thi t l p m t m t b ng áp d ng chung cho c đ u t trongầ ư ự ơ ở ế ậ ộ ặ ằ ụ ả ầ ư

n c và đ u t n c ngoài v i các quy đ nh v đi u ki n đ u t và u đãi phù h p v i t ng đ iướ ầ ư ướ ớ ị ề ề ệ ầ ư ư ợ ớ ừ ố

t ng. ượ

- Th c hi n quá trình c i cách h th ng thu nh m đáp ng yêu c u c a quá trình h i nh p mự ệ ả ệ ố ế ằ ứ ầ ủ ộ ậ ở

c a n n kinh t , ti n t i xây d ng h th ng thu th ng nh t cho các thành ph n kinh t ; th cử ề ế ế ớ ự ệ ố ế ố ấ ầ ế ự

hi n nh t quán l trình c t gi m thu theo hi p đ nh song ph ng và đa ph ng mà Vi t Namệ ấ ộ ắ ả ế ệ ị ươ ươ ệ

đã và s ký k t (AFTA, Hi p đ nh Th ng m i Vi t Nam- Hoa Kỳ, WTO); công khai th i gian vàẽ ế ệ ị ươ ạ ệ ờ

m c đ c t gi m thu nh p kh u đ các doanh nghi p thu c các thành ph n kinh t ch đ ngứ ộ ắ ả ế ậ ẩ ể ệ ộ ầ ế ủ ộ

trong h i nh p và c nh tranh th tr ng trong n c và qu c t . ộ ậ ạ ở ị ườ ướ ố ế

- Đ y m nh xúc ti n th ng m i, xúc ti n đ u t nh t là đ i v i các đ i tác l n nh : EU, M ,ẩ ạ ế ươ ạ ế ầ ư ấ ố ớ ố ớ ư ỹ

Nh t B n… đ m r ng th tr ng, tranh th công ngh ngu n, kinh nghi m qu n lý tiên ti n. ậ ả ể ở ộ ị ườ ủ ệ ồ ệ ả ế

- Đ y m nh chuy n d ch c c u kinh t , thông qua đi u ch nh c c u đ u t nh m phát huy l iẩ ạ ể ị ơ ấ ế ề ỉ ơ ấ ầ ư ằ ợ

th so sánh, l i th c nh tranh, th c hi n ch đ ng h i nh p kinh t qu c t ; kh c ph c cănế ợ ế ạ ự ệ ủ ộ ộ ậ ế ố ế ắ ụ

b n tình tr ng b trí đ u t dàn tr i phân tán, d t khoát không đ u t vào nh ng công trình dả ạ ố ầ ư ả ứ ầ ư ữ ự

án kém hi u qu đ ng th i đa d ng hoá các hình th c đ u t nh BOT, BT, phát hành tráiệ ả ồ ờ ạ ứ ầ ư ư

phi u công trình… ế

- Kh n tr ng xây d ng, tri n khai th c hi n Chi n l c t ng th h i nh p kinh t qu c t ; tíchẩ ươ ự ể ự ệ ế ượ ổ ể ộ ậ ế ố ế

c c đàm phán và chu n b kh n tr ng nh ng đi u ki n c n thi t trong n c đ n c ta có thự ẩ ị ẩ ươ ữ ề ệ ầ ế ướ ể ướ ể

gia nh p WTO vào năm 2006, đ c bi t t p trung vào s p x p, c i cách doanh nghi p nhà n c,ậ ặ ệ ậ ắ ế ả ệ ướ

lành m nh hoá h th ng tài chính, ngân hàng, đ y m nh c i cách th ch , tăng c ng hi u l cạ ệ ố ẩ ạ ả ể ế ườ ệ ự

c a b máy hành chính Nhà n c, ti n hành c i cách ti n l ng, nâng cao trách nhi m, trìnhủ ộ ướ ế ả ề ươ ệ

đ c a b máy công ch c, đáp ng đ c yêu c u ngày càng cao c a quá trình h i nh p kinh tộ ủ ộ ứ ứ ượ ầ ủ ộ ậ ế

qu c t đang đ t ra hi n nay.ố ế ặ ệ

PGS.TSKH Tr n Nguy n Tuyênầ ễ