Tạp chí KHCN YD | Tập 2, số 2 - 2023
5
THỰC TRẠNG KIẾN THỨC
THÁI ĐỘ VÀ THỰC HÀNH BỔ SUNG VITAMIN D
CHO TRẺ CỦA BÀ MẸ CÓ CON TỪ 0-12 THÁNG TUỔI
TẠI BỆNH VIỆN TRUNG ƯƠNG THÁI NGUYÊN
NĂM 2021
Trần Lệ Thu1*, Nguyễn Thị Tú Ngọc1, Bùi Thị Hải2, Phạm
Thị Thúy Hằng3
1 Trường Đại học Y-Dược, Đại học Thái Nguyên
2 Trung tâm Nhi khoa, Bệnh viện Trung ương Thái Nguyên
3 Bệnh viện Đa khoa tỉnh Yên Bái
* Tác giả liên hệ: tranlethu@tnmc.edu.vn
TÓM TẮT
Đặt vấn đề: Thiếu vitamin D đã trở thành một mối quan tâm về
sức khỏe cộng đồng toàn cầu. Tỷ lệ mắc bệnh còi xương, hậu quả
do thiếu vitamin D ngày càng tăng cao. Mục tiêu: Mô tả thực
trạng kiến thức, thái độ và thực hành đồng thời tìm hiểu một số
yếu tố liên quan đến kiến thức, thái độ và thực hành bổ sung
vitamin D cho trẻ của bà mẹ có con từ 0-12 tháng tuổi tại Bệnh
viện Trung ương Thái Nguyên năm 2021. Phương pháp: Nghiên
cứu mô tả cắt ngang thực hiện trên 269 bà mẹ, số liệu được thực
hiện bởi bộ câu hỏi soạn sẵn. Kết quả: 82,8% bà mẹ có kiến thức
bổ sung vitamin D cho trẻ ở mức độ đạt; 27,1% bà mẹ có thái độ
tích cực về bổ sung vitamin D cho trẻ và 25,7% bà mẹ có thực
hành bổ sung vitamin D cho trẻ ở mức đạt. Nhóm tuổi; kiểu gia
đình; trình độ văn hóa; đã từng nhận thông tin; nơi sống và số con
hiện tại của bà mẹ là các yếu tố liên quan đến kiến thức, thái độ
và thực hành bổ sung vitamin D cho trẻ của bà mẹ (p<0,05). Kết
luận: Nghiên cứu cho thấy phần lớn các bà mẹ có kiến thức ở mức
độ đạt nhưng về thái độ và thực hành còn chưa cao.
Từ khóa: Vitamin D; Kiến thức; Thái độ; Thực hành; Ánh nắng
mặt trời
Tổng Biên tập:
TS. Nguyễn Phương Sinh
Ngày nhận bài:
12/7/2021
Ngày chấp nhận đăng bài:
01/6/2022
Ngày xuất bản:
28/6/2023
Bản quyền: @ 2023
Thuộc Tạp chí Khoa học
và công nghệ Y Dược
Xung đột quyền tác giả:
Tác giả tuyên bố không
có bất kỳ xung đột nào
về quyền tác giả
Địa chỉ liên hệ: Số 284,
đường Lương Ngọc
Quyến, TP. Thái Nguyên,
tỉnh Thái Nguyên
Email:
tapchi@tnmc.edu.vn
6
| Tạp chí KHCN YD | Tập 2, số 2 - 2023
KNOWLEDGE, ATTITUDE AND PRACTICE TOWARD
VITAMIN D SUPPLEMENTATION AMONG MOTHERS
WITH CHILDREN AGED 0-12 MONTHS AT
THAI NGUYEN NATIONAL HOSPITAL IN 2021
Tran Le Thu1*, Nguyen Thi Tu Ngoc1, Bui Thi Hai2, Pham
Thi Thuy Hang3
1 Thai Nguyen University of Medicine and Pharmacy
2 Center of Pediatrics – Thai Nguyen National Hospital
3 Yen Bai General Hospital
* Author contact: tranlethu@tnmc.edu.vn
ABSTRACT
Background: Vitamin D deficiency has become a global public
health concern. The incidence of rickets, a consequence of
vitamin D deficiency, is increasing. Objectives: To describe the
current status of knowledge, attitudes, and practices, and explore
some factors related to knowledge, attitude and practice of
vitamin D supplementation for children amongst mothers with
children aged 0-12 months at Thai Nguyen National Hospital in
2021. Methods: A cross-sectional descriptive study was
performed on 269 mothers. The data were collected through a set
of prepared questionnaires. Results: 82.8% of the mothers had the
knowledge of vitamin D supplementation for children at the right
level; 27.1% of the mothers had a positive attitude about vitamin
D supplementation for children and 25.7% of the mothers had the
right practice of vitamin D supplementation for children. Age
group, family type, educational level, received information,
residence, and number of children were the factors related to the
mother’s knowledge, attitude, and practice of vitamin D
supplementation for children (p<0.05). Conclusions: The study
showed that the majority of mothers had knowledge at the right
level, but their attitudes and practices were still not high.
Keywords: Vitamin D; Knowledge; Attitude; Practice; Sunshine.
Tạp chí KHCN YD | Tập 2, số 2 - 2023
7
ĐẶT VẤN ĐỀ
Thiếu vitamin D đã trở thành một mối quan tâm về sức khỏe cộng
đồng toàn cầu. Hậu quả rõ ràng do thiếu vitamin D ở trẻ em là
bệnh còi xương, và tỷ lệ mắc bệnh còi xương ngày càng tăng đã
được nhiều nghiên cứu cho thấy ở các nước phát triển1.
Vitamin D cần thiết để chuyển hóa canxi và thúc đẩy sự hấp thụ
canxi ở ruột2, do đó cần thiết cho sự phát triển của xương. Nồng
độ 25-OH-D huyết thanh thấp dưới 30 nmol/l có liên quan đến
việc giảm mật độ xương ở trẻ lớn và thanh thiếu niên, tăng nguy
cơ còi xương và co giật hạ canxi máu ở trẻ nhỏ, tăng nguy cơ
nhuyễn xương ở thanh niên và trung niên, loãng xương và gãy
xương ở người lớn tuổi3-5. Ngoài ra, thiếu vitamin D là một trong
những yếu tố nguy cơ góp phần đến các bệnh tim mạch, tiểu
đường và các bệnh tự miễn6. Vitamin D chủ yếu được cơ thể sản
xuất trong quá trình tiếp xúc với tia UVB của ánh sáng mặt trời
và được bổ sung qua các thực phẩm. Tuy nhiên, cho đến nay, việc
bổ sung vitamin D còn nhiều hạn chế và sai lầm dẫn đến 40-50%
dân số trên toàn thế giới, kể cả các nước nhiệt đới bị thiếu vitamin
D. Theo các nghiên cứu cho thấy, ở Thái Lan cứ 100 người thì có
50 người thiếu vitamin D; ở Nhật Bản và Hàn Quốc, tỷ lệ thiếu
vitamin D lên đến 80-90%7. Năm 2019, Day và cộng sự đã tiến
hành nghiên cứu trên 194 phụ huynh có con dưới 2 tuổi về việc
bổ sung vitamin D cho trẻ cho thấy 57% cha mẹ cho biết họ nhận
được thông tin về vitamin D nhưng mức độ hài lòng về thông tin
còn thấp; 26% cha mẹ đã cho con bổ sung vitamin D đúng
cách8.Việt Nam là một đất nước nhiệt đới nhiều ánh nắng măt trời
nhưng tỷ lệ thiếu vitamin D ở trẻ tương đối cao. Theo điều tra ở
trẻ em dưới 5 tuổi đến khám sức khỏe định kỳ tại Bệnh viện
MEDLATEC năm 2012 có 73,5% trẻ bị thiếu vitamin D với 100%
thuộc nhóm trẻ từ 0-12 tháng tuổi. Theo điều tra của Viện Dinh
dưỡng quốc gia năm 2015 trên 19 tỉnh thành có 62,1% trẻ em ở
thành thị và 53,7% trẻ em nông thôn thiếu vitamin D9.
Theo khuyến cáo của Cục quản lý thực phẩm và Dược phẩm Hoa
Kỳ (FDA)1,10 và nhu cầu dinh dưỡng khuyến nghị cho người Việt
Nam của Viện dinh dưỡng quốc gia; trẻ sơ sinh đến dưới 1 tuổi
cần bổ sung thêm 400IU vitamin D/ngày ngoài việc tắm nắng và
8
| Tạp chí KHCN YD | Tập 2, số 2 - 2023
qua thực phẩm. Các cuộc điều tra gần đây cho thấy, tỷ lệ trẻ em
còi xương dưới 3 tuổi là 26,4% và tăng lên đến 35% ở trẻ dưới 1
tuổi9 và chịu ảnh hưởng không nhỏ bởi kiến thức, thái độ và thực
hành bổ sung vitamin D cho trẻ của bà mẹ. Hiện nay, các bậc phụ
huynh đã rất quan tâm đến việc bổ sung vi chất dinh dưỡng cho
trẻ, trong đó có vitamin D. Bệnh viện Trung ương Thái Nguyên
là bệnh viện hạng đặc biệt, hàng năm khám và điều trị cho một số
lượng lớn trẻ thuộc các tỉnh phía Bắc. Góp phần khảo sát để nâng
cao hiệu quả can thiệp bổ sung vitamin D cho trẻ, chúng tôi tiến
hành nghiên cứu.
Mục tiêu nghiên cứu là mô tả thực trạng kiến thức, thái độ và thực
hành bổ sung vitamin D cho trẻ của bà mẹ có con từ 0-12 tháng
tuổi tại Bệnh viện Trung ương Thái Nguyên năm 2021 và Xác
định một số yếu tố liên quan tới kiến thức, thái độ và thực hành
bổ sung vitamin D cho trẻ của bà mẹ có con từ 0-12 tháng tuổi tại
Bệnh viện Trung ương Thái Nguyên.
PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Đối tượng, địa điểm, thời gian nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu
Bà mẹ có con từ 0-12 tháng tuổi đang khám, điều trị tại Bệnh viện
Trung ương Thái Nguyên.
Tiêu chuẩn chọn:
Bà mẹ có con từ 0-12 tháng tuổi khám hoặc điều trị tại 03 đơn vị:
Phòng khám Nhi; Phòng khám yêu cầu; Trung tâm Nhi khoa,
Bệnh viện Trung ương Thái Nguyên.
Bà mẹ đã từng cho trẻ bổ sung vitamin D: tắm nắng, bổ sung thực
phẩm, uống vitamin D.
Đồng ý tham gia vào nghiên cứu.
Có khả năng đọc và hiểu tiếng Việt.
Tiêu chuẩn loại trừ:
Bà mẹ không đủ khả năng trả lời.
Bà mẹ có con đang trong tình trạng nặng, cần chăm sóc đặc biệt
(NICU, PICU).
Bà mẹ có con dưới 7 ngày tuổi.
Địa điểm và thời gian nghiên cứu: Bệnh viện Trung ương Thái
Nguyên từ tháng 01 năm 2021 đến tháng 02 năm 2022.
Tạp chí KHCN YD | Tập 2, số 2 - 2023
9
Thiết kế nghiên cứu: Nghiên cứu mô tả cắt ngang.
Cỡ mẫu và phương pháp chọn mẫu
Cỡ mẫu: Chọn toàn bộ; Trong khoảng thời gian trên, nhóm nghiên cứu
lựa chọn được 269 bà mẹ đáp ứng tiêu chuẩn chọn mẫu nghiên cứu.
Phương pháp chọn mẫu: Chọn mẫu thuận tiện có chủ đích.
Chỉ tiêu nghiên cứu
Đặc điểm nhân khẩu học của bà mẹ.
Kiến thức, thái độ và thực hành về bổ sung vitamin D cho trẻ của
bà mẹ.
Một số yếu tố liên quan: nhóm tuổi, kiểu gia đình, trình độ văn
hóa, đã từng nhận thông tin, nơi sống, số con hiện tại của bà mẹ
và nơi trẻ đang được điều trị.
Tiêu chuẩn và cách đánh giá
Xây dựng bộ câu hỏi: Bộ câu hỏi được dựa trên “Knowledge,
attitude and practice of Iraqi mothers towards Vitamin D
supplementation to their infants in Baghdad Al -Rusafa” của tác
giả Rasheed (2017)11; “Knowledge, Attitude and Practice towards
Vitamin D Importance and Supplementation among Mothers of
under Five Children in a Primary Health Care Center in Cairo”
của Soliman (2020)12 và được điều chỉnh phù hợp với văn hóa của
Việt Nam. Sau khi xây dựng, bộ câu hỏi được thử nghiệm trên 30
bà mẹ có con đang điều trị tại Trung tâm Nhi khoa, Bệnh viện
Trung ương Thái Nguyên.
Bộ câu hỏi soạn sẵn gồm 2 phần: Phần I (Thông tin nhân khẩu học
của đối tượng nghiên cứu) và Phần II: Bộ công cụ bao gồm 41 câu
hỏi (Kiến thức về vitamin D (25 câu), Thái độ về việc bổ sung
vitamin D cho trẻ (6 câu), Thực hành về bổ sung vitamin D cho
trẻ (10 câu)).
Cách đánh giá: Mỗi câu trả lời đúng sẽ được 1 điểm, sai là 0 điểm.
Sau đó, sẽ tính tổng điểm của mỗi phần.
Kiến thức: 0-13 điểm -> Kiến thức không đạt; Trên 13 điểm ->
Kiến thức đạt.
Thái độ: ≤ 4 điểm -> Thái độ không đạt; > 4 điểm -> Thái độ tích cực.
Thực hành: < 5 điểm -> Thực hành không đạt; ≥ 5 điểm -> Thực
hành đạt.
Phương pháp thu thập số liệu
Đối tượng nghiên cứu được giải thích và phát bộ câu hỏi đã soạn
sẵn dưới sự giám sát và hỗ trợ của nhóm nghiên cứu.
Nhóm nghiên cứu nhận lại bộ câu hỏi đã trả lời, kiểm tra và thu
thập thêm thông tin trong phạm vi của nghiên cứu (nếu cần thiết).