233
THUỐC BỔ ÂM DƯƠNG
MỤC TIÊU
1. Trình bày được phân loại thuốc bổ âm dương.
2. Trình bày được ít nhất là 5 vị thuốc trong nhóm thuốc về: tính vị, công năng,
chủ trị chính.
3. So sánh được các thuốc trong bài về: tính vị, quy kinh, công năng chủ trị
chính.
NỘI DUNG
Thuốc bổ dưỡng trong YHCT bao gồm 4 loại: thuốc bổ khí, bổ huyết, bổ âm,
bổ dương. Dùng để bồi bổ cơ thể trong trường hợp khí huyết, âm dương không đầy đủ.
- Thuốc bổ khí có tác dụng kiện tỳ ích khí, chủ yếu dùng trong các trường hợp
khí tỳ, khí phế bị hư nhược.
- Thuốc bổ huyết còn gọi là thuốc bổ dưỡng huyết dùng khi huyết bị hư (hai
loại này đã giới thiệu ở phần thuốc về khí và huyết ở trên).
- Thuốc bổ âm còn gọi là thuốc dưỡng âm hay tư âm có tác dụng sinh tân dịch,
dùng thích hợp với chứng âm hư để bổ chân âm.
- Thuốc bổ dương có tác dụng bổ thận tráng dương, mạnh gân cốt, dùng chủ
yếu với chứng thận hư (chức năng thận dương kém).
Bốn loại trên có liên quan tương hỗ và hiệp đồng tác dụng với nhau, chúng bổ
xung cho nhau. Dùng thuốc bổ YHCT chúng ta cần chú ý cả hai mặt của nó, mặt tích
cc cần khai thác, mặt tiêu cc không có lợi cần tìm cách khắc phục. Cũng cần nói
thêm rằng, còn một khái niệm về bổ nữa đó là bổ hỏa, bổ vào nguồn hỏa "ích hỏa chi
nguyên" bổ vào quân hỏa và tướng hỏa như phục tử chế, nhục quế.
1. Thuốc bổ âm (dưỡng âm)
Thuốc bổ âm được dùng để bổ phần âm (chân âm) trong cơ thể, đó là thuốc
được bổ chủ yếu vào một số tạng như phế, can , tâm, thận âm… và một số phủ kỳ
hằng như huyết, tân dịch. Khi các bộ phận này xuất hiện các chứng hư. Ví dụ như phế
hư, lo lâu ngày, viêm phế quản mãn tính, can huyết, tâm huyết hư, thận âm hư.
Thuốc bổ âm đa số có tính hàn, vị ngọt; thể chất nhiều dịch nhầy, nhớt khi uống
dễ gây nê trệ, dẫn đến tiêu hóa kém, cho nên thường được dùng phối hợp với thuốc lý
khí, kiện tỳ. Những người tỳ vị hư nhược, dùng thận trọng. Ngoài ra khi dùng có thể
phối hợp với các thuốc bổ huyết, hoạt huyết, thuốc chỉ ho, hóa đờm.
