Tài Chính H cọ
Th c tr ng và gi i pháp thâm h t ngân sách nhà n c Vi t Namự ạ ả ụ ướ ệ
L i m đ uờ ở ầ
Các nưc trên th gi i nói chung và Vi t Nam nói riêng luôn ph i đói m t v i r t nhi u v nớ ế ớ ệ ả ặ ớ ấ ề ấ
đ khó khăn, b t n và gây nh hề ấ ổ ả ư ng t i n n kinh t vĩ mô. t trong n ng v n đ đó, chínhở ớ ề ế ộ ữ ấ ề
là tình tr ng thâm h t Ngân Sách Nhà Nạ ụ ư c ( NSNN). Đây là m t v n đ vô cùng nh y c m,ớ ộ ấ ề ạ ả
nh t là đ i v i m t đ t nấ ố ớ ộ ấ ư c đang trên đà phát tri n nhớ ể ư Vi t Nam. Trong b i c nh n n kinhệ ố ả ề
t toàn c u có nh ng bi n đ ng l n nhế ầ ữ ế ộ ớ ư: giá d u, xăn tăng cao, kh ng ho ng tài chính t iầ ủ ả ạ
M , tình tr ng l m phát di n ra nhi u nỹ ạ ạ ễ ở ề ơi trên th gi i….,vi c tìm ra gi i pháp đ đi uế ớ ệ ả ể ề
ch nh thâm h t NSNN các qu c gia trên th gi i nói chung và V t Nam nói riêng là h tỉ ụ ở ố ế ớ ở ệ ế
s c c p bách và c n thi t. nứ ấ ầ ế Ở ư c ta, m c đ thama h t ngân sách ngày càng tăng và ngàyớ ứ ộ ụ
càng tác đ ng tiêu c c đ n đ i s ng nhân dân cũng nhộ ự ế ờ ố ư toàn b n n kinh t . Đây chính là m tộ ề ế ộ
trong nh ng nguy cữ ơ làm kh ng ho ng n n kinh t , gia tăng l m phát gây khó khăn cho chínhủ ả ề ế ạ
ph trong nh ng vi c th c hi n các chính sách tài khóa và ti n t .ủ ữ ệ ự ệ ề ệ
V y thâm h t ngân sách là gì? th c tr ng v n đ thâm h t ngân sách di n ra Vi t Namậ ụ ự ạ ấ ề ụ ễ ở ệ
trong th i gian g n đây là nhờ ầ ư th nào? Nguyên nhân cũng nhế ư tác đ ng c a nó đ n n n kinhộ ủ ế ề
t ra sao? T đó gi i pháp đế ừ ả ưa ra đ kh c ph c tình tr ng đó là gì? Bìa th o lu n này v i để ắ ụ ạ ả ậ ớ ề
tài “Thâm h t Ngân sách Nhà Nụ ư c- Th c tr ng và gi i pháp” ớ ự ạ ả là quá trình nghiên c uứ
nh m tìm ra đáp án cho nh ng câu h i trên.ằ ữ ỏ
Bài th o lu n g m 3 lu n đi m l n:ả ậ ồ ậ ể ớ
I. T ng quan lý thuy t chung v Ngân sáchổ ế ề
II. Th c tr ng thâm h t Ngân sách Vi t Namự ạ ụ ở ệ
III. Gi i pháp cho các v n đ thâm h t Ngân sách Vi t Nam.ả ấ ề ụ ở ệ
Tuy nhiên, thâm h t NSNN là m t v n đ mang tính vĩ mô, v i trình đ hi u bi t cũng nhụ ộ ấ ề ớ ộ ể ế ư
trình đ lý lu n có h n nên bài th o lu n này c a chúng em khó có th tránh kh i nh ng thi uộ ậ ạ ả ậ ủ ể ỏ ữ ế
xót. Vì v y r t mong cô giáo và các b n đóng góp ý ki n đ bài th o lu n đậ ấ ạ ế ể ả ậ ư c hoàn thi nợ ệ
hơn.
Chúng em xin chân thành c m ả ơn cô
Nhóm 2 Page 1
Tài Chính H cọ
Th c tr ng và gi i pháp thâm h t ngân sách nhà n c Vi t Namự ạ ả ụ ướ ệ
I. T ng quan lý thuy t v Ngân sách:ổ ế ề
1. Ngân sách nhà nưcớ
1.1.Khái ni m:ệ
Ngân sách nhà nưc là qu ti n t t p trung l n nh t c a nhà nớ ỹ ề ệ ậ ớ ấ ủ ư c. Xét v m t hình th c,ớ ề ặ ứ
ngân sách nhà nưc là b ng t ng h p các kho n thu, chi c a nhà nớ ả ổ ợ ả ủ ư c trong m t kho ng th iớ ộ ả ờ
gian nh t đ nh và đấ ị ư c cợ ơ quan có th m quy n quy t đ nh nh m đáp ng các nhu c u th cẩ ề ế ị ằ ứ ầ ự
hi n ch c năng và nhi m v c a nhà nệ ứ ệ ụ ủ ư c. Nói m t cách khác, ngân sách nhà nớ ộ ư c là kớ ế
ho ch tài chính vĩ mô c a nhà nạ ủ ư c giúp nhà nớ ư c qu n lý và đi u ti t các ho t đ ng kinh tớ ả ề ế ạ ộ ế
xã h i nh m th c hi n các m c tiêu kinh t vĩ mô trong t ng th i kì. Xét v th c ch t, ngânộ ằ ự ệ ụ ế ừ ờ ề ự ấ
sách nhà nưc ph n ánh các quan h kinh t gi a nhà nớ ả ệ ế ữ ư c v i các ch th khác trong xã h i,ớ ớ ủ ể ộ
phát sinh trong quá trình phân ph i các ngu n tài chính theo nguyên t c không hoàn tr tr cố ồ ắ ả ự
ti p là ch y u.ế ủ ế
Như v y, ngân sách nhà nậ ư c luôn g n ch t v i quy n l c kinh t , chính tr c a nhà nớ ắ ặ ớ ề ự ế ị ủ ư c vàớ
đưc th c hi n trên cợ ự ệ ơ s lu t pháp n đ nh. ở ậ ấ ị Th c ch t, Ngân sách nhà nự ấ ư c ph n ánh cácớ ả
quan h kinh t phát sinh g n li n v i quá trình t o l p, phân ph i, s d ng qu ti n t t pệ ế ắ ề ớ ạ ậ ố ử ụ ỹ ề ệ ậ
trung c a Nhà nủ ư c khi Nhà nớ ư c tham gia phân ph i các ngu n tài chính qu c gia nh m th cớ ố ồ ố ằ ự
hi n các ch c năng c a Nhà nệ ứ ủ ư c trên cớ ơ s lu t đ nhở ậ ị . Ngân sách nhà nưc là b ph n chớ ộ ậ ủ
y u c a h th ng tài chính qu c gia. Nó bao g m nh ng quan h tài chính nh t đ nh trongế ủ ệ ố ố ồ ữ ệ ấ ị
t ng th các quan h tài chính qu c gia, c th :ổ ể ệ ố ụ ể
•Quan h tài chính gi a nhà nệ ữ ư c và công dânớ
•Quan h tài chính gi a nhà nệ ữ ư c và doanh nghi pớ ệ
•Quan h tài chính gi a nhà nệ ữ ư c và t ch c xã h iớ ổ ứ ộ
•Quan h tài chính gi a nhà nệ ữ ư c và qu c tớ ố ế
1.2.Đ c đi m c a ngân sách nhà nặ ể ủ ư c:ớ
Ngân sách nhà nưc bao g m nh ng đ c đi m sauớ ồ ữ ắ ể :
- Ho t đ ng thu chi c a ngân sách nhà nạ ộ ủ ư c luôn g n ch t v i quy n l c kinh t - chínhớ ắ ặ ớ ề ự ế
tr c a nhà nị ủ ư c, và vi c th c hi n các ch c năng c a nhà nớ ệ ự ệ ứ ủ ư c, đớ ư c nhà nợ ư c ti nớ ế
hành trên cơ s nh ng lu t l nh t đ nh.ở ữ ậ ệ ấ ị
- Ho t đ ng ngân sách nhà nạ ộ ư c là ho t đ ng phân ph i l i các ngu n tài chính, nó thớ ạ ộ ố ạ ồ ể
hi n hai lãnh v c thu và chi c a nhà nệ ở ự ủ ư c.ớ
- Ngân sách nhà nưc luôn g n ch t v i s h u nhà nớ ắ ặ ớ ở ữ ư c, luôn ch a đ ng nh ng l i íchớ ứ ự ữ ợ
chung, l i ích công c ng.ợ ộ
- Ngân sách nhà nưc cũng có nh ng đ c đi m nhớ ữ ặ ể ư các qu ti n t khác. Nét khác bi tỹ ề ệ ệ
c a ngân sách nhà nủ ư c v i tớ ớ ư cách là m t qu ti n t t p trung c a nhà nộ ỹ ề ệ ậ ủ ư c, nóớ
đưc chia thành nhi u qu nh có tác d ng riêng, sau đó m i đợ ề ỹ ỏ ụ ớ ư c chi dùng cho nh ngợ ữ
m c đích đã đ nh.ụ ị
- Ho t đ ng thu chi c a ngân sách nhà nạ ộ ủ ư c đớ ư c th c hi n theo nguyên t c không hoànợ ự ệ ắ
tr tr c ti p là ch y u.ả ự ế ủ ế
1.3.Thu ngân sách nhà nưcớ
a. Khái ni m:ệ
Nhóm 2 Page 2
Tài Chính H cọ
Th c tr ng và gi i pháp thâm h t ngân sách nhà n c Vi t Namự ạ ả ụ ướ ệ
Để có kinh phí chi cho mọi hoạt động của mình, nhà nước đã đặt ra các khoản thu (các khoản
thuế khóa) do mọi công dân đóng góp để hình thành nên quỹ tiền tệ của mình. Thực chất, thu
ngân sách nhà nước là việc nhà nước dùng quyền lực của mình để tập trung một phần nguồn
tài chính quốc gia hình thành quỹ ngân sách nhà nước nhằm thỏa mãn các nhu cầu của nhà
nước.
Ở Việt Nam, Đứng về phương diện pháp lý, thu NSNN bao gồm những khoản tiền Nhà nước
huy động vào ngân sách để thỏa mãn nhu cầu chi tiêu của Nhà nước. Về mặt bản chất, thu
NSNN là hệ thống những quan hệ kinh tế giữa Nhà nước và xã hội phát sinh trong quá trình
Nhà nước huy động các nguồn tài chính để hình thành nên quỹ tiền tệ tập trung của Nhà nước
nhằm thỏa mãn các nhu cầu chi tiêu của mình. Thu NSNN chỉ bao gồm những khoản tiền Nhà
nước huy động vào ngân sách mà không bị ràng buộc bởi trách nhiệm hoàn trả trực tiếp cho
đối tượng nộp. Theo Luật NSNN hiện hành, nội dung các khoản thu NSNN bao gồm:
- Thuế, phí, lệ phí do các tổ chức và cá nhân nộp theo quy định của pháp luật;
- Các khoản thu từ hoạt động kinh tế của Nhà nước;
- Các khoản đóng góp của các tổ chức và cá nhân;
- Các khoản viện trợ;
- Các khoản thu khác theo quy định của pháp luật.
Cần lưu ý là không tính vào thu NSNN các khoản thu mang tính chất hoàn trả như vay nợ và
viện trợ có hoàn lại. Vì thế, các văn bản hướng dẫn Luật NSNN (Nghị định 60/2003/NĐ-CP
ngày 06/6/2003 của Chính phủ và Thông tư 59/2003/TT-BTC ngày 23/6/2003 của Bộ Tài
chính) chỉ tính vào thu NSNN các khoản viện trợ không hoàn lại; còn các khoản viện trợ có
hoàn lại thực chất là các khoản vay ưu đãi không được tính vào thu NSNN.[1] kết luận:thu
ngân sách nhà nước là sự phân chia nguồn tài chính quốc gia giữa nhà nước với chủ thể trong
xã hội dựa trên quyền lực nhà nước,nhằm giải quyết hài hòa các lợi ích kinh tế,xuất phát từ
yêu cầu tồn tại và phát triển của bộ máy nhà nước cũng như yêu cầu thực hiện các chức năng
nhiệm vụ kinh tế xã hội của nhà nước.
b. Đ c đi m thu ngân sách nhà nặ ể ư c:ớ
Thu ngân sách nhà nước là tiền đề cần thiết để duy trì quyền lực chính trị và thực hiện các
chức năng, nhiệm vụ của nhà nước. Mọi khoản thu của nhà nước đều được thể chế hóa bởi
các chính sách, chế độ và pháp luật của nhà nước.
Thu ngân sách nhà nước phải căn cứ vào tình hình hiện thực của nền kinh tế; biểu hiển ở các
chỉ tiêu tổng sản phẩm quốc nội GDP, giá cả, thu nhập, lãi suất, v.v...
Thu ngân sách nhà nước được thực hiện theo nguyên tắc hoàn trả không trực tiếp là chủ yếu.
c. N i dung thu ngân sách nhà nộ ư cớ
-Thu thu :ế
Thuế là một khoản đóng góp bắt buộc cho nhà nước do luật quy định đối với các pháp nhân
và thể nhân nhằm đáp ứng nhu cầu chi tiêu của nhà nước. Thuế phản ánh các quá trình phân
phối lại thu nhập trong xã hội,thể hiện các mối quan hệ tài chính giữa nhà nước với các pháp
nhân và thể nhân trong phân phối các nguồn tài chính và là công cụ cơ bản thực hiện phân
phối tài chính.
Nhóm 2 Page 3
Tài Chính H cọ
Th c tr ng và gi i pháp thâm h t ngân sách nhà n c Vi t Namự ạ ả ụ ướ ệ
-Phí và l phí:ệ
Phí và lệ phí là khoản thu có tính chất bắt buộc, nhưng mang tính đối giá, nghĩa là phí và lệ
phí thực chất là khoản tiền mà mọi công dân trả cho nhà nước khi họ hưởng thụ các dịch vụ
do nhà nước cung cấp. So với thuế, tính pháp lý của phí và lệ phí thấp hơn nhiều. Phí gắn
liền với với vấn đề thu hồi một phần hay toàn bộ chi phí đầu tư đối với hàng hóa dịch vụ
công cộng hữu hình. Lệ phí gắn liền với việc thụ hưởng những lợi ích do việc cung cấp các
dịch vụ hành chính, pháp lý cho các thể nhân và pháp nhân.
Các kho n thu t các ho t đ ng kinh t c a nhà nả ừ ạ ộ ế ủ ư c:ớ
Thu nhập từ vốn góp của nhà nước vào các cơ sở kinh tế có vốn góp thuộc sở hữu nhà
nước
Tiền thu hồi vốn tại các cơ sở của nhà nước
Thu hồi tiền cho vay của nhà nước.
Thu t ho t đ ng s nghi pừ ạ ộ ự ệ
Các khoản thu có lãi và chênh lệch từ các hoạt động của các cơ sở sự nghiệp có thu
của nhà nước.
Thu t bán ho c cho thuê tài nguyên, tài s n thu c s h u nhà nừ ặ ả ộ ở ữ ư c:ớ
Khoản thu này mang tính chất thu hồi vốn và có một phần mang tính chất phân phối lại,
vừa có tính chất phân phối lại, vừa có tác dụng nâng cao hiệu quả sử dụng tài sản quốc gia
vừa tăng nguồn thu cho ngân sách nhà nước. Các nguồn thu từ bán hoặc cho thuê tài sản, tài
nguyên, thiên nhiên; thu về bán tài sản thuộc sở hữu nhà nước.
Thu t ph t, t ch thu, t ch biên tài s n:ừ ạ ị ị ả
Các khoản thu này cũng là một phần thu quan trọng của thu ngân sách nhà nước và được
pháp luật quy định...
d. Y u t nh hế ố ả ư ng thu ngân sách nhà nở ư c:ớ
Thu nh p GDP bình quân đ u ngậ ầ ư i:đây là nhân t quy t đ nh đ n m c đ ng viên c a NSNNờ ố ế ị ế ứ ộ ủ
T su t doanh l i trong n n kinh t :đây là chi tiêu ph n ánh hi u qu c a đ u tỷ ấ ợ ề ế ả ể ả ủ ầ ư phát tri nể
kinh t ,t su t này càng l n thì ngu n tài chính càng l n ,do đó thu NSNN ph thu c vào m cế ỉ ấ ớ ồ ớ ụ ộ ứ
đ trang tr i các kho n chi phí c a nhà nộ ả ả ủ ư cớ
Ti m năng v tài nguyên thiên nhiên:đây là y u t làm tăng thu NSNN, nh hề ề ế ố ả ư ng đ n vi cở ế ệ
năng cao t su t thuỉ ấ
T ch c b máy thu ngân sách:nhân t này nh hổ ứ ộ ố ả ư ng tr c ti p đ n k t qu thu.ở ự ế ế ế ả
e. Nguyên t c thi t l p h th ng thu ngân sách nhà nắ ế ậ ệ ố ư cớ
-Các nguyên t c đ nh hắ ị ư ng:ớ
Nguyên t c thu thu theo l i íchắ ế ợ
Nguyên t c thu theo kh năng.ắ ả
-Các nguyên t c th c t :ắ ự ế
Nguyên t c n đ nh và lâu dàiắ ổ ị
Nguyên t c đ m b o s công b ngắ ả ả ự ằ
Nguyên t c rõ ràng, ch c ch nắ ắ ắ
Nguyên t c đắ ơn gi nả
Nguyên t c phù h p v i thông l qu c tắ ợ ớ ệ ố ế
f. Các gi i pháp tăng thu ngân sách nhà nả ư cớ
Nhóm 2 Page 4
Tài Chính H cọ
Th c tr ng và gi i pháp thâm h t ngân sách nhà n c Vi t Namự ạ ả ụ ướ ệ
-M t làộ, trong khi khai thác, cho thuê, nhưng bán tài s n, tài nguyên qu c gia tăng thu choợ ả ố
ngân sách, nhà nưc c n ph i dành kinh phí th a đáng cho đ nuôi dớ ầ ả ỏ ể ư ng, tái t o và phát tri nỡ ạ ể
các tài s n, tài nguyên y, không làm c n ki t và phá h y tài s n, tài nguyên vì m c đích trả ấ ạ ệ ủ ả ụ ư cớ
m t.ắ
-Hai là, chính sách thu ph i v a huy đ ng đế ả ừ ộ ư c ngu n thu cho ngân sách nhà nợ ồ ư c, v aớ ừ
khuy n khích tích t v n cho doanh nghi p và dân cế ụ ố ệ ư.
-Ba là, chính sách vay dân đ bù đ p thi u h t ngân sách nhà nể ắ ế ụ ư c ph i đớ ả ư c đ t trên cợ ặ ơ sở
thu nh p và m c s ng c a dân.ậ ứ ố ủ
-B n làố, dùng ngân sách nhà nưc đ u tớ ầ ư tr c ti p vào m t s doanh nghi p quan tr ng trongự ế ộ ố ệ ọ
nh ng lĩnh v c then ch t, nh m t o ra ngu n tài chính m i.ữ ự ố ằ ạ ồ ớ
-Năm là, nhà nưc c n có chính sách ti t ki m, khuy n khích m i ngớ ầ ế ệ ế ọ ư i ti t ki m tiêu dùng,ờ ế ệ
tinh gi n b máy, c i cách hành chính đ tích lũy v n chi cho đ u tả ộ ả ể ố ầ ư.
1.4.Chi ngân sách nhà nưcớ
a. Khái ni mệ
Chi ngân sách nhà nước là việc phân phối và sử dụng quỹ ngân sách nhà nước nhằm đảm bảo
thực hiện chức năng của nhà nước theo những nguyên tắc nhất định.
Chi ngân sách nhà nước là quá trình phân phối lại các nguồn tài chính đã được tập trung vào
ngân sách nhà nước và đưa chúng đến mục đích sử dụng. Do đó, Chi ngân sách nhà nước là
những việc cụ thể không chỉ dừng lại trên các định hướng mà phải phân bổ cho từng mục
tiêu, từng hoạt động và từng công việc thuộc chức năng của nhà nước.
•Đ c đi m c a chi ngân sách nhà nặ ể ủ ư cớ
Chi ngân sách nhà nước gắn với bộ máy nhà nước và những nhiệm vụ kinh tế, chính
trị, xã hội mà nhà nước đảm đương trong từng thời kỳ
Chi ngân sách nhà nước gắn với quyền lực nhà nước, mang tích chất pháp lí cao
Các khoản chi của ngân sách nhà nước được xem xét hiệu quả trên tầm vĩ mô
Các khoản chi của ngân sách nhà nước mang tính chất không hoàn trả trực tiếp
Các khoản chi của ngân sách nhà nước gắn chặt với sự vận động của các phạm trù giá
trị khác như giá cả, lãi suất, tỷ giá hối đoái, tiền lương, tín dụng, v.v... (các phạm trù
thuộc lĩnh vực tiền tệ).
b. N i dung chi ngân sách nhà nộ ư c:ớ
-Theo ch c năng nhi m v , chi ngân sách nhà nứ ệ ụ ư c g m:ớ ồ
Chi tích lũy:Chi cho tăng cưng cờ ơ s v t ch t nhở ậ ấ ư đ u tầ ư phát tri nể kinh tế và k tế
c u h t ng, trong đó ph n l n là xây d ng cấ ạ ầ ầ ớ ự ơ b n, kh u hao tài s n xã h iả ấ ả ộ
Chi tiêu dùng:Không t o ra s n ph m v t ch t đ xã h i s d ng trong tạ ả ẩ ậ ấ ể ộ ử ụ ương l i (chiạ
b o đ mả ả xã h iộ), bao g m: Giáo d c,Y t , Công tác dân s , Khoa h c công ngh , Vănồ ụ ế ố ọ ệ
hóa, Thông tin đ i chúng, Th thao, Lạ ể ương hưu và tr c p xã h i, Các kho n liên quanợ ấ ộ ả
đ n can thi p c a chính ph vào các ho t đ ng kinh t , Qu n lý hành chính, An ninhế ệ ủ ủ ạ ộ ế ả
qu c phòng, Các kho n chi khác, D tr tài chính, Tr n vay nố ả ự ữ ả ợ ư c ngoài và lãi vayớ
nưc ngoàiớ
-Theo tính ch t kinh t , chi ngân sách đấ ế ư c chia ra:ợ
Căn c vào n i dung chi tiêuứ ộ
Căn c vào phứ ương th c qu n lý ngân sách nhà nứ ả ư c, bao gớm: ồChi thưng xuyên, Chiờ
đ u tầ ư phát tri n, Chi d tr , Chi tr nể ự ữ ả ợ
Nhóm 2 Page 5