1
Tiểu luận
THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VÀ
THUẾ THU NHẬP CÁ NHÂN
2
LỜI MỞ ĐẦU
Sau một năm hoãn thực hiện việc thu thuế thu nhập chứng khoán, đến nay, khi thị
trường bắt đầu quá trình phục hồi, từ ngày 1/1/2010, các hoạt động đầu tư, kinh doanh
chứng khoán, chuyển nhượng cổ phiếu… sẽ phải nộp thuế thu nhập cá nhân. NĐT
được lựa chọn một trong hai phương thức nộp thuế, nộp theo thuế suất 20% trên thu
nhập tính thuế cả năm, nộp theo 0,1% trên giá chuyển nhượng chứng khoán từng lần.
Để xây dựng một thị trường chứng khoán phát triển trên Thế giới như hiện nay
phải mất cả trăm năm, trong khi đó TTCKVN mới chưa được 10 năm. Có thể nói
TTCKVN thời gian qua đã tăng trưởng khá nhanh và đạt được nhiều thành tích, khối
lượng giao dịch tăng, số NĐT tăng, tài khoản giao dịch tăng, nhưng nếu so với các
nước khác thì quy mô TTCKVN vẫn rất khiêm tốn. Hiện nay, số NĐT mở tài khoản
theo chúng tôi thống kê chưa được 1 triệu tài khoản, so với 80 triệu dân, nghĩa là chi
khoản 1%. Con số này còn quá nhỏ bé! Trung Quốc là nước khai trương thị trường
chứng khoán gần 20 năm, gần đây, năm 2008 mới đặt vấn đề thu thuế, khi số lượng tài
khoản giao dịch của họ đạt khoảng 10% dân số. Những nước tư bản phát triển cũng
vậy, họ chỉ đặt vấn đề thu thuế khi số lượng NĐT tham gia thị trường chứng khoán đạt
được tỷ lệ nhất định.
Một câu hỏi được đặt ra ở đây là thuế TNCN đánh vào chứng khoán ở Việt Nam
được đưa ra vào thời điểm này liệu có phải là quá vội vàng, khi thị trường ở nước ta
còn quá non trẻ. Từ thời điểm triển khai dự luật thuế đã có nhiều ý kiến đưa ra trái
chiều nhau. Và nhiều câu hỏi được đặt ra. Chính sách thuế TNCN đánh vào chứng
khoán có thật sự hoàn thiện, mức thu, phương thức thu, thời điểm thu đã hợp lý chưa.
Việc áp dụng chính sách thuế này tác động đến thị trường, đến tâm lý nhà đầu tư như
thế nào? Bên cạnh mặt tích cực thì chính sách thuế còn có những hạn chế ra sao?
3
CHƯƠNG 1 :
THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VÀ
THUẾ THU NHẬP CÁ NHÂN
1.Tổng quan về thị trường chứng khoán :
1.1. Khái niệm :
Thị trường chứng khoán là thị trường mà nơi đó diễn ra hoạt động giao dịch mua
bán, chuyển nhượng, trao đổi các loại chứng khoán theo quy định của pháp luật.
Đây là nơi chắp nối quan hệ cung - cầu vốn đầu tư trung, dài hạn của nền kinh tế
quốc dân và quốc tế; là nơi gặp gỡ, giao dịch giữa những người cần huy động vốn đầu
tư (người phát hành chứng khoán) với những người có vốn nhàn rỗi muốn đầu tư
(người mua chứng khoán) cũng như giữa các nhà kinh doanh chứng khoán với nhau.
Thị trường chứng khoán cũng được quan niệm là nơi diễn ra các hoạt động giao
dịch mua bán chứng khoán trung và dài hạn. Việc mua bán này được tiến hành ở thị
trường sơ cấp khi người mua mua được chứng khoán lần đầu từ những người phát
hành và ở những thị trường thứ cấp khi có sự mua đi bán lại các chứng khoán đã được
phát hành ở thị trường sơ cấp.
Thị trường chứng khoán là một hiện tượng lịch sử xuất hiện cùng với sự phát
triển của nền kinh tế thị trường. Cũng như các thị trường khác, thị trường chứng khoán
cũng qua những bước phát triển sơ khai ban đầu, sau đó ngày càng đa dạng, phức tạp
dần theo sự phát triển của các quan hệ kinh tế - xã hội. Đây là thị trường lưu hành các
loại hàng hóa đặc biệt là chứng khoán. Sự khác biệt cơ bản đó làm cho nguyên tắc, tổ
chức, quản lý thị trường chứng khoán cũng có sự khác biệt so với các thị trường thông
thường.
Các công cụ đầu tư trên thị trường chứng khoán thường gặp: các cổ phiếu đầu tư,
trái phiếu công ty, trái phiếu địa phương, các quyền lựa chọn, chứng khoán chính phủ
(tín phiếu, kỳ phiếu, trái phiếu chính phủ…)
4
1.2. Tính tất yếu của việc hình thành thị trường chứng khoán :
a. Do yêu cầu của nền kinh tế:
Thị trường chứng khoán chỉ ra đời khi nền kinh tế thị trường đã phát triển ở mức
độ nhất định và đòi hỏi phải hình thành một tổ chức nào đó có khả năng tiếp thêm sức
mạnh cho thị trường - đó là thị trường chứng khoán với việc cung cấp vốn cho nền
kinh tế. Có thể nói nền kinh tế hàng hóa phát triển làm nảy sinh thị trường chứng
khoán và thị trường chứng khoán đến lượt nó lại tiếp thêm nguồn lực để thúc đẩy nền
kinh tế hàng hóa phát triển.
b. Do yêu cầu của nhà nước:
Để hoàn thiện nhiệm vụ của mình nhà nước luôn phải chi tiêu mà nguồn thu chủ
yếu của nhà nước từ thuế thường không trang trải hết các hoạt động của nhà nước, nhà
nước buộc phải vay vốn trong dân cư và các tổ chức tín dụng bằng cách phát hành kỳ
phiếu. Thị trường chứng khoán ra đời sẽ giúp cho quá trình phát hành này được thuận
lợi hơn.
1.3. Phân loại thị trừơng chứng khoán:
a. Xét theo tiêu chí lưu thông chứng khoán:
Có thể phân ra thị trường sơ cấp và thị trường thứ cấp:
- Tại thị trường sơ cấp, các chứng khoán lần đầu tiên được bán cho các nhà đầu
tư nên còn được gọi là thị trường phát hành. Điều đó cũng có nghĩa: thông qua thị
trường sơ cấp, những nguồn đầu tư mới thực sự được chuyển cho nhà phát hành.
- Thị trường thứ cấp diễn ra các giao dịch chứng khoán chưa được thanh toán. Bộ
phận thị trường này không làm tăng nguồn vốn mới cho nền kinh tế nhưng có thể hoạt
động liên tục, tạo ra khả năng thanh khoản cho chứng khoán đã phát hành. Thị trường
thứ cấp phục vụ cho hai mục đích chính: thúc đẩy sự tạo vốn cho các doanh nghiệp,
chính phủ và tạo ra các công cụ đầu tư có khả năng sinh lời cho các nhà đầu tư. Thông
qua thị trường thứ cấp, các bên tham gia đều mong muốn đạt tới hiệu ích kinh tế của
mình.
Hai bộ phận thị trường sơ cấp cũng như thứ cấp có mối quan hệ nội tại, mật thiết:
thị trường sơ cấp là sơ sở, tiền đề; thị trường thứ cấp là động lực. Nếu không có thị
trường sơ cấp thì không có chứng khoán để vận hành thị trường thứ cấp, ngược lại,
nếu không có thị trường thứ cấp sẽ khó khăn trong việc phát hành vì chứng khoán hầu
5
như không có khả năng thanh khoản vì chưa đến hạn thanh toán.
b. Xét theo phương thức tổ chức và giao dịch, thị trường chứng khoán:
Bao gồm thị trường tập trung và không tập trung:
Thị trường chứng khoán tập trung: diễn ra các hoạt động mua hoặc bán
chứng khoán hoặc tham khảo để thực hiện các giao dịch chứng khoán được tồn tại
dưới hình thức phổ biến là Sở giao dịch chứng khoán hoặc các sàn giao dịch chứng
khoán. Đây là nơi các nhà môi giới kinh doanh chứng khoán gặp gỡ để đấu giá, thương
lượng mua bán chứng khoán cho khách hàng hay cho chính mình theo những nguyên
tắc và quy chế giao dịch của Sở giao dịch chứng khoán đề ra trên cơ sở của luật chứng
khoán.
Thị trường không tập trung (thị trường OTC): là hoạt động giao dịch của
chứng khoán không thông qua Sở giao dịch chứng khoán mà thực hiện bởi các công ty
chứng khoán thành viên rải rác khắp nơi trên đất nước. Phương thức giao dịch thông
qua mạng điện tử và mạng vi tính.
Thị trường chứng khoán tập trung có giá trị như bộ mặt thị trường chứng khoán
quốc gia, các bộ phận thị trường khác thể hiện sự đa dạng của các giao dịch có thể lựa
chọn. Hàng hóa của thị trường tập trung cũng là những hàng hóa có thể đánh giá có
chất lượng hơn so với hàng hóa của thị trường khác do tính có tổ chức của nó. Điều đó
cũng có nghĩa sự an toàn hay rủi ro, cơ hội kiếm lời là khác nhau trong các giao dịch
trên thị trường.
1.4. Các thành phần tham gia trên thị trường chứng khoán:
a. Nhà phát hành:
Là các tổ chức thực hiện huy động vốn thông qua thị trường chứng khoán dưới
hình thức phát hành các chứng khoán.
Chính phủ và chính quyền địa phương: phát hành trái phiếu chính phủ và trái
phiếu địa phương.
- Công ty: phát hành cổ phiếu và trái phiếu công ty.
- Các tổ chức tài chính như các quỹ đầu tư chứng khoán, công ty quản lý quỹ:
phát hành công cụ tài chính như: trái phiếu, chứng chỉ quỹ đầu tư…
b. Nhà đầu tư chứng khoán:
Những chủ thể có nhu cầu đầu tư bằng cách mua các loại chứng khoán trên thị