intTypePromotion=1
 » 
 » 

Tiểu luận Triết học: Tư tưởng triết học của Platon và sự ảnh hưởng của nó đến đời sống văn hóa tinh thần của thơi đại

Chia sẻ: Hgfch Hgfch | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:27

0
Thêm vào BST
Báo xấu
282
lượt xem 72
download

Tiểu luận Triết học: Tư tưởng triết học của Platon và sự ảnh hưởng của nó đến đời sống văn hóa tinh thần của thơi đại

Mô tả tài liệu
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tiểu luận Triết học: Tư tưởng triết học của Platon và sự ảnh hưởng của nó đến đời sống văn hóa tinh thần của thơi đại nhằm trình bày về cuộc đời và sự nghiệp của nhà triết học Platon, các quan điểm về chính trị xã hội trước Platin, tư tưởng triết học của Platon và ảnh hưởng của nhà đại hiền triết Platon

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tiểu luận Triết học: Tư tưởng triết học của Platon và sự ảnh hưởng của nó đến đời sống văn hóa tinh thần của thơi đại

  1. B GIÁO D C VÀ ÀO T O TR NG I H C KINH T TP.HCM CAO H C KHÓA K19 …………………... .. …..………………. TI U LU N MÔN TRI T H C tài: T NG TRI T H C C A PLATON VÀ S NH H NG C A NÓ N I S NG V N HÓA TINH TH N C A TH I I GVHD : TS Bùi V n M a SVTH : Tr n Thanh B ng NHÓM : 9 L p 1 K19 THÁNG 3 N M 2010
  2. ” t ng tri t h c c a Platông và s nh h ng c a nó n i s ng v n hóa tinh th n c a th i i” CL C M C L C ..................................................................................................................2 L I NÓI U............................................................................................................3 I/ Cu c i c a Plato (427 - 347 TTC) ...................................................................4 II/ S nghi p t c Tác ...........................................................................................6 III/ Các quan ni m v chính tr xã h i tr c Platon.................................................6 1. Quan Ni m C a Héraclite (530-470 tr.cn)..................................................... 6 2. Quan Ni m C a Pythagore (571-497 tr. cn) .................................................. 6 3. Quan Ni m C a Démocrite (460-370 tr.cn) ................................................... 6 4. Quan Ni m C a Socrate (469-399 tr. cn)....................................................... 7 IV/ t ng tri t h c c a Platon.............................................................................7 1. B i c nh ......................................................................................................... 7 2. Th i k h c h i c a Platon ............................................................................ 9 3. V n o c..............................................................................................11 5. V n tâm lý.................................................................................................14 6. Gi i pháp tâm lý ............................................................................................15 7. Gi i pháp chính tr ........................................................................................19 8. Gi i pháp luân lý...........................................................................................21 9. Phê bình ........................................................................................................23 10. nh h ng c a nhà i Hi n Tri t Plato. ................................................26 TÀI LI U THAM KH O ........................................................................................27 Trang 2/27
  3. ” t ng tri t h c c a Platông và s nh h ng c a nó n i s ng v n hóa tinh th n c a th i i” I NÓI U Tri t h c là m t hình thái ý th c xã h i. Cùng v i s phát tri n xã h i,nó c ng có l ch s phát sinh và phát tri n c a nó. Vì v y, khi nghiên c u tri t h c Mác-Lênin, giai o n phát tri n m i v ch t trong l ch s tri t h c, chúng ta không th không quan tâm nghiên c u xem tri t h c các th i i tr c ã phát tri n nh th nào, tri t h c Mác-Lênin ã ti p thu m t cách có phê phán nh ng y u t nào trong tri t h c c a nh ng th i i i tr c? Tri t h c Hy L p c i là tài s n tinh th n quý báu c a n n v n minh nhân lo i. Cho n nay, các nhà nghiên c u l ch s tri t h c v n tìm th y trong tri t h c Hy L p c i nhi u tài li u có giá tr v m t t t ng. M t trong nh ng tri t gia v i nh t th i c i là Platon. T t ng c a ông ã nh ng r t nhi u t i các tri t gia không ch c a th i i lúc b y gi mà c các giai o n l ch s v sau n a. H th ng tri t h c c a Platon ã c p n nhi u v n , trong ó n i b t là h c thuy t ý ni m và linh h n, h c thuy t “nhà n c lý t ng” và o c h c... T t c các h c thuy t nói trên u xu t phát t l p tr ng duy tâm khách quan, i bi u cho t ng l p ch nô quý t c, i ng c l i l i ích c a nhân dân lao ng. Platon ph n i ch dân ch và lu n ch ng cho s b t bình ng trong xã h i. H c thuy t chính tr - xã h i c a Platon là s th hi n cách gi i quy t duy tâm ch ngh a các v n xã h i. D a trên c s và n n t ng là h c thuy t ý ni m và linh h n, ông ã xây d ng nên mô hình “nhà n c lý t ng” v i nhi u ki n gi i mang tính duy tâm th n bí. Tuy nhiên, t t ng v vi c xây d ng m t mô hình nhà n c trong lý ng ã m u cho vi c tri t h c tham gia vào gi i quy t các v n xã h i và là m t óng góp to l n c a Platon trong l nh v c t ng. Nh m h th ng hoá các quan m chính tr - xã h i c a Platon, qua ó có th rút ra c nh ng giá tr c ng nh h n ch c a nó, tôi ch n tài: ” t ng tri t h c c a Platông và s nh h ng c a nó n i s ng v n hóa tinh th n c a th i i” v i mong mu n óng góp thêm m t ý ki n trong cách nhìn nh n t t ng c a Platon. Do kh n ng có h n nên tôi c ng ch d ng l i m c khái quát m t s nét c b n ch ch a có tham v ng i sâu nghiên c u t t c m i khía c nh c a h c thuy t chính tr - xã h i c a Platon. Trang 3/27
  4. ” t ng tri t h c c a Platông và s nh h ng c a nó n i s ng v n hóa tinh th n c a th i i” I/ Cu c i c a Plato (427 - 347 TTC) Plato chào i t i Athens, Hy L p, vào n m 428 hay 427 tr c Tây L ch (TL). Plato thu c gia ình quý phái c v phía cha l n phía m . Cha c a Plato tên là Ariston dòng dõi Codros, v vua cu i cùng c a thành Athens và c coi là con cháu c a th n Poseidon. M c a Plato là Perictione có h hàng v i Solon, nhà lu t h c l ng danh c a Hy L p. Plato có m t ng i chú tên là Critias, là m t trong 30 nhân v t thu c H i ng Ho t u. Theo phong t c c a các i gia ình Hy L p, Plato c t tên c a ông n i là Aristocles vào ngày Th Sáu sau khi chào i, còn tên Plato là bi t hi u, có l vì vóc ng i to l n ho c vì v ng trán cao r ng. Plato có m t ng i ch và hai anh là Adeimantus và Glaucon mà tên còn c nh c nh trong cu n sách “N n C ng Hòa” (The Republic) trong vai ng i i tho i c a Socrates. Sau khi Plato chào i c ít lâu, cha c a ông qua i, m tái giá v i Pyrilampes, m t ng i chú h ngo i và c ng là ng i b n, ng i ng h nhi t thành Pericles, m t chính khách ã i u hành t t p thành Athens trong các n m 400 tr c TL. T i nhà c a Pyrilampes, Plato c m ch m sóc t i n m lên 7 tu i, r i c theo tr ng h c. Th i b y gi , tr em c hu n luy n t i n m 14 tu i v t p vi t, t p c và t p làm toán. Sau ó t i n m 18 tu i là th i gian theo h c ph n th d c, chuyên rèn luy n thân th . Th i gian u c a Plato là nh ng n m tàn phá do tr n chi n tranh Peloponnesian mang t i. Do còn quá tr , Plato ch a c làm quen v i ch dân ch qu c (imperial democracy) c a Pericles c ng nh phong trào ng y bi n (sophistic movement), nh ng do nh ng ng i trong h hàng nh Critias và Charmides, hai ng i b n c tri c a Socrates, Plato c nghe nói nhi u v nhà i Hi n Tri t Socrates. m 18 tu i, Plato h c h i v i các tri t gia và các nhà ng y bi n (sophistists). T m 20 tu i Plato theo h c Socrates trong 8 n m li n, ch p nh n n n tri t h c c n b n c a Socrates cùng cách tranh lu n theo th v n bi n ch ng (dialectic style). ây là cách tìm hi u s th t b ng các câu h i, câu gi i áp và các câu h i k ti p. Vì quá ham thích Tri t H c, Plato ã em t h t các t p th tr tình và các b n bi k ch do ông sáng tác lúc thi u th i. Trong b c th th b y, chính Plato ã t nh n r ng tham v ng ban u c a ông là Chính Tr . Ông ã tham d vào hàng ng nh ng ng i ho t u mà Critias là m t trong các th lãnh, vì ông mong mu n thi t l p l i công b ng xã h i, t o d ng h nh phúc cho toàn dân b ng cách t s a l i cá nhân. Nh ng r i cách b o hành và chính th chuyên ch c a H i ng Ho t u và nh t là s lên án Socrates m t cách b t công ã khi n cho Plato t b ý nh v chính tr . Sau khi Socrates b b t u ng thu c c ch t vào n m 399 tr c TL, có l vì lo s cho s an toàn c a mình r i l i do lòng công ph n, Plato cùng vài môn c a Socrates ã t i n náu t m th i t i Megara, n i ây Plato theo h c Euclid, nhà toán h c danh ti ng. m 396 tr c TL, Plato tr l i thành Athens và theo nh lu t nh, ông ph c v trong hàng ng k binh tham chi n trong tr n Corinth và tr n này k t thúc b ng s th t b i c a x Athens tr c x Sparta. Vào th i ó, ng i mi n Athens th ng hay i l i nhi u n i và vì ghê t m cu c chi n tranh v a qua, Plato tìm ng sang Ai C p. Ông ã mang theo r t nhi u thùng d u bán d n khi i ng. u tiên, ông d ng Trang 4/27
  5. ” t ng tri t h c c a Platông và s nh h ng c a nó n i s ng v n hóa tinh th n c a th i i” l it i Crete r i Cyrene. n i này ông nghiên c u Toán H c v i Theodorus, sau ó có l vào n m 390, Plato m i t i Ai C p. T i Heliopolis, Plato ã h c h i v Thiên n, Tôn Giáo và Hi n Pháp. Nh th i gian s ng t i Ai C p, Plato ã quan sát k ng các phong t c r i suy t ng và sau này, ông ã bàn lu n v nh ng u này trong các tác ph m c a ông. Sau khi r i Ai C p, Plato sang i Hy L p, t i Tarentum và quen v i Archytas. Th i gian l u trú t i Tarentum ã giúp cho ông r t nhi u nh trao i t t ng v i Archytas là m t nhà tri t h c kiêm chính khách, m t ng i ã thành công trong vi c duy trì t i Tarentum m t chính ph có quy n hành t n n t ng trên Khoa H c và Tri t H c. Các cu c i xa ã giúp cho Plato nhi u c h i làm quen v i m t s nhà sáng l p ra vài tr ng phái h c thu t nh Pythagoras, Heraclitus c ng nh các nhà tri t h c Eleatic. T nh ng nh n xét th c t và các i u h c h i t Socrates, c ng v i s thích liên quan t i các v n chính tr , Plato ã i t i k t lu n r ng ch nh ng ng i có ki n th c và các ph m ch t o c m i áng c giao phó quy n l c u khi n các ng i khác. Lý t ng tri t h c c a Plato ang c n có các c h i áp d ng. Vào th i b y gi , x Sicily ang chìm m trong m t hoàn c nh chính tr h n lo n. Dionysius ã thành công trong vi c l t n n c ng hòa và thi t l p t i Syracuse m t ch chuyên ch . Dion, m t ng i h c trò và c ng là b n c a Plato, ã thúc gi c Plato nên m nh n vi c giáo d c Dionysius, ng th i b o chúa c a thành Syracuse này c ng m i ông qua Ý i L i. ây là m t c h i Plato th áp d ng lý thuy t v chính quy n vào m t hoàn c nh th c t . Plato t i Syracuse, c tri u ình c a n i này coi nh th ng khách. V sau có l do s tr l i b o chúa m t cách v ng v ho c vì tình b ng h u c a Plato i v i Dion mà ông b b o chúa ghét b . Plato b t ng giam và b trao cho viên thuy n tr ng Pollis, ng i x Sparta. Pollis ã bán Plato t i Egina nh m t tên nô l . Plato c Anniceris, m t nhân v t thu c tr ng phái tri t h c Cyrenaic, chu c ra v i giá 20 mines. Ông tr l i thành Athens vào n m 387. Vào th i b y gi , nhi u môn c a Socrates ã thi t l p các tr ng h c. Plato c ng mu n gi ng d y v Tri t H c và Khoa H c. Ông li n thi t l p ngôi tr ng “Academos” t i u kinh thành, g n Clone. Ngoài Tri t H c, nhà tr ng còn chú tr ng t i Khoa H c, Lu t Pháp, Thiên V n, Sinh H c, Toán H c và Lý Thuy t Chính Tr . Ngôi tr ng này có th coi là m t tr ng i H c chuyên ào t o các h c viên kh n ng cai tr theo úng Pháp Lu t. Tr ng “Academos” hay “Hàn Lâm Vi n” có ban gi ng hu n g m các giáo s chuyên khoa nh Theatetus, ông t c a môn h c không gian. Nh các b c th y tài gi i, nhà tr ng nhanh chóng t o c các k t qu t t p, h c trò t b n ph ng v theo h c r t ông. Aristotle ã là h c viên xu t s c nh t c a tr ng. Tr ng Academos n i danh h n c ngôi tr ng c a Isocrates. Tr ng Academos ti p t c ho t ng trong h n 8 th k , là m t trung tâm nghiên c u và ph bi n n n tri t h c c a Plato (Platonic philosophy). T i tr ng h c này, Plato th ng di n gi ng mà không c n t i b n th o và các “bài toán” c ngh cho các sinh viên cùng nhau gi i áp. Trong th i gian gi ng d y, Plato ã vi t ra nhi u tác ph m v n áp (dialogues), ph n l n nh ng tài li u gi ng hu n này ã c l u tr và d ch sang nhi u ngôn ng . Vài tác ph m l ng danh ban u c a Plato g m: Charmides, Euthyphro, Ion và Laches. Trang 5/27
  6. ” t ng tri t h c c a Platông và s nh h ng c a nó n i s ng v n hóa tinh th n c a th i i” II/ S nghi p t c Tác Ông vi t r t nhi u tác ph m có giá tr cho nhân lo i c v tri t h c l n chính tr . Các tác ph m c a ông bao g m trong m t T p nh ngh a, 13 b c th mà ng i ta còn u gi c và 35 thiên i tho i trong ó t p h p nh ng n i tho i v b n ch t c a tình yêu, c a cái p, v nh n th c lu n, v h i t ng và phê phán quan ni m nh n th c c m tính. Trong nh ng tác ph m c a ông, n i ti ng và c bi t nh t là tác ph m C ng Hoà (Republic). ó là “m t công trình l n d i hình th c m t cu n sách nh trong ó t p trung nh ng t t ng c a Platon”. Ông Emerson, m t tri t gia M , cho r ng “ng i ta có th t t t c th vi n, vì tinh hoa c a các th vi n u n m trong cu n sách này”.[8] Có th nói ó là m t cu n bách khoa toàn th vô cùng giá tr trong l ch s nhân lo i. III/ Các quan ni m v chính tr xã h i tr c Platon Nh chúng ta c bi t, tr c Socrate, các tri t gia c i Hy L p ch chuyên nghiên c u v nh ng v n t nhiên, ngu n g c c a v n v t v tr mà ch a m y quan tâm t iv n cu c s ng xã h i loài ng i. Th nh tho ng ta m i b t g p m t vài khái ni m v chính tr xã h i. Ch t Socrate tr v sau, n n tri t h c Hy L p m i th c s nghiên c u v loài ng i trong ó có nh ng v n v chính tr xã h i. Tuy nhiên, ta hãy th nghe nh ng tri t gia ó nói nh th nào v chính tr xã h i. 1. Quan Ni m C a Héraclite (530-470 tr.cn) u tranh là ngu n g c c a s hi n h u và kh i nguyên c a s s ng và t n t i”.[2] Ông cho r ng u tranh là i u ki n hài hoà. Chi n tranh phân hoá xã h i làm cho ng i này thành th này, ng i kia thành th kia. Thông qua u tranh, b n ch t c a s v t c b c l và nh ó con ng i m i nh n chân c s v t. V chính tr xã h i ông ng trên l p tr ng c a ch nô quý t c mà ch ng i quy t li t t ng l p ch nô dân ch . Ông c ng t ra khinh mi t t ng l p qu n chúng và yêu c u àn áp tri t b t c cu c kh i ngh a nào c a qu n chúng nhân dân. Ông cao vai trò c a cá nhân xu t s c, i v i ông, m t ng i u tú thì h n c v n ng i bình th ng. 2. Quan Ni m C a Pythagore (571-497 tr. cn) B n ch t c a tr ng phái do ông sáng l p không ch là tri t h c mà là m t t ch c chính tr . C ng gi ng nh c a Héraclite, ông ch tr ng ch ng i giai c p ch nô dân ch . B i tr c ó, giai c p ch nô quý t c b giai c p ch nô dân ch ánh chi m và thành l p chính quy n do ó ông thành l p m t t ch c chính tr và tri t h c kêu g i u tranh giành l i chính quy n. 3. Quan Ni m C a Démocrite (460-370 tr.cn) Ông cho s phát tri n c a xã h i thông qua nhu c u sinh t n c a con ng i. Tuy nhiên ông không cho nhu c u là ng l c phát tri n xã h i mà ch là ng l c s n xu t. V chính tr thì ông l i i l p v i hai nhà tri t gia trên ngh a là ch ng phái ch nô quý t c mà ng h ch nô dân ch , b i theo ông, nh v y là b o v quy n l i v kinh t và g n li n v i s phát tri n công nghi p, th ng m i. Ông c ng ca ng i tính ôn hoà, tình thân ái và b o v quy n l i, l i ích c ng t ng l p dân t do. M t cu c s ng c g i là h nh phúc khi mình c m th y c t do trong ch dân ch , ng c l i n u giàu có mà s ng trong ch quân ch c ng nh không. [3] Trang 6/27
  7. ” t ng tri t h c c a Platông và s nh h ng c a nó n i s ng v n hóa tinh th n c a th i i” 4. Quan Ni m C a Socrate (469-399 tr. cn) Có th nói Socrate là ng i nh h ng l n n c cu c i và t t ng c a Platon. T nh ng v n h c h i cho n cái ch t b t công c a Socrate ã hình thành nên t ng chính tr xã h i c a ông. Th c ra Socrate c ng nh nh ng tri t gia tr c, không có c p gì nhi u n v n chính tr xã h i mà ch nói n o c và lí trí. Ông nói: “m t xã h i sáng su t là m t xã h i mà trong ó ng i dân c m th y c h ng quy n l i thì nhi u, mà b h n ch t do thì ít. Trong xã h i y, n ngay th ng là gi úng quy n l i và ngh a v mình và an ninh tr t t c ng nh thi n chí trong xã h i”.[4] V ph n chính quy n theo ông, là giai c p lãnh o thì ph i lo an dân, ch m sóc i s ng và b o v h , còn ng c l i thì ó ch là m t nhóm ô h p h n n và không x ng áng. Do v y ông ch tr ng ch ng ch ch nô dân ch mà ng h ch nô quý t c và ó là lí do mà ông ã b k t án t hình sau khi ám ch nô dân ch lên n m quy n. xây d ng m t xã h i l n m nh t t p thì m i ng i ph i nh n th c c âu là quy n l i chính áng, th u tri t c lu t nhân qu , ki m soát c lòng ham mu n và ch u trách nhi m i v i b n thân mình (cái ch t c a ông là m t l i kh ng nh v tính trách nhi m ó) kh i c nh h n n t di t và i n m t xã h i k ng. Và t t nhiên, con ng i ph i luôn c g ng h c h i và phát tri n trí tu ng n ng a nh ng tham v ng, si mê b i t t c t i l i t vô minh. IV/ t ng tri t h c c a Platon 1. B i c nh N u b n nhìn vào m t b n c a Âu châu, b n s th y r ng Hy L p gi ng nh m t bàn tay chìa các ngón ra bi n a trung h i. Phía nam là hòn o Crète hình nh n m g n trong các ngón tay, ngàn n m tr c Tây l ch (tTL) ó là n i kh i u c a n minh nhân lo i. V phía ông là lãnh th thu c v Á châu tuy ngày nay có v l c h u nh ng d i th i Platon là m t lãnh th r t trù phú v i m t n n th ng mãi, k ngh c c th nh và m t n n v n hoá phong phú. V phía tây là n c Ý gi ng nh m t toà lâu ài gi a bi n, các o Sicile và n c Y-pha-nho (Tây Ban Nha). T i nh ng i ó có nh ng nhóm ng i Hy l p sinh s ng; cu i cùng là x Gibraltar, n i y nguy hi m cho các thu th m i khi mu n v t eo bi n này. V phía b c là nh ng x man r nh Thessaly, Epirus và Macédonie. T nh ng x y nhi u b l c xu t phát và m nh ng cu c t n công v phía nam, nh ng tr n ánh do nh ng v n nhân Hy l p nh Homère k l i mà nh ng chi n s nh Périclès ch huy. Hãy nhìn m t l n th hai vào b n , b n s th y nhi u ch l i lõm b bi n và núi i trong t li n, âu âu c ng có nh ng v nh nh và nh ng m m á tr i ra bi n. N c Hy l p b chia c t và cô l p b i nh ng ch ng ng i thiên nhiên ó. S i l i và liên l c ngày x a khó kh n n bây gi r t nhi u. Do ó m i vùng t phát tri n l y n n kinh t , t thành l p l y n n hành chánh chính tr , t phát huy tôn giáo, v n hoá và ngôn ng c a mình. Nh ng qu c gia nh Locris, Etolia, Phocis, Béothia v.v. Hãy nhìn vào b n m t l n th ba và quan sát v trí c a ti u qu c Athènes: ó là m t ti u qu c n m v phía c c ông c a Hy l p. ó là c a ngõ c a Hy l p giao thi p v i các qu c gia thu c vùng Á châu, ó là c a ngõ Hy l p thu nh n nh ng s n ph m và ánh sáng v n hoá t bên ngoài. ây có m t h i c ng r t ti n l i, h i Trang 7/27
  8. ” t ng tri t h c c a Platông và s nh h ng c a nó n i s ng v n hóa tinh th n c a th i i” c ng Pirus, r t nhi u tàu bè n trú n tránh nh ng lúc sóng to gió l n. Ngoài ra Pirus còn là n i xu t phát m t h m i chi n tranh hùng m nh. Vào kho ng n m 490 tr c Tây l ch, hai ti u qu c Sparte và Athènes quên m i h n thù h p l c cùng nhau ánh u i quân xâm l ng Ba T l m le bi n Hy l p thành m t thu c a c a mình. Trong cu c chi n tranh này, Sparte cung c p l c quân và Athènes cung c p thu quân. Khi chi n tranh ch m d t, Sparte gi i ng quân i và ch u s kh ng ho ng kinh t do s gi i ng này sinh ra. Trong khi ó thì Athènes khôn ngoan h n, bi n h m i tàu chi n thành m t h m i tàu buôn và tr nên m t c buôn bán giàu m nh nh t th i th ng c . Sparte iêu tàn trong ngh canh nông và b cô l p v i th gi i bên ngoài, trong khi Athènes tr nên th nh v ng và là m t i giao i m c a nhi u ch ng t c, nhi u ngu n t t ng, v n hoá, s chung ng n y sinh s so sánh, phân tích và suy nghi m. Nh ng truy n th ng, lý thuy t g p g nhau, ch ng i nhau, t ào th i nhau và c cô ng l i. Trong khi có hàng ngàn t t ng ch ng i nhau, ng i ta có khuynh h ng hoài nghi t t c nh ng t t ng y. Có l nh ng th ng gia là nh ng ng i nhi u hoài nghi nh t vì h th y quá nhi u, b tuyên truy n quá nhi u, h có khuynh h ng coi ng i khác n u không ph i là nh ng ng i ngu thì c ng là nh ng ng i l u manh, h hoài nghi t t c nh ng ngu n t t ng. Theo v i th i gian h phát tri n khoa h c; toán h c n y sinh nh s giao hoán, thiên v n h c n y sinh v i nhu c u hàng h i. V i s phát tri n n n kinh t , con ng i có nhi u thì gi nhàn r i, c h ng nhi u ti n nghi trong m t không khí tr t t và an ninh. ó là nh ng u ki n tiên quy t nghiên c u và suy t . Ng i ta nhìn vào các ngôi sao trên tr i không nh ng tìm ph ng h ng cho chi c tàu ang lênh ênh trên m t bi n mà còn tìm bí m t c a v tr : nh ng tri t gia Ha l p u tiên là nh ng nhà thiên v n. Aristote nói r ng sau khi th ng cu c chi n tranh, các ng i Hy l p tìm cách phát huy chi n qu và m r ng n l c vào nhi u lãnh v c khác. Ng i ta c tìm nh ng l i gi i áp cho nh ng bài toán tr c kia c giao phó cho các th n linh qu n tr , nh ng t l tà thuy t nh ng b c cho khoa h c, tri t lý b t u t ó. Kh i u tri t lý là m t môn h c có tính cách v t lý, ng i ta quan sát th gi i h u hình v i hy v ng tìm th y y u t kh i thu c a t t c v n v t. M t l i gi i áp t nhiên là thuy t duy v t c a Démocrite (460 - 360 tTL). Démocrite nói r ng: "trong v tr ch có nguyên t và h không", ó là ngu n t t ng chính c a Hy l p, ng i ta lãng quên nó trong m t th i gian nh ng nó l i c s ng d y v i t t ng c a Epicure (342-279 tTL) và Lucrèce (98-55 tTL). Tuy nhiên khía c nh quan tr ng nh t và c s c nh t c a n n tri t h c Hy l p c th hi n trong t t ng c a nh ng ngu lu n gia ó là nh ng ng i i lang thang rày ây mai ó tuyên truy n cho ch ngh a c a mình, h g n bó v i t t ng c a mình h n t t c m i v t trên i. Ph n ông h là nh ng ng i r t thông minh ho c r t thâm thuý, h bàn cãi v t t c nh ng v n mà ng i ng th i th c m c, h t câu h i cho t t c các v n , h không s ng ch m n các tôn giáo ho c các t t ng chính tr c a các vua chúa, h m nh d n ch trích t t c các nh ch xã h i ho c lý thuy t chính tr tr c công lu n. V m t chính tr h c chia làm hai phái. M t phái gi ng nh Rousseau cho r ng thiên nhiên là t t, v n minh xã h i là x u, trong thiên nhiên t t c m i ng i u bình ng và con ng i tr nên b t bình ng v i các nh ch xã h i, lu t l là nh ng phát minh c a nh ng k m nh trói bu c và th ng tr k y u. M t nhóm khác gi ng nh Nietzsche cho r ng thiên nhiên v t ra ngoài ph m vi c a cái x u và cái t t, trong Trang 8/27
  9. ” t ng tri t h c c a Platông và s nh h ng c a nó n i s ng v n hóa tinh th n c a th i i” thiên nhiên con ng i ã m t bình ng, luân lý là m t phát minh c a k y u gi i h n và do n t k m nh, s c m nh là n n o c t i th ng và s ao c t i th ng c a con ng i, và ch chính tr cao p nh t h p thiên nhiên nh t là ch quý t c. S t n công t t ng dân ch là ph n nh c a s th nh v ng c a m t nhóm ng i giàu có Athènes h t l p m t ng g i là l c l ng nh ng ng i u tú. ng này ch trích t t ng dân ch là vô hi u l c. Th t ra cái dân ch mà h ch trích khác xa cái dân ch mà chúng ta quan ni m ngày hôm nay. Trong s 400 ngàn dân c a Athènes, ã có 250 ngàn thu c vào h ng nô l b t c t t t c quy n chính tr , trong s 150 ngàn ng i còn l i ch có m t thi u s c i di n t i qu c h i bàn cãi và quy t nh v các v n c a qu c gia. Tuy nhiên cái n n dân ch còn l i ó là m t n n dân ch có th nói là hoàn h o nh t t x a n nay. Qu c h i có quy n t i th ng và là c quan t i cao c a qu c gia, t i cao pháp vi n g m trên 1000 th m phán làm n n lòng nh ng k h i l ), s th m phán này c tuy n ch n theo th t ABC trong danh sách c a toàn th công dân. Không m t ch chính tr nào dám th c hành t t ng dân ch i xa n m c y. Trong cu c chi n tranh gi a Sparte và Athènes (430 - 400 tTL) l c l ng các ng i u tú c a Athènes do Critias lãnh o, ch tr ng nên bãi b ch dân ch vì cho ó là m m m ng c a cu c chi n b i và thành l p m t chính th gi ng nh chính th quý t c c a thành Sparte. K t qu là nhi u lãnh t c a l c l ng b l u ày. Sau khi chi n tranh ch m d t v i s u hàng c a Athènes, m t trong các u ki n ình chi n là ph i i xá cho nh ng ng i trong l c l ng b l u ày. Nh ng ng i này tôn Critias làm minh ch và l m le o chánh thành l p m t chính ph c a l c ng u tú. Cu c o chánh th t b i, Critias t tr n. Critias là môn c a Socrate và có h hàng v i Platon. 2. Th i k h c h i c a Platon Cu c g p g gi a Platon và Socrate có m t t m quan tr ng c bi t. Platon thu c v giai c p trung l u, p trai và kho m nh. Ông ã t ng trong quân ng và ã o t gi i quán quân v th thao. Không ai có th ng r ng m t ng i nh v y có th tr nên m t tri t gia. Tâm h n t nh c a Platon tìm th y vui thích trong bi n ch ng pháp c a Socrate. Platon r t sung s ng khi nghi n ng m nh ng lý thuy t c a Socrate nh m kích các lu n u sai l m ng th i: Platon d vào cu c tranh lu n tri t lý c ng nh ông ta ã d vào nh ng cu c tranh gi i th thao, và t nh ng cu c tranh lu n ó Platon ã i n nh ng suy t thâm thuý h n. Chàng ta tr thành m t ng i yêu tri t lý và m t môn u tú c a Socrate. Chàng th ng nói r ng: "Tôi cám n tr i ã cho tôi làm m t ng i Hy l p ch không ph i m t dân m i r , m t ng i t do ch không ph i m t ng i nô l , m t ng i àn ông ch không ph i m t ng i àn bà, và quan tr ng nh t là c sinh vào th i Socrate." Khi Socrate ch t, Platon m i c 28 tu i, và bi n c c m ng này ã in sâu vào tâm th c c a Platon. Nó làm cho Platon thù ghét nh ng t t ng dân ch , thù ghét qu n chúng thêm vào s thù ghét phát sinh t giai c p quý t c c a Platon. Do ó ông ta ch tr ng r ng c n ph i t n di t ch dân ch và thay vào ó m t chính th do nh ng ph n t quý t c và sáng su t lãnh o. M t trong nh ng v n tr ng i mà Trang 9/27
  10. ” t ng tri t h c c a Platông và s nh h ng c a nó n i s ng v n hóa tinh th n c a th i i” Platon ã nghiên c u su t i là làm sao tìm ra ng i khôn ngoan nh t giao phó vi c lãnh o qu c gia. Trong lúc ó nh ng liên h gi a Platon và Socrate làm cho chính quy n ng th i nghi ng Platon. Nh ng b n bè c a ông khuyên ông nên tr n kh i Athènes và ông c ng cho r ng ây là m t d p t t chu du th gi i. N m 399 tTL ông xách gói ra i. Nh ng n i nào ông ã i qua chúng ta không c bi t rõ. Hình nh ông ã i Ai c p tr c tiên và ông r t b t bình khi nghe các nhà lãnh o tôn giáo cai tr x này nói r ng Hy l p là m t qu c gia u tr không có truy n th ng và v n hoá và không th so sánh c v i qu c gia Ai c p. S b t mãn này làm ông ta suy ngh nhi u h n và chuy n i Ai C p óng m t vai trò quan tr ng trong tác ph m c a ông nhan là Utopia. Sau ó ông áp tàu qua Sicie và n Ý. ó ông gia nh p nhóm tri t gia do Pythagore sáng l p. C nh t ng m t nhóm ng i có quy n chính tr r ng rãi l i say mê trong vi c nghiên c u và h c h i, s ng m t cu c i bình d m c dù n m nhi u quy n th trong tay là m t tài Platon suy ngh . Ông i chu du su t 12 n m, h c h i t t c các chính th , h p bàn v i t t c các nhóm, tìm hi u t t c các h c thuy t. M t vài ng i cho r ng ông ã n Judée và ã nghiên c u h c thuy t m tính ch t xã h i c a các tri t gia ây. Có ng i cho r ng ông ã n t n b sông H ng và h c h i t ng các tri t gia n . Ông tr v Athènes n m 387 tTL, lúc này ông ã 40 tu i, m t ng i già d n sau nhi u n m h c h i nhi u n c. Ông v n còn gi s h ng hái c a tu i tr nh ng ông ã nh n th c c r ng t t c nh ng t t ng quá khích ch là nh ng chân lý n a v i. Ông v a là m t tri t gia, v a là m t thi s , l i v n c a ông v a khúc chi t nh m t bài lu n tri t h c, v a p nh m t bài th : ó là l i v n àm tho i. Ch a bao gi tri t h c tr i qua m t th i gian sáng l n nh v y. V n th c a ông sáng chói ngay c trong nh ng b n d ch. Shelley nh n xét r ng v n th c a Platon k t h p lu n lý s c bén và h n th lai láng, v a d u dàng trong âm i u v a hùng h n trong l p lu n. Nên bi t r ng tr c khi tr thành m t tri t gia Platon là m t nhà so n k ch. S k t h p c a v n ch ng và tri t lý, c a khoa h c và ngh thu t trong các tác ph m c a Platon ôi khi làm chúng ta khó hi u: chúng ta không bi t r ng nh ng nhân v t c a Platon di n t t t ng c a mình trong tr ng h p nào, châm bi m, pha trò hay nói ng n. Khuynh h ng pha trò châm bi m c a Platon ôi khi làm chúng ta b ng . Nh ng cu c i tho i do Platon vi t ra là cho i chúng: nh trình bày nh ng lu n u bênh v c và kích, nh l p i l p l i nh ng ý t ng nòng c t, các tác ph m c a Platon r t thích h p v i nh ng ng i mu n h c tri t lý cho qua thì gi . Do ó nh ng l i ng ngôn, nh ng gi ng v n hài h c th ng r t nhi u. Ngoài ra l c nhiên còn có nh ng t t ng liên quan n nh ng bi n c mà Platon cùng ng i ng th i th ng bàn b c n, nh ng t t ng này r t khó hi u i v i m t c gi th k th hai m i. Chúng ta ph i công nh n r ng Platon có nh ng c tính mà ông th ng ch trích. Ông không a nh ng thi s v i trí t ng t ng quá d i dào. Ông không a nh ng giáo s , nh ng chính ông là m t giáo s , m t gi ng s . Gi ng nh Shakespeare, ông cho r ng m i s so sánh u nh m l n, nh ng ông l i luôn luôn dùng ph ng pháp so sánh. Ông ch trích các tri t gia ng th i là nh ng k mi ng l i nh ng chính ông c ng dùng ph ng pháp này. Faguet ã nh i l i v n c a Platon nh sau: - Toàn th Trang 10/27
  11. ” t ng tri t h c c a Platông và s nh h ng c a nó n i s ng v n hóa tinh th n c a th i i” l n h n m t ph n, ph i ch ng ? - Ch c ch n nh v y. - Và m t ph n nh h n toàn th ph i ch ng ? - úng nh th . - ... Do ó rõ ràng là tri t gia ph i lãnh o qu n chúng. - Ông nói cái gì ? - Th t là rõ ràng, chúng ta hãy lý lu n tr l i. M c dù t t c nh ng l i ch trích, nh ng cu n i tho i c a Platon là m t trong nh ng tác ph m hay nh t c a th gi i. Tác ph m C ng hoà là m t công trình r ng l n i hình th c m t cu n sách nh trong ó t p trung nh ng t t ng c a Platon v siêu hình, th n h c, o c h c, tâm lý h c, s ph m, chính tr và th m m . Chúng ta có th tìm th y trong ó nh ng v n mà ngày nay chúng ta ang b n kho n suy ngh : thuy t C ng s n và xã h i, thuy t nam n bình quy n, thuy t h n ch sinh s n và ph ng pháp d y tr . Nh ng v n c a Nietzsche v o c và quý t c, nh ng v n c ng Rousseau v tr ng thái thiên nhiên và t do giáo d c, nh ng v n c a Bergson v à s ng (élan vital) và nh ng v n c a Freud v phân tâm h c. Emerson nói r ng : "Platon là tri t lý, và tri t lý là Platon". i v i ông, thì quy n C ng hoà c a Platon c ng nh kinh Coran và ng i ta có th t t t c các th vi n, vì tinh hoa c a các th vi n u n m trong cu n sách này. 3. V n o c Cu c tranh lu n x y ra trong nhà c a Cephalus, m t ng i giàu có thu c giai c p quý t c. Trong cu c tranh lu n còn có Glaucon và Adeimantus, anh c a Platon, Thrasymachus, m t tri t gia ng th i. Socrate (mà Platon dùng nh m t nhân v t di n t nh ng t t ng c a chính mình) h i Cephalus: - L i ích quan tr ng nh t mà ti n c a em l i cho ta, theo ý ông là gì ? Cephalus tr l i: ti n c a cho phép ông ta có th l ng, th t thà và công b ng. Socrate h i: công b ng ngh a là gì ? Và m ra m t cu c tranh lu n dài. Không gì khó h n m t nh ngh a, vì nó òi h i nhi u khôn khéo và sáng su t trong t t ng. Socrate phá t t c nh ng nh ngh a do c to a ra cho n lúc Thrasymachus m t bình t nh và la lên: - Socrate, ông có iên không ? T i sao các ông l i d m chân nhau nh v y ? n u ông mu n bi t công b ng là gì, ông ph i tr l i ch không c h i, ông không nên t hào vì phá ck khác... Có r t nhi u ng i có th t câu h i nh ng không th tr l i. Socrate không nao núng. Ông v n h i ch không tr l i, và sau cùng Thrasymachus a ra m t nh ngh a: "Hãy nghe ây: tôi cho r ng s c m nh là l ph i, và công b ng là quy n l i c a k m nh ... Nh ng chính th khác nhau làm nên lu t, dù ó là chính th dân ch , quý t c hay c tài, t t c u nh m n quy n l i c a mình; và nh ng u lu t y, làm ra ph ng s quy n l i c a chúng, c t lên u nhân dân và g i là công b ng, nh ng k nào c ng l i s b ph t và b xem là không công b ng. Tôi nói v s b t công m t cách t ng quát, và ý ngh c a tôi r t rõ ràng khi nghiên c u chính th c tài. Trong chính th này, ng i ta dùng s c m nh và s gian trá xâm chi m tài s n k khác. Khi m t ng i ã l y t t c tài s n c a dân chúng và b t dân chúng làm nô l ng i ta xem nó không ph i là m t k th ng l u. Ng i ta ch trích s b t công khi ng i ta là n n nhân ch không ph i vì b l ng tâm c n r t m i khi có hành vi b t công." ó là h c thuy t mà ngày nay c gán ít nhi u cho Nietzsche. "Tôi th ng c i nh ng k y u t ng r ng mình là t t, ch vì chúng nó chân tay què qu t". Stirner di n t t t ng m t cách g n gàng h n: "m t n m quy n hành t t h n m t bao l ph i". Trang 11/27
  12. ” t ng tri t h c c a Platông và s nh h ng c a nó n i s ng v n hóa tinh th n c a th i i” t ng trên c ng c Platon di n t trong Gorgias. Calliclès ch trích r ng o c là m t phát minh c a k y u vô hi u hóa quy n l c c a k m nh. "Chúng nó khen và chê tu theo quy n l i c a chúng: chúng nói r ng gian manh là b t công và nh c nhã, chúng nó cho r ng gian x o là ý mu n có nhi u h n ng i hàng xóm, vì t bi t trình th p kém c a mình, chúng ch mong c bình ng... Nh ng n u có m t ng i v i y quy n l c, ng i y s v t lên trên nh ng lý lu n này, s chà p t t c nh ng công th c, nh ng lu t l ... "Nh ng k s ng th c s c n ph i cho ý chí c a mình phát tri n n t t ; và khi ã phát tri n ý chí n t t , h ph i có can m và thông minh ph ng s ý chí, tho mãn t t c nh ng u ham mu n. ó là l công b ng t nhiên, s quý phái t nhiên. Nh ng a s không th làm nh v y, do ó h ch trích ng i khác. Chính vì h nh c nhã trong s b t l c, chính vì h mu n che d u s nh c nhã y, h tuyên b r ng lòng tham vô là th p kém... H mu n kìm hãm nh ng k quý phái n và c võ s công b ng ch vì h là nh ng k nhút nhát". S công b ng y là m t o c không ph i i v i ng i xu t chúng mà i v i ng i h c p; ó là m t th o c nô l không ph i là o c xu t chúng, nh ng c tính th c s là c a ng i ta là lòng can m và trí thông minh. Có l r ng nh ng t t ng phi o c k trên ph n nh s bành tr ng c a ch ngh a qu c trong chính sách ngo i giao c a ti u qu c Athènes, chính sách này i x r t tàn b o v i nh ng dân t c nh bé. Trong m t bài v n t , Periclès nói: " qu c c a ngài c n c vào quy n l c c a ngài ch không ph i là thi n chí c a th n dân". Các s gia k l i công cu c ép bu c Melos ph i v phe Athènes ch ng v i Sparte nh sau: "Ông c ng bi t nh chúng tôi r ng ch có v n l ph i i v i nh ng k quy n l c ngang nhau: k m nh làm cái gì y có th làm và k y u ch u ng cái gì y b t bu c ph i ch u ng". Chúng ta có ây nh ng v n o c c n b n, nh ng lý thuy t c n b n v luân lý. Công b ng là gì ? - Chúng ta c n ph i tìm l ph i hay c n ph i tìm quy n l c ? -Chúng ta nên t t hay nên m nh? Platon gi i quy t v n này nh th nào ? S th t thì ông không gi i quy t gì c . Ông nh n m nh r ng l công b ng là m t s quan h gi a cá nhân, tu thu c vào t ch c xã h i và do ó c n ph i c nghiên c u song song v i c c u xã h i ch không th c nghiên c u nh m t thái cá nhân. N u chúng ta có th hình dung m t qu c gia công b ng, chúng ta m i có y ut nh ngh a m t cá nhân công b ng. Platon l y ví d r ng mu n th con m t c a m t cá nhân c n ph i cho h c nh ng ch l n r i d n d n n nh ng ch nh . C ng th , nh ngh a công b ng trong m u m c l n là qu c gia gi n d h n nh ngh a công b ng trong m u m c nh là cá nhân. S th t thì Platon mu n dùng l i lý lu n này n i li n hai ph n nghiên c u. Ch ng nh ng ông mu n th o lu n v v n o c cá nhân mà ông còn mu n th o lu n c v v n xã h i và chính tr . Trong cu c th o lu n này Platon s p a ra tác ph m Qu c gia lý t ng (Utopia). 4. V n chính tr Công b ng s là m t v n gi n d n u con ng i c ng gi n d . Platon t ng ng nh sau: Tr c h t chúng ta th hình dung n p s ng c a m t xã h i gi n d . Ng i ta s s n xu t lúa, r u, áo qu n, dày dép, nhà c a. H s làm vi c l ng tr n và chân không trong mùa h , mang giày và áo m trong mùa ông. H t nuôi s ng b ng lúa mì, xay b t và n ng bánh, h ng i n trên chi u ho c trên lá, ng l ng vào Trang 12/27
  13. ” t ng tri t h c c a Platông và s nh h ng c a nó n i s ng v n hóa tinh th n c a th i i” gi ng ho c vào thân cây. H n u ng v i gia ình, u ng r u do h t làm l y, mang nh ng vòng hoa trên u, hát nh ng u ca t ng th n linh, s ng trong s hoà nhã êm ái không cho nhân kh u trong gia ình v t quá ph ng ti n sinh nhai vì h bi t lo xa, s nghèo ói và chi n tranh... L c nhiên h có nh ng món n a thích: trái ô liu, phó mát, hành, su và nh ng th rau khác; h tráng mi ng b ng xoài, m n, ào, h n ng nh ng lo i bánh và u ng r u có ch ng m c. V i nh ng món n nh v y h có th s ng an nhàn cho n tu i già và l i cho con cháu m t i s ng c ng an nhàn. Chúng ta hãy ý n s ki m soát sinh s n, s n chay và s s ng theo thiên nhiên mà các huy n tho i Do thái dùng t thiên ng. Toàn th n v n làm chúng ta liên t ng n tri t lý c a Diogène khuyên ta nên tr v s ng v i thú v t b i vì chúng nó s ng yên n. Chúng ta c ng còn liên t ng n các lý thuy t c a Saint Simon, Fourrier, William Morris và Tolstoi. Nh ng Platon có ph n hoài nghi h n nh ng tác gi y, ông không i sâu vào v n : t i sao m t i s ng g n nh thiên àng không bao gi n v i nhân lo i? T i sao nh ng ti u qu c thu c lo i Utopia ch a bao gi n m trên b n ? Platon tr l i: ó là t i lòng tham và s xa hoa. Con ng i không ch u b ng lòng v i m t i s ng gi n d , h luôn luôn mu n chi m t, mu n ao c, mu n ganh ua, mu n ghen ghét. H s b t mãn v i nh ng gì h có và ch y theo nh ng gì h ch a có, h ch mu n nh ng cái gì thu c v k khác. K t qu là s xâm chi m lãnh th k khác, s c nh tranh gi a các nhóm giành gi t tài nguyên và cu i cùng là chi n tranh. N n kinh t phát tri n em l i nh ng giai c p m i. "T t c nh ng qu c gia u g m có hai qu c gia, qu c gia c a nh ng ng i nghèo và qu c gia c a nh ng ng i giàu, hai qu c gia xung t nhau gay g t. N u cho r ng ó ch là m t qu c gia thì chúng ta l m l i l n". M t giai c p th ng gia tr i d y mu n dùng ti n c a chi m a v và c võ s tiêu th hàng hoá. "Chúng nó s tiêu nh ng s ti n l n các bà v trang s c". Nh ng s thay i trong vi c phân ph i l i t c gây nên nh ng s thay i v m t chính tr : khi l i t c c a b n th ng gia v t quá l i t c c a b n a ch , chính th phú nông nh ng ch cho chính th phú th ng. Lúc ó s ph i h p các l c ng xã h i và s u ch nh chính sách qu c gia, nói tóm là ngh thu t tr n c c thay th b ng nh ng th n chính tr phát xu t t nh ng ng phái và s háo danh l i. T t c nh ng chính th qu c gia u có khuynh h ng t ào th i khi i vào con ng quá khích. Chính th quý t c t ào th i khi thu h p s ng i n m gi quy n hành, chính th dân ch t ào th i vì lòng tham giành gi t danh l i. Trong c hai tr ng h p th nào c ng i n cách m ng. Khi cách m ng x y n, ng i ta có c m ng r ng nguyên do là nh ng bi n c nh nh t, s th t thì cách m ng là h u qu c a vô s l i l m ch ng ch t l i. "Khi m t c th ã suy y u, nh ng nguyên do r t t m th ng c ng có th em n b nh t t. Khi chính th dân ch n, k nghèo chi n th ng i th c a h , tàn sát m t s , tr c xu t m t s và cho t t c m i ng i nh ng quy n hành và t do bình ng". Nh ng chính th dân ch t hu vì quá dân ch . h mu n r ng t t c m i ng i u có quy n tham gia chính ph và n nh ng l i qu c gia. M i xem qua thì ó là m t lý t ng quá t t p, nh ng th c ra nó tr nên vô cùng nguy hi m vì dân chúng không c giáo d c có th l a ch n ng i tài gi i ra c m quy n và n nh Trang 13/27
  14. ” t ng tri t h c c a Platông và s nh h ng c a nó n i s ng v n hóa tinh th n c a th i i” ng l i thích h p nh t. "Dân chúng không có ki n th c, h ch l p l i nh ng u gì nhà c m quy n nói v i h ". Mu n ng h ho c phá m t h c thuy t, ch c n so n nh ng v k ch trong ó nh ng h c thuy t kia c em ra ch trích ho c c võ tr c công chúng. cho dân chúng c m quy n không khác gì cho con thuy n qu c gia t trong vùng bão t , mi ng l i c a b n chính tr gia làm n c n i sóng và l t ng i c a con thuy n. Không chóng thì ch y, m t chính th nh v y s i vào con ng c tài. Dân chúng r t a nh ng l i n nh hót, nh ng k khôn ngoan và vô liêm s t gán cho mình cái danh ngh a b o v dân chúng r t có c h i c m quy n t i cao. Càng ngh nv n này, Platon càng kinh ng c v s iên r khi giao cho qu n chúng tr ng trách ch n ng i c m gi ng m i qu c gia, ó là ch a nói n nh ng th l c kim ti n núp sau sân kh u chính tr dân ch u khi n nh ng chính quy n bù nhìn. Platon phàn nàn r ng i v i m t vi c nh nh vi c óng giày, ng i ta còn ph i l a ch n nh ng ng i th chuyên môn, t i sao trong lãnh v c chính tr là m t lãnh v c tr ng i, ng i ta có th tin t ng r ng b t c k nào chi m c nhi u phi u u bi t cách tr n c an dân. Khi chúng ta b b nh, chúng ta m i n m t y s lành ngh ã tr i qua nhi u n m èn sách và th c t p, chúng ta không m i nh ng y s p trai nh t ho c nh ng y s mi ng l i nh t. Th thì t i sao khi qu c gia lâm nguy, chúng ta không tìm n nh ng ng i khôn ngoan nh t, c h nh nh t ? Tìm ra m t ph ng pháp lo i b b n b t tài và b p b m ra kh i chính ph , ch n l a nh ng k tài cao c tr ng, ó là v n chính c a tri t lý chính tr . 5. V n tâm lý ng sau v n chính tr là v n tính ch t con ng i. Mu n hi u chính tr , chúng ta c n ph i hi u tâm lý. " Con ng i th nào, qu c gia th y"; "Chính th thay i c ng nh tính ng i thay i... Qu c gia c c u t o b i b n ch t con ng i". Do ó, chúng ta không th m t ng nh ng qu c gia hoàn h o h n khi chúng ta ch a có nh ng con ng i hoàn h o. Chúng ta là nh ng ng i th t k l , luôn luôn u ng thu c ch a b nh làm cho b nh tr ng càng r c r i và n ng h n, luôn luôn t ng r ng có th c ch a lành b i m t vài th thu c r ti n do m t vài ng i ch bày, nh ng không bao gi khá h n, trái l i ch n ng thêm mà thôi... Nh ng k y th t k l khi h mu n tr thành nhà l p pháp và t ng t ng r ng v i m t vài c i cách h có th ch m d t n n tham nh ng c a nhân lo i. H không bi t r ng tham nh ng c ng nh con r n th n tho i, ch t u này nó m c u khác". Chúng ta hãy xem xét con ng i, ch t li u c u t o tri t lý chính tr . Hành ng con ng i có ba nguyên do: tham, sân và trí. Lòng tham mu n, khao khát, d c, b n n ng, t tc u thu c m t lo i; sân si, gi n d , can m, t t c u thu c m t lo i; trí hu , hi u bi t lý lu n, t t c u thu c m t lo i. Lòng tham n m n i th n, nó là m t kho ch a n ng l c ph n l n là thu c tính d c. Sân si n m trái tim, và b chi ph i b i áp l c máu trong huy t qu n. Trí hu n m trong u, và có th tr thành k h ng o cho linh h n. Nh ng y u t y có trong t t c m i ng i, nh ng v i m c khác nhau. M t s ng i ch là s th hi n c a lòng tham, luôn luôn mu n chi m at ti n c a, mu n s ng xa hoa và phô tr ng, mu n ch y theo nh ng gì h ch a có. ó là nh ng ng i c m u trong gi i làm n. M t s khác a gây g và can m, h thích gây g ch gây g , h mu n có quy n h n là có c a, h sung s ng trên chi n tr ng h n là Trang 14/27
  15. ” t ng tri t h c c a Platông và s nh h ng c a nó n i s ng v n hóa tinh th n c a th i i” ngoài ng áng, nh ng ng i này c u t o nh ng l c l ng l c quân và h i quân trên th gi i. Cu i cùng, có nh ng ng i a thích suy ngh và hi u bi t, h không ch y theo c a c i ho c chi n th ng mà ch y theo s hi u bi t. H tránh xa th tr ng và chi n tr ng suy t trong c nh t ch m ch. H là nh ng ng i khôn ngoan ng riêng r và không c ai s d ng. Hành vi c a con ng i có giá tr khi lòng tham sân si c h ng d n b i trí tu . Trong m t qu c gia lý t ng, nh ng l c l ng s n xu t ch lo s n xu t mà không cai tr , nh ng l c l ng võ trang ch lo b o v mà không cai tr , nh ng l c l ng trí hu ph i c nuôi d ng và b o v và ph i c m quy n cai tr . N u không c h ng d n b i trí hu , dân chúng ch là m t ám ô h p, dân chúng c n s h ng d n c a tri t gia c ng nh lòng tham c n s h ng d n c a trí hu . "S s p s x y n khi nh ng con buôn nh giàu sang ã tr thành nh ng ng i cai tr ". Ho c khi m t t ng lãnh dùng l c l ng võ trang c a mình l p nên m t chính th quân nhân. Nh ng ng i s n xu t r t thích h p trong lãnh v c kinh t , nh ng chi n s r t thích h p trên chi n tr ng, nh ng c hai u tai h i trong lãnh v c chính tr , trong nh ng bàn tay v ng v c a h , nh ng th n chính tr thay th ngh thu t tr n c an dân. Thu t tr c v a là khoa h c v a là ngh thu t, nó òi h i nhi u s t n tâm và h c h i. Ch nh ng tri t gia m i thích h p trong vi c tr n c. "Khi nào tri t gia tr thành qu c ng và t t c qu c v ng trên th gi i u tr thành tri t gia thì nh ng t oan c a xã h i s ch m d t, ó là t ng nòng c t c a Platon. 6. Gi i pháp tâm lý Chúng ta ph i làm nh ng gì? Chúng ta ph i g i v ng quê t t c nh ng công dân trên 10 tu i. M t khi ã ki m soát c ám tr con chúng ta s không cho l tr con này b nh h ng x u c a cha m chúng nó. Chúng ta không th xây d ng m t qu c gia lý t ng mà không hoàn toàn d t khoát v i quá kh . Có th dùng m t mi n t xa xôi nào ó th c hi n m t qu c gia lý t ng. ám tr con y s cd yd ng u: nh ng k k tài xu t chúng có th tìm th y t t c m i gi i v y c n ph i cho t t c tr con nh ng c h i h c h i ng u. Trong 10 n m u, n n giáo d c s c bi t chú tr ng n th d c, m i tr ng h c u có m t sân ch i và m t sân v n ng. Ch ng trình h c g m toàn nh ng môn th d c và th thao. Trong 10 n m ó, l tr s có m t s c kho d i dào khi n cho vi c khám b nh và tr b nh tr nên hoàn toàn vô ích. S d ng i ta th ng m c b nh là ã s ng m t cu c i quá nhàn r i, quá bê tha, thi u v n ng. V m c ích c a n n giáo d c trong giai n này là làm cho b nh t t không có c h i phát tri n. Chính nh ng k nhà giàu vì cu c s ng quá nhàn r i ã t em b nh ho n n cho mình. N u m t k lao ng nhu m b nh, h s tìm m t lo i thu c nào công hi u chóng kh i. N u có ng i khuyên nh h ph i tr i qua m t th i k u tr công phu nh là l a ch n các món n, t m h i, m bóp... K y s tr l i r ng h không có thì gi và h c ng không mu n m t công nuôi d ng b nh tr ng trong khi còn bao nhiêu vi c khác c n ph i làm, h s ch nh o ông th y thu c ã khuyên h nh ng l i khuyên l b ch y, h s n u ng nh th ng ngày. N u h lành b nh thì s ti p t c ngh nghi p, n u b nh không lành h s ch t m t cách gi n d . Chúng ta không th khoanh tay ng i nhìn m t qu c gia g m toàn nh ng b nh nhân s ng không ra s ng, ch t không ra ch t. Qu c gia lý t ng c n ph i c xây d ng trên s c kho c a dân chúng. Trang 15/27
  16. ” t ng tri t h c c a Platông và s nh h ng c a nó n i s ng v n hóa tinh th n c a th i i” Tuy nhiên, nh ng môn th d c và th thao có khuynh h ng phát tri n con ng i ch v m t chi u. Nh ng k can m có s c m nh siêu qu n th ng không c nhã nh n. Qu c gia lý t ng không th ch g m nh ng võ s và l c s . V y c n ph i d y cho dân chúng bi t âm nh c. Nh âm nh c mà tâm h n con ng i ý th c cs u hoà và nh p u, do ó ý th c c công lý. S u hoà không bao gi i ôi v i b t công. Nh c lý s thâm nh p vào linh h n con ng i khi n cho linh h n tr nên p n. Nh c lý s u n n n tính tình con ng i và do ó em n m t gi i pháp t t p cho các v n xã h i và chính tr . M i khi ti t t u c a âm nh c thay i thì các nguyên lý c n b n c a xã h i c ng thay i theo. Âm nh c ch ng nh ng s a i tánh tình tr nên t nh n mà còn gi gìn ho c b o m s c kho . Dân Corybantic có t c l ch a tr các ph n m c b nh iên b ng âm nh c. M t khi u nh c tr i lên các b nh nhân s nh y nhót m t cách cu ng lo n cho n khi ki t l c và n m ng . Sau gi c ng a s b nh nhân ã bình ph c. Nh ng t ng b lãng quên trong vô th c c kh i ng b i nh ng ph ng pháp k trên. Nh ng k xu t chúng là nh ng k có nh ng c i r thiên tài b t ngu n t cõi vô th c. Không m t ng i nào trong tr ng thái h u th c có th có nh ng ý ngh xu t chúng. Nh ng ng i xu t chúng và nh ng ng i iên gi ng nhau m này. Platon ã c p n khoa phân tâm h c. Ông nói r ng s d khoa tâm lý chính tr c a nhân lo i còn m h vì ng i ta ch a bi t rõ và ch a nghiên c u t ng t n nh ng s thích và b n n ng c a con ng i. N u quan sát nh ng gi c m , ng i ta có th hi u rõ h n v nh ng b n n ng y. "M t vài lo i thú vui c xem nh b t h p pháp, m i ng i ai c ng thích nh ng thú vui y nh ng i v i ph n ông thì s thích b d n ép b i lu t l và lý trí. Nh ng s thích luôn luôn có m t trong ti m th c trong khi kh ng c a lý trí b lu m . Trong nh ng lúc y nh ng s thích tr i d y nh nh ng con v t và có th gây ra t t c nh ng t i ác có th t ng t ng c. i v i nh ng ng i có s c kho tinh th n h luôn luôn s c k m hãm nh ng khuynh h ng k trên và không r i vào vòng t i l i". Âm nh c và nh p khi n cho tâm h n tr nên kho m nh. Tuy nhiên, quá nhi u âm nh c c ng có h i nh quá nhi u th thao, th d c. Nh ng l c s ch bi t có th d c không khác gì m t k r ng rú, nh ng nh c s ch bi t có nh c th ng tr nên quá y u m m. V y c n ph i dung hoà c hai khuynh h ng. Quá 16 tu i m i môn âm nh c c n ph i ình ch , tr nh ng môn ng ca. Âm nh c còn c n ph i c dùng gi ng gi i nh ng môn khó kh n h n nh toán h c, s ký và khoa h c. C n ph i ph nh c nh ng bài h c cho d nh h n. Nh ng k nào không có khi u h c các môn k trên c t do l a ch n nh ng môn khác, không nên ép bu c tr con ph i th u hi u b t c môn h c nào. Ng i ta c n ph i c t do trong v n h c h i. Nh ng môn h c ép bu c không bao gi th m nhu n vào tâm trí c a ng i h c. Vi c h c c n ph i c t ch c nh m t trò ch i và nh th có th cho phép chúng ta tìm hi u khuynh h ng thiên nhiên c a a tr . Tâm trí c n ph i c t do trong vi c phát tri n và th ch t c n ph i m nh m nh các môn th thao và th d c. Có nh v y qu c gia m i c v ng m nh trên hai n b n tâm lý và sinh lý. Tuy nhiên c n ph i có m t c n b n o c, t t c nh ng cá nhân trong m t t p th c n ph i c th ng nh t, h ph i bi t vai trò c a h trong t p th , t t c m i ng i u có quy n hành và trách nhi m i v i ng i khác. Chúng ta ph i x trí cách nào trong khi m i ng i u tham lam, ganh ghét, dâm d t và a gây g ? Ph i dùng n c nh sát c ng ? ó là m t ph ng pháp d t n và t n kém. Có Trang 16/27
  17. ” t ng tri t h c c a Platông và s nh h ng c a nó n i s ng v n hóa tinh th n c a th i i” m t ph ng pháp khác t t p h n ó là s ch tài c a m t ng t i cao: chúng ta c n có m t tôn giáo. Platon tin t ng r ng m t n c không có tín ng ng vào m t ng t i cao không th là m t n c m nh. Ch tin t ng vào m t nguyên lý s khai, m t s c m nh v tr ho c m t s c s ng mãnh li t mà không tin t ng vào m t ng t i cao thì c ng ch a t o nên hy v ng, s t n tâm và lòng hy sinh, ch a an i tinh th n c a nh ng k th t v ng ho c gây s can m cho nh ng k chinh chi n. Ch có m t ng t i cao m i có th làm nh ng vi c sau này, m i có th b t bu c nh ng ng i ích k ph i d n lòng s ng m t cu c i ti t , k m hãm s am mê. C n ph i cho dân chúng tin t ng vào s b t di t c a linh h n: chính s tin t ng y làm cho ng i ta có can m ng u v i s ch t ho c ch u ng s v nh vi n ra i c a nh ng k thân yêu. Ng i ta s chi n u v i nhi u u th h n khi ng i ta chi n u v i lòng tin. V n bi t r ng s hi n h u c a m t ng t i cao không bao gi có th ch ng minh c; v n bi t r ng ng t i cao ch có trong s t ng t ng do hy v ng và lòng thành kính c a con ng i t ra, v n bi t r ng linh h n không khác gì nh ng ti ng nh c do m t nh c khí phát ra và s tiêu tan cùng lúc v i nh c khí y... Nh ng chúng ta v n th y r ng tín ng ng không em l i u gì có h i mà ch em l i nh ng u l i cho con em c a chúng ta. Công vi c gi ng gi i nh ng hi n t ng trong v tr tr c óc tò mò càng ngày càng l n c a ám thanh niên là m t vi c r t khó, nh t là khi chúng n l a tu i 20 và b t u tìm hi u th c nghi m nh ng u ã h c. ó c ng là lúc chúng ta t ch c nh ng k thi t ng quát v a lý thuy t v a th c hành. C n ph i cho nh ng thí sinh các th thách v t ch t c ng nh tinh th n. T t c nh ng kh n ng s có d p xu t hi n cùng lúc v i nh ng nh c m. Nh ng thí sinh nào b r t s nh n nh ng công vi c kinh t c a qu c gia, h s là nh ng nhà buôn bán, th ký, th , làm ru ng. Cu c thi ph i c t ch c m t cách vô t , t t c nh ng ng i có kh n ng, b t lu n h thu c thành ph n nào u ph i c ch m u. Nh ng ng i c ch m u qua k thi u tiên này s h c thêm 10 n m n a rèn luy n tinh th n, th ch t và tính tình. Sau 10 n m ó h s thi m t l n th hai khó n l n tr c r t nhi u. Nh ng k nào r t s tr thành nh ng ng i ph tá, nh ng s quan tham m u trong t ch c chính ph . C n ph i an i nh ng k b thi r t h ch p nh n s ph n m t cách vui v . Làm th nào t m c ích y ? Chúng ta ph i nh n tôn giáo và tín ng ng. Chúng ta nói cho h bi t r ng s tr i ã nh nh v y và không th thay i c. Chúng ta có th nói v i h nh sau: "H i các ng bào, t t c chúng ta u là anh em nh ng tr i sinh chúng ta m i ng i m t khác, có ng i có kh n ng ch huy, nh ng ng i y không khác gì vàng, h ph i có nh ng vinh d l n nh t. Có nh ng ng i khác c ví nh b c, h có th là nh ng k ph tá c l c. Nh ng ng i còn l i là nh ng ng i nông phu ho c th thuy n, h có th ví nh s t và ng. Có nhi u khi cha m vàng sinh con b c ho c cha m b c sinh con vàng. V y c n ph i thay i ngôi th thích h p v i kh n ng c a m i ng i. Nh ng k làm quan to c ng không nên bu n phi n khi th y con cái mình ph i làm nông dân ho c th thuy n. Trái l i c ng có nh ng tr ng h p con cái nông dân th thuy n tr nên quan l n. S tr i ã nh r ng n u nh ng ng i thu c h ng s t và ng lên c m quy n thì qu c gia s iêu tàn". Trang 17/27
  18. ” t ng tri t h c c a Platông và s nh h ng c a nó n i s ng v n hóa tinh th n c a th i i” Có l nh huy n tho i y mà chúng ta thu ho ch c s ph c tùng c a dân chúng h u thi hành chính sách qu c gia. i v i nh ng k thi u k th hai ph i làm th nào ? H s c h c môn tri t lý. Lúc này h ã c 30 tu i vì không nên cho nh ng ng i quá tr h c tri t lý quá s m, h s quen thói suy lu n cãi c , h nghi... gi ng nh nh ng con chó con hay c n xé nh ng mi ng gi trong các trò ch i c a chúng. Theo Platon thì tri t lý có hai ngh a: ó là ph ng pháp suy lu n m t cách minh b ch và cai tr m t cách khôn ngoan. Tr c h t nh ng k trí th c tr tu i ph i h c cách suy lu n minh b ch, h ph i bi t th nào là m t ý ngh . Lý thuy t c a Platon v ý ngh là m t trong nh ng lý thuy t r c r i và t i t m nh t c a l ch s tri t lý. Platon cho r ng ý ngh có th bao trùm t ng quát ho c có th là m t nh lu t chi ph i v n v t ho c có th là m t lý t ng. Sau th gi i hi n t ng do các giác quan c a con ng i phát hi n là th gi i c a nh ng ý ngh do s suy lu n phát hi n. Th gi i c a nh ng ý ngh có tính cách tr ng t n h n th gi i hi n t ng và do ó có th xem là xác th c h n. Ví d ý ngh v con ng i tr ng t n h n s hi n h u c a ông A, ông B hay bà C. Ý ngh v vòng tròn t n t i mãi mãi trong khi m t vòng tròn k trên gi y có th bi n m t. M t cái cây có th còn ng v ng ho c ã ngã xu ng nh ng nh ng nh lu t chi ph i s ng v ng ho c ngã xu ng c a cái cây còn t n t i mãi mãi. Th gi i c a ý ngh do ó có th coi là ã có tr c th gi i hi n ng và có th t n t i sau khi th gi i hi n t ng ã bi n m t. ng tr c m t cây c u giác quan ch c m th y m t kh i kh ng l b ng s t và xi- ng nh ng chính nh ý ngh mà ng i k s hình dung c các nh lu t chi ph i s thành hình c a cây c u, các nh lý toán h c, v t lý h c theo ó t t c cây c u ph i c xây c t. N u nh ng nh lu t y không c tuân theo, cây c u s s p . Có th nói r ng chính nh ng nh lu t óng vai trò c a ng t i cao gi cho cây c u ng v ng. Các nh lu t do ó là m t ph n c n thi t trong vi c h c h i tri t lý. tr c c a i vào Hàn lâm vi n Platon cho v nh ng ch sau ây: "K nào không thông su t hình h c thì xin ch vào ây". Không có th gi i c a ý ngh m i v t s h n n và vô ngh a. Chính ý ngh cho phép con ng i s p x p v tr theo th t . Th gi i không có ý ngh là m t th gi i không có th t, không khác gì nh ng hình bóng c ng trên t ng. Do ó m c ích chính c a n n i h c là i tìm nh ng ý ngh bi t c h ng ti n lý t ng, bi t c s t ng quan gi a v t này và v t khác, bi t v tr di n bi n nh th nào. Chúng ta c n ph i ph i h p và s p t các kinh nghi m c a giác quan theo các tiêu chu n k trên, chính i m này là i m khác bi t duy nh t gi a ng i ngu và ng i thông minh. Sau 5 n m h c h i v th gi i c a ý ngh , v ngu n g c và s di n ti n c a v tr , sau 5 n m h c h i khác v cách áp d ng nh ng nguyên lý k trên trong vi c x th và tr n c, sau 10 n m h c h i phát tri n th ch t và tinh th n, nh ng k c may m n ch m u ã s n sàng c m quy n ch a ? Ch c ch n h ã tr nên nh ng tri t gia lãnh t s c c m quy n và gi i phóng x s c a? Platon cho r ng ch a . S ào luy n n ây v n còn khi m khuy t. Sau giai o n ào luy n v lý thuy t c n ph i b c qua giai n ào luy n b ng th c hành. C n ph i cho nh ng ông ti n s y hoà mình vào i s ng, các lý thuy t s không có giá tr n u chúng không b th thách b i cu c s ng h ng ngày. Nh ng ông ti n s này ph i chung ng v i i m t cách hoàn toàn bình ng, h ph i c nh tranh m u s ng v i nh ng nhà buôn bán, nh ng ph n t y th n x o quy t, trong cu c Trang 18/27
  19. ” t ng tri t h c c a Platông và s nh h ng c a nó n i s ng v n hóa tinh th n c a th i i” s ng này h s c ào luy n b i tr ng i, h s em m hôi i l y bát c m. Cu c s ng này s kéo dài thêm 15 n m. M t s các thí sinh s b ào th i, s còn l i s tr nên ôn hoà và t tin h n tr c, h không còn t c mù quáng vào nh ng lý thuy t, h s có m t s hi u bi t quý báu do truy n th ng, kinh nghi m và s u tranh em l i. Nh ng ng i y x ng áng c c m quy n tr n c. 7. Gi i pháp chính tr Dân ch có ngh a là c h i ng u cho toàn th công dân nh t là trong lãnh v c giáo d c. Nó không ph i ch là cho m i ng i có c h i tham gia chính quy n, i m quan tr ng là t t c m i ng i u có c h i h c h i sau này có th m nh n nh ng ph n vi c trong chính quy n. Tuy nhiên ch nh ng k nào t ra thông minh xu t chúng m i có u ki n. Nh ng ch c v cao s c l a ch n không ph i b ng cách b u c c ng không ph i b ng s u tranh gi a các phe nhóm mà chính là b ng kh n ng c a t ng ng i. Không m t ng i nào c gi ch c v cao mà không c hu n luy n tr c ho c ch a làm tròn nhi m v nh ng ch c v th p. Ph i ch ng ây là m t chính th quý t c ? - V n danh t không quan tr ng l m, nó ch quan tr ng i v i ng i ngu và các chính tr gia. Chúng ta mu n c cai tr b i nh ng ph n t xu t s c nh t, ó là tinh hoa c a chính th quý t c. Tuy nhiên chúng ta th ng quan ni m r ng chính th quý t c là ph i cha truy n con n i. V m này chúng ta hoàn toàn khác bi t v i quan ni m c a Platon. Th t v y, Platon ch tr ng m t chính th quý t c dân ch . Thay vì ph i ch n l a nh ng ng c viên do các bè phái a ra, ng i dân có th t c mình b ng cách h c h i. trong ch này hoàn toàn không có giai c p, không có v n cha truy n con n i, t t c m i tài n ng u có c h i phát tri n ng u, dù là con vua chúa hay là con th dân c ng u b t u ngang nhau. N u con vua chúa mà không có kh n ng c ng v n b ào th i. N u là con th dân mà có kh n ng c ng v n có th ti n t i. ây là n n dân ch c a h c ng, m t n n dân ch tr m ngàn l n p h n n n dân ch c a thùng phi u. Và nh v y nh ng ng i c m quy n s dành t t c n l c c a mình duy trì t do cho x s . Không có v n phân quy n; l p pháp, hành pháp c ng nh t pháp u t p trung vào m t nhóm ng i, ngay c nguyên t c pháp tr c ng không th làm cho h bó tay tr c nh ng tình th c bi t. Quy n hành c a h là m t th quy n hành v a thông minh, v a m m d o, v a không có gi i h n. Làm sao có th tìm ra nh ng ng i có s thông minh và m m d o ? Adeimantus (m t nhân v t trong tác ph m c a Platon) quan ni m r ng tri t gia c ng có th l m l c và ích k , nh ng ng i này ôi khi tr thành k d và hoàn toàn vô d ng trong xã h i. Quan ni m này có th áp d ng i v i m t s ng i trong xã h i ngày nay. Platon ã ngh n v n này và ch tr ng m t l i giáo d c th c t , i ôi v i i s ng, song hành v i m t n n h c v n uyên thâm. H u qu c a ph ng pháp n y là ào t o nh ng ph n t nhìn xa th y r ng và a ho t ng. Platon quan ni m tri t lý là m t n n v n hoá ho t ng k t h p c s khôn ngoan sáng su t và nhu c u ho t ng c a con ng i. Trong lãnh v c này Platon r t khác bi t v i tri t gia Kant. i phó v i s tham nh ng trong giai c p lãnh o, Platon ch tr ng m t ch c ng s n tri t : "Trong giai c p này không ai c quy n có c a riêng ngoài nh ng v t d ng t i c n thi t cho i s ng. H không c có nhà riêng có c a khoá, v t d ng và n u ng ch v a cho m t chi n s lâm tr n. H lãnh m t s ph c p v a n và s ng i Trang 19/27
  20. ” t ng tri t h c c a Platông và s nh h ng c a nó n i s ng v n hóa tinh th n c a th i i” s ng t p th gi ng nh nh ng quân nhân trong doanh tr i. H không c n có vàng b c vì giá tr b n thân h quý h n vàng b c. H không c n ph i ng n các th ó ho c eo chúng vào ng i. Trong nh ng u ki n y h m i có th duy trì c n c. N u trái l i h ham mua nhà, t ho c tích tr ti n b c, h s tr nên nh ng ng i ch nhà ho c ch nông tr i thay vì ph i là nh ng ng i gi n c. H s tr nên k thù c a nh ng ng i khác. S c m thù và nh ng âm m u làm h i nhau là nh ng m m móng phá tan xã h i t bên trong, hi u qu h n nh ng k thù t bên ngoài". L i s ng k trên làm cho giai c p lãnh o không ngh n vi c bè phái mà ch ngh n ích l i chung. H không thi u th n, không c n lo ngh v nh ng v n kinh t nh ng ng th i h c ng không có c h i tham nh ng và eo u i nh ng khát v ng cá nhân. H s n chung v i nhau, ng chung v i nhau trong m t i s ng gi n d . Quy n l c c a h s không làm h i k khác, ph n th ng c nh t c a h là ni m t hào ã giúp ích cho xã h i. Ch c ch n s có nh ng ng i b ng lòng s ng m t i s ng nh v y, h s ánh giá m t i s ng t n t y cho x s cao h n nh ng món l i kinh t . Do ó s không còn nh ng phe phái c u xé nhau vì a v . Nh ng ng i v nhà thì sao ? Các bà này có ch u hy sinh nh ng xa hoa c a i s ng không ? - Giai c p lãnh o s không có v , ch c ng s n bao g m c nh ng ng i v . Ch ng nh ng h không tìm cái l i cho b n thân mà còn không tìm cái l i cho gia ình. H không b các bà v thúc gi c v vét c a c i, h t n tâm v i xã h i ch không ph i v i m t ng i. Nh ng a con sinh ra c ng không th g i là con c a ng i nào. T t c hài nhi u ph i r i m t khi m i l t lòng và c nuôi n ng chung, không ai c giành quy n s h u trên nh ng hài nhi y. T t c nh ng ng i m u ch m sóc cho toàn th nh ng ng i con. Tình huynh gi a nh ng a tr này s n y n vô cùng t t p. T t c nh ng a con trai u là anh em, t t c nh ng a con gái u là ch em, t t c nh ng ng i àn ông u là cha, t t c nh ng ng i àn bà u là m . Tìm âu ra nh ng ng i àn bà y ? - M t s s tuy n d ng trong nh ng giai c p khác, m t s s t giai c p lãnh o l n lên. Trong xã h i n y s không có v n phân chia nam n nh t là trong lãnh v c giáo d c. Con gái c ng có y c h ih c h i nh con trai và có th m nh n nh ng ch c v vao nh t trong xã h i. Khi Glaucon ( m t nhân v t trong tác ph m c a Platon ) nêu ra ý ki n r ng n u cho phái n tham gia chính tr thì nguyên t c phân công s b xâm ph m, Platon tr l i r ng nguyên t c phân công c n c trên kh n ng không ph i trên i u ki n sinh lý. N u m t ng i àn bà t ra có kh n ng trong lãnh v c chính tr , hãy cho bà ta làm chính tr . N u m t ng i àn ông có kh n ng r a chén, hãy cho ông ta r a chén. Sung công ph n không ph i là giao h p b a bãi. Ngay trong lãnh v c này c ng ph i có k ho ch và ki m soát. C n ph i rút kinh nghi m trong k thu t nuôi súc v t: ng i ta ã thành công trong vi c pha gi ng bò có nh ng con bò to l n kho m nh, t i sao ng i ta không áp d ng nh ng k thu t t ng t trong vi c ào t o gi ng ng i. Cho a tr m t n n giáo d c thích h p ch a , c n ph i cho nó m t gi ng t t. S giáo d c ph i b t u tr c khi a bé ra i. Vì l ó, không m t ng i àn ông ho c àn bà nào c phép g y gi ng và sinh n u h không hoàn toàn kho m nh. Mu n làm giá thú tr c h t ph i có ch ng ch s c kho . Ng i àn ông ch c phép gây gi ng n u trên 30 tu i và d i 45 tu i. Ng i àn bà ch c phép sinh n u trên 20 tu i và d i 40 tu i. Nh ng ng i àn ông kho m nh trên 35 tu i mà không ch u l p gia ình s b ánh thu n ng. Nh ng hài nhi ra i m t cách b t Trang 20/27
ADSENSE
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

TL.01: Bộ Tiểu Luận Triết Học
207 tài liệu
958 lượt tải
THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline:0933030098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2009-2019 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2