MỤC LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU............................................................................................................................1
1. Lý do chọn đề tài..................................................................................................................1
2. Lịch sử vấn đề.......................................................................................................................2
3. Mục đích nghiên cứu...........................................................................................................5
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.......................................................................................5
5. Phương pháp nghiên cứu....................................................................................................6
PHẦN NỘI DUNG.............................................................................................................................7
CHƯƠNG I : NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG..................................................................................7
1.1. Khái quát về tiểu thuyết.....................................................................................................7
1.1.1 Khái niệm tiểu thuyết......................................................................................................7
1.1.2. Đặc điểm thể loại tiểu thuyết.......................................................................................10
1.2. Nhà văn Nguyễn Công Hoan...........................................................................................17
1.2.1. Tiểu sử và sự nghiệp văn chương của Nguyễn Công Hoan.........................................17
1.2.1.1. Tiểu sử nhà văn Nguyễn Công Hoan....................................................................17
1.2.1.2. Sự nghiệp văn chương.........................................................................................19
1.2.2. Quan niệm văn chương của nhà văn Nguyễn Công Hoan..........................................20
1.3. Tiểu thuyết “Lá ngọc cành vàng....................................................................................22
1.3.1. Hoàn cảnh ra đời tác phẩm.........................................................................................22
1.3.2. Tóm tắt tác phẩm.........................................................................................................23
CHƯƠNG II: ĐẶC ĐIỂM NỘI DUNG TRONG TIỂU THUYẾT LÁ NGỌC CÀNH
VÀNG CỦA NGUYỄN CÔNG HOAN......................................................................................24
2.1. Chân dung con người trong tiểu thuyết..........................................................................24
2.1.1. Con người suy đồi về đạo đức, tư tưởng hạ lưu..........................................................24
2.1.2. Con người với tư tưởng tiến bộ...................................................................................27
2.2. Phản ánh bức tranh hiện thực xã hội trong tiểu thuyết................................................30
2.2.1. Sự phân biệc giàu nghèo trong xã hội.........................................................................30
2.2.2. Những lễ giáo phong kiến gia đình và những ý thức lệch lạc ấu trĩ ..........................32
2.2.3 Đề cao giá trị con người...............................................................................................35
CHUƠNG III: ĐẶC ĐIỂM NGHỆ THUẬT CỦA TIỂU THUYẾT LÁ NGỌC CÀNH
VÀNG............................................................................................................................................38
3.1 Nghệ thuật xây dựng nhân vật.........................................................................................38
3.1.1 Nghệ thuật miêu tả ngoại hình nhân vật.......................................................................38
3.1.2 Thông qua hành động và ngôn ngữ nhân vật...............................................................42
3.1.3 Thông qua nội tâm nhân vật.........................................................................................48
3.2. Giọng điệu..........................................................................................................................54
1
3.2.1 Giọng điệu phê phán.....................................................................................................54
3.2.2 Giọng điệu triết lý.........................................................................................................55
3.3.Nghệ thuật xây dựng mâu thuẫn..........................................................................................56
PHẦN KẾT LUẬN......................................................................................................................59
ĐẶC ĐIỂM TIỂU THUYẾT “LÁ NGỌC CÀNH VÀNG” CỦA NGUYỄN
CÔNG HOAN
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Nguyễn Công Hoan một trong những nhà văn đặc viên gạch đầu tiên xây dựng nền
móng cho nền văn xuôi hiện thực phê phán Việt Nam đầu thế kỷ XX. Văn của ông nổi
bậc hai thể loại chính truyện ngắn tiểu thuyết. Trong khi các tác gia các đang còn
phân vân lựa chọn cho mình những con đường đi thì Nguyễn Công Hoan đã đặc ngòi bút
của mình hướng đến cuộc sống đời thường của những con người bình thường nhưng vẫn
khiến cho người đọc nhiều ấn tượng sâu sắc sau mỗi câu chuyện kết thúc. Mặc i
năng của Nguyễn Công Hoan được đánh giá cao ở thể loại truyện ngắn nhưng đối với thể
loại tiểu thuyết, ông cũng sự đóng góp không nhỏ cho sự phát triển của văn học Việt
Nam nữa đầu thế kỷ XX.
Nguyễn Công Hoan từng chia sẻ “người viết văn nên tạo ra nhiệt tình về sáng tác mà rèn
luyện ngòi bút, chứ không nên tạo ra nhiệt tình về giá trị cho mình. Giá trị của một nhà
văn do nhà văn ấy tự tạo ra cho mình bằng tác phẩm. Đất cày dối thì cây mọc
không tốt…Cho nên không ai thể nâng giá trị cho một người viết văn đến mức chưa
xứng đáng, cung như không ai thể dìm giá trị một nhân tài”. Từ quan niệm về sự
nghiệp văn chương như vậy ta mới thấy Nguyễn Công Hoan thật sự người cái nhìn
đứng đắn, nhiệt huyết với nghề. Một đặc điểm tạo nên sự thu hút tác phẩm của ông đó
tính chân thực, ông cho rằng Có nhiệt tình thì viết được, nhưng muốn viết cho đúng,
nghĩa là đừng sai sự thật, thì chính tôi đã nhờ hoàn toàn vào sự sống”. Mỗi trang viết của
2
ông đều đề cập đến vấn đề trong cuộc sống qua mỗi tác phẩm người đọc sẽ thấy được
chân dung cuộc sống hiện lên đó thể chính hình ảnh của mình. Nhà văn tâp
chung đi sâu về vấn đề cuộc sống con người. Ông miêu tả chân thực những khía cạnh
trong cuộc sống mọi tầng lớp, mọi giai cấp. Nhà văn tái hiện lại hiện thực bức tranh về
đời sống con người làm cho người đọc thông qua những trang viết hiểu hơn về những
xung đột, hạn chế trong hội hiện tại. Ông sớm nhận ra được những bất công của
hội, nhìn thấy được s thảm khốc của người dân từ đó bậc dậy trong ngòi bút của
ông, táo bạo đánh vào những vấn đề xã hội, phơi bày sự thật bẩn thiểu, những mâu thuận
trong hội đương thời. Ông dám đứng ra phơi bày tội ác của chế độ phong kiến xấu xa
đã phần nào thể hiện được sự thành công trong tư tưởng của nhà văn.
Sự nghiệp viết văn của ông gắn với sự vận động và phát triển của lịch sử xã hội Việt Nam
những năm 1930, đất nước có nhiều biến đổi, song ông vẫn vững ngòi bút trung thành với
thực tại, tìm tòi những vấn đề của thời đại để phản ánh vào văn chương của mình. Ông đã
tìm ra cho bản thân mình một hướng đi riêng, ngày một khẳng định hơn vai trò vị trí
riêng của mình trong nền văn học dân tộc.
Từ những do trên từ sự mến mộ tài năng của nhàn, người viết đã lựa chọn đềi
Đặc điểm tiểu thuyết ngọc cành vàng của nhà văn Nguyễn Công Hoan để thực hiện
luận văn, với mong muốn thể tìm hiểu được nhiều hơn về đặc điểm nội dung nghệ
thuật được thể hiện trong tác phẩm bên cạnh đó cũng làm nổi bậc giá trị của tiểu thuyết
của nhà văn Nguyễn công Hoan.
2. Lịch sử vấn đề
Trong Nhà văn Việt Nam 1945 - 1975 (tập 2), Phan Cự Đệ viết: “Tiểu thuyết Nguyễn
Công Hoan cứ như là một bức tranh liên hoàn của những truyện ngắn nối liền nhau. Nhân
vật, tuy chân dung, lịch, có vận mệnh riêng, nhưng đôi khi vẫn bị coi như một công
cụ tác giả dẫn dắt qua nhiều hoàn cảnh, môi trường của hội cũ, từ đó dịp tố cáo
những kiểu người khác nhau của đẳng cấp thượng lưu (Đống rác ), những cảnh khổ
điển hình của nông dân và dân nghèo thành thị (Bước đường cùng)”. Và ở trong sách Văn
học Việt Nam 1930 - 1945 (tập 2), ông cũng viết: “Trong tác phẩm của Nguyễn Công
3
Hoan, ta thấy ông n khoăn nhất về những s đụng chạm giữa cái giàu cái nghèo
trong hội. Sự xung ñột giữa kẻ giàu, người nghèo cái cốt của hầu hết các truyện
ngắn, truyện dài của Nguyễn Công Hoan”.
Viết về Nguyễn Công Hoan, Trúc Hà với bài: Một ngòi bút mới: ông Nguyễn Công Hoan
(Nam Phong số 18 - 1932) đã tỏ ra khá tinh tế khi nhận ra giọng văn mới mẻ pha chất hài
hước của Nguyễn Công Hoan: “…văn ông Hoan có cái hay, ràng, sáng sủa, thiết thực,
hơi văn nhanh gọn, lời văn hàm một giọng trào phúng, lại thường hay đệm vào một
vài câu hoặc một vài chữ có ý khôi hài bông lơn thú vị”.
Ngọc Phan trong Nhà văn hiện đại, quyển (tập 3) nhận xét: “Tất cả tiểu thuyết của
Nguyễn Công Hoan, truyện ngắn hay truyện dài, đều tiểu thuyết tả thực, tiểu
thuyết tả về phong tục Việt Nam, về hạng trung lưu và hạng nghèo”.
Nguyễn Hoành Khung khi nghiên cứu về truyện dài Nguyễn Công Hoan cũng nhận
xét: “Là người khơi nguồn cho dòng văn học “tả chân” “vị nhân sinh” tiến bộ chảy xiết
cắm ngọn cờ chiến thắng vẻ vang cho trong đời sống văn học khu vực hợp pháp,
Nguyễn Công Hoan còn một trong những người đặt nền móng cho nền văn xuôi Việt
Nam hiện đại”
Minh - con gái nhà n Nguyễn Công Hoan, người hết sức gần gũi thấu hiểu cha
mình - đã viết trong bài Sức trẻ một cây bút: “Ngôn ngữ của ông ngôn ngữ ta nói hằng
ngày được chọn lọc nâng cao, khi ông đưa ca dao tục ngữ vào truyện một cách tự
nhiên, thoải mái. Chữ ông dùng giàu hình ảnh, từng nhân vật mang sắc thái ngôn ngữ
riêng, bộc lộ tâm lý xã hội”.
Năm 1963, nhìn lại bước đường đi sự nghiệp lớn của một bậc đàn anh đáng kính, nhà
văn Hoài viết: “Nếu ta nhẩm từ cái hồi lời văn bổng trầm khóc đứng khóc ngồi
đến thời kỳ văn chương sạch sẽ kiểu “Tự lực”, thì lực lưỡng như một tay đô vật không có
địch thủ từ Kiếp hồng nhan tới nay, truyện ngắn, truyện dài Nguyễn Công Hoan sừng
sững tạo thành một thế Tam Đảo, Ba hùng vĩ, vượt qua cả hai thời kỳ, tiến vào Cách
mạngtháng Tám” (Người bạn đọc ấy)
4
Trong giai đoạn hiện nay, các công trình nghiên cứu của các Giáo Nguyễn Đăng
Mạnh, Nguyễn Hoành Khung đã để tâm nhiều đến tiểu thuyết của Nguyễn Công Hoan.
Nguyễn Đăng Mạnh viết: Hầu hết truyện ngắn truyện dài của Nguyễn Công Hoan
đều xoay quanh sự đối chọi giữa kẻ giàu người nghèo. Một đằng chẳng làm c
ăn ngập mày, ngập mặt khônghết tiền, hết của. Một đằng thì vất vả đủ đườngsuốt đời
đói rách”.
Tác giả Thị Đức Hạnh người dành nhiều công sức nhất trong việc nghiên cứu
Nguyễn Công Hoan khẳng định: “Hơn nửa thế kỷ cầm bút, Nguyễn Công Hoan để lại cho
đời hàng vạn trang sách đầy tâm huyết, đã để lại những dấu n không bao giờ phai mờ
trong tâm trí mọi người. cốt cách, tấm lòng, snghiệp sáng tác của ông vẫn sángi
trên những trang văn học sử Việt Nam”.
Bên cạnh những công trình, bài viết đánh giá khách quan về tiểu thuyết Nguyễn Công
Hoan thì vẫn có những nhận định khắt khe, chưa đúng, như ý kiến của Ba Ky về Lá ngọc
cành vàng, Trương Chính về giáo Minh. Ngọc Phan đã nhận xét khá bao quát
về cây bút Nguyễn Công Hoan ở hai thể loại: “Người ta nhận thấy Nguyễn Công Hoan sở
trường về truyện ngắn hơn truyện dài. Trong các truyện i nhiều chỗ lúng túng rồi ông
kết thúc giản dị quá, không xứng với một truyện to tát ông dựng”. Hay như nhận xét của
Nguyễn Trác trong sách Lịch sử văn học Việt Nam 1930 - 1945 (phần I, tập V) thì: “So
với những nhà văn cùng thời, Nguyễn Công Hoan một trong những người viết nhiều
truyện dài hơn cả, nhưng ít thành công. Trừ Bước đường cùng, những truyện dài khác,
ông thường chỉ thành công từng chương, từng đoạn, giá trị một truyện ngắn độc
lập”. Mượn lời pcủa một độc giả, Hải Triều nhận định “tiểu thuyết Nguyễn Công Hoan
gần với người hơn tiểu thuyết Khái Hưng”, mượn lời một nhà phê bình văn học, Hải
Triều đã kết luận: “Với Khái Hưng cái thế giới đang tàn, với Nguyễn Công Hoan
thì là cái thế giới đang nhóm lên vậy”.
Đánh giá về ngọc cành vàng Ông chủ, Nguyễn Hoành Khung viết: “Về nhiều mặt,
hai truyện dài này ý nghĩa đánh dấu sự chuyển biến của ngòi bút Nguyễn Công Hoan
nói riêng, trào lưu hiện thực phê phán nói chung, từ giai đoạn hình thành ban đầu sang
5