ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH QUẢNG NAM
TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUẢNG NAM
KHOA NGỮ VĂN – CTXH
TRẦN MINH HUY
NGHỆ THUẬT CHƠI CHỮ
TRONG THƠ BÙI GIÁNG
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Quảng Nam, tháng 4 năm 2017
ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH QUẢNG NAM
TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUẢNG NAM
KHOA NGỮ VĂN – CTXH
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Đề tài:
NGHỆ THUẬT CHƠI CHỮ TRONG THƠ BÙI GIÁNG
Sinh viên thực hiện
TRẦN MINH HUY
MSSV: 2113010314
CHUYÊN NGÀNH
SƯ PHẠM NGỮ VĂN
KHÓA: 2013 – 2017
Cán bộ hướng dẫn
Ths. NGUYỄN THỊ HỒNG SANH
MSCB:……………
Quảng Nam, tháng 4 năm 2017
LỜI CÁM ƠN
Để hoàn thành khóa luận này, tôi đã nhận được sự động viên, hỗ trợ từ gia đình,
thầy cô, bạn bè. Đặc biệt, cô giáo hướng dẫn Nguyễn Thị Hồng Sanh đã tận tình
hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn
chân thành và sâu sắc.
Mặc dù đã có nhiều cố gắng để thực hiện đề tài một cách hoàn chỉnh nhất, song
do còn những hạn chế về kiến thức và kinh nghiệm nên khóa luận này không thể tránh
khỏi một số thiếu sót. Mong nhận được sự góp ý của quý thầy, cô giáo để khóa luận
được hoàn chỉnh hơn.
Tam Kỳ, ngày 09 tháng 05 năm 2017
Sinh viên
Trần Minh Huy
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ......................................................................................................................... 1
1.
Lí do chọn đề tài .......................................................................................................... 1
2.
Lịch sử nghiên cứu vấn đề ........................................................................................... 2
2.1.
Về lí thuyết nghệ thuật chơi chữ ............................................................................... 2
2.2.
Về vấn đề vận dụng lí thuyết nghệ thuật chơi chữ vào nghiên cứu văn chương ...... 3
2.3.
Về tình hình nghiên cứu thơ của thi sĩ Bùi Giáng .................................................... 4
3.
Mục đích nghiên cứu ................................................................................................... 5
4.
Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ............................................................................... 5
4.1.
Đối tượng nghiên cứu ............................................................................................... 5
4.2.
Phạm vi nghiên cứu .................................................................................................. 6
5.
Phương pháp nghiên cứu ............................................................................................. 6
5.1.
Phương pháp thống kê, phân loại, xử lí số liệu: ...................................................... 6
5.2.
Phương pháp phân tích ............................................................................................ 6
5.3.
Phương pháp so sánh ............................................................................................... 6
5.4.
Phương pháp tổng hợp ............................................................................................. 6
6.
Đóng góp của khóa luận .............................................................................................. 7
6.1.
Về phương diện lí thuyết ........................................................................................... 7
6.2.
Về phương diện thực tiễn .......................................................................................... 7
7.
Cấu trúc của khóa luận ................................................................................................ 7
NỘI DUNG ...................................................................................................................... 8
Chương 1. GIỚI THUYẾT VỀ NHỮNG VẤN ĐỀ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI .......... 8
1.1.
Tổng quan về nghệ thuật chơi chữ ........................................................................... 8
1.1.1.
Khái niệm nghệ thuật chơi chữ .............................................................................. 8
1.1.2.
Phân loại nghệ thuật chơi chữ ............................................................................. 10
1.2.
Đôi nét về nhà thơ Bùi Giáng và ngôn ngữ thơ của ông ........................................ 20
1.2.1.
Bùi Giáng – thi sĩ có tài thơ trác tuyệt ................................................................ 20
1.2.2.
Ngôn ngữ thơ – điều làm nên tên tuổi Bùi Giáng ................................................ 21
Chương 2. KHẢO SÁT NGHỆ THUẬT CHƠI CHỮ TRONG THƠ BÙI GIÁNG .... 23
2.1.
Chơi chữ bằng các phương tiện ngữ âm và chữ viết .............................................. 23
2.1.1.
Chơi chữ theo cách lái âm (nói lái) ..................................................................... 24
2.1.2.
Chơi chữ theo cách đồng âm ............................................................................... 26
2.1.3.
Chơi chữ theo cách nhại âm ................................................................................ 28
2.1.4.
Chơi chữ theo cách điệp âm ................................................................................ 28
2.2.
Chơi chữ bằng các phương tiện ngữ nghĩa ............................................................. 33
2.2.1.
Chơi chữ theo cách đồng nghĩa ........................................................................... 33
2.2.2.
Chơi chữ theo cách trái nghĩa ............................................................................. 34
2.2.3.
Chơi chữ theo cách nhiều nghĩa .......................................................................... 35
2.2.4.
Chơi chữ dựa vào trường nghĩa .......................................................................... 35
2.3.
Chơi chữ bằng phương tiện ngữ pháp .................................................................... 38
2.3.1.
Chơi chữ theo cách tách từ, ngữ .......................................................................... 39
2.3.2.
Chơi chữ theo cách đảo từ, ngữ .......................................................................... 43
Chương 3. ĐẶC ĐIỂM VÀ GIÁ TRỊ CỦA NGHỆ THUẬT CHƠI CHỮ ................... 45
TRONG THƠ BÙI GIÁNG .......................................................................................... 45
3.1.
Đặc điểm nghệ thuật chơi chữ trong thơ Bùi Giáng ............................................... 45
3.1.1.
Sử dụng nghệ thuật chơi chữ với tần suất cao, đa dạng ..................................... 45
3.1.2.
Sự kết hợp khéo léo, sáng tạo nhiều cách chơi chữ khác nhau ........................... 47
3.1.3.
Sử dụng nghệ thuật chơi chữ một cách độc đáo .................................................. 50
3.2.
Giá trị của nghệ thuật chơi chữ trong thơ Bùi Giáng ............................................. 52
3.2.1.
Giá trị của nghệ thuật chơi chữ trong việc tạo hứng khởi cho người đọc, người
nghe 52
3.2.2.
Giá trị của nghệ thuật chơi chữ trong việc đóng góp nhiều từ, ngữ mới ............ 54
3.2.3.
Giá trị của nghệ thuật chơi chữ trong việc làm đẹp lời thơ ................................ 55
3.2.4.
Giá trị của nghệ thuật chơi chữ trong việc miêu tả, thể hiện đầy đủ hình ảnh hay
cảm xúc, tư tưởng của Bùi Giáng .................................................................................. 56
3.2.5.
Giá trị của nghệ thuật chơi chữ trong việc góp phần định hình phong cách ngôn
ngữ và phong cách thơ Bùi Giáng ................................................................................. 59
KẾT LUẬN ................................................................................................................... 62
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................. 64