TI U LU NỂ Ậ
UNG TH MÁU VÀ CÁC LI U PHÁP ĐI U TRƯ Ệ Ề Ị
M Đ UỞ Ầ
Ung th máu, còn đ c g i là ung th b ch c u hay b nh b ch c u,ư ượ ọ ư ạ ầ ệ ạ ầ
thu c lo i ung th ác tính. M i năm, trên th gi i xu t hi n 300.000 ca ung thộ ạ ư ỗ ế ớ ấ ệ ư
máu m i, chi m 2,8% trong s t t c các b nh ung th và gây ra 220.000 ng iớ ế ố ấ ả ệ ư ườ
ch t.ế
Hi n t i các ph ng pháp ệ ạ ươ đi u tr b nh ung th máu ch y u v n là thayề ị ệ ư ủ ế ẫ
t y x ng c a ng i b nh v i t y x ng c a m t ng i hi n có t y x ngủ ươ ủ ườ ệ ớ ủ ươ ủ ộ ườ ế ủ ươ
phù h p (thích h p nh t là ng i có chung huy t th ng v i ng i b nh) đ thayợ ợ ấ ườ ế ố ớ ườ ệ ể
th ph n t y x ng đã b h h ng và kích thích sinh ra h ng c u cũng nh kìmế ầ ủ ươ ị ư ỏ ồ ầ ư
hãm s gia tăng đ t bi n c a b ch c u. Tuy nhiên, dù có đi u tr b ng ph ngự ộ ế ủ ạ ầ ề ị ằ ươ
pháp nào thì kh năng thành công cũng r t th p, ch kho ng 10% và dù cho cóả ấ ấ ỉ ả
thành công thì kh năng b nh tái phát cũng r t l n (kho ng t 3 đ n 5 năm)ả ệ ấ ớ ả ừ ế
Hi n nay ngoài cách ghép t y (cu ng r n, c y t bào g c....) còn có thệ ủ ố ố ấ ế ố ể
dùng hóa tr li u, cho t i nay cách dùng hóa tr v n có tri n v ng r t t t cho cácị ệ ớ ị ẫ ể ọ ấ ố
b nh nhân. Ngoài ra đ i v i dòng lympho còn có th x tr màng não, ngăn ng aệ ố ớ ể ạ ị ừ
t bào phát tri n lên não. Đ i v i nh ng b nh nhân có quá trình đi u tr b nhế ể ố ớ ữ ệ ề ị ệ
t t, s c đ kháng t t, thích nghi v i môi tr ng t t và n m trong kho ng th iố ứ ề ố ớ ườ ố ằ ả ờ
gian đi u tr t 3-5 năm có th bình ph c hoàn toàn.ề ị ừ ể ụ
V i ch đ ớ ủ ề Ung th máu và các li u pháp đi u trư ệ ề ị, ti u lu n này đ c pể ậ ề ậ
ch y u t i li u pháp đi u tr hoá tr . Ti u lu n g m có hai ph n chính: Vài nétủ ế ớ ệ ề ị ị ể ậ ồ ầ
v b nh ung th máu và Các li u pháp đi u tr hoá tr b nh ung th máu.ề ệ ư ệ ề ị ị ệ ư
N I DUNGỘ
I. VÀI NÉT V B NH UNG TH MÁUỀ Ệ Ư
B nh ung th máu (leukemia) hay b nh b ch c u, là b nh ung th t bàoệ ư ệ ạ ầ ệ ư ế
b ch huy t c u đ c s n xu t t t y x ng. Danh t leukemia do hai ch Hyạ ế ầ ượ ả ấ ừ ủ ươ ừ ữ
L p ghép l i và có nghĩa là máu tr ng. Máu c a ng i kho m nh th ng cóạ ạ ắ ủ ườ ẻ ạ ườ
màu đ vì đa s các t bào máu là h ng huy t c u mang s c t màu đ . B chỏ ố ế ồ ế ầ ắ ố ỏ ạ
huy t c u ch chi m thành ph n thi u s . B nh ung th máu b ch c u là m tế ầ ỉ ế ầ ể ố ệ ư ạ ầ ộ
nhóm b nh có nhi u đi m t ng đ ng và d bi t nh ng đ i lo i là chúng đ u doệ ề ể ươ ồ ị ệ ư ạ ạ ề
s s n xu t quá đ c a t bào b ch c u ung th . Nh ng t bào b ch c u ungự ả ấ ộ ủ ế ạ ầ ư ữ ế ạ ầ
th này đ c s n xu t t t y c a nhi u x ng trong c th m t cách khôngư ượ ả ấ ừ ủ ủ ề ươ ơ ể ộ
tr t t và không th ki m soát đ c. Đi u này d n đ n s ki n các t bào b chậ ự ể ể ượ ề ẫ ế ự ệ ế ạ
c u ung th d n d n thay th thành ph n các t bào trong máu và trong t yầ ư ầ ầ ế ầ ế ủ
x ng và nh h ng đ n s s n xu t c a h ng huy t c u làm cho b nh nhânươ ả ưở ế ự ả ấ ủ ồ ế ầ ệ
thi u máu, m t m i, xanh xao..., nh h ng đ n s s n xu t c a ti u c u đ mế ệ ỏ ả ưở ế ự ả ấ ủ ể ầ ả
trách s đông máu làm cho da b nh nhân d b b m tím ho c máu không đôngự ệ ễ ị ầ ặ
khi b ch y máu..., nh h ng đ n nh ng t bào đ m trách h th ng mi nị ả ả ưở ế ữ ế ả ệ ố ễ
nhi m làm cho c th b nh nhân m t kh năng đ kháng nên d b nhi m trùng.ễ ơ ể ệ ấ ả ề ễ ị ễ
1. Các th b nh b ch c uể ệ ạ ầ
B nh b ch c u đ c chia thành các nhóm khác nhau theo s ti n tri nệ ạ ầ ượ ự ế ể
c a b nh.ủ ệ
B nh b ch c u c p tính:ệ ạ ầ ấ
B nh b ch c u c p là tình tr ng c p tính c a b nh ác tính t i tu x ng.ệ ạ ầ ấ ạ ấ ủ ệ ạ ỷ ươ
B nh b ch c u c p tính có tri u ch ng s m, ti n tri n nhanh, n u không ch nệ ạ ầ ấ ệ ứ ớ ế ể ế ẩ
đoán và đi u tr s m s đ a đ n t vong nhanh.ề ị ớ ẽ ư ế ử
T l m c b nh b ch c u c p trong c ng đ ng hi n nay tăng cao so v iỷ ệ ắ ệ ạ ầ ấ ộ ồ ệ ớ
th ng kê c a 10 năm tr c: t 3-5 ng i/100.000 dân đ n 8-9 ng i/100.000ố ủ ướ ừ ườ ế ườ
dân, chi m kho ng 5% t ng s ung th m i l a tu i. T l m c b nh gi aế ả ổ ố ư ở ọ ư ổ ỷ ệ ắ ệ ữ
nam/n kho ng 1,5/1.ữ ả
B nh b ch c u mãn tính:ệ ạ ầ
Là b nh có ti n tri n ch m, có th kéo dài nhi u năm, nh t là n u b nhệ ế ể ậ ể ề ấ ế ệ
nhân đ c đi u tr đúng cách. Trong giai đo n s m c a b nh, t bào b ch c uượ ề ị ạ ớ ủ ệ ế ạ ầ
ác tính còn có kh năng th c hi n m t s ch c năng bình th ng c a b ch c u.ả ự ệ ộ ố ứ ườ ủ ạ ầ
Lúc đ u b nh nhân có th không có tri u ch ng gì. B nh th ng đ c phátầ ệ ể ệ ứ ệ ườ ượ
hi n qua khám đ nh kỳ tr c khi các tri u ch ng c a b nh xu t hi n. D n d n,ệ ị ướ ệ ứ ủ ệ ấ ệ ầ ầ
các t bào b ch c u ác tính tr nên t i t h n, khi s l ng t bào ác tính tăngế ạ ầ ở ồ ệ ơ ố ượ ế
sinh trong máu, các tri u ch ng b nh xu t hi n.ệ ứ ệ ấ ệ
Ngoài ra, còn có cách phân lo i b nh b ch c u d a trên dòng b ch c u bạ ệ ạ ầ ự ạ ầ ị
nh h ng là các t bào dòng tu ho c dòng lympho và ti n tri n c a m i dòngả ưở ế ỷ ặ ế ể ủ ố
đó.
B nh b ch c u lympho mãn tính:ệ ạ ầ Các t bào lypmpho b nh h ngế ị ả ưở
và th ng ti n tri n ch m. Tu i th ng m c b nh là trên 55 tu i, h u nhườ ế ể ậ ổ ườ ắ ệ ổ ầ ư
không g p tr em.ặ ở ẻ
B nh b ch c u lympho c p tính:ệ ạ ầ ấ Là th phát tri n ác tính c a các tể ể ủ ế
bào dòng lympho và ti n tri n r t nhanh. Đây là th b nh b ch c u th ng g pế ể ấ ể ệ ạ ầ ườ ặ
nh t tr em, ng i l n đôi khi cũng có th m c.ấ ở ẻ ườ ớ ể ắ
B nh b ch c u dòng tu mãn tính:ệ ạ ầ ỷ Các t bào dòng tu b nh h ngế ỷ ị ả ưở
và giai đo n đ u th ng ti n tri n ch m. Ph n l n g p ng i l n.ạ ầ ườ ế ể ậ ầ ớ ặ ở ườ ớ
B nh b ch c u dòng tu c p tính:ệ ạ ầ ỷ ấ Các t bào dòng tu b nh h ngế ỷ ị ả ưở
và ti n tri n nhanh. Có th x y ra c ng i l n và tr em.ế ể ể ả ở ả ườ ớ ẻ
2. Các y u t nguy c gây b nhế ố ơ ệ
Hi n nay ng i ta còn ch a xác đ nh đ c chính xác các nguyên nhân gâyệ ườ ư ị ượ
b nh ung th nói chung, cũng nh nguyên nhân gây ung th máu nói riêng. Cácệ ư ư ư
nghiên c u ch ra m t s y u t nguy c đ c coi là nguyên nhân gây b nhứ ỉ ộ ố ế ố ơ ượ ệ
ho c t o đi u ki n thu n l i cho b nh, bao g m:ặ ạ ề ệ ậ ợ ệ ồ
Tia xạ: Nh ng ng i ti p xúc v i tia phóng x li u cao s có nguy cữ ườ ế ớ ạ ề ẽ ơ
cao h n b b nh b ch c u t y c p tính, b ch c u t y m n tính, b ch c uơ ị ệ ạ ầ ủ ấ ạ ầ ủ ạ ạ ầ
lympho c p tính. V n bom nguyên t Hiroshima Nh t B n trong chi n tranhấ ụ ổ ử ở ậ ả ế
th gi i th 2 đã t o nên hàm l ng phóng x r t cao. Nhi u ng i s ng sót sauế ớ ứ ạ ượ ạ ấ ề ườ ố
v n bom h t nhân b b nh b ch c u. Ng i có ti n s đ c đi u tr b ng tiaụ ổ ạ ị ệ ạ ầ ườ ề ử ượ ề ị ằ
x tr khi đi u tr ung th ho c các b nh khác t tr c cũng có nguy c cao h nạ ị ề ị ư ặ ệ ừ ướ ơ ơ
b b nh b ch c u.ị ệ ạ ầ Tuy nhiên, khi ch p tia X trong ch n đoán răng hàm m t ho cụ ẩ ặ ặ
các bi n pháp ch p X quang ch n đoán khác (nh CT Scan) ng i ta ti p xúc tiaệ ụ ẩ ư ườ ế
X v i hàm l ng ít h n nhi u. Hi n t i v n ch a xác đ nh m i liên quan gi aớ ượ ơ ề ệ ạ ẫ ư ị ố ữ
s ti p xúc v i n ng đ tia th p v i b nh b ch c u c p tr em và ng i l n.ự ế ớ ồ ộ ấ ớ ệ ạ ầ ấ ở ẻ ườ ớ
Các nhà nghiên c u đang nghiên c u m i liên quan nguy c m c b nh b ch c uứ ứ ố ơ ắ ệ ạ ầ
và ti n s ch p X quang nhi u l n ho c ch p c t l p khi còn nh . ề ử ụ ề ầ ặ ụ ắ ớ ỏ
Hút thu c láố: Nhi u nghiên c u ch ra r ng hút thu c là làm tăng nguyề ứ ỉ ằ ố
c m c b nh b ch c u t y c p tính.ơ ắ ệ ạ ầ ủ ấ
Benzen: Ch t này đ c s d ng nhi u trong công nghi p hóa ch t, cóấ ượ ử ụ ề ệ ấ
nhi u trong khói thu c lá và khí đ t. Vi c ti p xúc nhi u v i Benzen có th làmề ố ố ệ ế ề ớ ể
tăng nguy c b b nh b ch c u t y m n tính, b nh b ch c u lympho c p tính.ơ ị ệ ạ ầ ủ ạ ệ ạ ầ ấ
Ti n s đi u tr hóa ch t:ề ử ề ị ấ M t s b nh nhân ung th đ c đi u trộ ố ệ ư ượ ề ị
hóa ch t (nh các ch t alkyl hóa, các ch t c ch topoisomerase) v sau có thấ ư ấ ấ ứ ế ề ể
b m c b nh b ch c u t y c p tính ho c b nh b ch c u lympho c p tính. ị ắ ệ ạ ầ ủ ấ ặ ệ ạ ầ ấ
H i ch ng Downộ ứ và m t s b nh di truy n khác có th làm tăng nguyộ ố ệ ề ể
c m c b nh ung th máu c p tính.ơ ắ ệ ư ấ
H i ch ng r i lo n sinh t yộ ứ ố ạ ủ và m t s b nh b t th ng v máu khácộ ố ệ ấ ườ ề
cũng làm tăng nguy c b b ch c u c p tính.ơ ị ạ ầ ấ
