Tín dụng tiêu dùng sẽ là cuộc khủng
hoảng tiếp theo?
Việc người tiêu dùng đang vay nợ đến mức kỷ lục để mua hàng hóa và dịch
vụ, mặc cho các công ty bán hàng đang khó khăn, đôi khi sẽ là mối họa chí
mạng.
Một công ty gỗ nội thất tung ra chương trình khuyến mãi sử dụng sản phẩm
mà không phải đặt cọc hay thanh toán hàng hóa trong một năm. Người tiêu
dùng vui mừng đón nhận hình thức tín dụng miễn phí này. Doanh số bán
hàng tăng vọt. Với tổng doanh thu đang tăng nhanh làm vật đảm bảo, công
ty bắt đầu vay ngân hàng để mở cửa hiệu thứ hai và hy vọng sẽ trả tiền cho
ngân hàng, nhà cung cấp và nhân viên bằng các khoảng doanh thu trong
tương lai.
Nhưng không may, đây không phải là hình thức tài trợ mà khách hàng hiện
tại cũng như tiềm năng của công ty đang sử dụng. Thay vì thanh toán hóa
đơn thẻ tín dụng mỗi tháng, ngày càng nhiều người tích dồn số dư và mặc
cho nó tăng dần. Người ta dùng khoản vay kỳ hạn 72 tháng để mua ô tô mới.
Họ chỉ bắt đầu chi trả cho các thiết bị gia dụng sau 12 tháng sử dụng và còn
có nhiều hợp đồng kiểu mua-trước-trả-sau khác. Họ dùng hạn mức tín dụng
nhà ở để đi du lịch.
Khi họ phải dành ra ngày càng nhiều thu nhập khả dụng của mình để chi trả
các khoản nợ, các khoản mua sắm mới cũng sụt giảm đột ngột. Nhiều người
bắt đầu tuyên bố không còn khả năng thanh toán các loại thẻ tín dụng, biến
các khoản mua sắm trong quá khứ thành nợ khó đòi trong hiện tại.
Doanh số bán hàng của cửa hiệu gỗ nội thất sụt giảm nghiêm trọng, họ phải
đóng cửa hiệu thứ hai, sa thải nhân công. Việc này không chỉ ảnh hưởng đến
bản thân cửa hiệu bán lẻ mà còn đến cả các nhà cung cấp và chủ cho vay của
nó mà trong đó có vài công ty không còn tồn tại nữa. Cựu nhân viên cũng
như các công ty khác làm ăn với những nhà cung cấp xấu số ấy cũng cảm
thấy bị ảnh hưởng.
Mở rộng viễn cảnh này ra một chút, người tiêu dùng đã phụ thuộc vào các
khoản tín dụng rẻ tiền và dễ dàng đến độ điều này đã trở thành mối hiểm họa
lớn chưa từng có cho nền kinh tế. Hiếm có công ty nào miễn nhiễm với rủi
ro. Người tiêu dùng đang vay nợ đến mức kỷ lục để mua hàng hóa và dịch
vụ, mặc cho các công ty bán hàng cho họ đang lâm vào hiểm nguy, đôi khi
còn mang họa chí mạng.
Nhưng may thay, người ta có thể chuẩn đoán, phân tích và quản lý “kẻ sát
nhân” này. Một bảng phân tích với các chỉ số đơn giản có thể giúp bạn nhận
biết những dấu hiệu cảnh báo về rủi ro đòn bẩy tiêu dùng (Consumer
Leverage Exposure - CLE) và hành động để ngăn chặn từ xa phần lớn tác
động phá hoại của nó lên công ty. Nhà quản lý nào phớt lờ các dấu hiệu cảnh
báo ấy và mặc cho công ty nguy khốn thì thật đáng trách.
Rủi ro đòn bẩy tiêu dùng là gì?
Cũng giống như người giám đốc tài chính đánh giá tỷ lệ đòn bẩy của doanh
nghiệp bằng lấy nợ chia thu nhập, chúng ta đo lường tỷ lệ đòn bẩy tiêu dùng
bằng cách lấy tổng nợ của các hộ gia đình chia cho tổng thu nhập khả dụng
của từng cá nhân. Cụ thể, đó là một phép tính về hiện nay người tiêu dùng
Mỹ đang mắc nợ bao nhiêu ở dạng nợ thẻ tín dụng, nợ thế chấp, vay mua
nhà, vay mua ôtô và vay học hành so với khả năng họ có thể trả hết khoản
nợ đó. Khi cuộc triển lãm mang tên “Nợ tiêu dùng chồng chất” mở ra, tỷ lệ
đòn bẩy tiêu dùng dừng ở mức 1.30, giảm đôi chút so với mức cao kỷ lục
1.33 vào cuối quý đầu năm 2008.
Đó là một con số đáng sợ: Phải mất 1,3 năm người tiêu dùng mới trả hết số
nợ hiện tại bằng thu nhập sau thuế của mình, với điều kiện là họ hoàn toàn
không tiêu xài số thu nhập trên vào bất kỳ khoản nào khác. Điều đó đồng
nghĩa với không mua sắm quần áo, thức ăn, cà phê Starbucks hay bất cứ thứ
gì khác trong suốt 16 tháng. Điều đáng sợ hơn chính là việc tỷ lệ này liên tục
gia tăng trong suốt 35 năm qua, nhất là từ năm 2000.
Các nhà quản lý nên thực sự băn khoăn trước những số liệu thống kê trên
bởi lợi nhuận và dòng ngân lưu của gần như tất cả công ty ở Mỹ đều được
xây dựng trên chi tiêu tiêu dùng một cách trực tiếp hay gián tiếp, điều này có
nghĩa tính thất thường của tín dụng tiêu dùng thực sự là mối nguy hại
nghiêm trọng cho các công ty.
Nhưng mối liên kết này không phải lúc nào cũng rõ ràng. Có bao nhiêu
khách hàng trung thành của siêu thị chi trả thức ăn bằng thẻ tín dụng thay vì
thẻ ghi nợ? Có bao nhiêu người bám víu vào hạn mức tín dụng tài sản nhà ở
để chi trả cho kỳ nghỉ, bộ sofa mới hay chiếc máy sấy hơi nước tiên tiến của
mình? Có bao nhiêu người dù nhận ra họ đang trên đà phá sản nhưng vẫn ra
sức chi tiêu? Có bao nhiêu công ty không hề nhận biết mối liên kết gián tiếp
giữa họ với những người tiêu dùng “nợ như chúa Chổm” ấy thông qua đại lý
phân phối, cửa hàng bán lẻ và các tổ chức tài chính?