TOÀN C U HOÁ, KHU V C HOÁ VÀ TI N TRÌNH H I NH P C A Ầ Ự Ế Ộ Ậ Ủ
VI T NAMỆ
A. TOÀN C U HOÁ VÀ H I NH P KINH T QU C TẦ Ộ Ậ Ế Ố Ế
Xu th hoà bình, h p tác đ phát tri n ngày càng tr thành đòiế ợ ể ể ở
h i b c xúc c a các dân t c và qu c gia trên th gi i. Các n c đuỏ ứ ủ ộ ố ế ớ ướ ề
dành u tiên cho phát tri n kinh t , c n có môi tr ng hoà bình n đnhư ể ế ầ ườ ổ ị
và th c hi n chính sách m c a, các n n kinh t ngày càng g n bó, tuự ệ ở ử ề ế ắ ỳ
thu c l n nhau, t o đng l c cho tăng tr ng kinh t , các th ch đaộ ẫ ạ ộ ự ưở ế ể ế
ph ng th gi i và khu v c có vai trò ngày càng tăng cùng v i s phátươ ế ớ ự ớ ự
tri n c a ý th c đc l p t ch , t l c t c ng c a các dân t c.ể ủ ứ ộ ậ ự ủ ự ự ự ườ ủ ộ
Toàn c u hoá đang là m t trong nh ng xu th phát tri n ch y u c aầ ộ ữ ế ể ủ ế ủ
quan h qu c t hi n đi. Cu c cách m ng khoa h c và công ngh đã vàệ ố ế ệ ạ ộ ạ ọ ệ
đang thúc đy m nh m quá trình chuyên môn hoá và h p tác gi a các qu cẩ ạ ẽ ợ ữ ố
gia, làm cho l c l ng s n xu t đc qu c t hoá cao đ. Nh ng ti n b c aự ượ ả ấ ượ ố ế ộ ữ ế ộ ủ
khoa h c - công ngh , đc bi t là lĩnh v c công ngh thông tin, đã đa cácọ ệ ặ ệ ự ệ ư
qu c gia g n k t l i g n nhau. Tr c nh ng bi n đi to l n v khoa h c -ố ắ ế ạ ầ ướ ữ ế ổ ớ ề ọ
công ngh này, t t c các n c trên th gi i đu th c hi n đi u ch nh c c uệ ấ ả ướ ế ớ ề ự ệ ề ỉ ơ ấ
kinh t , đi u ch nh chính sách theo h ng m c a, gi m và ti n t i d bế ề ỉ ướ ở ử ả ế ớ ỡ ỏ
hàng rào thu quan và phi thu quan, làm cho vi c trao đi hàng hoá, luânế ế ệ ổ
chuy n v n, lao đng và k thu t trên th gi i ngày càng thông thoáng h n,ể ố ộ ỹ ậ ế ớ ơ
m đng cho kinh t qu c t phát tri n. Đi di n cho xu th toàn c u hoáở ườ ế ố ế ể ạ ệ ế ầ
này là s ra đi c a Hi p đnh chung v Thu quan và Th ng m i (GATT)ự ờ ủ ệ ị ề ế ươ ạ
vào năm 1948 v i 23 n c thành viên sáng l p v i m c tiêu xác l p nh ngớ ướ ậ ớ ụ ậ ữ
nguyên t c đi u ch nh và thúc đy th ng m i qu c t ph c v cho phátắ ề ỉ ẩ ươ ạ ố ế ụ ụ
tri n kinh t c a m i n c thành viên. K t 1/1/1995, GATT đã đc điể ế ủ ỗ ướ ể ừ ượ ổ
thành T ch c Th ng m i Th gi i (WTO) đi u ti t không ch th ng m iổ ứ ươ ạ ế ớ ề ế ỉ ươ ạ
hàng hoá mà m r ng sang c th ng m i d ch v , đu t , quy n s h u tríở ộ ả ươ ạ ị ụ ầ ư ề ở ữ
tu . V i 144 n c thành viên chi m trên 90% t ng kim ng ch th ng m iệ ớ ướ ế ổ ạ ươ ạ
th gi i, WTO tr thành m t t ch c có quy mô toàn c u và là n n t ng phápế ớ ở ộ ổ ứ ầ ề ả
lý cho quan h kinh t qu c t , là di n đàn th ng tr c đàm phán th ngệ ế ố ế ễ ườ ự ươ
m i và là th ch gi i quy t các tranh ch p th ng m i qu c t .ạ ể ế ả ế ấ ươ ạ ố ế
Xu th khu v c hoá cũng đã xu t hi n nh ng năm 1950, đã và đangế ự ấ ệ ở ữ
phát tri n m nh m cho t i ngày nay, v i s ra đi c a trên 40 t ch c kinhể ạ ẽ ớ ớ ự ờ ủ ổ ứ
t , th ng m i khu v c, trong đó đáng chú ý là s ra đi c a Liên minh Châuế ươ ạ ự ự ờ ủ
Âu (EU) năm 1993 v i 15 n c thành viên, Hi p h i các Qu c gia Đông Namớ ướ ệ ộ ố
Á (ASEAN) năm 1967 v i 9 n c thành viên, Di n đàn H p tác Kinh t châuớ ướ ễ ợ ế
Á - Thái Bình D ng - (APEC) năm 1989 v i 21 n c thành viên chi m trênươ ớ ướ ế
60% GDP và 50% kim ng ch th ng m i th gi i, H p tác Á - Âu (ASEM)ạ ươ ạ ế ớ ợ
năm 1996, Khu v c Th ng m i T do B c M (NAFTA) năm 1994.ự ươ ạ ự ắ ỹ
Các t ch c kinh t - th ng m i khu v c đu d a trên n n t ng c aổ ứ ế ươ ạ ự ề ự ề ả ủ
WTO, tuân th các nguyên t c c a WTO, đc WTO công nh n, đu nh mủ ắ ủ ượ ậ ề ằ
m c tiêu đy m nh h p tác, th c hi n t do hoá, thu n l i hoá th ng m iụ ẩ ạ ợ ự ệ ự ậ ợ ươ ạ
và đu t , t o l p l i th c nh tranh trên tr ng qu c t , nh ng m i t ch cầ ư ạ ậ ợ ế ạ ườ ố ế ư ỗ ổ ứ
đu ch n nh ng lĩnh v c mà mình có l i th h n đ t p trung ngu n l c,ề ọ ữ ự ợ ế ơ ể ậ ồ ự
h p tác chi u sâu, theo nh ng ph ng th c đa d ng nh m t o l i th c nhợ ề ữ ươ ứ ạ ằ ạ ợ ế ạ
tranh riêng cho khu v c.ự
Có th nói b n ch t c a các t ch c qu c t và khu v c nh đã nóiể ả ấ ủ ổ ứ ố ế ự ư
trên là đ gi i quy t v n đ th tr ng. Xu th toàn c u hoá và khu v c hoáể ả ế ấ ề ị ườ ế ầ ự
là s n ph m c a quá trình c nh tranh giành gi t th tr ng gay g t gi a cácả ẩ ủ ạ ậ ị ườ ắ ữ
qu c gia và gi a các th c th kinh t qu c t . V i s phát tri n m nh mố ữ ự ể ế ố ế ớ ự ể ạ ẽ
c a cu c cách m ng khoa h c - công ngh , s c s n xu t ngày càng phát tri nủ ộ ạ ọ ệ ứ ả ấ ể
kéo theo s đòi h i c p bách c a v n đ th tr ng tiêu th . V i s h p tácự ỏ ấ ủ ấ ề ị ườ ụ ớ ự ợ
qu c t , nh ng hàng rào c n tr giao l u th ng m i và đu t ngày càngố ế ữ ả ở ư ươ ạ ầ ư
gi m đi, kinh t th gi i ngày càng tr thành m t th tr ng chung.ả ế ế ớ ở ộ ị ườ
T t c các n c, đ kh i b g t ra ngoài l c a s phát tri n, đu nấ ả ướ ể ỏ ị ạ ề ủ ự ể ề ỗ
l c h i nh p vào xu th chung, ra s c c nh tranh kinh t vì s t n t i và phátự ộ ậ ế ứ ạ ế ự ồ ạ
tri n c a chính mình. Đây th c ch t là quá trình v a h p tác v a đu tranhể ủ ự ấ ừ ợ ừ ấ
phân chia th tr ng. Cu c kh ng ho ng kinh t - tài chính - ti n t châu Áị ườ ộ ủ ả ế ề ệ ở
v a qua không nh ng không đo ng c xu th liên k t khu v c, liên k từ ữ ả ượ ế ế ự ế
qu c t v th ng m i, đu t trên th gi i mà th m chí còn có ph n kíchố ế ề ươ ạ ầ ư ế ớ ậ ầ
thích xu th đó phát tri n. Tính tu thu c l n nhau gi a các qu c gia tăng lênế ể ỳ ộ ẫ ữ ố
làm cho t t c các n c ph i th ng xuyên có nh ng c i cách k p th i trongấ ả ướ ả ườ ữ ả ị ờ
n c đ thích ng v i nh ng s bi n đng trên th gi i. Vì v y, h i nh pướ ể ứ ớ ữ ự ế ộ ế ớ ậ ộ ậ
qu c t th c ch t là cu c đu tranh ph c t p đ góp ph n phát tri n kinh tố ế ự ấ ộ ấ ứ ạ ể ầ ể ế
và c ng c an ninh chính tr , đc l p kinh t và b n s c dân t c c a m iủ ố ị ộ ậ ế ả ắ ộ ủ ỗ
n c thông qua vi c thi t l p các m i quan h tu thu c l n nhau, đan xen,ướ ệ ế ậ ố ệ ỳ ộ ẫ
nhi u chi u nhi u t ng n c v i các qu c gia khác.ề ề ở ề ầ ấ ớ ố
Toàn c u hóa th hi n trong m t s ho t đng c th nh :ầ ể ệ ộ ố ạ ộ ụ ể ư
∙ Gia tăng các lu ng giao l u qu c t v hàng hóa, d ch v , v n,ồ ư ố ế ề ị ụ ố
công ngh , lao đng, thông tin, …ệ ộ
∙ Hình thành và phát tri n các th tr ng th ng nh t trên ph m viể ị ườ ố ấ ạ
toàn c uầ
∙ S phát tri n v s l ng và ho t đng c a các công ty đa qu cự ể ề ố ượ ạ ộ ủ ố
gia
***
B. CH TR NG VÀ ĐNG L I H I NH P C A VI TỦ ƯƠ ƯỜ Ố Ộ Ậ Ủ Ệ NAM
B.1. Ti n trình h i nh p c a Vi t Namế ộ ậ ủ ệ
Đng tr c nh ng đòi h i c p bách c a tình hình qu c t , Đi h iứ ướ ữ ỏ ấ ủ ố ế ạ ộ
Đng l n th VII đã ch tr ng đa ph ng hoá, đa d ng hoá quan h điả ầ ứ ủ ươ ươ ạ ệ ố
ngo i, đánh d u b c kh i đu cho ti n trình h i nh p qu c t . Nh ng b cạ ấ ướ ở ầ ế ộ ậ ố ế ữ ướ
đi quan tr ng đu tiên c a ta trong quá trình này đu đc s ch đo ch tọ ầ ủ ề ượ ự ỉ ạ ặ
ch và k p th i c a Ban Ch p hành Trung ng và B Chính tr . Ngh quy tẽ ị ờ ủ ấ ươ ộ ị ị ế
Trung ng 3 ngày 29/6/1992 v chính sách đi ngo i và kinh t đi ngo iươ ề ố ạ ế ố ạ
nêu rõ ch tr ng m r ng quan h v i các t ch c qu c t , trong đó nh nủ ươ ở ộ ệ ớ ổ ứ ố ế ấ
m nh "ạc g ng khai thông quan h v i các t ch c tài chính, ti n t qu c tố ắ ệ ớ ổ ứ ề ệ ố ế
nh Qu Ti n t Qu c t (IMF), Ngân hàng Th gi i (WB), Ngân hàng Phátư ỹ ề ệ ố ế ế ớ
tri n châu Á (ADB)... m r ng quan h v i các t ch c h p tác khu v c,ể ở ộ ệ ớ ổ ứ ợ ự
tr c h t châu Á - Thái bình d ngướ ế ở ươ ". Ti p đó, Ngh quy t Đi h i VIII đãế ị ế ạ ộ
quy t đnh "ế ị nhi m v đi ngo i quan tr ng trong th i gian t i là c ng cệ ụ ố ạ ọ ờ ớ ủ ố
môi tr ng hoà bình và t o đi u ki n qu c t thu n l i h n n a đ đyườ ạ ề ệ ố ế ậ ợ ơ ữ ể ẩ
m nh phát tri n kinh t - xã h i, công nghi p hoá và hi n đi hoá đt n cạ ể ế ộ ệ ệ ạ ấ ướ ",
và "đy nhanh quá trình h i nh p kinh t khu v c và th gi iẩ ộ ậ ế ự ế ớ ". Ngh quy t 04ị ế
c a Ban Ch p hành Trung ng Đng khoá VIII ngàyủ ấ ươ ả 29/12/1997 nêu nguyên
t c h i nh p qu c t c a ta là: "ắ ộ ậ ố ế ủ trên c s phát huy n i l c, th c hi n nh tơ ở ộ ự ự ệ ấ
quán, lâu dài chính sách thu hút các ngu n l c bên ngoàiồ ự ". Ngh quy t Điị ế ạ
h i IX kh ng đnh: "ộ ẳ ị Ch đng h i nh p kinh t qu c t và khu v c theo tinhủ ộ ộ ậ ế ố ế ự
th n phát huy t i đa n i l c, nâng cao hi u qu h p tác qu c t , b o đmầ ố ộ ự ệ ả ợ ố ế ả ả
đc l p, t ch và đnh h ng xã h i ch nghĩa, b o v l i ích dân t c; anộ ậ ự ủ ị ướ ộ ủ ả ệ ợ ộ
ninh qu c gia, gi gìn b n s c văn hóa dân t c, b o v môi tr ngố ữ ả ắ ộ ả ệ ườ ". Ti p đó,ế
ngày 27/11/2001, B Chính tr đã ra Ngh quy t 07-NQ/TW nêu rõ m c tiêu,ộ ị ị ế ụ
nh ng quan đi m ch đo, m t s nhi m v c th trong quá trình h i nh pữ ể ỉ ạ ộ ố ệ ụ ụ ể ộ ậ
kinh t qu c t .ế ố ế
V i đng l i đi m i và h i nh p kinh t qu c tớ ườ ố ổ ớ ộ ậ ế ố ế đúng đn, chúngắ
ta đã thu đc nh ng k t qu quan tr ng b c đu v n đnh và phát tri nượ ữ ế ả ọ ướ ầ ề ổ ị ể
n n kinh t ; quan h kinh t - chính tr đi ngo i đc m r ng, v th qu cề ế ệ ế ị ố ạ ượ ở ộ ị ế ố
t đc nâng cao, t o th và l c, kh năng và c h i đ ti p t c phát tri nế ượ ạ ế ự ả ơ ộ ể ế ụ ể
trong nh ng năm t i. Ngàyữ ớ 17/10/1994, Vi tệ Nam chính th c g i đn xin giaứ ử ơ
nh p Hi p h i các Qu c gia Đông nam Á (ASEAN), tậ ệ ộ ố ừ 25/7/1995 đã chính
th c tham gia t ch cứ ổ ứ này và từ 1/1/1996 b t đu thi hành nghĩa v thànhắ ầ ụ
viên AFTA. Tháng 12/1994, theo Quy t đnh c a B Chính tr (1015ế ị ủ ộ ị
CV/VPTW ngày 22/11/1994), Vi tệ Nam đã g i đn xin gia nh p T ch cử ơ ậ ổ ứ
Th ng m i Th gi i (WTO). Ti p đó, tháng 3/1996, ta đã tham gia v i tươ ạ ế ớ ế ớ ư
cách thành viên sáng l p Di n đàn H p tác Á-Âu (ASEM). Theo Quy t đnhậ ễ ợ ế ị
c a B Chính tr (493 CV/VPTW ngàyủ ộ ị 14/6/1996), ngày 15/6/1996 ta đã g iử
đn xin gia nh p Di n đàn H p tác Kinh t châu Á - Thái Bình D ngơ ậ ễ ợ ế ươ
(APEC) và tháng 11/1998 đã chính th c đc công nh n là thành viên c a tứ ượ ậ ủ ổ
ch c này. Đi v i WTO, ta đã hoàn t t giai đo n minh b ch hoá chính sáchứ ố ớ ấ ạ ạ
tr l i các câu h i v chính sách kinh t , th ng m i, đu t mà các n cả ờ ỏ ề ế ươ ạ ầ ư ướ
WTO đt ra và đã b t đu ti n hành đàm phán v m c a th tr ng.ặ ắ ầ ế ề ở ử ị ườ
B.2. T ch c b máy Nhà n c liên quan đn công tác h i nh pổ ứ ộ ướ ế ộ ậ
Tháng 7/1995, Vi tệ Nam tr thành thành viên chính th c c a Hi p h iở ứ ủ ệ ộ
các Qu c gia Đông Nam Á (ASEAN). S ki n này đánh d u m t c t m cố ự ệ ấ ộ ộ ố
quan tr ng trong ti n trình h i nh p kinh t th gi i. Ngày 10/10/1995, Thọ ế ộ ậ ế ế ớ ủ
t ng Chính ph đã có Quy t đnh s 651/TTg thành l p U ban Qu c giaướ ủ ế ị ố ậ ỷ ố
Đi u ph i Ho t đng c a Vi t Nam trong ASEAN đ giúp Th t ng Chínhề ố ạ ộ ủ ệ ể ủ ướ
ph ch đo các B , Ngành, đa ph ng, t ch c, đoàn th nhân dân tham giaủ ỉ ạ ộ ị ươ ổ ứ ể
các ho t đng trong ASEAN v lĩnh v c an ninh, chính tr , kinh t , văn hoá,ạ ộ ề ự ị ế
xã h i, khoa h c k thu t và đi ngo i.ộ ọ ỹ ậ ố ạ
Tuy nhiên, ti n trình h i nh p kinh t qu c t đã nhanh chóng mế ộ ậ ế ố ế ở
r ng ra ngoài ph m vi ASEAN. T đu năm 1995, Vi tộ ạ ừ ầ ệ Nam đã n p đn xinộ ơ
gia nh p T ch c Th ng m i Th gi i (WTO). Tháng 3/1996, Vi tậ ổ ứ ươ ạ ế ớ ệ Nam trở
thành m t thành viên sáng l p c a H i ngh Á-Âu (ASEM). Tháng 6/1996,ộ ậ ủ ộ ị
Vi tệ Nam n p đn xin gia nh p Di n đàn H p tác Kinh t Châu Á - Tháiộ ơ ậ ễ ợ ế
Bình D ng (APEC). Bên c nh đó, vi c đàm phán Hi p đnh Th ng m iươ ạ ệ ệ ị ươ ạ
Vi tNamệ - Hoa K và tham gia các c ch h p tác kinh t đa ph ng khácỳ ơ ế ợ ế ươ
đòi h i ph i có m t c quan đi u ph i mang tính bao trùm h n. Do v y, ngàyỏ ả ộ ơ ề ố ơ ậ
10/2/1998 Th t ng Chính ph đã ra Quy t đnh s 31/1998/QĐ-TTg thànhủ ướ ủ ế ị ố
l p U ban Qu c gia v H p tác Kinh t Qu c t (UBQG-HTKTQT) nh mậ ỷ ố ề ợ ế ố ế ằ
th ng nh t s ch đo c a Chính ph đi v i quá trình Vi t Nam gia nh p vàố ấ ự ỉ ạ ủ ủ ố ớ ệ ậ
ho t đng trong các t ch c kinh t - th ng m i qu c t và khu v c.ạ ộ ổ ứ ế ươ ạ ố ế ự
Ngày 27/11/2001, B Chính tr đã ra Ngh quy t 07/NQ-TW xác đnhộ ị ị ế ị
nh ng m c tiêu, nhi m v c a công tác h i nh p kinh t qu c t . Trên c sữ ụ ệ ụ ủ ộ ậ ế ố ế ơ ở
đó, UBQG-HTKTQT đã đc ki n toàn đ đáp ng nhi m v trong tình hìnhượ ệ ể ứ ệ ụ
m i.ớ
U ban Qu c gia v H p tác kinh t qu c t g m các thành viên sauỷ ố ề ợ ế ố ế ồ
đây:
∙ Ch t ch U ban: Phó Th t ng Chính phủ ị ỷ ủ ướ ủ
∙ Phó Ch t ch U ban: B tr ng B Th ng m iủ ị ỷ ộ ưở ộ ươ ạ
∙ T ng Th ký U ban kiêm Tr ng đoàn đàm phán Chính ph vổ ư ỷ ưở ủ ề
kinh t - th ng m i qu c t : Th tr ng B Th ng m iế ươ ạ ố ế ứ ưở ộ ươ ạ
∙ U viên Th ng tr c: Phó Ch nhi m Văn phòng Chính phỷ ườ ự ủ ệ ủ
∙ Các U viên:ỷ
- Th tr ng B Ngo i giaoứ ưở ộ ạ
- Th tr ng B K ho ch và Đu tứ ưở ộ ế ạ ầ ư
- Th tr ng B Tài chínhứ ưở ộ
- Th tr ng B T phápứ ưở ộ ư
- Th tr ng B Công nghi pứ ưở ộ ệ
- Th tr ng B Nông nghi p và Phát tri n Nông thônứ ưở ộ ệ ể
- Th tr ng B Công anứ ưở ộ
- Th tr ng B Qu c phòngứ ưở ộ ố
- Th tr ng B Khoa h c và Công nghứ ưở ộ ọ ệ
- Th tr ng B Tài nguyên và Môi tr ngứ ưở ộ ườ
- Th tr ng B B u chính - Vi n thôngứ ưở ộ ư ễ
- Th tr ng B Văn hoá - Thông tinứ ưở ộ
- Phó Th ng đc Ngân hàng Nhà n c Vi tố ố ướ ệ Nam
- Phó T ng c c tr ng T ng c c Du l chổ ụ ưở ổ ụ ị
Ngoài ra, thành viên U ban còn bao g m:ỷ ồ
- Phó Tr ng Ban Kinh t Trung ngưở ế ươ
- Phó Ch nhi m Văn phòng Qu c h iủ ệ ố ộ
***
C. GI I THI U V CÁC T CH C KINH T QU C T MÀỚ Ệ Ề Ổ Ứ Ế Ố Ế
VI TỆ NAM ĐÃ VÀ S THAM GIA TRONG TI N TRÌNH H I NH PẼ Ế Ộ Ậ
C.1. WTO
a) M c tiêu:ụ WTO đc thành l p v i 3 m c tiêu và ch c năng c b n sau :ượ ậ ớ ụ ứ ơ ả