BỘ NỘI VỤ
HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA
KHOA NHÀ NƢỚC VÀ PHÁP LUẬT
BÁO CÁO TÓM TẮT
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG
CỦA THANH TRA CHÍNH PHỦ
Khóa luận tốt nghiệp ngành : Luật – Thanh tra
Ngƣời hƣớng dẫn : TS. Phạm Thị Anh Đào
Sinh viên thực hiện : Hà Hoàng Trà My
Mã số sinh viên : 2005TTRB04
Khóa : 2020 - 2024
Lớp : Thanh tra 20B
HÀ NỘI - 2024
1
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong mỗi giai đoạn lịch sử, Đảng và Nhà nước ta luôn ban hành, lãnh đạo
và chỉ đạo thực hiện nhiều chính sách, chủ trương về xây dựng tổ chức bộ máy của
ngành Thanh tra. Đó là minh chứng về sự sâu sát, quan tâm đến công tác kiện toàn
về tổ chức và hoạt động ngành Thanh tra, sự ra đời của các van bản như Quyết
định số 2213/QĐ - Ttg về Chiến lược phát triển ngành thanh tra đến năm 2020,
tầm nhìn đến năm 2030 hay Nghị quyết Hội nghị lần thứ sáu Ban Chấp hành Trung
ương Đảng khóa XII, Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 25/10/2017 về “Một số vấn
đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn,
hoạt động hiệu lực, hiệu quả”; Nghị quyết số 56/2017/QH14 ngày 24/11/2017: “Về
việc tiếp tục cải cách tổ chức bộ máy hành chính nhà nước tinh gọn, hoạt hiệu lực,
hiệu quả” đã chỉ rõ nhóm nhiệm vụ trọng tâm hướng đến nâng cao chất lượng hoạt
động. Từng bước nâng cao tinh thần trách nhiệm, độc lập, tự quyết trong hệ thống
cơ quan thanh tra. Cùng với đó, dựa trên định hướng chỉ đạo và lộ trình cụ thể để
đổi mới phương thức hoạt động, hoàn thiện quy trình tổ chức, từng bước điều
chỉnh sao cho phù hợp và tinh gọn, củng cố và phát huy nguồn lực về con người,
cơ sở vật chất, đề cao tính tích cực, chủ động, sáng tạo từng cấp, từng ngành, từng
đơn vị, từng địa phương.
Thanh tra Chính phủ - một trong các cơ quan hành chính nhà nước cấp trung
ương đóng vai trò quan trọng thực trong hệ thống các cơ quan nhà nước nói chung
và ngành Thanh tra nói riêng với nhiệm vụ lãnh đạo ở cấp cao nhất, quyết định một
phần kết quả của chu trình vận hành phát triển của Nhà nước ta. Trong vai trò đó,
nhằm hướng đến hoàn thành hiệu quả mục tiêu tổng quát và mục tiêu cụ thể của
Đảng và Nhà nước trong các nội dung về thiết lập và hoàn thiện thể chế nền kinh tế
mới đa thành phần trên định hướng xã hội chủ nghĩa, tạo ra nền tảng vững vàng về
mặt cơ cấu góp phần vào công cuộc vận hành nền kinh tế thị trường xã hội chủ
nghĩa theo hướng đồng bộ, thông suốt, huy động và sắp xếp hợp lí, phát huy tối đa
tiềm năng của mọi nguồn lực như nhân lực, vật lực,… Qua đó thúc đẩy kinh tế - xã
hội phát triển nhanh chóng và bền vững vì mục tiêu "dân giàu, nước mạnh, dân
2
chủ, công bằng, văn minh". Việc hoàn thành tốt nhiệm vụ về tổ chức và hoạt động
của cơ quan Thanh tra Chính phủ là vô cùng cần thiết và cấp đóng vai trò cốt lõi
kiến tạo tổ chức bộ máy tinh gọn, mang lại kết quả tích cực, là chuẩn mực và
khuôn mẫu tạo ra động lực và là “tấm gương sáng” góp phần hoàn thiện bộ máy
đối với hệ thống các cơ quan nhà nước cấp địa phương đặc biệt là trong hệ thống
cơ quan thanh tra.
Bên cạnh những thành tựu, kết quả tích cực mà cơ quan Thanh tra Chính
phủ đạt được trong thời gian vừa qua vẫn còn những bất cập và hạn chế chưa được
khắc phục, giảm thiểu. Thiếu thống nhất về yếu tố đầu mối, thiếu chặt chẽ về
nhiệm vụ quản lý và tổ chức nhân sự. Tồn tài nhiều mâu thuẫn, trùng lặp về quy
định trong nhiều văn bản quy phạm pháp luật liên quan, một số cho thấy nội dung
chưa phù hợp, không đáp ứng được nhu cầu thực tiễn. Chính sách, cơ chế khuyến
khích việc sắp xếp tinh gọn bộ máy chưa đáp ứng nhu cầu của chủ thể thực hiện.
Một trong các nguyên nhân làm tăng biên chế đó là sự phân bổ kinh phí chưa gắn
với hiệu suất hoạt động và hiệu quả tổ chức. Dựa trên thực tiễn tình hình đặt ra yêu
cầu đối với công tác tổ chức và thực hiện đối với ngành Thanh tra nói chung và cơ
quan thanh tra Chính phủ nói riêng. Thiết kế một chỉnh thể tinh gọn, hoàn chỉnh
của bộ máy thanh tra với tính hiện đại, năng động, sáng tạo là cơ sở vững chắc đẩy
nhanh tiến độ, mức độ hiệu quả quá trình cải cách hành chính nhà nước, là một
trong các yếu tố giúp bảo vệ lợi ích quốc gia, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ
quan, tổ chức, cá nhân..
Từ những lý do này, em lựa chọn đề tài “Tổ chức và hoạt động của Thanh
tra Chính phủ” làm khoá luận tốt nghiệp của mình.
2. Tổng quan tình hình nghiên cứu
Trong thời gian nghiên cứu và thu thập tài liệu về vấn đề tổ chức và hoạt
động của cơ quan Thanh tra Chính phủ nói riêng và pháp luật về các vấn đề về
thanh tra nói riêng, nhìn chung là một trong những đề tài được học giả nghiên cứu
quan tâm bởi nó liên quan trực tiếp đến sự vận hành hiệu quả của bộ máy nhà nước
cũng như quyền và lợi ích của nhân dân, điển hình như: “Tổ chức và hoạt động của
thanh tra nội bộ từ thực tiễn đại học Quốc gia Hà Nội” - Luận văn Thạc sĩ Luật
3
học của Vũ Hải Uyên (2018); “Tổ chức và hoạt động của Thanh tra Bộ Tài
nguyên và Môi trường” - Luận văn Thạc sĩ Quản lý công của Văn Thị Hoài Thanh
(2017); “Đối tượng thanh tra - những vấn đề lý luận và thực tiễn” – Đề tài khoa
học cấp cơ sở của ThS. Lê Văn Đức (2021); “Tổ chức và hoạt động thanh tra nhà
nước cấp tỉnh ở Việt Nam hiện nay - Những vấn đề lý luận và thực tiễn” - sách
chuyên khảo của tác giả Vũ Việt Hà do NXB Công an Nhân dân xuất bản năm
2023; “Tổ chức và hoạt động của Thanh tra Sở Giáo dục và Đào tạo” - Luận văn
Thạc sĩ Luật Hiến pháp và luật hành chính của Bạch Thanh Trà ( 2017);
Bên cạnh đó, có nhiều bài viết, báo cáo chuyên đề liên quan đến vấn đề về tổ
chức và hoạt động thanh tra như: “Hoàn thiện pháp luật về tổ chức hoạt động
thanh tra và tiếp công dân của cấp huyện” của tác giả Phạm Thị Huệ ( 2023) Bài
viết được đăng tải trên Ấn phẩm Tạp chí Nghiên cứu Lập pháp số 09 (481), tháng
05/2023; "Tổ chức và hoạt động của thanh tra sở trong thực tiễn ở nước ta hiện
nay" của tác giả Nguyễn Tuấn An ( 2021) đăng trên tạp chí Dân chủ và Pháp luật
ngày 18/03/2021; "Xác định thẩm quyền của các cơ quan thanh tra nhà nước trong
hoạt động thanh tra - từ thực tiễn hoạt động của Thanh tra Bộ Nội vụ" của tác giả
Hoàng Quốc Tráng và Phạm Thị Thu Hiền ( 2024 ) đăng trên Tạp chí Tổ chức Nhà
nước ngày 27/02/2024;
Đánh giá các công trình nghiên cứu tổ chức và hoạt động của Thanh tra
Chính phủ, nhìn chung, số lượng đề tài nghiên cứu chuyên sâu về vấn đề trên chưa
nhiều song cũng có những quan điểm, ý kiến dựa trên nhiều yếu tố khác nhau, có
thể thấy như sau:
Thứ nhất, đối với các vấn đề lý luận về tổ chức và hoạt động. Trong các
nghiên cứu của các tác giả, hầu hết đều đưa ra những nhận định và phân tích liên
quan đến những vấn đề mang tính lý luận chung bao gồm: khái niệm, đặc điểm, vai
trò, cơ cấu tổ chức, nguyên tắc hoạt động,...và pháp luật các yếu tố đó. Tuy nhiên,
ở mỗi góc nhìn khác nhau lại đưa ra các quan điểm khác nhau với chủ thể khác
nhau. Song các công trình nghiên cứu đều chưa có sự nghiên cứu chuyên sâu và
làm rõ một cách riêng biệt đối với cơ quan Thanh tra Chính phủ nghĩa, mà chủ yếu
là tiếp cận tới một vấn đề riêng biệt trong các vấn đề cấu thành nên việc tổ chức và
4
hoạt động, thí dụ như: Nguyên tắc hoạt động, vai trò,… Dưới góc độ nghiên cứu lý
luận về quá trình tổ chức và hoạt động đối với các cơ quan nhà nước của các đề tài
chính là nguồn tham khảo giá trị để đề tài khóa luận học hỏi bởi các công trình đã
nghiên cứu tương đối cụ thể và công phu.
Thứ hai, tổng quát về nghiên cứu các vấn đề liên quan đến thực trạng về tổ
chức và hoạt động của Thanh tra Chính phủ. Nhìn chung, các công trình nghiên
cứu ở giai đoạn thực thi Luật Thanh tra 2010 trở về trước nên ít có tính mới. Luật
Thanh tra 2022 ra đời đánh dấu sự đổi mới về hệ thống các cơ quan thanh tra và
kèm theo nhiều quy định mới trong quá trình tổ chức thực hiện hoạt động thanh tra
song chưa xuất hiện các đề tài chuyên sâu mang tính đột phá nhằm định vị vị trí và
vai trò cơ quan Thanh tra Chính phủ nhằm xây dựng hình mẫu điển hình cải thiện
hệ thống cơ quan cấp dưới thông qua việc tổ chức và hoạt động. Bên cạnh đó, ở
một số công trình, phạm vi nghiên cứu hẹp, chỉ hướng đến các đối tượng cụ thể
nên chưa thể sử dụng nhằm đánh giá đối với cơ quan Thanh tra Chính phủ. Dựa
trên những đánh giá từ các công trình nghiên cứu, đề tài khóa luận có thể rút ra
những điểm đã được khắc phục và hoàn thiện trên cơ sở pháp luật thanh tra hiện
hành cũng như những vấn đề chưa được cải thiện để tiếp tục định hướng nghiên
cứu, làm cho đề tài có tính mới.
Thứ ba, xem xét các quan điểm, phương hướng, hoàn thiện tổ chức và hoạt
động Thanh tra Chính phủ. Mục tiêu cuối cùng của các công trình nghiên cứu là
đưa ra được quan điểm về các phương hướng, giải pháp nhằm nâng cao và hoàn
thiện pháp luật về tổ chức và hoạt động của cơ quan thanh tra Chính phủ. Hầu hết,
các công trình tập trung hoàn thiện pháp luật theo hướng tiếp cận vấn đề trong
phạm vi tương đối cụ thể, tập trung đưa ra các giải pháp nâng cao hiệu quả thực
hiện, khắc phục những khuyết điểm trong quy định pháp luật và các giải pháp đối
với đối tượng mang tính riêng biệt.
Khái quát lại, có nhiều công trình đã nghiên cứu về tổ chức và hoạt động và
trong mỗi công trình nghiên cứu đã có những ưu điểm cũng như vẫn còn những
khía cạnh chưa được đề cập song đây đều là nguồn tài liệu tham khảo có giá trị để
tác giả triển khai và học hỏi để thực hiện đề tài khóa luận.