Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu thiết lập một số chất chuẩn được chiết xuất từ dược liệu để góp phần hoàn thiện tiêu chuẩn chất lượng Hy thiêm và Vối Việt Nam

Luận án tập trung vào tầm quan trọng của dược liệu trong chăm sóc sức khỏe và xu hướng phát triển ngành dược liệu tại Việt Nam. Mặc dù dược liệu đóng vai trò thiết yếu, các tiêu chuẩn chất lượng hiện hành cho Hy thiêm và Vối trong Dược điển Việt Nam còn hạn chế, đặc biệt là thiếu các chất đánh dấu định tính và định lượng. Do đó, việc nghiên cứu thiết lập các chất chuẩn cho hai dược liệu này là cần thiết để nâng cao tiêu chuẩn chất lượng.

Luận án hướng đến các nhà khoa học, nghiên cứu viên, giảng viên và sinh viên trong lĩnh vực dược học, đặc biệt là chuyên ngành kiểm nghiệm thuốc, hóa dược và dược liệu. Đối tượng độc giả còn bao gồm các cán bộ làm công tác quản lý chất lượng dược phẩm, các cơ quan quản lý nhà nước về dược và các đơn vị sản xuất, kinh doanh dược liệu tại Việt Nam.

Luận án tiến sĩ này tập trung vào việc thiết lập các chất chuẩn cho hai dược liệu quan trọng của Việt Nam là Hy thiêm (Siegesbeckia orientalis) và Vối (Cleistocalyx operculatus), nhằm góp phần hoàn thiện tiêu chuẩn chất lượng của chúng trong Dược điển Việt Nam. Hiện tại, các chuyên luận về hai dược liệu này còn đơn giản, thiếu các chất đánh dấu đặc trưng. Nghiên cứu chỉ ra rằng Hy thiêm Việt Nam chứa ít kirenol nhưng giàu darutosid, một diterpenoid có tác dụng chống viêm và làm lành vết thương, trong khi CO1 là thành phần flavonoid chính trong Vối, có tác dụng chống viêm, bảo vệ gan và giảm hấp thu glucose. Mục tiêu chính của luận án bao gồm: chiết xuất và tinh chế darutosid từ Hy thiêm và CO1 từ Vối đạt độ tinh khiết cao (≥ 95%) và khối lượng đủ (≥ 2,0 gam) để làm nguyên liệu thiết lập chất chuẩn gốc; xây dựng quy trình thiết lập chất chuẩn gốc từ các nguyên liệu tinh chế này; và ứng dụng các chất chuẩn đã thiết lập để xây dựng quy trình xác định các chất này trong các mẫu dược liệu Hy thiêm và Vối thu hái tại Việt Nam. Những đóng góp mới của luận án là đã xây dựng thành công quy trình chiết xuất, phân lập và tinh chế darutosid và CO1 với hàm lượng trên 95% ở quy mô lớn; thiết lập được các chất chuẩn gốc darutosid và CO1 với độ ổn định được theo dõi trong thời gian dài; đồng thời xây dựng và thẩm định các quy trình định tính, định lượng đồng thời kirenol và darutosid trong Hy thiêm, cũng như CO1 trong Vối bằng phương pháp HPLC. Các phương pháp này sau đó đã được ứng dụng để kiểm nghiệm các mẫu dược liệu thu hái từ nhiều vùng khác nhau ở Việt Nam. Luận án cũng trình bày chi tiết về các phương pháp xác định độ tinh khiết và độ không đảm bảo đo của chất chuẩn theo các tiêu chuẩn quốc tế như ISO Guide 35.