Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Quản lý văn hóa: Quản lý di tích lịch sử văn hóa ở tỉnh Thái Bình

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:27

Thêm vào BST

Báo xấu

4
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án "Quản lý di tích lịch sử văn hóa ở tỉnh Thái Bình" được hoàn thành với mục tiêu nhằm đánh giá hiệu quả phối hợp giữa CBLQ trong hoạt động QLDT ở tỉnh Thái Bình; Đề xuất giải pháp góp phần nâng cao sự hiệu quả phối hợp giữa CBLQ trong hoạt động quản lý di tích lịch sử -văn hóa ở tỉnh Thái Bình trong thời gian tới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Quản lý văn hóa: Quản lý di tích lịch sử văn hóa ở tỉnh Thái Bình

BỘ VĂN HÓA, THỂ THAO VÀ DU LỊCH BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC VĂN HÓA HÀ NỘI ******** NGUYỄN TRI PHƯƠNG QUẢN LÝ DI TÍCH LỊCH SỬ-VĂN HÓA Ở TỈNH THÁI BÌNH Chuyên ngành: Quản lý văn hóa Mã số: 9229042 TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ VĂN HÓA HÀ NỘI, 2023 Công trình được hoàn thành tại: TRƯỜNG ĐẠI HỌC VĂN HÓA HÀ NỘI
BỘ VĂN HÓA, THỂ THAO VÀ DU LỊCH Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Trịnh Thị Minh Đức Phản biện 1: PGS.TS. Đặng Văn Bài Hội đồng Di sản văn hóa Quốc gia Phản biện 2: PGS.TS. Bùi Hoài Sơn Ủy ban Văn hóa-Giáo dục của Quốc hội Phản biện 3: TS. Nguyễn Minh Khang Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Luận án được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án tiến sỹ cấp Trường Tại Trường Đại học Văn hóa Hà Nội Số 418, đường La Thành, Đống Đa, Hà Nội Vào hồi: … giờ …, ngày … tháng … năm 2023 Có thể tìm hiểu luận án tại: - Thư viện Quốc gia Việt Nam - Thư viện trường Đại học Văn hóa Hà Nội
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Tính đến hết năm 2022 trên toàn tỉnh Thái Bình có tổng số 2969 di tích trong đó có 2 di tích được xếp hạng Quốc gia đặc,114 di tích xếp hạng cấp quốc gia, 550 di tích được xếp hạng cấp tỉnh còn lại là các di tích trong danh mục kiểm kê. Trong thời gian qua, hoạt động quản lý di tích lịch sử -văn hóa đóng vai trò tích cực trong việc bảo tồn và phát huy giá trị di tích. Hoạt động QLDT đã nhận được sự quan tâm của các cấp các ngành trong tỉnh, sự phối hợp giữa các bên liên quan chặt chẽ, kịp thời góp phần tạo cơ sở cho các di tích ở tỉnh Thái Bình được bảo tồn một cách khoa học. Tuy nhiên, công tác này vẫn còn gặp không ít khó khăn, vướng mắc: Nhiều di tích vẫn tiếp tục tình trạng xuống cấp do các nguyên nhân khác nhau trong khi đó nguồn kinh phí nhà nước còn hạn hẹp, chế độ cho người trông coi trực tiếp tại di tích chưa có quy định của tỉnh; tình trạng tự ý tu bổ, làm biến dạng di tích đã và đang xảy ra tại một số địa phương trong tỉnh. Bên cạnh đó, việc tuyên truyền, phổ biến chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của nhà nước; việc hưởng ứng tham gia bảo vệ, phát huy giá trị di tích trên các địa bàn của người dân còn hạn chế. Chính điều đó đã đặt ra vấn đề cần nâng cao hơn nữa hiệu quả phối hợp của CBLQ trong hoạt động QLDT. Xuất phát từ thực tiễn hiện nay, công tác quản lý bảo vệ và phát huy giá trị di tích lịch sử - văn hóa của tỉnh Thái Bình cần được tăng cường sự phối hợp giữa CBLQ trong hoạt động QLDT từ đó thực hiện được mục tiêu chung nâng cao hiệu quả hoạt động để đáp ứng nhu cầu hưởng thụ văn hóa ngày càng cao của nhân dân Trước thực trạng và sự cấp thiết của vấn đề nghiên cứu, trên cơ sở khoa học, thực tiễn, tiếp thu những công trình khoa học đi trước, nghiên cứu sinh lựa chọn đề tài “Quản lý di tích lịch sử-văn hóa ở tỉnh Thái Bình” làm nội dung nghiên cứu cho luận án của mình.
2 2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục đích nghiên cứu Mục đích của luận án là sử dụng lý thuyết các bên liên quan để khảo sát phân tích thực trạng phối hợp giữa CBLQ trong hoạt động QLDT ở tỉnh Thái Bình từ đó đề xuất giải pháp góp phần nâng cao sự phối hợp giữa CBLQ trong hoạt động quản lý di tích lịch sử - văn hóa ở tỉnh Thái Bình trong thời gian tới. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục đích nêu trên, luận án tập trung giải quyết những nhiệm vụ cụ thể như sau: - Tập hợp và phân tích các công trình nghiên cứu có liên quan đến đề tài luận án. Đánh giá tư liệu có thể kế thừa và tìm ra những nội dung vấn đề cần giải quyết trong luận án. - Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý di tích lịch sử - văn hóa. Nghiên cứu lựa chọn lý thuyết áp dụng đồng thời tiến hành xây dựng khung phân tích của luận án. - Khảo sát, phân tích thực trạng phối hợp giữa CBLQ trong công tác quản lý di tích lịch sử - văn hóa ở tỉnh Thái Bình. - Đánh giá hiệu quả phối hợp giữa CBLQ trong hoạt động QLDT ở tỉnh Thái Bình. - Đề xuất giải pháp góp phần nâng cao sự hiệu quả phối hợp giữa CBLQ trong hoạt động quản lý di tích lịch sử -văn hóa ở tỉnh Thái Bình trong thời gian tới. 3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Luận án khảo sát, phân tích thực trạng phối hợp giữa CBLQ trong hoạt động quản lý di tích lịch sử - văn hóa ở tỉnh Thái Bình.
3 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi thời gian: từ năm 2015 đến nay (Nghiên cứu qua 2 kỳ đại hội Đảng bộ tỉnh Thái Bình lần thứ XIX và lần thứ XX) - Phạm vi không gian nghiên cứu: NCS lựa chọn 3 địa bàn làm trường hợp nghiên cứu đó là: Thành phố Thái Bình, huyện Vũ Thư và huyện Hưng Hà của tỉnh Thái Bình. - Phạm vi nội dung: Luận án tập trung nghiên cứu tìm hiểu thực trạng phối hợp giữa CBLQ trong hoạt động QLDT ở tỉnh Thái Bình thông qua các nhiệm vụ cụ thể của từng bên liên quan. 4. Phương pháp nghiên cứu Để giải quyết những vấn đề mà nhiệm vụ nghiên cứu đặt ra, luận án sử dụng phương pháp cụ thể như sau: - Phương pháp nghiên cứu trường hợp - Phương pháp phân tích, tổng hợp, thống kê và phân loại. - Phương pháp tiếp cận liên ngành. - Phương pháp khảo sát điền dã tại các điểm di tích, các cơ quan quản lý di tích để thu thập thông tin, số liệu các báo cáo của tổ chức quản lý, các đề án, dự án thực hiện. - Phương pháp nghiên cứu xã hội học. - Phương pháp chuyên gia. - Phương pháp so sánh. 5. Câu hỏi và giả thuyết nghiên cứu 5.1. Câu hỏi nghiên cứu Thực hiện đề tài nghiên cứu “Quản lý di tích lịch sử - văn hóa ở tỉnh Thái Bình”, NCS đặt ra một số câu hỏi nghiên cứu như sau: 1. Các bên liên quan tham gia phối hợp trong hoạt động QLDT ở tỉnh Thái Bình? 2. Có những hình thức và nội dung phối hợp giữa CBLQ trong hoạt động QLDT ở tỉnh Thái Bình như thế nào?
4 3. Hiệu quả phối hợp giữa CBLQ trong hoạt động QLDT ở tỉnh Thái Bình như thế nào? 4. Cần có những giải pháp nào để nâng cao hiệu quả phối hợp giữa CBLQ trong hoạt động QLDT ở tỉnh Thái Bình? 5.2. Giả thuyết khoa học Xét từ khía cạnh quản lý di tích lịch sử -văn hóa, phối hợp giữa CBLQ là một phương thức, một hình thức, một quy trình kết hợp hoạt động của các cơ quan, tổ chức, cá nhân lại với nhau để bảo đảm cho các cơ quan, tổ chức, cá nhân này thực hiện được đầy đủ, hiệu quả các chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn được giao, nhằm đạt được các lợi ích chung. Nếu CBLQ trong hoạt động QLDT không phối hợp hiệu quả hoặc trong quá trình phối hợp giữa CBLQ có nhiều yếu tố cản trở sẻ ảnh hưởng tới mục tiêu của hoạt động QLDT. 6. Những đóng góp mới của luận án Về mặt khoa học: Luận án là công trình đầu tiên sử dụng lý thuyết các bên liên quan vào trường hợp quản lý di tích lịch sử-văn hóa ở tỉnh Thái Bình, xây dựng khung phân tích của luận án. Từ lý thuyết nghiên cứu đã xác định việc phối hợp giữa CBLQ trong hoạt động QLDT ở tỉnh Thái Bình. Luận án đã xây dựng những nội dung cơ bản về việc phối hợp giữa CBLQ trong hoạt động QLDT ở tỉnh Thái Bình. Về mặt thực tiễn: Đây là công trình nghiên cứu đầu tiên vận dụng lý thuyết các bên liên quan trong công tác quản lý di tích lịch sử- văn hóa trên địa bàn tỉnh Thái Bình, đặc biệt là công trình đầu tiên đề cập đến sự phối hợp của CBLQ trong hoạt động QLDT đồng thời tác giả luận án đã có những giải pháp để nâng cao hiệu quả phối hợp giữa CBLQ trong hoạt động QLDT ở tỉnh Thái Bình. Kết quả từ những nghiên cứu của luận án sẽ cung cấp cho các cấp, các nhà quản lý di tích trên địa bàn tỉnh Thái Bình một cách nhìn toàn diện về công tác quản lý của mình trong thời gian qua và xác định được những vấn đề đặt ra trong công tác quản lý quản lý di tích trên địa bàn tỉnh thời gian tới. 7. Bố cục luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, nội dung luận án được kết cấu thành 3 chương:
5 Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu, cơ sở lý luận về quản lý di tích lịch sử - văn hóa và tổng quan về di tích lịch sử - văn hóa trên địa bàn nghiên cứu. Chương 2: Thực trạng phối hợp giữa các bên liên quan trong hoạt động quản lý di tích lịch sử - văn hóa ở tỉnh Thái Bình. Chương 3: Giải pháp nâng cao hiệu quả phối hợp giữa các bên liên quan trong quản lý di tích lịch sử -văn hóa ở tỉnh Thái Bình. Chương 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DI TÍCH LỊCH SỬ -VĂN HÓA VÀ TỔNG QUAN VỀ DI TÍCH LỊCH SỬ -VĂN HÓA TRÊN ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu 1.1.1. Các công trình nghiên cứu viết về phối hợp giữa các bên liên quan trong hoạt động QLDT Trong thực tiễn QLDT, các bên liên quan cần phải phối hợp với nhau một cách chặt chẽ để thực hiện các hoạt động QLDT tuy nhiên có thể có những mâu thuẫn nảy sinh từ sự khác biệt văn hóa của họ hoặc vị trí của họ mà ảnh hưởng tới sự phối hợp giữa CBLQ trong hoạt động QLDT. Bàn về vấn đề phối hợp/hợp tác giữa CBLQ trong hoạt động QLDT chưa được các tác giả nghiên cứu một cách đầy đủ mà chỉ xem xét ở một số khía cạnh qua bài viết của các tác giả sau: Tác giả Aas, C. Ladkin và Fletcher, J trong bài Sự phối hợp giữa các bên liên quan và quản lý di sản; Tác giả Anna Góral trong bài: Di sản văn hóa là tài nguyên chung được chia sẻ- vai trò của sự hợp tác giữa các bên liên quan trong quản lý di sản văn hóa; Nghiên cứu của Brian Garrod, Alan Fyall với bài Quản lý du lịch di sản; Nghiên của của các tác giả Hampton, M.P (2005), John Carman và Marie Louise Stig Sonrensen (2009), Waayers và Newsome (2012), Komppula (2016), Jiang và Ritchie (2017), Saito và Ruhanen (2017), Manaf và cộng sự (2018), Wondirad và cộng sự (2020).. Vấn đề phối hợp giữa CBLQ trong hoạt động QLDT đã được các tác giả nước ngoài và các tác giả trong nước đề cập đến ở các góc độ khác
6 nhau thông qua nghiên cứu các trường hợp cụ thể ở các quốc gia. Các nghiên cứu nhấn mạnh vai trò, tầm quan trọng của sự hợp tác giữa CBLQ trong QLDT đồng thời có những công trình nghiên cứu đề cập đến những nhân tố thúc đẩy và cản trở sự hợp tác giữa CBLQ trong QLDT. 1.1.2. Các công trình nghiên cứu về quản lý di tích lịch sử-văn hóa Trong lĩnh vực quản lý di tích lịch sử -văn hóa thì vấn đề bảo tồn và phát huy giá trị di tích là 2 vấn đề được quan tâm nghiên cứu và bàn luận. Theo đó cách thức thực hành trong bảo tồn di tích, nguyên tắc bảo tồn, vai trò của bảo tồn di tích trong đời sống xã hội đương đại cũng như những kinh nghiệm, giải pháp bảo tồn di tích là vấn đề được quan tâm nghiên cứu theo đó có thể kể đến một số bài viết sau: Lưu Trần Tiêu trong bài Bảo tồn và phát huy di sản văn hóa Việt Nam; Mấy vấn đề chung về hoạt động tu bổ, phục hồi di tích lịch sử văn hóa; Tác giả Nguyễn Quốc Hùng trong bài Vai trò của di sản văn hóa trong sự phát triển ở nước ta hiện nay. Nguyễn Viết Cường trong Vấn đề nghiên cứu, áp dụng quy định quốc tế trong thực tiễn bảo vệ và phát huy giá trị di tích ở nước ta. Tác giả Đặng Văn Bài trong bài Vấn đề quản lý nhà nước trong lĩnh vực bảo tồn di sản văn hóa. Đề tài nghiên cứu khoa học cấp bộ Bảo vệ DSVH trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế tác giả Nguyễn Thế Hùng làm chủ nhiệm. Trong cuốn Quản lý văn hóa Việt Nam trong tiến trình đổi mới và hội nhập quốc tế của hai tác giả Phan Hồng Giang và Bùi Hoài Sơn (đồng chủ biên). Giáo trình Quản lý di sản văn hóa với phát triển du lịch do tác giả Lê Hồng Lý chủ biên.. Luận án tiến sĩ Quản lý di tích lịch sử văn hóa ở Bắc Ninh trong quá trình công nghiệp hóa – đô thị hóa của tác giả Trần Đức Nguyên lựa chọn địa bàn nghiên cứu ở tỉnh Bắc Ninh… 1.1.3. Các công trình nghiên cứu viết về di tích lịch sử -văn hóa ở Thái Bình Trước thế kỷ XX, những tư liệu về di tích lịch sử - văn hóa ở Thái Bình được ghi chép trong các bộ sử quốc gia như: Đại Việt sử ký toàn thư, Đại Nam nhất thống chí, Việt sử thông giám cương mục, Đại Việt thông sử, Minh đô sử, Kiến văn tiểu lục… Đến đầu thế kỷ XX, cuốn “Thái Bình phong vật chí” của tác giả Phạm Văn Thụ, cuốn “Tỉnh Thái Bình” của Dương Thiệu. Bên cạnh đó có các cuốn
7 sách viết riêng về từng huyện cũng đề cập đến cổ tích như: “Quỳnh Côi địa chí” của Ngô Vi Liễn, “Thụy Anh du ký” của Đặng Xuân Viện, “Hưng Nhân ký sự” của Nguyễn Văn Đào, “Tiên Hưng phủ chí” của Phạm Nguyễn Hợp, “Thái Bình dư địa chí ” …đều có ghi chép về di tích ở tỉnh Thái Bình. Giai đoạn từ sau năm 1945 đến năm 1975, những nghiên cứu, ghi chép về di tích lịch sử- văn hóa ở Thái Bình chưa được chú trọng nhiều một trong những lý do cụ thể là toàn dân dồn sức lực, lực lượng vào hai cuộc kháng chiến. Sau năm 1975, các bào viết về di tích lịch sử-văn hóa ở tỉnh Thái Bình được đề cập tới ở các hội thảo khoa học với chủ đề “Thái Bình với sự nghiệp thời Trần (1994); “Thân thế và sự nghiệp của Trần Thủ Độ” (2003). Hội thảo khoa học “Báo cáo kết quả khai quật khảo cổ học giai đoạn 3, Dự án Hành cung Lỗ Giang thời Trần thuộc xã Hồng Minh, huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình”; Hội thảo khoa học quốc tế “Hành cung Lỗ Giang, Hưng Hà, Thái Bình trong lịch sử nhà Trần”; Tác giả Bùi Đăng Việt với bài viết “Di tích lịch sử cách mạng ở Thái Bình”; Tác giả Nguyễn Thanh với “Lễ hội truyền thống ở Thái Bình”; Bùi Thị Hải Yến với bài viết “Đền Đồng Bằng – một di sản văn hóa nổi tiếng”. Bên cạnh đó, viết về khía cạnh giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học các di tích, các cụm di tích lịch sử -văn hóa ở Thái Bình còn được đề cập đến ở các luận văn, luận án trong đó có thể kể đến: Luận án của tác giả Đặng Hữu Tuyền “Chùa Keo và lịch sử kiến trúc nghệ thuật”; Luận án của tác giả Phạm Thị Thu Hương “Những ngôi chùa Tiền Phật hậu Thánh ở vùng châu thổ Bắc Bộ”; Luận án của tác giả Lê Thị Thu Hà “Thánh Không Lộ trong đời sống văn hóa của cư dân vùng duyên hải Bắc Bộ”. Luận án của tác giả Nguyễn Thị Thanh Mai “Lý Nam Đế trong đời sống văn hóa của cư dân vùng châu thổ Bắc Bộ”. 1.1.4 Các công trình nghiên cứu viết về quản lý di tích lịch sử - văn hóa ở Thái Bình Bàn về vấn đề quản lý di tích lịch sử văn hóa ở tỉnh Thái Bình được một số tác giả đề cập đến ở các khía cạnh khác nhau, có thể kể ra như sau: Tác giả Nguyễn Ngọc Phát với bài “Công tác quản lý di tích lịch sử- văn hóa ở Thái Bình”; Tác giả Bùi Đăng Việt với bài viết “Di tích lịch sử cách mạng ở Thái Bình”; Bài viết “Khảo cổ học Thái Bình- Những dự kiến bảo
8 vệ, nghiên cứu” của Vũ Đức Thơm; Tác giả Nguyễn Thanh có bài viết “Bảo tồn và phát huy di sản văn hóa ở Thái Bình”; Bàn luận về công tác quản lý di tích trên địa bàn tỉnh Thái Bình trong thời gian gần đây còn phải kể đến các công trình là luận văn thạc sỹ ngành quản lý văn hóa như: Đàm Thị Thu Thủy với đề tài “Quản lý di tích lịch sử - văn hóa trên địa bàn huyện Thái Thụy, tỉnh Thái Bình”; Vũ Mạnh Hùng với đề tài “Quản lý di tích lịch sử - văn hóa ở huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình” ; Lê Xuân Chiến với đề tài “Quản lý di tích lịch sử - văn hóa trên địa bàn huyện Tiền Hải, tỉnh Thái Bình”; Trần Toàn Thắng với đề tài “Quản lý di tích lịch sử -văn hóa trên địa bàn huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình”. 1.1.4. Đánh giá tổng quan về tài liệu Qua phần tổng quan về các tài liệu, các công trình nghiên cứu có liên quan đến nội dung luận án, NCS có một số nhận định bước đầu như sau: 1. Quản lý di sản văn hóa nói chung và quản lý di tích lịch sử - văn hóa nói riêng là vấn đề được nhiều nhà nghiên cứu, nhà quản lý quan tâm thể hiện qua các bài viết, các công trình nghiên cứu trên các phương diện lý luận và thực tiễn. 2. Các nghiên cứu về di tích lịch sử -văn hóa ở tỉnh Thái Bình đã được đề cập đến ở nhiều góc độ khác nhau: từ các bài viết trên tạp chí chuyên ngành; luận văn thạc sỹ, luận án tiến sỹ; các công trình nghiên cứu khoa học cấp Bộ, các cuộc hội thảo khoa học cấp trung ương, địa phương… Các nghiên cứu về di tích với ý nghĩa là các đối tượng của công tác quản lý phần nhiều mang tính giới thiệu tổng quát về nguồn gốc, hiện trạng của di tích, một số nghiên cứu chuyên sâu hơn sử dụng các phương pháp khảo sát, điền dã, miêu thuật và phân tích để làm sáng tỏ được giá trị của các di tích biểu hiện thông qua kiến trúc, di vật, cổ vật hay các lễ hội. Qua đó giúp cho người đọc thấy được sự phong phú, đa dạng và nhiều giá trị của hệ thống di tích lịch sử - văn hóa trên địa bàn tỉnh Thái Bình hiện nay. Một số nghiên cứu đã đề cập đến việc quản lý di tích với những nội dung như bảo tồn, tôn tạo, phát huy giá trị di tích. 3. Các nghiên cứu về quản lý di tích lịch sử - văn hóa ở Thái Bình của các tác giả đi trước còn bỏ ngỏ một số vấn đề sau: 1/Các bài viết bàn luận về quản lý di tích lịch sử - văn hóa trên địa bàn tỉnh Thái Bình chưa
9 nhiều đặc biệt là các bài viết đi sâu phân tích đánh giá cơ chế phối hợp giữa CBLQ trong quản lý di tích lịch sử - văn hóa trên địa bàn tỉnh Thái Bình. Các bài viết đã đề cập đến thực trạng công tác quản lý di tích mới đề cập đến phạm vi cấp huyện cụ thể như: huyện Hưng Hà, huyện Vũ Thư, huyện Tiền Hải, huyện Thái Thụy, Quỳnh Phụ; 2/ Chưa có một công trình nào trước đây nghiên cứu đầy đủ và đề xuất khung nghiên cứu lý thuyết về phối hợp giữa CBLQ trong hoạt động QLDT; 3/ Chưa có công trình nào đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả phối hợp giữa CBLQ trong hoạt động QLDT ở tỉnh Thái Bình. 4. Những vấn đề mà các nghiên cứu đi trước chưa tiếp cận, còn bỏ ngỏ sẽ là khoảng trống nhất định mà luận án sẽ tiếp tục tìm hiểu, nghiên cứu. Đối với nghiên cứu của các học giả đi trước sẽ là nguồn tư liệu quan trọng, có nhiều ý nghĩa, giá trị để tác giả luận án tham khảo, kế thừa nhằm phục vụ cho mục đích nghiên cứu của mình. Từ khoảng trống nghiên cứu này, cơ sở lý thuyết được hình thành và trình bày cụ thể ở các nội dung tiếp theo. 1.2. Cơ sở lý luận của đề tài luận án 1.2.1. Một số khái niệm * Di sản văn hoá * Di tích lịch sử-văn hóa Di tích LS - VH là những công trình xây dựng, địa điểm và các di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia thuộc công trình, địa điểm đó có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học. * Quản lý Quản lý là tác động có ý thức, bằng quyền lực, theo quy trình của các chủ thể quản lý (các bên liên quan) tới đối tượng quản lý để phối hợp các nguồn lực nhằm thực hiện mục tiêu của tổ chức trong điều kiện môi trường biến đổi. * Quản lí di tích lịch sử văn hóa Quản lý di tích lịch sử - văn hóa là sự tác động của các chủ thể quản lý trong đó bao gồm các bên liên quan chủ yếu là Nhà nước và cộng đồng nhằm hướng tới một kỳ vọng hoặc mục tiêu chung là thực hiện việc chăm sóc một cách có hệ thống để bảo vệ, bảo tồn và phát huy giá trị di tích lịch sử-văn hóa phục vụ cho các thế hệ hiện tại và tương lai.
10 * Cộng đồng * Các bên liên quan Các bên liên quan trong hoạt động quản lý di tích là những cơ quan, tổ chức, cá nhân, cộng đồng cùng tham gia phối hợp vào hoạt động quản lý di tích nhằm đạt được mục tiêu nhất định góp phần gìn giữ và phát huy giá trị của di tích * Phối hợp giữa các bên liên quan Phối hợp giữa các bên liên quan là sự kết hợp, gắn kết hoạt động của hai hay nhiều chủ thể (nhà nước và cộng đồng) để hỗ trợ nhau trong việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ được phân công cho một chủ thể nhằm đạt được mục tiêu chung và mang lại lợi ích cho các bên liên quan 1.2.2. Lý thuyết các bên liên quan 1.2.2.1. Nguồn gốc và sự phát triển của lý thuyết Các bên liên quan Lý thuyết các bên liên quan bắt nguồn từ những năm khoảng 1960 1.2.2.2. Nội dung và quan điểm về lý thuyết Các bên liên quan Lý thuyết các bên liên quan là lý thuyết về quản lý tổ chức, đạo đức trong quản lý và về mối quan hệ của các bên trong hoạt động quản trị. Các bên liên quan là những thành phần quan trọng của bất kỳ dự án nào và việc quản lý họ tham gia vào các dự án đó một các hiệu quả nhất là điều cần thiết để giúp các dự án thành công tốt đẹp 1.2.2.3. Quản lý di tích từ lý thuyết các bên liên quan Quản lý di tích lịch sử - văn hóa từ việc ứng dụng lý thuyết các bên liên quan đã được các học giả trong và ngoài nước đề cập đến ở các khía cạnh khác nhau tuy nhiên chưa có công trình nào nghiên cứu chuyên sâu về thực trạng phối hợp giữa CBLQ trọng hoạt động QLDT 1.2.2.4. Vận dụng lý thuyết Các bên liên quan trong QLDT ở tỉnh Thái Bình Để đảm bảo nghiên cứu mang tính toàn diện lý thuyết các bên liên quan được áp dụng trong nghiên cứu của luận án này để: 1/Xác định các bên liên quan và vai trò của phối hợp giữa CBLQ trong hoạt động quản lý di tích. Xác định các bên liên quan, trách nhiệm và sự tham gia phối hợp của họ là bước cơ bản xác định những nội dung hoạt động quản lý có được thực hiện hiệu quả hay không.
11 2/ Xác định nội dung phối hợp, hình thức phối hợp và cách thức phối hợp giữa các bên liên quan trong hoạt động QLDT ở tỉnh Thái Bình. Đồng thời trên cơ sở đó đánh giá hiệu quả của sự phối hợp giữa CBLQ trong hoạt động QLDT ở Thái Bình. 3/ Xác định và giải thích các nhân tố thúc đẩy cũng như các nhân tố cản trở sự phối hợp giữa CBLQ trong hoạt động QLDT ở Thái Bình. 1.2.3. Xác định các bên liên quan phối hợp trong hoạt động quản lý di tích ở Thái Bình NCS nhận thấy có nhiều bên tham gia vào hoạt động QLDT ở tỉnh Thái Bình nhưng có thể khoanh vùng vào 2 chủ thể chính là Nhà nước và Cộng đồng. Các bên liên quan thuộc khu vực Nhà nước bao gồm: Chính phủ, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, chính quyền địa phương (cấp tỉnh, cấp huyện) bao gồm: UBND tỉnh Thái Bình, Sở VH, TT & DL Thái Bình, Bảo tàng tỉnh Thái Bình, Phòng Nghiệp vụ văn hóa; UBND các huyện, Phòng Văn hóa thông tin huyện, UBND xã, thị trấn, Ban văn hóa xã hội, Ban quản lý di tích và các Sở ngành liên quan, các phòng ban liên quan ở mỗi cấp hành chính. Các bên thuộc khu vực nhà nước có thẩm quyền và quyền lực để lập kế hoạch, quản lý và thực hiện các nội dung quản lý di tích trên địa bàn tỉnh. Các bên liên quan tại khu vực cộng đồng bao gồm: Cộng đồng địa phương, các vị quản thủ di tích (thủ từ, các vị sư trụ trì, những người trông coi di tích), doanh nghiệp, khách tham quan, nhà nghiên cứu. Các bên liên quan thuộc khu vực cộng đồng thể hiện vai trò khác nhau ở mỗi đối tượng cụ thể do đó việc tham gia phối hợp trong hoạt động QLDT ở tỉnh Thái Bình đối với từng đối tượng này cũng có sự khác nhau. 1.2.4. Đề xuất khung phân tích của luận án Tiếp cận lý thuyết các bên liên quan để xác định được sự phối hợp giữa CBLQ trong hoạt động QLDT ở tỉnh Thái Bình. Ứng dụng lý thuyết giúp xác định được bản chất phối hợp giữa CBLQ thông qua việc thực hiện các nội dung quản lý di tích. Vì vậy nghiên cứu này xem xét vấn đề các bên liên quan đã phối hợp với nhau như thế nào để thực hiện các nhiệm vụ QLDT, cách thức phối hợp, hình thức phối hợp đã hiệu quả hay chưa.
12 Sơ đồ: Đề xuất khung phân tích của luận án Nguồn: NCS thực hiện tháng 4 năm 2023 Từ việc xác định các bên liên quan tham gia phối hợp thực hiện các nhiệm vụ quản lý di tích ở tỉnh Thái Bình được cụ thể hóa như sau: (1) CBLQ phối hợp trong nhiệm vụ ban hành và tổ chức thực hiện các văn bản quy phạm pháp luật về DTLS-VH. (2) CBLQ phối hợp trong nhiệm vụ xây dựng và chỉ đạo thực hiện quy hoạch, kế hoạch bảo vệ và phát huy giá trị DTLS-VH. (3) CBLQ phối hợp trong nhiệm vụ tổ chức thực hiện các hoạt động bảo vệ và phát huy giá trị DTLS-VH. (4) CBLQ phối hợp đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ về bảo tồn DTLS-VH. (5) CBLQ phối hợp trong nhiệm vụ huy động nguồn lực bảo vệ và phát huy giá trị di tích lịch sử - văn hóa. (6) CBLQ phối hợp thanh tra, kiểm tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và xử lý vi phạm pháp luật về DTLS-VH.
13 1.2.5. Xây dựng tiêu chí đánh giá hiệu quả phối hợp giữa các bên liên quan trong các hoạt động quản lý di tích lịch sử-văn hóa ở tỉnh Thái Bình 1.3. Tổng quan về hệ thống di tích lịch sử - văn hóa ở Thái Bình 1.3.1. Khái quát về tỉnh Thái Bình Thái Bình là một vùng đất giàu truyền thống lịch sử, văn hóa với nhiều tiềm năng để phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội. 1.3.2. Hệ thống di tích lịch sử -văn hóa tỉnh Thái Bình 1.3.2.1. Số lượng di tích lịch sử - văn hóa Theo danh mục đã được công bố, hiện nay trên địa bàn tỉnh Thái Bình có 2969 di tích. Trong đó có 2 di tích quốc gia đặc biệt, 114 di tích quốc gia, 550 di tích cấp tỉnh, còn lại các di tích trong danh mục kiểm kê. 1.3.2.2. Các loại hình di tích lịch sử -văn hóa Các di tích thuộc một trong 3 loại hình như sau: Di tích khảo cổ; Di tích lịch sử; Di tích kiến trúc nghệ thuật. 1.3.2.3. Hiện trạng và tình trạng kỹ thuật của các di tích lịch sử -văn hóa. Di tích đang tồn tại ở các hiện trạng khác nhau như: Di tích còn nguyên vẹn; Di tích đổ nát một phần; Di tích chỉ còn lại phế tích. 1.4. Bối cảnh chung của địa bàn nghiên cứu trường hợp 1.4.1. Địa bàn huyện Vũ Thư Là địa bàn thuần nông, trên địa bàn huyện Vũ Thư có 1 di tích quốc gia đặc biệt là khu di tích chùa Keo 1.4.2. Địa bàn huyện Hưng Hà Huyện Hưng Hà đang phát triển nhiều làng nghề thủ công truyền thống, hiện nay trên địa bàn có 1 di tích quốc gia đặc biệt là khu di tích đền thờ và lăng mộ các vị vua nhà Trần. 1.4.3. Địa bàn thành phố Thái Bình Thành phố Thái Bình có tốc độ phát triển cao, dân cư từ nhiều nơi về đây tập trung sinh sống. Tiểu kết Quản lý di sản văn hóa nói chung, quản lý di tích lịch sử - văn hóa nói riêng đã được các học giả, các nhà nghiên cứu đề cập đến trong các công trình nghiên cứu, việc tổng hợp các nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án và cơ sở lý thuyết là những nền tảng quan trọng để triển khai nghiên cứu. Đối tượng nghiên cứu của luận án bàn đến sự phối hợp giữa CBLQ
14 trong hoạt động quản lý di tích lịch sử - văn hóa ở tỉnh Thái Bình. Do vậy ở chương 1, tác giả đã tập trung vào 03 nhóm vấn đề mang tính lý luận: 1/Tổng quan tình hình nghiên cứu; 2/ cơ sở lý luận của đề tài luận án; 3/ tổng quan về hệ thống di tích lịch sử - văn hóa ở tỉnh Thái Bình. Từ việc tổng quan tình hình nghiên cứu, luận án đã tập trung khái quát, hệ thống hóa các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án và cơ sở lý luận chung nhất. Trên cơ sở đó bước đầu đưa ra những nhận định khoa học về những đóng góp cũng như những khoảng trống của các công trình nghiên cứu đi trước. Trên cơ sở tiếp thu, kế thừa kết quả các công trình nghiên cứu đi trước và trên cơ sở nghiên cứu thực trạng phối hợp giữa CBLQ trong hoạt động QLDT ở Thái Bình. Trong chương này, NCS cũng đã xác định được các nội dung của lý thuyết Các bên liên quan và làm rõ nội dung của lý thuyết từ đó áp dụng vào việc xây dựng khung phân tích của đề tài luận án. Xác định được các bên liên quan tham gia phối hợp trong hoạt động QLDT ở tỉnh Thái Bình. Đây cũng là một trong những nghiên cứu quan trọng, bước đầu nhận diện đối tượng nghiên cứu làm cơ sở để triển khai nội dung tiếp theo trong nghiên cứu thực trạng phối hợp giữa CBLQ trong hoạt động QLDT tại Thái Bình ở chương 2 của luận án. Chương 2 THỰC TRẠNG PHỐI HỢP GIỮA CÁC BÊN LIÊN QUAN TRONG HOẠT ĐỘNG QUẢN LÝ DI TÍCH LỊCH SỬ - VĂN HÓA Ở TỈNH THÁI BÌNH 2.1. Các chủ thể quản lý và vấn đề phối hợp giữa các bên liên quan trong hoạt động quản lý di tích. 2.1.1. Chủ thể quản lý di tích 2.1.1.1. Chủ thể quản lý nhà nước * Chính phủ; Cấp Bộ; Cấp tỉnh; Cấp Sở; Cấp huyện; Cấp xã * Chủ thể quản lý trực tiếp * Chủ thể phối hợp quản lý 2.1.1.2. Chủ thể cộng đồng - Cộng đồng người dân địa phương - Các cơ quan nghiên cứu - Các tổ chức, doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ và các hoạt động kinh doanh khác tại di tích
15 - Các vị quản thủ di tích (sư trụ trì, thủ từ, người trông coi di tích…) 2.1.2. Vấn đề phối hợp giữa các bên liên quan trong hoạt động quản lý di tích 2.1.2.1. Tính tất yếu của phối hợp Phối hợp là một mặt của quá trình quản lý đối với bất kỳ một tổ chức nào. Phối hợp chính là nhân tố gắn kết các yếu tố cấu thành, các quy trình hoạt động của cơ quan quản lý di tích. 2.1.2.2. Các biểu hiện trong phối hợp giữa CBLQ trong hoạt động QLDT - Phối hợp trong cơ quan quản lý di tích được thực hiện ở nhiều cấp độ. -Phối hợp là một trong những nội dung và là công cụ của công tác chỉ đạo, điều hành của thủ trưởng cơ quan quản lý di tích. - Phối hợp bên trong cơ quan quản lý di tích được thực hiện trên cơ sở các quy định của quy chế làm việc và mệnh lệnh của thủ trưởng cơ quan - Phạm vi phối hợp không vượt quá chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của từng bên tham gia. - Phối hợp bên trong cơ quan quản lý di tích có sự kết hợp chặt chẽ các hình thức, phương pháp phối hợp với nhau 2.1.2.3. Vai trò của phối hợp giữa CBLQ trong hoạt động QLDT -Gắn chức năng, nhiệm vụ của các cơ cấu của một cơ quan quản lý di tích thành một chỉnh thể thống nhất. - Phát huy các nguồn lực để tập trung và xử lý có hiệu quả những vấn đề khó khăn. - Là công cụ quan trọng trong công tác quản lý, điều hành của thủ trưởng cơ quan quản lý di tích. - Là công cụ thực hiện dân chủ trong hoạt động nội bộ của cơ quan quản lý di tích. - Huy động sức mạnh của cộng đồng tham gia vào các hoạt động quản lý di tích như: cung cấp thông tin, kiểm tra, giám sát, phát hiện sai phạm…tại các địa phương nơi có di tích 2.1.2.4. Các dạng và cách thức phối hợp giữa CBLQ trong hoạt động QLDT - Phối hợp tự nguyện - Phối hợp bắt buộc
16 2.2. Thực trạng phối hợp giữa các bên liên quan trong hoạt động quản lý di tích 2.2.1. Phối hợp trong nhiệm vụ ban hành và tổ chức thực hiện các văn bản quy phạm pháp luật về di tích lịch sử - văn hóa 2.2.1.1. Phối hợp trong nhiệm vụ xây dựng, ban hành văn bản. Việc phối hợp giữa CBLQ trong hoạt động tham mưu ban hành văn bản quy phạm pháp luật đã được triển khai từ phía cơ quan nhà nước và có sự phối hợp với cộng đồng địa phương 2.2.1.2. Phối hợp trong việc thực hiện các văn bản Việc phối hợp giữa các bên liên quan trong nhiệm vụ thực hiện các văn bản được các bên liên quan phối hợp triển khai thường xuyên, liên tục mỗi khi có văn bản mới đều được các cấp quản lý di tích triển khai và tuyên truyền phổ biến trong cộng đồng. 2.2.2. Phối hợp trong nhiệm vụ xây dựng và thực hiện quy hoạch, kế hoạch bảo vệ và phát huy giá trị di tích lịch sử - văn hóa 2.2.2.1. Phối hợp xây dựng quy hoạch bảo tồn và phát huy giá trị di tích lịch sử - văn hóa Việc lập quy hoạch có sự tham gia phối hợp chặt chẽ của các bên liên quan góp phần đạt được các mục tiêu đặt ra trong công tác lập quy hoạch. Trong quá trình thực hiện lập quy hoạch, các cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành đầy đủ các bước và đặc biệt có sự tham gia đóng góp ý kiến của các chuyên gia, các nhà nghiên cứu và cộng đồng cư dân - những người chịu tác động chính của kết quả quy hoạch. 2.2.2.2. Phối hợp xây dựng và triển khai kế hoạch bảo vệ và phát huy giá trị di tích lịch sử - văn hóa. Việc phối hợp trong nhiệm vụ xây dựng kế hoạch bảo vệ và phát huy giá trị di tích lịch sử - văn hóa trong thời gian qua được quan tâm trên các phương diện từ lập kế hoạch kiểm kê, hoàn thiện hồ sơ khoa học di tích, nghiên cứu đánh giá tình trạng kỹ thuật tại di tích, hướng dẫn các thủ tục lập dự án tu bổ di tích đã góp phần quan trọng trong công tác quản lý di tích trên địa bàn tỉnh Thái Bình.
17 2.2.3. Phối hợp trong nhiệm vụ tổ chức chỉ đạo và thực hiện các hoạt động chuyên môn 2.2.3.1. Phối hợp trong hoạt động kiểm kê di tích lịch sử - văn hóa Vấn đề phối hợp giữa CBLQ trong thực hiện nhiệm vụ kiểm kê di tích trong thời gian qua đã được thực hiện bài bản, có kế hoạch phối hợp giữa các cơ quan nhà nước và cộng đồng, tuy nhiên một khó khăn chung ảnh hưởng tới việc phối hợp thực hiện công việc này là đội ngũ nhân sự tại các phòng VHTT và đội ngũ cán bộ cấp xã còn mỏng nên khó khăn trong quá trình phối hợp thực hiện nhiệm vụ. 2.2.3.2. Phối hợp trong hoạt động xây dựng hồ sơ khoa học đề nghị xếp hạng di tích và đón nhận bằng xếp hạng Việc xếp hạng các di tích trên địa bàn tỉnh trong thời gian qua đã tạo hành lang pháp lý quan trọng trong việc bảo tồn các di tích lịch sử - văn hóa. Tuy nhiên do đặc thù của mỗi di tích, mỗi địa phương và giá trị tâm linh, những ý nghĩ và hạn chế về mặt nhận thức đã tạo nên sự khó khăn trong việc phối hợp trong công tác xếp hạng. 2.2.3.3. Phối hợp thực hiện kiểm kê, di vật, cổ vật Việc tham gia phối hợp giữa các bên liên quan trong thực hiện nhiệm vụ kiểm kê di vật, cổ vật có vai trò quan trọng, tuy nhiên qua nghiên cứu thực tiễn trên các địa bàn nghiên cứu thì việc thực hiện công việc này ở phía các cơ quan nhà nước được tiến hành trong giai đoạn lập hồ sơ xếp hạng di tích, sau khi xếp hạng các di tích không được phía cơ quan quản lý nhà nước quan tâm thường xuyên. 2.2.3.4. Phối hợp thực hiện nhiệm vụ bảo quản, tu bổ, tôn tạo di tích lịch sử - văn hóa. Đối với việc quản lý các hoạt động tu bổ, tôn tạo di tích có thể nhận thấy vai trò rất lớn của cơ quan Nhà nước và cộng đồng trong việc thực hiện các dự án tu bổ, tôn tạo di tích. Cơ quan quản lý có trách nhiệm đảm bảo cho các dự án được thực thi theo đúng các quy định của các văn bản quy phạm pháp luật hiện hành. Bên cạnh đó, sự phối hợp tham gia của cộng đồng cũng đóng góp tích cực vào dự án góp phần đảm bảo hiệu quả cho mục tiêu gìn giữ bền vững di tích lịch sử, văn hóa.
18 2.2.3.5. Phối hợp thực hiện phát huy giá trị di tích lịch sử - văn hóa Việc phát huy giá trị di tích đã được quan tâm tuy nhiên do hạn chế về nguồn lực, đặc biệt là nguồn lực tài chính nên việc phát huy giá trị di tích chưa thực sự đa dạng về các hoạt động 2.2.4. Phối hợp thực hiện huy động các nguồn lực bảo tồn di tích * Nguồn kinh phí từ ngân sách nhà nước * Nguồn kinh phí xã hội hóa * Nguồn thu từ hoạt động phát huy giá trị di tích * Các hình thức phối hợp sử dụng nguồn lực bảo tồn di tích. 2.2.5. Phối hợp thực hiện đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ quản lý di tích lịch sử - văn hóa Việc đào tạo đội ngũ cán bộ quản lý di tích cho thấy sự tham gia phối hợp của các bên liên quan tuy nhiên vẫn còn những vấn đề đặt ra như các lớp đào tạo bồi dưỡng chưa được diễn ra thường xuyên, có những địa phương chưa tổ chức tập huấn, đào tạo cho cán bộ bởi nguyên nhân do thiếu nhân lực hoặc kinh phí thực hiện nhiệm vụ. 2.2.6. Phối hợp thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm về di tích lịch sử - văn hóa Các cơ quan quản lý đã thường xuyên tổ chức thanh tra, kiểm tra, xử lý các vi phạm về di tích lịch sử văn hóa. Việc phối hợp giữa các bên liên quan góp phần phát hiện, ngăn ngừa và xử lý các vấn đề sai phạm về di tích góp phần thực hiện tốt công tác quản lý di tích. 2.3. Đánh giá hiệu quả phối hợp giữa các bên liên quan trong hoạt động quản lý di tích 2.3.1. Ưu điểm Một là, việc tham gia phối hợp giữa các bên liên quan trong việc tham mưu ban hành các văn bản quản lý nhà nước trong lĩnh vực quản lý di tích, lễ hội đảm bảo kịp thời góp phần thực hiện các hoạt động chuyên môn nghiệp vụ như kiểm kê, xếp hạng di tích, kiểm kê cổ vật, bảo quản tu bổ, tôn tạo di tích, phát huy giá trị di tích. Hai là, việc thành lập các tổ chức bộ máy thực hiện chức năng, nhiệm vụ quản lý di tích đã góp phần phát huy sự phối hợp và vai trò của các bên liên quan trong công tác quản lý di tích trên địa bàn tỉnh Thái Bình.