Tóm tắt Luận án tiến sĩ Triết học: Giá trị đạo đức truyền thống với việc xây dựng nhân cách thanh niên Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay

Chia sẻ: Phong Tỉ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:27

Thêm vào BST

Báo xấu

44
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án được nghiên cứu với mục tiêu nhằm làm rõ vai trò của giá trị đạo đức truyền thống và thực trạng vai trò của nó trong việc xây dựng nhân cách thanh niên, từ đó đề xuất phương hướng và giải pháp chủ yếu nhằm phát huy vai trò giá trị đạo đức truyền thống đối với việc xây dựng nhân cách thanh niên Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt Luận án tiến sĩ Triết học: Giá trị đạo đức truyền thống với việc xây dựng nhân cách thanh niên Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay

HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH NGUYỄN THỊ MINH HẠNH GI¸ TRÞ §¹O §øC TRUYÒN THèNG VíI VIÖC X¢Y DùNG NH¢N C¸CH THANH NI£N VIÖT NAM TRONG BèI C¶NH TOµN CÇU HãA HIÖN NAY TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ CHUYÊN NGÀNH: CHỦ NGHĨA DUY VẬT BIỆN CHỨNG VÀ CHỦ NGHĨA DUY VẬT LỊCH SỬ Mã số: 62 22 03 02 HÀ NỘI - 2018
Công trình được hoàn thành tại Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. NGUYỄN THẾ KIỆT 2. TS. TRẦN SỸ DƯƠNG Phản biện 1: Phản biện 2: Phản biện 3: Luận án được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp Học viện họp tại Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh Vào hồi giờ ngày tháng năm 2018 Có thể tìm hiểu luận án tại Thư viện Quốc gia và Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Ở bất kỳ giai đoạn lịch sử nào, thanh niên luôn là gương mặt thể hiện sức sống của dân tộc, của văn hóa dân tộc và nhân loại. Đây là lứa tuổi nhiều hoài bão và khát vọng, là nguồn lực nội sinh của đất nước, có tiềm năng to lớn hứa hẹn những đóng góp quý giá vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Thanh niên còn được nhìn nhận là một lực lượng xã hội đang trưởng thành, phát triển cả về thể lực và trí lực, là những chủ nhân tương lai của nước nhà. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng khẳng định: Một năm khởi đầu từ mùa xuân. Một đời khởi đầu từ tuổi trẻ. Tuổi trẻ là mùa xuân của xã hội. Theo Người, đối với sự tồn vong, thịnh suy của một đất nước, thanh niên càng tỏ rõ vị trí to lớn của mình: Nước nhà thịnh hay suy, yếu hay mạnh một phần là do các thanh niên. Thanh niên đang và sẽ là lực lượng chủ yếu của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Điều này được thể hiện ở khả năng nhạy cảm với các vấn đề chính trị - xã hội, khả năng tiếp thu tri thức, tiếp thu cái mới trên các lĩnh vực khoa học, công nghệ, văn hóa, xã hội...Ở nước ta hiện nay, quá trình đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong bối cảnh của xu thế toàn cầu hóa đang diễn ra hết sức nhanh chóng và mạnh mẽ đã đem lại những hiệu quả to lớn cả về kinh tế cũng như mọi mặt của đời sống xã hội. Những thay đổi tích cực ấy đã tạo một luồng sinh lực mới vào bầu nhiệt huyết của thanh niên. Với những thay đổi trong đời sống kinh tế, văn hóa tinh thần theo hướng ngày càng tốt đẹp hơn, lực lượng thanh niên Việt Nam tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng, thấy rõ sự đúng đắn trong đường lối đổi mới đất nước. Điều đó góp phần hình thành lớp thanh niên có niềm tin, có lý tưởng và đạo đức, lối sống trong sáng, lành mạnh, tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình phát huy các giá trị đạo đức truyền thống trong xây dựng nhân cách thanh niên. Toàn cầu hóa đang trở thành xu thế tất yếu cho mọi quốc gia trong đó có Việt Nam khi muốn hội nhập và phát triển. Với những "luật chơi" sòng phẳng, toàn cầu hóa đang đặt ra bài toán về sự được - mất. Cơ hội rất lớn, cái được rất nhiều, đó là sự tiếp cận và tranh thủ nguồn vốn, thành tựu khoa học, công nghệ từ những nền kinh tế phát triển; sự giao lưu những giá trị văn minh nhân loại…Tuy nhiên cũng cần tỉnh táo để nhận thức rằng, toàn cầu hóa không phải là cây gậy thần biến không thành có. Ngược lại, bên cạnh những lợi ích mà toàn cầu hóa đem lại, chúng ta đang đứng trước khá nhiều nguy cơ: sự phụ thuộc về kinh tế, sự lai căng văn hóa, mất
2 bản sắc dân tộc…Trong đó không thể không kể đến nguy cơ về sự mất gốc, quay lưng với truyền thống đạo đức tốt đẹp của dân tộc. Trong điều kiện đó, sự ảnh hưởng của văn hóa, lối sống, đạo đức nước ngoài, đặc biệt là phương Tây đối với thế hệ thanh niên là tương đối rõ ràng. Bên cạnh những mặt tích cực, thì một bộ phận thanh niên có ý thức phấn đấu chưa cao, thờ ơ với các vấn đề chính trị - xã hội, phai nhạt lý tưởng cách mạng, không xác định được mục tiêu, lý tưởng cuộc sống, có biểu hiện suy thoái về đạo đức, lối sống, mắc tệ nạn xã hội, vi phạm pháp luật. Mặt khác do cuộc đấu tranh ý thức hệ cũng đang diễn ra gay go và quyết liệt, khi các thế lực thù địch trong và ngoài nước tìm mọi cách tấn công chúng ta toàn diện đặc biệt trong lĩnh vực chính trị, văn hóa, lối sống trước hết là đối với thế hệ trẻ nhằm phá hoại công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta. Những sản phẩm phi văn hóa, đồi trụy, phi nhân tính tràn ngập vào nước ta làm tha hóa, biến chất một bộ phận thanh niên. Sự sa sút về thế giới quan, nhân sinh quan, phẩm chất đạo đức ngày càng có chiều hướng gia tăng đã gây ra nỗi lo chung của toàn xã hội. Từ đây đặt ra hàng loạt vấn đề đối với thanh niên. Làm thế nào để thanh niên Việt Nam đáp ứng được yêu cầu hết sức nặng nề nhưng vẻ vang mà đất nước đang đặt lên vai họ, làm thế nào để xây dựng được thế hệ thanh niên phát triển toàn diện, hiện đại vừa có đức vừa có tài, nhân cách phong phú trong bối cảnh toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế hiện nay. Cần chú ý là, phát huy vai trò giá trị đạo đức truyền thống đối với việc xây dựng nhân cách thanh niên trong bối cảnh toàn cầu hóa không chỉ xuất phát từ tình hình suy thoái đạo đức lối sống của một bộ phận thanh niên mà còn vì định hướng phát triển lâu dài trong tương lai với tầm nhìn và hành động chiến lược. Phát triển kinh tế và hiện đại hóa xã hội cần đến sức mạnh của kinh tế, nhưng xét đến cùng, kinh tế không có mục đích tự thân. Không xây dựng được nền tảng tinh thần, đời sống tinh thần lành mạnh, xã hội không thể phát triển bền vững, thanh niên không thể lập thân lập nghiệp một cách lành mạnh và tìm thấy triển vọng tốt đẹp trong cuộc sống. Đây thực sự là vấn đề nóng hổi đặt ra trong quá trình xây dựng nhân cách cho thanh niên Việt Nam hiện nay. Đại hội XI của Đảng Cộng sản Việt Nam nhấn mạnh: "Chú trọng xây dựng nhân cách con người Việt Nam về lý tưởng, trí tuệ, đạo đức, lối sống, thể chất, lòng tự tôn dân tộc, trách nhiệm xã hội, ý thức chấp hành pháp luật, nhất là trong thế hệ trẻ". Ở đây, việc phát huy vai trò giá trị đạo đức truyền thống dân tộc để xây dựng nhân cách cho thanh niên được coi là
3 một trong những nhiệm vụ quan trọng hàng đầu trong sự nghiệp "trồng người" ở nước ta hiện nay. Để góp phần làm rõ những nội dung trên, tôi lựa chọn vấn đề "Giá trị đạo đức truyền thống với việc xây dựng nhân cách thanh niên Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay" làm đề tài nghiên cứu của mình. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục đích nghiên cứu Làm rõ vai trò của giá trị đạo đức truyền thống và thực trạng vai trò của nó trong việc xây dựng nhân cách thanh niên, từ đó đề xuất phương hướng và giải pháp chủ yếu nhằm phát huy vai trò giá trị đạo đức truyền thống đối với việc xây dựng nhân cách thanh niên Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Với mục đích trên, luận án có các nhiệm vụ cơ bản sau: - Tổng quan các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài. - Làm rõ khái niệm nhân cách thanh niên; Nội dung, phương thức xây dựng nhân cách thanh niên Việt Nam hiện nay. Phân tích làm rõ vai trò của giá trị đạo đức truyền thống đối với việc xây dựng nhân cách thanh niên trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay. - Phân tích tác động của toàn cầu hóa đến vai trò giá trị đạo đức truyền thống trong xây dựng nhân cách thanh niên Việt Nam hiện nay. - Làm rõ thực trạng vai trò giá trị đạo đức truyền thống đối với việc xây dựng nhân cách thanh niên Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay, nguyên nhân và những vấn đề đặt ra từ thực trạng đó. - Đề xuất phương hướng và giải pháp chủ yếu nhằm phát huy vai trò các giá trị đạo đức truyền thống đối với việc xây dựng nhân cách thanh niên Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Luận án chủ yếu phân tích giá trị đạo đức truyền thống dân tộc và vai trò của nó đối với việc xây dựng nhân cách thanh niên Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay. Về thời gian, luận án chỉ tập trung phân tích vai trò của giá trị đạo đức truyền thống đối với việc xây dựng nhân cách thanh niên Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hóa ở Việt Nam từ năm 1986 đến nay. 4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu 4.1. Cơ sở lý luận Luận án chủ yếu dựa trên quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối của Đảng Cộng sản Việt Nam về giá trị đạo đức truyền thống, về nhân cách thanh niên, xây dựng nhân cách thanh niên. 4.2. Phương pháp nghiên cứu
4 Luận án vận dụng phương pháp luận của CNDVBC và CNDVLS và sử dụng tổng hợp các phương pháp: Lịch sử và logic, phân tích và tổng hợp, so sánh,…nhằm thực hiện mục đích mà đề tài đặt ra. 5. Đóng góp mới của luận án - Luận án góp phần xác định rõ vai trò của giá trị đạo đức truyền thống đối với việc xây dựng nhân cách thanh niên Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay. - Làm rõ thực trạng vai trò giá trị đạo đức truyền thống đối với việc xây dựng nhân cách thanh niên, trên cơ sở đó đề xuất phương hướng và giải pháp chủ yếu nhằm phát huy vai trò giá trị đạo đức truyền thống đối với việc xây dựng nhân cách thanh niên Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài nghiên cứu - Góp phần làm sáng tỏ vai trò, thực trạng và những giải pháp chủ yếu nhằm phát huy vai trò giá trị đạo đức truyền thống với xây dựng nhân cách thanh niên Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay. - Luận án có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho các tổ chức, đoàn thể, cá nhân làm công tác thanh niên. - Luận án có thể dùng làm tài liệu tham khảo trong công tác nghiên cứu, giảng dạy trong các trường Đoàn, trường chính trị, trong hệ thống Học viện. 7. Kết cấu của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung luận án gồm 4 chương, 11 tiết. Chương 1 TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI 1.1. CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU VỀ NHÂN CÁCH THANH NIÊN, XÂY DỰNG NHÂN CÁCH THANH NIÊN, GIÁ TRỊ ĐẠO ĐỨC TRUYỀN THỐNG VÀ VAI TRÒ CỦA NÓ TRONG VIỆC XÂY DỰNG NHÂN CÁCH THANH NIÊN 1.1.1. Các công trình nghiên cứu liên quan đến vấn đề nhân cách, nhân cách thanh niên, xây dựng nhân cách thanh niên Liên quan đến vấn đề này, các nhà nghiên cứu triết học, xã hội học, tâm lý học, giáo dục học cũng rất quan tâm. Dưới góc độ triết học, việc nghiên cứu nhân cách đã đạt được một số thành tựu đáng kể. Điển hình là các công trình: "Chủ nghĩa xã hội và nhân cách" của nhiều tác giả; "Triết học xã hội" của A.G.Xpirkin; "Văn hoá thẩm mỹ và nhân cách" của Lương
5 Quỳnh Khuê; "Vai trò của gia đình trong việc xây dựng nhân cách con người Việt Nam" của Lê Thi; "Giáo dục đạo đức đối với sự hình thành và phát triển nhân cách sinh viên Việt Nam trong giai đoạn hiện nay" của Trần Sỹ Phán "Vai trò của đạo đức đối với sự hình thành nhân cách của con người Việt Nam trong điều kiện đổi mới hiện nay" của tác giả Lê Thị Thủy; "Giáo dục lý luận Mác - Lênin với việc hình thành và phát triển nhân cách ở sinh viên Việt Nam trong điều kiện kinh tế thị trường hiện nay" của Hoàng Anh; "Văn hóa thanh niên và thanh niên với văn hóa dân tộc" của tác giả Dương Tự Đam... Các công trình trên cũng đề cập đến nhân cách thanh niên, xây dựng nhân cách thanh niên và những vai trò của giá trị đạo đức trong xây dựng nhân cách sinh viên (bộ phận của thanh niên). Đây là những tư liệu bổ ích cho nghiên cứu sinh kế thừa trong quá trình thực hiện luận án. 1.1.2. Các công trình nghiên cứu liên quan đến giá trị đạo đức truyền thống, vai trò của giá trị đạo đức truyền thống đối với việc xây dựng nhân cách thanh niên hiện nay Về giá trị đạo đức truyền thống, có nhiều tác giả đề cập, cuốn “Đạo đức mới” của tác giả Vũ Khiêu (Chủ biên). Công trình “Giá trị tinh thần truyền thống của dân tộc Việt Nam” của tác giả Trần Văn Giàu. Cuốn: "Đạo đức xã hội ở nước ta hiện nay - vấn đề và giải pháp" của Nguyễn Duy Quý; "Kế thừa và đổi mới các giá trị đạo đức truyền thống trong quá trình chuyển sang nền kinh tế thị trường ở Việt Nam" của tác giả Nguyễn Văn Lý; "Giá trị văn hóa truyền thống dân tộc với việc xây dựng nhân cách sinh viên Việt Nam hiện nay" của tác giả Lương Gia Ban và Nguyễn Thế Kiệt... Các công trình trên đã đề cập đến các giá trị đạo đức truyền thống và vai trò của các giá trị đạo đức truyền thống với việc xây dựng đạo đức trong xã hội, với xây dựng đạo đức mới, xây dựng nhân cách cho sinh viên (là một bộ phận của thanh niên). Đây là những tư liệu bổ ích để nghiên cứu sinh kế thừa trong quá trình thực hiện luận án. 1.2. CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN TOÀN CẦU HOÁ VÀ THỰC TRẠNG VAI TRÒ GIÁ TRỊ ĐẠO ĐỨC TRUYỀN THỐNG ĐỐI VỚI VIỆC XÂY DỰNG NHÂN CÁCH THANH NIÊN TRONG BỐI CẢNH TOÀN CẦU HOÁ 1.2.1. Các công trình nghiên cứu liên quan đến toàn cầu hóa và tác động của nó đến xây dựng nhân cách thanh niên Có thể kể đến cuốn: Giá trị truyền thống trước những thách thức của toàn cầu hóa của tác giả Đỗ Lan Hiền; "Một số thách thức của quá trình toàn cầu hóa đối với Việt Nam hiện nay" của tác giả Phạm Văn Đức; "Toàn cầu hóa và một số vấn đề đặt ra đối với bản sắc văn hóa Việt Nam"; "Toàn cầu hóa hội nhập và phát triển bền vững, từ góc nhìn triết học
6 đương đại" của các tác giả Hồ Bá Thâm, Nguyễn Thị Hồng Diễm. Đây là những nội dung quí giá giúp cho nghiên cứu sinh triển khai nội dung về các nhân tố tác động đến phát huy giá trị đạo đức truyền thống trong xây dựng nhân cách thanh niên. 1.2.2. Các công trình nghiên cứu liên quan đến thực trạng vai trò giá trị đạo đức truyền thống đối với việc xây dựng nhân cách thanh niên trong bối cảnh toàn cầu hoá Trong các công trình: "Tìm hiểu tính cách dân tộc" của Nguyễn Hồng Phong; "Giá trị tinh thần truyền thống của dân tộc Việt Nam" của Trần Văn Giàu; "Sự chuyển đổi các giá trị văn hoá trong văn hoá Việt Nam" của tác giả Đỗ Huy, Trường Lưu; "Tìm hiểu giá trị văn hoá truyền thống trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa" của tác giả Nguyễn Trọng Chuẩn, Phạm Văn Đức và Hồ Sỹ Quý; "Giá trị truyền thống trước những thách thức của toàn cầu hoá" của tác giả Nguyễn Trọng Chuẩn, Nguyễn Văn Huyên; "Từ cái thiện truyền thống đến cái thiện trong cơ chế thị trường ở Việt Nam hiện nay" của Nguyễn Hùng Hậu; "Giá trị truyền thống trước những thách thức của toàn cầu hóa" của tác giả Nguyễn Đình Tường; "Mấy vấn đề đạo đức trong điều kiện kinh tế thị trường ở nước ta hiện nay" của tác giả Nguyễn Trọng Chuẩn, Nguyễn Văn Phúc; "Toàn cầu hoá trong bối cảnh châu Á - Thái Bình Dương - một số vấn đề triết học" của Phạm Văn Đức; "Giá trị truyền thống với việc xây dựng đạo đức mới cho thế hệ trẻ Việt Nam hiện nay" của tác giả Ngô Thị Thu Ngà; "Kế thừa và đổi mới các giá trị đạo đức truyền thống trong quá trình chuyển sang nền kinh tế thị trường ở Việt Nam" của tác giả Nguyễn Văn Lý; "Giá trị đạo đức truyền thống với việc hình thành và phát triển nhân cách sinh viên Việt Nam hiện nay" của tác giả Phùng Thu Hiền... Như vậy, có thể thấy, các giá trị truyền thống dân tộc là vấn đề luôn được nhiều học giả quan tâm nghiên cứu. Các giá trị truyền thống dân tộc được nghiên cứu cả trong sự hình thành, tiếp biến và phát triển của chúng. Các học giả cũng tập trung nghiên cứu về sự cần thiết phải đổi mới nội dung các giá trị đó khi điều kiện kinh tế, xã hội có sự biến đổi. Đây là những tư liệu bổ ích cho nghiên cứu sinh kế thừa trong thực hiện luận án. 1.3. CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN PHƯƠNG HƯỚNG, GIẢI PHÁP NHẰM PHÁT HUY VAI TRÒ GIÁ TRỊ ĐẠO ĐỨC TRUYỀN THỐNG ĐỐI VỚI VIỆC XÂY DỰNG NHÂN CÁCH CON NGƯỜI VIỆT NAM NÓI CHUNG, THANH NIÊN VIỆT NAM NÓI RIÊNG TRONG BỐI CẢNH TOÀN CẦU HÓA Đáng chú ý là các công trình nghiên cứu: "Sự biến đổi của thang giá trị đạo đức trong nền kinh tế thị trường với việc xây dựng đạo đức mới cho
7 đội ngũ cán bộ quản lý ở nước ta hiện nay" của tác giả Nguyễn Chí Mỳ; "Giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, một nhu cầu phát triển của xã hội hiện đại" của tác giả Lương Quỳnh Khuê; "Suy nghĩ về một hệ giá trị tinh thần trong thời kỳ đổi mới ở nước ta hiện nay" của tác giả Nguyễn Tài Thư; "Một vài giải pháp duy trì và phát huy những giá trị đạo đức truyền thống cho học sinh trong giai đoạn hiện nay" của tác giả Nguyễn Xuân Thanh; “Đạo đức xã hội nước ta hiện nay – vấn đề và giải pháp” của tập thể tác giả do Nguyễn Duy Quý (Chủ biên)… Các công trình nghiên cứu trên đã đề cập đến phương hướng và những giải pháp cơ bản nhằm phát huy vai trò giá trị đạo đức truyền thống trong xây dựng nhân cách con người Việt Nam nói chung, nhân cách thanh niên nói riêng. Đây là những gợi mở và tư liệu quí giá để nghiên cứu sinh kế thừa trong quá trình thực hiện luận án, nhất là các giải pháp nhằm phát huy vai trò giá trị đạo đức truyền thống đối với việc xây dựng nhân cách thanh niên Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay. 1.4. KHÁI QUÁT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU CỦA CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA LUẬN ÁN CẦN TIẾP TỤC NGHIÊN CỨU 1.4.1. Khái quát kết quả nghiên cứu của các công trình khoa học liên quan đến đề tài luận án Thứ nhất, các công trình khoa học đã làm rõ quan niệm về giá trị đạo đức truyền thống, nhân cách và xây dựng nhân cách thanh niên. Thứ hai, trong các công trình đã công bố, các tác giả đã cố gắng phân tích, làm rõ thực trạng vai trò giá trị văn hoá truyền thống trong xây dựng nhân cách con người Việt Nam, nhân cách sinh viên. Thứ ba, các công trình của các nhà khoa học đã đưa ra hệ thống giải pháp nhằm phát huy giá trị đạo đức truyền thống trong giáo dục đạo đức cho sinh viên hay trong xây dựng lối sống cho sinh viên hiện nay. Hệ thống các giải pháp đưa ra sâu sắc và toàn diện, mang tính khả thi. 1.4.2. Những vấn đề đặt ra mà luận án tiếp tục nghiên cứu Tác giả đưa ra một số vấn đề luận án cần tập trung nghiên cứu như sau: - Luận án tiếp tục nghiên cứu, phân tích làm rõ một số vấn đề lý luận: khái niệm nhân cách thanh niên, nội dung, phương thức xây dựng nhân cách thanh niên Việt Nam. Vai trò của giá trị đạo đức truyền thống dân tộc trong việc xây dựng nhân cách thanh niên Việt Nam hiện nay. - Luận án tiếp tục nghiên cứu, phân tích tác động của toàn cầu hóa đến vai trò các giá trị đạo đức truyền thống trong xây dựng nhân cách thanh niên Việt Nam hiện nay. Làm rõ thực trạng vai trò giá trị đạo đức
8 truyền thống đối với việc xây dựng nhân cách thanh niên trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay và những vấn đề đặt ra. - Luận án đề xuất phương hướng và một số giải pháp chủ yếu nhằm phát huy vai trò giá trị đạo đức truyền thống đối với việc xây dựng nhân cách thanh niên trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay. Chương 2 GIÁ TRỊ ĐẠO ĐỨC TRUYỀN THỐNG VỚI VIỆC XÂY DỰNG NHÂN CÁCH THANH NIÊN VIỆT NAM TRONG BỐI CẢNH TOÀN CẦU HÓA HIỆN NAY - MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN 2.1. NHÂN CÁCH THANH NIÊN, XÂY DỰNG NHÂN CÁCH THANH NIÊN 2.1.1. Nhân cách và cấu trúc nhân cách 2.1.1.1. Nhân cách Nhân cách, đã từ lâu là đối tượng nghiên cứu của nhiều ngành khoa học xã hội và nhân văn, song để giải quyết những vấn đề chung nhất về nhân cách trước hết đó là nhiệm vụ của triết học. Từ quan điểm duy vật lịch sử, tác giả cho rằng: Nhân cách là tổng thể những phẩm chất đạo đức, năng lực, thể chất và tinh thần được hình thành một cách cụ thể qui định những giá trị và hành vi xã hội của từng cá nhân được thể hiện và thực hiện trong lao động, học tập, hoạt động giao tiếp, ứng xử, hoạt động xã hội của mỗi cá nhân. 2.1.1.2. Cấu trúc nhân cách Hiện nay khi bàn về cấu trúc của nhân cách, có nhiều cách chia khác nhau do phương pháp tiếp cận khác nhau. Tác giả luận án đồng ý với quan điểm cho rằng cấu trúc của nhân cách là sự thống nhất giữa đức và tài. “Đức” được thể hiện ở những phẩm chất chủ yếu (phẩm chất xã hội, phẩm chất đạo đức cá nhân, tính kỷ luật, tính phê phán…) “Tài” là năng lực hình thành các hoạt động được giao với chất lượng, hiệu quả cao (năng lực xã hội hoá, năng lực chủ thể hoá, năng lực hành động, năng lực giao lưu…) 2.1.1.3. Tính quy luật của sự hình thành nhân cách Theo Glezecman, tính quy luật cũng là quy luật nhưng nó ở phạm vi hẹp hơn và mức độ thấp hơn. Trong quá trình hình thành nhân cách cũng phải tuân theo những vấn đề có tính quy luật sau: Thứ nhất, sự hình thành và phát triển nhân cách là quá trình thống nhất giữa cá nhân và xã hội. Thứ hai, sự hình thành và phát triển nhân cách là quá trình thống nhất giữa những điều kiện khách quan và nhân tố chủ quan. Thứ ba, sự hình thành và phát triển nhân cách là quá trình thống nhất giữa giáo dục và tự giáo dục.
9 2.1.2. Nhân cách thanh niên và nội dung, phương thức xây dựng nhân cách thanh niên 2.1.2.1. Nhân cách thanh niên Nhân cách ở thanh niên là tổng thể những phẩm chất đạo đức, năng lực, thể chất và tinh thần được hình thành một cách lịch sử - cụ thể, qui định giá trị và những hành vi xã hội của thanh niên, được thể hiện và thực hiện trong hoạt động học tập, lao động; hoạt động giao tiếp, ứng xử; hoạt động xã hội của cá nhân mỗi thanh niên. 2.1.2.2. Xây dựng nhân cách thanh niên Xây dựng nhân cách thanh niên là quá trình tác động chủ động, tích cực, có mục tiêu, có kế hoạch với hình thức đa dạng bằng nhiều con đường của các chủ thể tới nhân cách ở thanh niên, nhằm làm cho toàn bộ những phẩm chất đạo đức, năng lực, thể chất và tinh thần thanh niên ngày càng tốt hơn, hoàn thiện hơn đáp ứng yêu cầu thực tiễn. 2.1.2.3. Nội dung và phương thức xây dựng nhân cách thanh niên Việt Nam hiện nay Thứ nhất: Nội dung xây dựng nhân cách thanh niên. Một là, xây dựng thế giới quan khoa học và nhân sinh quan cách mạng cho thanh niên. Hai là, xây dựng cho thanh niên có những phẩm chất đạo đức tiến bộ, phẩm chất chính trị vững vàng, có ý chí, niềm tin và kiên định vào công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta. Ba là, giáo dục cho thanh niên sống có lý tưởng, hoài bão, có kỷ cương, tuân thủ pháp luật, hăng say lao động, học tập, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm và có cung cách ứng xử tinh tế, nhân văn. Bốn là, cần phải có năng lực, phẩm chất nhất định, cá nhân phát triển toàn diện, nhân cách phong phú, đứng vững trước tác động tiêu cực của mặt trái kinh tế thị trường, toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, sự chống phá của các thế lực thù địch. Thứ hai, về phương thức xây dựng nhân cách thanh niên. Phương thức là cách thức mà con người sử dụng để thực hiện nhằm đạt được mục đích đề ra. Đối với thanh niên, phương thức xây dựng nhân cách của họ chính là những công cụ được sử dụng để giải quyết những mục đích và nội dung trong quá trình xây dựng nhân cách thanh niên. 2.2. GIÁ TRỊ ĐẠO ĐỨC TRUYỀN THỐNG VÀ VAI TRÒ CỦA NÓ ĐỐI VỚI VIỆC XÂY DỰNG NHÂN CÁCH THANH NIÊN TRONG BỐI CẢNH TOÀN CẦU HÓA HIỆN NAY 2.2.1. Giá trị đạo đức truyền thống, phát huy vai trò giá trị đạo đức truyền thống
10 2.2.1.1. Giá trị đạo đức Giá trị đạo đức là một trong những yếu tố cấu thành hệ thống các giá trị tinh thần của đời sống xã hội. Giá trị đạo đức gắn với nhu cầu điều chỉnh quan hệ giữa cá nhân và xã hội theo hướng tạo nên sự thống nhất hài hòa giữa lợi ích cá nhân và lợi ích xã hội. 2.2.1.2. Giá trị đạo đức truyền thống Giá trị đạo đức truyền thống là một bộ phận trong hệ giá trị tinh thần của mỗi dân tộc, là toàn bộ những tư tưởng, tình cảm, thói quen đạo đức tốt đẹp mang tính ổn định tương đối và ăn sâu vào tâm lý, tập quán xã hội, có tác động tích cực tới cộng đồng, được truyền từ thế hệ này nối tiếp thế hệ khác và được mọi người tự nguyện noi theo. 2.2.1.3. Phát huy vai trò giá trị đạo đức truyền thống Phát huy vai trò giá trị đạo đức truyền thống là làm cho những giá trị ấy tiếp tục tồn tại, thích nghi và phát triển phù hợp với sự biến đổi của thực tiễn. Đây là một hoạt động có tính kế thừa, bao gồm việc bảo tồn những giá trị đã được thực tiễn kiểm nghiệm và phát triển chúng trong điều kiện lịch sử mới và góp phần quan trọng trong công cuộc xây dựng xã hội và con người. 2.2.2. Giá trị đạo đức truyền thống của dân tộc Trong hệ thống giá trị tinh thần truyền thống của dân tộc ta, giá trị đạo đức chiếm vị trí nổi bật. Vì vậy, khi đề cập đến các giá trị văn hóa, giá trị tinh thần truyền thống, hầu hết các ý kiến đều nhấn mạnh đến giá trị đạo đức. Trong các giá trị đạo đức truyền thống, chủ nghĩa yêu nước được khẳng định là giá trị hàng đầu, cốt lõi, giá trị định hướng các giá trị khác. Một số phẩm chất đạo đức phổ biến của con người Việt Nam như tinh thần đoàn kết, lòng nhân ái, đức tính cần cù, tinh thần lạc quan… cũng thường được đề cập và coi đó là những giá trị đạo đức truyền thống quý báu của dân tộc ta. 2.2.3. Vai trò của giá trị đạo đức truyền thống đối với việc xây dựng nhân cách thanh niên Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay - Giá trị đạo đức truyền thống là cơ sở, động lực góp phần hình thành nhân sinh quan tiến bộ trong xây dựng và phát triển nhân cách thanh niên. - Giá trị đạo đức truyền thống là ngọn nguồn dân tộc, tạo nên niềm tin, sức mạnh tinh thần đối với việc xây dựng nhân cách thanh niên trong bối cảnh toàn cầu hóa.
11 - Giá trị đạo đức truyền thống góp phần tích cực vào quá trình xây dựng những phẩm chất đạo đức cá nhân trong nhân cách của thanh niên Việt Nam. - Giá trị đạo đức truyền thống có vai trò là "bộ lọc", "kháng thể" chống lại tác động tiêu cực của toàn cầu hóa và kinh tế thị trường - Giá trị đạo đức truyền thống góp phần xây dựng nhân cách mới, gắn lý tưởng, ước mơ hoài bão với hành động trong thanh niên hiện nay. Chương 3 VAI TRÒ GIÁ TRỊ ĐẠO ĐỨC TRUYỀN THỐNG ĐỐI VỚI VIỆC XÂY DỰNG NHÂN CÁCH THANH NIÊN VIỆT NAM TRONG BỐI CẢNH TOÀN CẦU HÓA - THỰC TRẠNG VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA 3.1. TOÀN CẦU HÓA VÀ TÁC ĐỘNG CỦA NÓ ĐỐI VỚI VAI TRÒ GIÁ TRỊ ĐẠO ĐỨC TRUYỀN THỐNG TRONG XÂY DỰNG NHÂN CÁCH THANH NIÊN 3.1.1. Khái niệm toàn cầu hóa Toàn cầu hóa là quá trình làm gia tăng mạnh mẽ các mối liên hệ gắn kết, tác động, phụ thuộc lẫn nhau; Là việc mở rộng quy mô và cường độ hoạt động giữa các khu vực, các quốc gia trên phạm vi toàn cầu mà trước hết và chủ yếu là trên lĩnh vực kinh tế. 3.1.2. Những tác động của toàn cầu hóa đối với vai trò của giá trị đạo đức truyền thống trong xây dựng nhân cách thanh niên Việt Nam hiện nay 3.1.2.1. Tác động tích cực của toàn cầu hóa đối với vai trò của giá trị đạo đức truyền thống trong xây dựng nhân cách thanh niên Thứ nhất, toàn cầu hóa tạo điều kiện thuận lợi cho việc xây dựng nhân cách mới cho thanh niên vừa kế thừa giá trị đạo đức truyền thống dân tộc vừa tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại. Thứ hai, toàn cầu hóa góp phần tích cực cho việc rèn luyện tính cần cù, say mê trong truyền thống dân tộc, kích thích sự tìm tòi, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm trong lao động, học tập của thanh niên góp phần xây dựng phẩm chất đạo đức cá nhân. Thứ ba, toàn cầu hóa tạo điều kiện cho thanh niên tự khẳng định, đề cao vai trò trách nhiệm cá nhân trong đời sống cộng đồng, trách nhiệm với Tổ quốc và nhân dân.
12 3.1.2.2. Tác động tiêu cực của toàn cầu hóa đối với vai trò của giá trị đạo đức truyền thống trong xây dựng nhân cách của thanh niên Thứ nhất, toàn cầu hóa mặt trái của nó là môi trường dung dưỡng, nảy sinh chủ nghĩa cá nhân, chủ nghĩa lợi kỷ, cực đoan, chủ nghĩa thực dụng làm phai nhạt giá trị đạo đức truyền thống trong đời sống tinh thần cản trở việc xây dựng nhân cách thanh niên. Thứ hai, toàn cầu hóa mặt trái của nó tạo môi trường khuyến khích một bộ phận thanh niên chạy theo thị hiếu phản văn hóa, lai căng trong lối sống mà xa rời các giá trị đạo đức truyền thống của dân tộc trong xây dựng nhân cách thanh niên. Thứ ba, toàn cầu hóa mặt trái của nó làm trầm trọng thêm những vấn đề mang tính toàn cầu: ô nhiễm môi trường, bệnh tật, xung đột sắc tộc, tội phạm quốc tế..; góp phần đẩy nhanh sự phân hóa xã hội sâu sắc, phân hóa giàu - nghèo và bất công ngày càng lớn nguy cơ dẫn đến rối loạn chính trị - xã hội, xung đột xã hội ảnh hưởng đến giáo dục giá trị đạo đức truyền thống, ảnh hưởng đến niềm tin và quan niệm sống tích cực của thanh niên. 3.2. NHÂN CÁCH THANH NIÊN VÀ THỰC TRẠNG VAI TRÒ GIÁ TRỊ ĐẠO ĐỨC TRUYỀN THỐNG ĐỐI VỚI VIỆC XÂY DỰNG NHÂN CÁCH THANH NIÊN VIỆT NAM TRONG BỐI CẢNH TOÀN CẦU HÓA HIỆN NAY 3.2.1. Khái quát thực trạng nhân cách thanh niên Việt Nam hiện nay Sự hình thành, phát triển nhân cách thanh niên chịu sự chi phối của quy luật chung của sự hình thành nhân cách. Nhưng khác biệt ở chỗ, nhân cách thanh niên có sự gắn kết chặt chẽ giữa nhân tố giáo dục và hoạt động. Bởi vì hoạt động chủ yếu của thanh niên là học tập, lao động, nghiên cứu khoa học và đi đầu, trực tiếp tham gia các phong trào hoạt động thực tiễn. Ở đây, tác giả xin làm rõ đặc điểm các yếu tố chủ yếu cấu thành nhân cách thanh niên Việt Nam hiện nay trên hai mặt “đức” và “tài”. Cụ thể là: - Thế giới quan. - Phẩm chất đạo đức cá nhân. - Phẩm chất ý chí, tính kỷ luật, tính phê phán trong nhận thức, lao động và học tập của thanh niên Việt Nam. - Sự phát triển năng lực trong nhân cách thanh niên. 3.2.2. Thực trạng vai trò giá trị đạo đức truyền thống với việc xây dựng nhân cách thanh niên Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay
13 Một là, vai trò giá trị đạo đức truyền thống là cơ sở, động lực đối với việc xây dựng nhân sinh quan tiến bộ của nhân cách thanh niên Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay. Hai là, vai trò giá trị đạo đức truyền thống trong việc tạo niềm tin, sức mạnh tinh thần, năng lực hành động trong nhân cách thanh niên Việt Nam hiện nay Ba là, vai trò giá trị đạo đức truyền thống trong việc góp phần tích cực vào quá trình xây dựng phẩm chất đạo đức cá nhân trong nhân cách của thanh niên Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay Bốn là, vai trò giá trị đạo đức truyền thống trong việc tạo "bộ lọc", "kháng thể" chống lại tác động tiêu cực của toàn cầu hóa và kinh tế thị trường và sự chống phá của các thế lực thù địch hiện nay Năm là, vai trò giá trị đạo đức truyền thống góp phần xây dựng nhân cách mới, gắn lý tưởng, ước mơ, hoài bão với hành động cách mạng trong thanh niên hiện nay 3.3. NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA TỪ THỰC TRẠNG VAI TRÒ GIÁ TRỊ ĐẠO ĐỨC TRUYỀN THỐNG ĐỐI VỚI VIỆC XÂY DỰNG NHÂN CÁCH THANH NIÊN VIỆT NAM TRONG BỐI CẢNH TOÀN CẦU HÓA HIỆN NAY Mâu thuẫn là xung lực nội tại của mọi sự sống. Nhà triết học Hêghen người Đức đã nói như vậy. Điều đó hoàn toàn đúng khi nói về thực trạng vai trò giá trị đạo đức truyền thống đối với việc xây dựng nhân cách thanh niên Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hoá hiện nay, có thể khái quát một số mâu thuẫn nảy sinh từ thực trạng này như sau: 3.3.1. Mâu thuẫn giữa yêu cầu nâng cao vai trò và trách nhiệm của các chủ thể giáo dục giá trị đạo đức truyền thống nhằm xây dựng nhân cách thanh niên trong bối cảnh toàn cầu hóa với những hạn chế của các chủ thể trong quá trình thực hiện Để nâng cao hiệu quả phát huy giá trị đạo đức truyền thống cho thanh niên, đòi hỏi phải có sự kết hợp giữa các lực lượng giáo dục: gia đình, nhà trường và xã hội. Tuy nhiên trong thời gian qua đã cho thấy sự bất cập của vấn đề này: Có ý kiến cho rằng việc phát huy các giá trị đạo đức truyền thống cho thanh niên là trách nhiệm chính của nhà trường nên các gia đình, các tổ chức xã hội rất ít quan tâm. Chúng ta cần nghiêm túc khắc phục những tồn tại này, bởi vì: Trước hết gia đình có ảnh hưởng lớn tới lối sống, nhân cách của cá nhân con người. Gia đình là môi trường đầu tiên cá nhân tiếp nhận những giá trị đạo đức truyền thống. Phát huy các giá trị đạo đức truyền thống trong xây dựng nhân cách thanh niên hiện nay với những phẩm chất như lòng yêu
14 nước, yêu thương những người thân trong gia đình; biết quan tâm, chia sẻ, giúp đỡ những người xung quanh; có thái độ trung thực, khiêm tốn, có tinh thần dũng cảm; có tinh thần trách nhiệm trong lao động và học tập, nỗ lực vượt khó để lập thân, lập nghiệp. Nhưng, trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay, việc truyền dạy giá trị đạo đức truyền thống bị sao nhãng. Hiện nay mô hình gia đình hạt nhân dần thay thế kiểu gia đình truyền thống với 3,4 thế hệ cùng chung sống nên thanh niên ngày nay có ít cơ hội gần gũi và được ông bà truyền dạy những giá trị đạo đức truyền thống. Mặt khác, bị cuốn vào việc mưu sinh, nhiều bậc cha mẹ không còn nhớ đến việc phải rèn, dạy cho con mình những lễ nghĩa, gia phong. thậm chí có những người làm cha, làm mẹ nhưng vì sức hút của đồng tiền, chạy theo lối sống thực dụng đã vi phạm đạo đức xã hội, làm trái với luân thường đạo lý đã ảnh hưởng xấu đến con cái khiến họ quay lưng lại với truyền thống. Thực tế này đang góp phần đẩy thanh niên đến nguy cơ mai một các giá trị truyền thống. Các tổ chức chính trị - xã hội là nơi tập hợp và đoàn kết thanh niên song cũng bộc lộ nhiều hạn chế, thậm chí đôi khi còn đứng ngoài cuộc, không nhận thức được vai trò, trách nhiệm của mình, không có các biện pháp chia sẻ, giúp đỡ nhà trường trong việc phát huy các giá trị đạo đức truyền thống. Một số địa phương, các cấp ủy đảng, chính quyền chưa có chương trình hành động cụ thể cho đối tượng này hoặc nếu có thì cũng chỉ mang tính hình thức. Đảng ta chủ trương: Tăng cường giáo dục tư tưởng, đạo đức, lối sống cho thanh niên. Bên cạnh đó là cải tiến việc giảng dạy và học tập các bộ môn khoa học Mác- Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh trong các nhà trường. Như vậy, mục tiêu, nhiệm vụ giáo dục đào tạo của nước ta đòi hỏi các nhà trường không chỉ góp phần đào tạo ra những con người có tri thức, giỏi về chuyên môn nghiệp vụ mà còn phải có đạo đức trong sáng, có lòng yêu nước nồng nàn, yêu chủ nghĩa xã hội, trung thành với sự nghiệp đổi mới của đất nước. Điều đó đòi hỏi phải không ngừng nâng cao hiệu quả giáo dục đạo đức cho thanh niên nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển của xã hội. Giáo dục đạo đức nói chung và giáo dục giá trị đạo đức truyền thống nói riêng là một trong những nhiệm vụ hàng đầu của các nhà trường trong hệ thống giáo dục nước ta. Nhưng trong thời gian qua, đã có những hiện
15 tượng coi trọng kiến thức chuyên môn, xem nhẹ việc rèn luyện phẩm chất đạo đức cho thanh niên. Nội dung chương trình và việc giảng dạy và học tập các bộ môn khoa học Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đạo đức học còn nhiều bất cập. Nội dung chương trình chưa được kịp thời bổ sung, đổi mới cho phù hợp với yêu cầu phát triển của thực tiễn. Điều này ảnh hưởng không tốt đến phát huy giá trị đạo đức truyền thống trong xây dựng nhân cách thanh niên trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay. 3.3.2. Mâu thuẫn giữa phát huy vai trò các giá trị đạo đức truyền thống trong xây dựng nhân cách thanh niên bối cảnh toàn cầu hóa với hiện thực cuộc sống đang diễn biến phức tạp, nhiều biến động, nhiều nghịch lý, bất công xã hội đang tác động đến họ Đạo đức với tư cách là một hình thái ý thức xã hội được nảy sinh từ tồn tại xã hội và phản ánh tồn tại xã hội đó. Khi tồn tại xã hội thay đổi, ý thức xã hội (trong đó có đạo đức) sớm hay muộn phải thay đổi theo. Trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay đã tạo ra tiền đề cơ sở vật chất cho sự phát triển của con người và xã hội. Sự phát triển đó đặt ra những yêu cầu mới ngày càng cao cho việc thực hiện các nguyên tắc, chuẩn mực đạo đức. Từ đó chúng ta thấy sự biến đổi của các giá trị đạo đức nói chung là một tất yếu trong xu thế đổi mới của đất nước. Sự biến đổi đó diễn ra rất phong phú, phức tạp, bao gồm cả mặt tích cực, tiêu cực, thái quá, thậm chí đảo lộn cũng có. Nên thanh niên hiện nay bị ảnh hưởng nhiều về những nghịch lý nảy sinh giữa nội dung giáo dục trong nhà trường và hiện thực cuộc sống. Biểu hiện cụ thế của vấn đề này như sau: Một là, nội dung giáo dục các giá trị đạo đức truyền thống chưa theo kịp sự biến đổi của hiện thực cuộc sống xã hội. Hai là, hiện thực cuộc sống còn tồn tại nhiều hiện tượng bất bình đẳng, bất công và nhiều tệ nạn xã hội là yếu tố làm giảm lòng tin của thanh niên vào những giá trị đã được học. 3.3.3. Mâu thuẫn giữa yêu cầu phát huy vai trò các giá trị đạo đức truyền thống trong xây dựng nhân cách thanh niên trong bối cảnh toàn cầu hóa với sự suy giảm đạo đức, lối sống, xu hướng xa rời giá trị đạo đức truyền thống của một bộ phận thanh niên hiện nay Sau khi chế độ xã hội chủ nghĩa ở Liên Xô và các nước Đông Âu trước đây sụp đổ, các nước trong phe xã hội chủ nghĩa thế giới lâm vào tình trạng thoái trào. Việt Nam vẫn kiên định con đường xây dựng đất
16 nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Với quá trình đổi mới toàn diện, đất nước đã thu được những thành công đáng kể. Nhưng bên cạnh đó chúng ta cũng đang đứng trước nhiều vấn đề xã hội nan giải, đó là sự phân hóa giàu nghèo ngày càng trở nên sâu sắc, môi trường sinh thái bị hủy hoại, tình trạng thất nghiệp và thiếu việc làm chưa được giải quyết triệt để, bất công, tệ nạn xã hội có chiều hướng gia tăng. Hiện nay, toàn cầu hóa đang trở thành xu thế tất yếu cho mọi quốc gia muốn hội nhập và phát triển. Với luật chơi sòng phẳng, toàn cầu hóa đang đặt ra bài toán về sự được - mất. Toàn cầu hóa đã đưa lại những cơ hội lớn nhưng cũng không ít những nguy cơ như sự phụ thuộc về kinh tế, sự lai căng văn hóa, mất bản sắc dân tộc… Trong điều kiện đó, sự ảnh hưởng của lối sống văn hóa phương tây đối với thanh niên là rất rõ ràng. Tư tưởng sùng ngoại vô hình chung dẫn đến tâm lý tự coi thường những giá trị của bản thân, của dân tộc. Sự ảnh hưởng của văn hóa, lối sống phương Tây đến thanh niên Việt Nam là rất rõ ràng. Sự suy giảm về đạo đức, lệch lạc về nhân cách được thể hiện ở khuynh hướng vật chất hóa các hành vi ứng xử, coi nhẹ các giá trị đạo đức truyền thống dân tộc. Do ảnh hưởng của lối sống lai căng, người ta có thể quên đi những khuôn phép đạo đức được giáo dục từ truyền thống gia đình, dòng tộc. Họ đề cao chủ nghĩa cá nhân, thực dụng, coi thường những đạo lý ngàn đời của cha ông, xem nhẹ các giá trị lễ, hiếu, chung thủy trong gia đình. Những nguyên tắc đối nhân xử thế, nền nếp gia phong trở nên xa lạ và vô nghĩa, họ dần quen với cách sống sòng phẳng theo kiểu "tiền trao, cháo múc". Với quan niệm sống lệch lạc như vậy thì sự mờ nhạt về lý tưởng là điều không thể tránh khỏi. Từ đó, xuất hiện ngày càng nhiều những hiện tượng phản giá trị trong đời sống xã hội. Hiện tượng sống thử trong giới trẻ đã trở thành trào lưu ở một số nơi, trở thành một đề tài nóng, một thứ "mốt" lan truyền. Lối sống thực dụng, ích kỷ, làm cho một bộ phận thanh niên bàng quan, thiếu tinh thần, trách nhiệm trước đời sống chính trị- xã hội, không ý thức được vai trò, vị trí của thế hệ mình trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc. Sự xuất hiện ngày càng nhiều những hiện tượng phản giá trị của giới trẻ trong đời sống xã hội, đó là sự gia tăng của tệ nạn ma túy, mại dâm, trộm cắp, băng nhóm xã hội đen, lối sống trụy lạc, biến thái… Đó là sự xa rời, đứt đoạn với truyền thống. Đây thực sự là vấn đề nóng bỏng đặt
17 ra trong quá trình xây dựng nhân cách thanh niên Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay. Chương 4 PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU NHẰM PHÁT HUY VAI TRÒ GIÁ TRỊ ĐẠO ĐỨC TRUYỀN THỐNG VỚI VIỆC XÂY DỰNG NHÂN CÁCH THANH NIÊN VIỆT NAM TRONG BỐI CẢNH TOÀN CẦU HÓA HIỆN NAY 4.1. PHƯƠNG HƯỚNG NHẰM PHÁT HUY VAI TRÒ GIÁ TRỊ ĐẠO ĐỨC TRUYỀN THỐNG ĐỐI VỚI VIỆC XÂY DỰNG NHÂN CÁCH THANH NIÊN VIỆT NAM TRONG BỐI CẢNH TOÀN CẦU HOÁ 4.1.1. Quán triệt sự thống nhất giữa truyền thống và hiện đại, kế thừa và đổi mới trong phát huy vai trò giá trị đạo đức truyền thống đối với việc xây dựng nhân cách thanh niên trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay Thực tiễn đã chứng minh, trong lịch sử của mình, bất cứ dân tộc nào biết kết hợp chặt chẽ các giá trị truyền thống và hiện đại, kế thừa và đổi mới tức là biết chắt lọc tinh hoa văn hóa nhân loại kết hợp với giá trị vốn có, biết làm mới và phát triển những giá trị ấy cho phù hợp với tình hình thực tiễn thì dân tộc đó sẽ đứng vững và phát triển. Kế thừa những giá trị đạo đức truyền thống thực chất là chọn lọc, giữ lại, bổ sung và phát triển những giá trị đạo đức truyền thống của dân tộc đáp ứng yêu cầu của xã hội hiện đại. Sự trường tồn của các giá trị đạo đức truyền thống một phần phụ thuộc vào bề dày lịch sử còn một phần phụ thuộc vào khả năng tiếp thu có chọn lọc, phê phán để phát triển những giá trị đạo đức của thời đại. Cho nên các giá trị đạo đức truyền thống dần được "hiện đại hóa", đổi mới, cho phù hợp với thực tiễn trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay. Bên cạnh việc bổ sung, phát triển các giá trị đạo đức truyền thống cũng cần biết phê phán những cách tiếp cận phiến diện, những hạn chế để dẫn đến quan niệm cực đoan, khi xem xét về các giá trị truyền thống. Tinh thần đoàn kết cộng đồng được hình thành trong quá trình đấu tranh chống thiên tai và chống giặc ngoại xâm…để bảo vệ sự tồn tại của cộng đồng nhưng trong một số trường hợp nó lại bị bó hẹp trong phạm vi làng, xã, dòng họ dẫn đến cục bộ địa phương, bè cánh nên hành xử theo kiểu "dĩ hoà vi quý" vì "một giọt máu đào hơn ao nước lã". Cần mạnh dạn phê phán thái độ bôi đen hoặc tô hồng, phủ định sạch trơn hoặc bê nguyên xi truyền thống, lẫn lộn giữa mặt tích cực và tiêu cực hoặc không thấy hết những hạn chế mang tính lịch sử trong các nội dung
18 của giá trị đạo đức truyền thống đều là thiếu khoa học, không phù hợp với yêu cầu của một xã hội tiến bộ, văn minh. Chỉ trên cơ sở biết "gạn đục, khơi trong" loại bỏ những gì đã trở nên lạc hậu, không còn phù hợp với hoàn cảnh mới, cách tân các giá trị đó thì việc phát huy vai trò các giá trị đạo đức truyền thống với xây dựng nhân cách thanh niên Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hoá hiện nay mới đạt được hiệu quả cao. 4.1.2. Phát huy vai trò giá trị đạo đức truyền thống với việc xây dựng nhân cách thanh niên gắn với chiến lược phát triển kinh tế-xã hội, chiến lược phát triển con người Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hoá hiện nay Thực tiễn chỉ cho chúng ta thấy rằng, trong tất cả các nguồn lực, nguồn lực con người luôn đóng vai trò quyết định sự phát triển nhanh và bền vững, nhất là trong điều kiện cách mạng khoa học-công nghệ hiện đại, phát triển kinh tế tri thức và hội nhập sâu rộng. Xây dựng và phát triển con người Việt Nam toàn diện, hướng đến chân-thiện-mỹ, thấm nhuần tinh thần dân tộc, nhân văn, dân chủ, khoa học và hội nhập đang là đòi hỏi cấp bách của xã hội nước ta hiện nay. Đây là mục tiêu chung, là cơ sở định hướng cho việc phát huy giá trị đạo đức truyền thống đối với việc xây dựng nhân cách thanh niên trong bối cảnh toàn cầu hoá hiện nay. 4.2. NHỮNG GIẢI PHÁP CHỦ YẾU NHẰM PHÁT HUY VAI TRÒ GIÁ TRỊ ĐẠO ĐỨC TRUYỀN THỐNG TRONG XÂY DỰNG NHÂN CÁCH THANH NIÊN BỐI CẢNH TOÀN CẦU HÓA 4.2.1. Nâng cao nhận thức và vai trò trách nhiệm của các chủ thể trong việc phát huy vai trò giá trị đạo đức truyền thống đối với việc xây dựng nhân cách thanh niên Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hoá hiện nay Các cấp ủy Đảng, chính quyền và các tổ chức chính trị - xã hội có vị trí quan trọng, mang tính quyết định đối với việc tạo điều kiện thuận lợi cho các quá trình kinh tế - xã hội. Bởi, họ trực tiếp nắm trong tay sức mạnh vật chất và sức mạnh tinh thần, nên việc phát huy các giá trị đạo đức truyền thống hiện nay càng chứng tỏ vai trò của các tổ chức này. Trước hết là vai trò và trách nhiệm của Đảng và các cấp ủy Đảng. Hai là, vai trò và trách nhiệm của Nhà nước. Ba là, vai trò và trách nhiệm của đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh. 4.2.2. Đổi mới nội dung, phương thức phát huy vai trò các giá trị đạo đức truyền thống đối với việc xây dựng nhân cách thanh niên trong bối cảnh toàn cầu hoá hiện nay Phát huy vai trò giá trị đạo đức truyền thống đối với việc xây dựng nhân cách thanh niên hiện nay là yêu cầu tất yếu, là nhiệm vụ quan trọng