Tóm tắt Luận án Tiến sỹ: Mối quan hệ giữa Phật giáo và tín ngưỡng dân gian Việt Nam (Qua nghiên cứu một số ngôi chùa tiêu biểu của Phật giáo Bắc Tông)

Ạ Ọ Ộ Ố Đ I H C QU C GIA HÀ N I

ƯỜ Ạ Ọ Ọ Ộ TR NG Đ I H C KHOA H C XàH I VÀ NHÂN VĂN

­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­

Ặ Đ NG MINH CHÂU

ả (Thích B o Nghiêm)

Ắ Ế Ỹ Ậ TÓM T T LU N ÁN TI N S

Chuyên ngành: CNDVBC & CNDVLS

Mã: 62.22.80.05

1

ộ Hà N i 2015

M  Đ UỞ Ầ

ấ ế ủ ề ứ 1. Tính c p thi t c a đ  tài nghiên c u

ớ ở ậ ệ ộ Ph t giáo là m t tôn giáo l n Vi ộ   ọ t Nam, có vai trò quan tr ng trong trong công cu c

ướ ộ ọ ử ề ế ố ộ ị ế ọ d ng nự c và gi ữ ướ  n c su t chi u dài l ch s  dân t c, và là m t h c thuy t có tính tri t h c sâu

ị ướ ạ ậ ậ ệ ườ ệ ắ s c và giá tr  nhân văn cao c . ả Tr c khi đ o Ph t du nh p vào Vi t Nam, ng i Vi t Nam đó

ưỡ ề ạ ậ ố ệ ườ ệ có tín ng ủ ng dân gian truy n th ng c a mình, khi đ o Ph t vào Vi t Nam thì ng i Vi t đã

ộ ả ắ ị ạ ự ế ệ ả ậ ạ ậ ớ ti p nh n đ o Ph t trong s  hòa quy n v i văn hóa dân gian b n đ a t o nên m t b n s c văn

ủ ộ hoá tôn giáo đ c đáo c a mình.

ấ ặ ơ ệ ể ạ ậ ấ ấ ề ấ H n 2000 năm có m t trên đ t Vi t, Ph t giáo đã đ  l ậ i nhi u d u  n v t ch t, mà trong

ự ủ ữ ữ ể ể ạ ả ơ ờ đó, tiêu bi u h n c  là nh ng ngôi chùa. S  ra đ i và phát tri n c a nh ng d ng chùa vô cùng

ở ệ ấ ự ể ậ ả ỉ phong phú Vi ể ủ t nam không ch  đánh d u s  phát tri n c a văn hóa v t th , mà còn ph n ánh

ế ề ặ ư ưở ữ ể ườ ờ ố ưỡ nh ng chuy n bi n v  m t t t ủ ng c a ng i dân và đ i s ng tôn giáo, tín ng ủ ọ ng c a h  trong

ử ấ ị ạ ị ữ ế ợ ớ ưỡ ả ạ ậ ị ưỡ nh ng giai đo n l ch s  nh t đ nh. K t h p v i tín ng ng b n đ a, đ o Ph t và tín ng ng dân

ắ ậ ẩ ấ ệ ặ gian đã th m th u vào nhau mang s c thái văn hóa Ph t giáo Vi t Nam – n ng t ư ưở  t ậ   ng nh p

ế ử ế ạ ầ ạ ữ ắ ậ ớ ộ ả ự   th , x  th , t o cho Ph t giáo g n bó v i dân t c, góp ph n t o nên nh ng thành qu  d ng

ướ ữ ướ ủ ộ n c và gi c c a dân t c. n

ể ủ ệ ậ ạ ậ ắ ộ ộ ừ   Ph t giáo b c tông là m t trong hai h  phái tiêu bi u c a ph t giáo, thu c phái đ i th a.

ủ ươ ệ ể ậ ự ệ ộ ớ ậ Đây là h  phái ph t giáo phát tri n ch  tr ng linh đ ng trong th c hi n gi i lu t, không câu n ệ

ọ ự ờ ố ữ ữ ự ệ ả ợ vào câu ch  trong kinh mà l a ch n s  phù h p, h u ích có hi u qu  cho tu hành và đ i s ng xã

ủ ể ệ ắ ặ ậ ộ h i. Chính đ c đi m này c a ph t giáo b c tông đó làm cho h  phái này nhanh chóng đi sâu vào

ồ ườ ệ ợ ớ ưỡ ư ể ể ộ ờ ố đ i s ng c ng đ ng ng i Vi t, dung h p v i tín ng ng dân gian, là bi u tr ng tiêu bi u cho

ậ ưỡ ự ế ợ ủ s  k t h p c a ph t giáo và tín ng ng dân gian

ệ ữ ệ ậ ậ ố ưỡ ệ Vì v y, vi c nghiên m i quan h  gi a Ph t giáo và tín ng ng dân gian Vi t Nam đ ượ   c

ể ệ ữ ủ ậ ắ ệ th  hi n qua nh ng ngôi chùa c a ph t giáo b c tông nói riêng, chùa Vi t Nam nói chung đem

ạ ồ ụ ắ ể ầ ớ ọ ễ ộ l i cho ta hi u rõ các  l p văn hóa b i t , l ng đ ng trong th n tích và l ộ    h i trong cùng m t

ủ ế ậ ệ ữ không gian ki n trúc,làm rõ nh ng nét riêng có c a Ph t giáo Vi t Nam.

ứ ự ế ợ ơ ữ ữ ậ ưỡ ệ H n n a, nghiên c u s  k t h p gi a Ph t giáo và tín ng ng dân gian Vi ằ   t Nam còn nh m

ủ ậ ẳ ị ệ ử ủ ẳ ị ị ị ặ kh ng đ nh căn tính đ c thù c a Ph t giáo Vi ữ   t Nam, kh ng đ nh giá tr  văn hóa, l ch s  c a nh ng

2

ệ ữ ả ắ ự ề ề ầ ố ộ ngôi chùa Vi t, gi gìn và phát huy truy n th ng, b n s c dân t c, gúp ph n xây d ng n n văn hóa

ả ắ ế ậ ộ ệ ờ ỳ ổ ớ ộ ể ậ tiên ti n  đ m đà b n s c dân t c Vi t Nam trong th i k  đ i m i, h i nh p và phát tri n.

ề ọ ệ ữ ố ậ ưỡ Vì các lý do trên, tôi ch n đ  tài: “M i quan h  gi a Ph t giáo và tín ng ng dân gian

ệ ể ủ ộ ố ứ ậ ắ làm công Vi t Nam (qua nghiên c u m t s  ngôi chùa tiêu bi u c a ph t giáo B c tông)”

ứ ủ trình nghiên c u c a mình.

ụ ứ ụ ệ 2. M c đích và nhi m v  nghiên c u

ụ 2.1. M c đích

ơ ở ệ ố ộ ố ộ ệ ữ ề ố ậ ậ Trên c  s  h  th ng hoá m t s  n i dung lý lu n v  m i quan h  gi a Ph t giáo và tín

ưỡ ở ệ ự ể ủ ệ ệ ậ ậ ố ng ng dân gian Vi t Nam, lu n án t p trung phân tích s  bi u hi n c a m i quan h   này

ộ ố ơ ở ủ ể ắ ỉ ướ ậ trong m t s  ngôi chùa tiêu bi u c a ph t giáo b c tông, trên c  s  đó ch  ra xu h ng và đ ề

ộ ố ế ệ ữ ữ ủ ậ ấ ằ ố ị ị xu t m t s  ki n ngh  nh m phát huy nh ng giá tr  văn hoá c a m i quan h  gi a Ph t giáo và

ưỡ ệ ặ ệ ả ồ ữ tín ng ng dân gian ở ướ  n c ta hi n nay, đ c bi t là trong công tác b o t n và phát huy nh ng giá

ị ủ ả ậ tr  c a di s n văn hóa Ph t giáo.

ụ 2.2. Nhi m vệ

ậ ơ ả ộ ố ộ ệ ố ề ậ ưỡ ­ H  th ng hoá m t s  n i dung lý lu n c  b n v  Ph t giáo và tín ng ng dân gian Vi ệ   t

ệ ữ ố Nam, m i quan h  gi a chúng.

ệ ữ ể ệ ậ ố ưỡ ộ ố ­ Phân tích bi u hi n m i quan h  gi a Ph t giáo và tín ng ng dân gian qua m t s  ngôi

ể ủ ậ ắ ở ệ chùa tiêu bi u c a ph t giáo b c tông Vi t Nam.

ướ ị ộ ố ả ế ổ ữ ằ ­ Phân tích  xu h ế ng bi n đ i và ki n ngh  m t s  gi i pháp nh m phát huy nh ng giá tr ị

ệ ữ ủ ậ ố ưỡ văn hoá c a m i quan h  gi a Ph t giáo và tín ng ng dân gian ở ướ  n ệ c ta hi n nay.

ố ượ ứ ạ 3. Đ i t ng và ph m vi nghiên c u

ố ượ ứ 3.1. Đ i t ng nghiên c u

ệ ữ ậ ố ưỡ ệ M i quan h  gi a Ph t giáo và tín ng ng dân gian Vi t Nam

ứ ạ 3.2. Ph m vi nghiên c u

ệ ữ ứ ậ ậ ố ưỡ ệ Lu n án nghiên c u m i quan h  gi a Ph t giáo và tín ng ng dân gian Vi ể ệ   t Nam th  hi n

ủ ế ở ể ủ ộ ố ậ ắ ắ ộ ằ ồ qua m t s  ngôi chùa tiêu bi u c a ph t giáo b c tông (ch  y u ộ    vùng đ ng b ng b c b ), trên m t

ự ư ễ ờ ậ ế ệ ố s  lĩnh v c nh : cách bài trí trong chùa, nghi l th  cúng, không gian và ngh  thu t ki n trúc ...

ơ ở ậ ươ ứ 4. C  s  lý lu n và ph ng pháp nghiên c u

3

ơ ở ậ 4.1. C  s  lý lu n

ủ ự ể ậ ế ọ ồ ữ Lu n án d a trên nh ng quan đi m c a tri t h c Mác­ Lênin, t ư ưở  t ng H  Chí Minh,

ả ả ệ ưỡ ộ ố ế ậ ộ Đ ng C ng s n Vi ề t Nam v  tín ng ự ng, tôn giáo. Lu n án cũng d a trên m t s  lý thuy t nghiên

ệ ạ ế ề ư ứ ư ế ế ế ọ ứ ủ c u c a tôn giáo h c hi n đ i nh  lý thuy t v  giao l u, ti p bi n; lý thuy t ch c năng.v.v.. cùng

ộ ố ọ ể ả ướ ọ ủ quan đi m khoa h c c a m t s  h c gi trong và ngoài n c.

ươ ứ 4.2. Ph ng pháp nghiên c u

ộ ố ử ụ ậ ươ ơ ả ủ ứ ư ậ Lu n án s  d ng m t s  ph ệ ng pháp c  b n c a phép bi n ch ng duy v t nh : phân

ộ ố ử ấ ổ ợ ị ươ ố tích, t ng h p, khái quát hoá, so sánh, th ng nh t lô gich­ l ch s ; và m t s  ph ủ   ng pháp c a

ư ề ề ả ọ các khoa h c khác nh  đi u tra, kh o sát, đi n dã .v.v..

ủ ứ ế ả ậ 5. K t qu  nghiên c u và đóng góp c a lu n án

ộ ố ộ ệ ữ ệ ố ề ố ơ ả ậ ậ ­ H  th ng hoá m t s  n i dung lý lu n c  b n v  m i quan h  gi a Ph t giáo và tín

ưỡ ở ệ ng ng dân gian Vi t Nam.

ệ ữ ậ ố ưỡ ộ ố ­ Phân tích m i quan h  gi a Ph t giáo và tín ng ng dân gian qua m t s  ngôi chùa tiêu

ể ủ ậ ắ ở ệ ề ủ ố ộ bi u c a ph t giáo b c tông Vi ậ   ệ ự t Nam. Phân tích m i quan h , s  tác đ ng hai chi u c a Ph t

ưỡ ượ ạ ừ ữ ệ ố ỉ giáo lên tín ng ng dân gian và ng i, t c l ị ủ  đó ch  ra nh ng giá tr  c a m i liên h  này trong

ưỡ ướ văn hóa tín ng ng n c ta.

ượ ướ ệ ữ ổ ủ ế ậ ố ưỡ ỉ ­ Ch  ra đ c xu h ng bi n đ i c a m i quan h  gi a ph t giáo và tín ng ng dân gian

ị ộ ố ả ế ủ ự ế ợ ữ ữ ằ và ki n ngh  m t s  gi ậ   ị i pháp nh m phát huy nh ng giá tr  văn hoá c a s  k t h p gi a Ph t

ưỡ giáo và tín ng ng dân gian ở ướ  n ệ c ta hi n nay.

ự ễ ủ ậ ậ 6. Ý nghĩa lý lu n và th c ti n c a lu n án

6.1. Ý nghĩa lý lu nậ

ị ả ắ ộ ủ ữ ệ ầ ơ Góp ph n làm rõ h n giá tr  b n s c văn hoá dân t c c a nh ng ngôi chùa  qua vi c tìm

ệ ữ ể ậ ố ưỡ ự ư ể ệ hi u m i quan h  gi a Ph t giáo và tín ng ng dân gian bi u hi n trong các lĩnh v c nh : cách

ễ ề ố ớ ả ủ ệ ế ế ặ ấ ậ bài trí, nghi l ả   ậ , ngh  thu t ki n trúc,... K t qu  c a lu n án đ t ra v n đ  đ i v i các nhà qu n

ệ ả ồ ế ừ ố ớ ữ ả ị ủ   lý tôn giáo, qu n lý văn hoá đ i v i vi c b o t n, k  th a và phát huy nh ng giá tr  văn hóa c a

ườ ệ ả ồ ờ ố ự ự ệ ề ề ố ng i Vi t trong s  nghi p b o t n n n văn hóa truy n th ng và xây d ng đ i s ng văn hóa

ươ ủ ề ạ ặ đ ng đ i trong tính đ c thù c a các vùng mi n.

ự ễ 6.2. Ý nghĩa th c ti n

ể ử ụ ứ ệ ả ạ ậ ọ   ả Lu n án có th  s  d ng làm tài li u tham kh o cho công tác nghiên c u, gi ng d y và h c

ề ế ọ ế ọ ậ t p v  tri t h c, tôn giáo, tri t h c tôn giáo.

ố ụ ủ ậ 7. B  c c c a lu n án

4

ở ầ ủ ế ệ ậ ả ậ ầ ộ Ngoài ph n M  đ u, K t lu n và Tài li u tham kh o, n i dung chính c a lu n án đ ượ ố  c b

ươ ế ụ ụ ả ậ ầ ọ ụ c c thành 4 ch ng 14 ti t. Ngoài ra, trong lu n án còn có ph n Ph  l c  nh minh h a.

ƯƠ CH NG 1

Ứ Ủ Ổ Ậ T NG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN C U C A LU N ÁN

ữ ệ ậ ứ ề ậ 1.1. Nh ng công trình nghiên c u v  Ph t giáo và Ph t giáo Vi t Nam

ả ườ ậ ả ừ ể ạ ớ Tác gi ng ậ   i Nh t b n Kimura Taiken v i hai công trình tiêu bi u: “Đ i th a ph t

ừ ậ ậ ườ ị ả giáo t ư ưở  t ể ng lu n” và “Ti u th a ph t giáo t ư ưở  t ậ ng lu n”, ng ộ   i d ch là Thích Qu ng Đ .

ế ọ ươ ủ ạ ờ   ậ Đ o Ph t và đ i Công trình “Tri t h c và tôn giáo ph ng đông” c a  Diane Morgan, Công trình

ủ ị ữ ể ệ ố s ng hi n đ i ặ   Nh ng đi m đ c ạ  c a K. Sri Dhammananda (Thích Tâm Quang d ch), công trình

ậ ế ẫ ủ ị ắ ủ s c c a Ph t giáo ứ ệ T  di u đ c a Lâm Th  M n (Thích Chân Tính d ch, công trình: “ ứ   ế” c a Đ c ủ

ể ạ ạ ầ ọ ớ Ph t l c Đ t – Lai L t Ma XIV, Tr n Tr ng Kim v i 3 công trình tiêu bi u là ậ ụ   Ph t h c ậ ọ , Ph tậ

ả ụ ễ ẩ ộ ử ế ọ ị ươ L ch s  tri t h c ph ng đông giáo (2010), tác gi Nguy n Đăng Th c, trong b  ba tác ph m: ,

ả ả ứ ộ ậ ề ế ọ Ấ ộ ừ ể ẳ ậ trong đó, tác gi ậ  đã dành h n m t t p (t p 3) đ  kh o c u v  tri t h c  n đ , t ế    Ph t đà đ n

ề ị ữ ử ủ ề ậ Ph t nguyên th y….đ u là các công trình trình bày nh ng nét khái quát v  l ch s , giáo lý và

ơ ả ủ ữ ể ặ ậ nh ng đ c đi m c  b n c a ph t giáo.

ế ử ị ệ ủ ệ ế ọ ậ L ch s  Ph t giáo Vi t Nam N u công trình c a Vi n Tri ộ Ủ t h c thu c  y ban khoa

ộ ệ ấ ả ươ ề ị ử ể ậ ố ọ h c xã h i Vi t Nam xu t b n là công trình trình bày t ng đ i kinh đi n v  l ch s  ph t giáo

ệ ừ ế ử ầ ế ỷ ậ ầ ị ậ   ử  L ch s  Ph t Vi t Nam t khi du nh p (đ u công nguyên) đ n n a đ u th  k  XX, thì công trình

ệ ủ ậ ạ ạ ạ ị ử ự ể giáo Vi t Nam c a Lê M nh Thát (3 t p),  l ủ   i coi các phân đo n l ch s  cho s  phát tri n c a

ậ ệ ạ ị ề ọ ộ ỉ ph t giáo Vi ử t Nam ch  là n n, qua các giai đo n l ch s , công trình này đã phác h a m t cách rõ

ệ ạ ậ ệ ữ ể ặ ườ ủ nét di n m o c a ph t giáo Vi t Nam qua nh ng đ c đi m và các tr ơ ả ng phái c  b n, Cùng

5

ề ặ ủ ể ậ ả ễ ố Vai trò c aủ phân tích v  đ c đi m c a Ph t giáo, tác gi ấ  Nguy n Qu c Tu n trong công trình:

ậ ệ ố ớ ự ề ữ ủ ể ph t giáo Vi t Nam đ i v i s  phát tri n b n v ng c a đ t n c ấ ướ  (2008) đã khái quát nên b nố

ể ậ ủ ặ đ c đi m c a ph t giáo.

ứ ậ ệ ữ ể ể ị ề Nghiên c u v  ph t giáo Vi t Nam, không th  không k  ra nh ng v  chân tu, có đóng

ề ậ ộ ườ ậ ủ ế ộ góp nhi u cho ph t pháp và xã h i trên con đ ng tu t p c a mình. Liên quan đ n n i dung này

ả ể ế ủ ễ ớ ệ ữ ậ ậ Vi t Nam Ph t giáo s  lu n ph i k  đ n c a Nguy n Lang v i 3 t p ử ậ , đây là nh ng công trình

ứ ả ấ ế ị nghiên c u mà tác gi đã r t thành công khi bi ớ   ể ử ủ t trình bày khéo léo ti u s  c a các v  tu hành v i

ấ ấ ư ưở ữ ả ắ ủ ủ ọ ể ắ ọ ồ nh ng d u  n t t ậ   ng c a h  đ  kh c h a nên dáng nét riêng, là linh h n, là b n s c c a ph t

ệ ề ể ặ ậ ệ t Nam” giáo Vi ễ t Nam. Nguy n Duy Hinh ớ  v i bài vi tế  “V  hai đ c đi m Ph t giáo Vi , bàn sâu

ủ ể ặ ậ ệ ố tính dân gian và tính th ng nh t ơ ả ề v   hai đ c đi m c  b n c a ph t giáo Vi t Nam, đó ấ  và công

ư ưở ậ ệ ứ ộ ậ ệ ng Ph t giáo Vi t Nam trình T  t đi sâu nghiên c u n i dung t ư ưở  t ng Ph t giáo Vi t Nam,

ằ ả ủ ữ ể ậ ặ ệ ượ ớ ư nh m lý gi ơ ả i nh ng đ c đi m c  b n  c a Ph t giáo Vi t Nam đ ự c xây d ng v i t cách là

ộ ả ượ ơ ở ưỡ ả ị ẩ m t s n ph m tôn giáo đ c hình thành trên c  s  tín ng ủ ư ng, tâm linh c a c  dân b n đ a có

ế ậ ạ ươ ế ọ ệ ậ Đ i c ng tri ậ t h c Ph t giáo Vi t Nam”, ạ ti p thu tôn giáo ngo i nh p. Công trình : “ ộ    t p m t:

ừ ở ế ỷ ủ ế ễ ậ ộ ế ọ t kh i nguyên đ n th  k  XIV c a Nguy n Hùng H u lý gi ả ừ i t góc đ  tri t h c đã giúp ng ườ   i

ệ ố ữ ộ ơ ả ủ ậ ọ đ c hình dung m t cách có h  th ng nh ng t ư ưở  t ậ   ng c  b n c a nhân sinh quan Ph t giáo. Lu n

ủ ế ễ ị ề ả ả ưở ệ  Quan ni m v  gi ậ i thoát trong Ph t giáo và  nh h ủ ng c a nó án ti n sĩ c a Nguy n Th  Toan “

ườ ệ ệ ạ ơ ả ế ộ ộ ố ớ ờ ố đ i v i đ i s ng ng i Vi t Nam hi n nay ” l ấ   ữ i bàn đ n m t trong nh ng n i dung c  b n nh t

ề ả ậ ấ ừ ả ưở ủ ệ ủ c a nhân sinh quan Ph t giáo: v n đ  gi i thoát, t đó làm rõ  nh h ủ   ng c a quan ni m này c a

ờ ố ế ậ ườ ệ ơ ả ữ ủ ệ ệ Ph t giáo đ n đ i s ng ng i Vi ờ ố   t Nam hi n nay trên nh ng bình di n c  b n c a đ i s ng

ư ế ị ạ ứ ộ nh : kinh t , xã h i, chính tr , đ o đ c.

ứ ề ậ ắ ượ ử ậ ắ L c s  Ph t giáo B c tông ở Nghiên c u chuyên v  ph t giáo b c tông có công trình

ướ ư ế ủ ầ ượ ử ậ ướ các n c trên th  gi ố L i c s  Ph t giáo các n c theo h ệ ế ớ  c a Tr n Khánh D , ti p theo cu n

ề ở ướ ờ ẽ ả ộ ố Nam truy n các n c trên th  gi i ế ớ (cùng m t tác gi ) cu n sách này ra đ i s  giúp cho ng ườ   i

ể ừ ế ề ị ậ ủ ử ể ậ ừ ổ ọ đ c có cái nhìn v a t ng th , v a chi ti t v  l ch s  phát tri n, du nh p c a Ph t giáo nói chung

ế ớ ớ ữ ư ủ ậ ắ ở ừ ể ạ và ph t giáo b c tông trên th  gi ặ i v i nh ng đ c tr ng c a nó ừ    t ng giai đo n phát tri n, t ng

ậ ố qu c gia mà nó du nh p.

ứ ề ữ ưỡ 1.2. Nh ng công trình nghiên c u v  tín ng ng dân gian

6

ứ ề ữ ưỡ ướ ế ả ể ế Ti pế Trong nh ng công trình nghiên c u v  tín ng ng dân gian, tr c h t ph i k  đ n:

ưỡ ệ ủ ả ễ ớ ậ c n tín ng ng dân dã Vi t Nam N pế c a tác gi Nguy n Minh San. Toan Ánh, v i công trình

ưỡ ệ ượ ưỡ cũ ­ Tín ng ng Vi t Nam ớ Tín ng ng dân gian Vi ệ   t ể   (Quy n th ọ ng); Vũ Ng c Khánh v i

ưỡ ưỡ ứ ủ ị ng và văn hóa tín ng ng ở ệ  Vi t Nam Nghi l thễ ờ Nam ;Tín ng do Ngô Đ c Th nh ch  biên;

ủ ề ố ườ ề ế ồ ứ cúng truy n th ng c a ng i Vi ệ ạ t t i nhà và chùa, đình, đ n, mi u, ph ọ ư   ủ do H  Đ c Th  s u

ườ ủ ạ ạ ườ ầ ạ Th n, ng ấ i và đ t Vi t ầ t m và biên so n; ệ  c a T  Chí Đ i Tr ng… Các công trình này h ướ   ng

ứ ữ ủ ệ ể ể ệ ặ vào vi c phân tích và làm rõ nh ng đi m đ c thù và các hình th c bi u hi n phong phú c a tín

ưỡ ệ ạ ủ ề ệ ứ ổ ưỡ ng ng dân gian Vi t. Ngoài các nghiên c u có tính ph  quát v  di n m o c a tín ng ng dân

ở ầ ề ậ ổ ờ ọ ả ớ ữ ứ gian ồ  t ng b c ph  quát, đ ng th i có nhi u h c gi v i nh ng công trình nghiên c u chuyên

ệ ụ ể ủ ứ ề ưỡ ườ ệ ư Tín bi t sâu v  các hình th c c  th  khác nhau c a tín ng ng ng i Vi t nh : Công trình

ưỡ ệ ủ ẫ ở ạ ệ ủ ng ng Thành Hoàng Vi t Nam Đ o m u Vi t Nam ễ , c a Nguy n Duy Hinh; ứ     c a Ngô Đ c

ạ ở ệ ủ ọ ế ậ ế ọ ủ ầ Đ o thánh Vi t Nam ị Th nh, c a Vũ Ng c Khánh ;  Lu n án ti n sĩ tri t h c c a Tr n Đăng

ữ ạ ế ọ ưỡ ổ ườ ệ ở ồ t h c trong tín ng ờ ng th  cúng t ủ  tiên c a Ng i Vi ằ    đ ng b ng t Sinh Nh ng khía c nh tri

ờ ẫ ộ ệ ữ ụ ề ắ ố ủ B c B  hi n nay ; T c th  M u và nh ng truy n th ng văn hoá dân gian ở ệ  Vi t Nam c a Đinh

Gia Khánh…

ứ ề ố ệ ữ ữ ậ 1.3. Nh ng công trình nghiên c u v  m i quan h  gi a Ph t giáo và tín ng ưỡ   ng

ệ dân gian Vi t Nam

ự ữ ộ ưỡ ặ ệ ộ ấ ậ S  dung h i gi a tôn giáo và tín ng ng dân gian (đ c bi t là Ph t giáo) là m t v n đ ề

ượ ứ ứ ế ậ ẳ ầ ồ ị đã đ c h u h t các nhà nghiên c u đ ng thu n và kh ng đ nh. Các công trình nghiên c u, tuy

ư ữ ề ề ề ế ẳ ả ậ ị ưở ớ v i nhi u cách ti p c n khác nhau, nh ng đ u thiên v  kh ng đ nh nh ng  nh h ậ ng đ m nét

ế ậ ệ ự ề ả ỗ ủ c a Ph t giáo đ n văn hóa Vi t trên nhi u lĩnh v c. Tác gi ư  Đ  Quang H ng, trong bài vi ế   t:

ờ ố ữ ị ưỡ ữ ị nh ng giá tr  văn hóa trong đ i s ng tôn giáo tín ng ng, trong công trình: nh ng giá tr  văn hóa

ề ố ệ ị ủ ữ ủ ứ ị ỉ truy n th ng Vi t nam do Ngô Đ c Th nh ch  biên đã ch  rõ nh ng giá tr  c a tôn giáo nói chung,

ệ ữ ứ ể ể ậ ố ờ   trong đó có Ph t giáo đ  ch ng minh m i quan h  gi a tôn giáo và văn hóa không th  tách r i

ườ ậ ậ ợ ở ố ủ nhau, trong đó, tr ng h p Ph t giáo thì văn hóa ph t giáo đã tr  thành thành t c a văn hóa Vi ệ   t

ả ồ ớ ậ ụ ị ả ữ ưở Nh ng t p t c dân gian ch u  nh h ậ ng Ph t giáo nam. Tác gi ổ  Thích Đ ng B n, v i công trình

ạ ả ễ ệ ậ ả Đ i Th a; ắ Nh n di n b n s c văn hoá qua l ễ ộ    h i ừ   Tác gi Nguy n Quang Lê, qua công trình

ề ố ườ ả ươ ễ ệ ồ ố truy n th ng ng i Vi t; ớ  Tôn giáo trong m i quan h  văn ệ  Tác gi Nguy n H ng D ng v i

ả ễ ậ ệ ớ ớ Ph t giáo v i văn hóa Vi t Nam hóa và phát tri nể ” ; tác gi Nguy n Đăng Duy v i ”; Tác giả

ễ ế ế ề ố ề ầ ạ ớ ệ ư  Di n bi n ki n trúc truy n th ng Vi t vùng Tr n Lâm Bi n v i hàng lo t các công trình nh :

ổ ườ ậ ị ế ề ộ ế ố châu th  Sông H ng ng ti p c n l ch s mang tính tri ế ọ   t h c ộ ồ , M t con đ ử, V  m t vài y u t

ế ề ổ ưỡ ủ ủ c a ki n trúc c  truy n Vi t; ạ ng trong sinh ho t văn hoá dân gian ệ Công trình Tín ng c a Ngô

ứ ề ị ỏ ữ ả ưở ủ ư ưở Đ c Th nh.v.v. cũng đ u phân tích và làm sáng t nh ng  nh h ng và giao thoa c a t t ng,

7

ế ậ ưỡ ủ ườ ệ ấ ạ ỉ giáo lý ph t giáo đ n tín ng ng dân gian, văn hóa c a ng i Vi t. Không ch  nh n m nh khía

ưở ủ ậ ưỡ ả ữ ả ạ c nh  nh h ế ng c a ph t giáo đ n văn hóa, tín ng ề ng, nhi u tác gi ứ   , trong nh ng nghiên c u

ỉ ườ ự ẩ ự ề ậ ậ ộ ủ c a mình cũng ch  rõ con đ ấ   ng ph t hóa và hóa ph t là s  tác đ ng hai chi u mà s  th m th u,

ế ố ả ữ ệ ữ ứ ạ ị ữ hòa quy n gi a nh ng y u t b n đ a và ngo i lai đã làm nên nh ng hình th c tôn giáo và tín

ưỡ ư ớ ưỡ ưỡ Tín ng ng và văn hóa tín ng ng ở ệ  Vi t Nam ng ng m i, nh  các công trình: do Ngô Đ cứ

ữ ủ ậ ộ ủ ễ ị ệ ễ ậ Nh ng nét đ c đáo c a Ph t giáo Vi t Nam Th nh ch  biên; Nguy n Hùng H u: ” Nguy n Th ị

ọ ậ ườ ế ủ ậ ậ ế Ph t   giáo   dân   gian:   Con   đ ng   nh p   th   c a   Ph t   giáo   Vi ệ   t Minh   Ng c   trong   bài   vi t   “

Nam.v.v..

ậ ố ưỡ ượ ệ ữ Ngoài ra, m i quan h  gi a Ph t giáo và tín ng ng dân gian cũng đ ế   ắ c nh c đ n

ế ủ ứ ễ ấ ấ ố ươ ộ ố trong m t s  bài vi t c a  Chu Quang Tr , Hà Văn T n, Nguy n Qu c Tu n; L ng Gia Tĩnh,

ủ ư ế ậ ỗ ở ữ ạ ộ Đ  Quang H ng… làm rõ tác đ ng c a ph t giáo đ n văn hóa 2 khía c nh: văn hóa h u hình

và văn hóa tinh th nầ

ứ ề ộ ố 1.4. Các công trình nghiên c u v  m t s  ngôi chùa

ứ ề ả ế ơ ẻ ớ Đã có khá nhi u các công trình nghiên c u chuyên kh o và bài vi t đ n l gi ệ i thi u v ề

ủ ễ ệ ữ ủ ề ể ặ ạ ể di n trình phát tri n c a ngôi chùa Vi t nói chung, v  nh ng đ c đi m chung c a lo i di tích

ở ệ ề ộ ị ế ắ ễ ộ ộ chùa tháp Vi t Nam hay v  m t giá tr  ki n trúc, điêu kh c, l ủ   ể  h i… tiêu bi u, đ c đáo c a

ặ ộ ệ ữ ở ề ắ ệ m t ngôi chùa nào đó (đ c bi t là nh ng ngôi chùa mi n B c Vi t Nam). ộ   ể ể ế Có th  k  đ n m t

ể ẩ ệ ủ ễ ớ ư Chùa Vi t Nam ố s  tác ph m tiêu bi u nh : c a Hà Văn T n; ấ  Nguy n Quang Khái, v i công trình:

ộ ố ặ ể ờ ụ ứ ứ ự ượ M t s  đ c đi m chùa Vi t.. ệ  Đi sâu vào nghiên c u cách th c th  ph ng và s  bài trí t ậ   ng ph t

ế ạ ậ ủ ủ ầ Chùa Vi trong chùa có công trình: Đ o Ph t và th  gian c a Bùi Biên Hoà; ề   tệ  c a Tr n Lâm Bi n;

ủ ạ ở ộ ộ ớ Hà N i, di tích và văn v t ệ Chùa S  Văn hoá ­ Thông tin Hà N i v i ậ  ; Chùa Hà n iộ  c a L c Vi t;

ệ ủ ườ ư ị ậ ầ ấ ờ Vi ư t Nam x a và nay Ph t giáo th i Tr n qua th  t ch và d u tích liên quan c a Võ Văn T ng;

ủ ả ữ ấ ộ ế đ n các ngôi chùa tháp c a tác gi Lê Tâm Đ c ắ  …. đã cung c p nh ng n i dung phong phú v ề

ắ ượ ế ề ử ư ị ử ạ ki n trúc chùa, điêu kh c t ng, và nh n ữ g giai tho i, huy n s  cũng nh  l ch s  các chùa trong c ả

ệ ố ề ặ ủ ữ ứ ể c.ướ  Ngoài nh ng nghiên c u có tính h  th ng và chung v  đ c đi m c a các ngôi chùa Vi n ệ   t,

ề ừ ỉ ậ ứ ứ ề ụ ể ớ   cũng có nhi u công trình nghiên c u ch  t p trung nghiên c u v  t ng ngôi chùa c  th  v i

ử ữ ư ề ạ ặ ị ưỡ ư Chùa Bút Tháp ế nh ng nét đ c tr ng v  văn hóa, ki n trúc, l ch s  và sinh ho t tín ng ng nh

ệ ố ứ ứ ủ ễ ế Chùa Dâu ­ T  Pháp và h  th ng các chùa T  Pháp ủ c a Bùi Văn Ti n; ạ     c a Nguy n M nh

ố ừ ả ổ ọ ậ ủ ễ ố Chùa B i Khê nhìn t kh o c  h c Ph t giáo ộ ấ Hà n i danh lam ườ C ng; c a Nguy n Qu c Tu n;

ủ ả ả ườ ậ c  tổ ự c a các tác gi Thích B o Nghiêm  và Võ Văn T ng t p 1.v.v.

ứ ặ ữ ề ậ ấ 1.5. Nh ng v n đ  nghiên c u đ t ra cho lu n án

ứ ủ ả ứ ừ ệ ộ ố ế ộ ể T  vi c kh o c u m t s  công trình tiêu bi u liên quan đ n n i dung nghiên c u c a

ế ậ ậ ớ ế ọ ế ụ ữ ấ ỏ ậ lu n án, v i cách ti p c n tri ề ầ t h c, nh ng v n đ  c n ti p t c làm sáng t trong lu n án này là:

8

ệ ữ ứ ậ ố ưỡ ấ Th  nh t ấ , khi phân tích m i quan h  gi a ph t giáo và tín ng ề ặ   ng dân gian, v n đ  đ t

ơ ở ự ệ ế ố ơ ộ ạ ữ ra là: m i quan h  này d a trên c  s  nào? C  ch  tác đ ng qua l i gi a hai hình thái tôn giáo,

ưỡ ệ ủ ữ ư ữ ể ề ấ ậ ầ tín ng ng này cũng nh  nh ng bi u hi n c a nó? Đây chính là nh ng v n đ  lý lu n c n làm

ậ rõ trong lu n án.

ứ ề ữ ặ ệ ầ Th  haiứ , m c dù nh ng nghiên c u v  các ngôi chùa Vi t là đã khá phong phú và đ y đ ủ

ở ư ề ế ệ ả ậ ạ ị ư    nhi u khía c nh khác nhau nh : ki n trúc, c nh quan, giá tr  văn hóa, ngh  thu t..v.v.. nh ng

ệ ố ề ố ệ ủ ứ ậ ấ ộ còn r t ít công trình nghiên c u m t cách có h  th ng v  m i quan h  c a ph t giáo và tín

ưỡ ể ệ ậ ắ ộ ng ủ ng dân gian bi u hi n trong các ngôi chùa c a ph t giáo b c tông. Đây chính là n i dung

ứ ơ ả ủ ể ừ ậ ặ ắ ở ướ ữ ị nghiên c u c  b n c a lu n án đ  t đó chí ra nh ng giá tr  văn hóa tôn giáo đ c s c n c ta.

ệ ự ữ ướ ệ ữ ậ ậ ộ ố Th  baứ , vi c d  báo nh ng xu h ng v n đ ng trong m i quan h  gi a ph t giáo và tín

ưỡ ư ấ ạ ọ ị ng ệ ng dân gian hi n nay là kênh t ề    v n quan tr ng cho các nhà ho ch đ nh chính sách đ  ra

ủ ươ ữ ự ủ ữ ế ằ ợ ị nh ng ch  tr ng, chính sách phù h p nh m khai thác h t nh ng giá tr  tích c c c a hi n t ệ ượ   ng

ể ế ệ ạ ộ ỉ ướ ậ ộ xã h i này trong quá trình phát tri n. Vì th , vi c v ch ch  xu h ủ ự ế ợ   ng v n đ ng c a s  k t h p

ủ ệ ậ ộ ọ ụ này cũng là m t nhi m v  quan tr ng c a lu n án.

ƯƠ CH NG 2

Ộ Ố Ậ Ề ƯỠ M T S  KHÁI QUÁT CHUNG V  PH T GIÁO, TÍN NG NG

Ệ Ữ Ố Ệ DÂN GIAN VI T NAM VÀ M I QUAN H  GI A CHÚNG

ơ ả ủ ộ ố ậ ệ 2.1. M t s  nét c  b n c a Ph t giáo Vi t Nam

ể ạ ậ ở ệ ậ 2.1.1. Quá trình du nh p và phát tri n đ o Ph t Vi t Nam

ờ ở Ấ ừ ế ậ ộ ơ ờ Ph t giáo ra đ i ậ     n Đ  cách ngày nay h n 2500 năm.T  khi ra đ i cho đ n khi xác l p

ượ ị ở ấ ớ ủ ế ớ ữ ộ ở ộ ậ ả đ c v  trí n Đ  và tr  thành m t trong nh ng tôn giáo l n c a th  gi i, Ph t giáo đã tr i qua

ộ ọ ế ậ ứ ự ể ể ế ậ ầ ỉ ậ   4 l n k t t p kinh đi n đ  xây d ng m t h c thuy t tôn giáo hoàn ch nh. Sau khi đ c Ph t nh p

ế ự ấ ồ ế ệ ả ự ể ớ ậ Ni t Bàn, do s  b t đ ng ý ki n trong vi c gi i thích kinh đi n và th c hành gi i lu t, các đ  t ệ ử

ườ ừ ừ ạ ủ c a Ng ể i chia làm 2 phái là ti u th a và đ i th a.

ề ậ ướ ừ ấ ớ ờ ớ ố ượ ề Ph t giáo truy n vào n c ta t r t s m v i m c th i gian đ ứ   c nhi u nhà nghiên c u

ậ ừ ữ ừ ế ỷ ế ỷ ẫ ượ ế ầ ồ đ ng thu n là t nh ng năm đ u Công nguyên. T  th  k  VI đ n th  k  X v n đ c xem là giai

ạ ủ ế ở ề ạ ậ ạ ả ưở Ấ ủ ề đo n truy n đ o c a Ph t giáo. N u giai đo n này,  nh h ng c a các nhà truy n giáo  n Đ ộ

ầ ả ả ưở ố ạ ủ ặ ệ gi m d n thì  nh h ề ng c a các nhà truy n giáo Trung Qu c l i tăng lên, đ c bi ả t là  nh h ưở   ng

ư ề ỳ ế ỷ ệ ủ c a các dòng Thi n nh  p ư hái T ­ni­đa­l u­chi , phái Vô Ngôn Thông. Sang th  k  X, Vi t Nam

ướ ộ ậ ự ủ ề ệ ắ ạ ậ ộ ỷ b c vào k  nguyên đ c l p t ộ  ch  sau m t ngàn năm B c thu c đã t o đi u ki n cho Ph t giáo

9

ộ ướ ể ữ ề ớ ờ ỡ ị phát tri n sang m t b ậ   c m i, các v  vua th i Đinh và Ti n Lê đã có nh ng chính sách nâng đ  Ph t

ậ ặ ệ ể ở ờ ư ưở ầ ủ ậ ở giáo. Ph t giáo đ c bi t phát tri n ờ  th i Lý và th i Tr n. T  t ng c a Ph t giáo ạ    giai đo n

ượ ấ ộ ệ ư ưở ạ ộ ượ này đ c l y làm m t h  t t ng xã h i và chính sách ngo i giao. Chùa tháp đ ự   c xây d ng

ắ ầ ướ ừ ữ ề ậ ả ờ ỳ ở ạ ế ỷ nhi u. T  kho ng gi a th  k  XIV, Ph t giáo b t đ u b c vào th i k  suy thoái và tr  l ở   i kh i

ờ ỳ ố ế ỷ ễ ạ ư ờ   ắ s c vào  th  k  XVI, sau khi nhà M c soán ngôi nhà Lê. Th i k  cu i nhà Nguy n cũng nh  th i

ậ ạ ươ ủ ế ỷ ữ ừ ộ ộ ỳ k  Pháp thu c, Ph t giáo l i suy vi. Vào nh ng năm m i c a th  k  XX, t ộ   ậ  cu c v n đ ng

ư ậ ấ ậ ừ ớ ắ ầ ở ắ ừ ộ ộ ậ ch n h ng Ph t giáo , Ph t giáo t đó m i b t đ u kh i s c. Cũng t ậ    đây, m t b  ph n Ph t

ạ ộ ổ ứ ộ ố ổ ứ ậ ạ giáo đi vào ho t đ ng có t ch c, m t s  t ầ   ộ ố ơ ở  ch c Ph t giáo và m t s  c  s  đào t o tăng ni l n

ượ ờ l t ra đ i.

ấ ướ ạ ắ ạ ơ ộ ậ ấ ố Sau đ i th ng mùa xuân 1975, đ t n ấ   c hoà bình, đ c l p, th ng nh t đã t o c  duyên r t

ậ ợ ớ ấ ậ ổ ứ ệ ổ ứ ừ thu n l i cho gi ố i Ph t giáo th ng nh t các t ch c h  phái trong t ch c chung t ế  đó đ n nay.

ủ ể ặ ậ ệ 2.1.2. Đ c đi m c a Ph t giáo Vi t Nam

ự ề ậ ậ ắ ộ Trên b ướ ườ c đ ả   ng truy n bá và h i nh p, Ph t giáo luôn d a trên hai nguyên t c căn b n:

ề ậ ệ ượ ề ư ườ ị ệ ả kh  lýế  và kh  cế ơ. Khi Ph t giáo truy n vào Vi t Nam đã đ c các v  thi n s  ng i Vi ị   t b n đ a

ế ệ ậ ưỡ ủ ề ố ườ ệ ạ hoá khi n Ph t giáo hoà quy n vào tín ng ng, truy n th ng, văn hoá c a ng i Vi t, t o nên

ữ ắ ệ ặ ắ ủ ậ ệ ự ứ ờ nh ng s c thái riêng bi t, đ c s c c a Ph t giáo Vi ầ   t Nam. Nh  có s  thích  ng khá nhu n

ữ ủ ễ ậ ượ ườ ể ở nhuy n này mà nh ng tinh hoa c a giáo lý Ph t giáo tìm đ c môi tr ợ ng thích h p đ  n  hoa

ể ệ ở ứ ạ ậ ả ồ ủ ế k t trái. S c m nh c a Ph t giáo th  hi n ầ    kh  năng hoà đ ng, tính khoan dung và tinh th n

ủ ẳ dân ch , bình đ ng.

ộ ố ặ ủ ể ể ậ ệ ư Có th  nêu ra m t s  đ c đi m c a Ph t giáo Vi t Nam nh  sau:

ứ ấ ữ ậ ợ ưỡ ng dân gian; là Th  nh t, tính dung h p: ợ đó là sự dung h p gi a Ph t giáo và tín ng

ữ ậ ợ ự ữ ớ ợ ổ t ng h p  gi a các tông phái Ph t giáo ậ ; là s  dung h p gi a Ph t giáo v i các tôn giáo khác ; là

ữ ạ ứ ươ ộ ặ ể ự ế ợ s  k t h p gi a đ o và đ i ặ   Đây cũng là m t đ c đi m đ c ng. ờ . Th  hai, tính hài hoà âm d

ư ủ ậ ệ ị ả ưở ủ ư ố ượ ệ tr ng c a Ph t giáo Vi t Nam b   nh h ng c a phong cách t duy nông nghi p. Đ i t ng th ờ

ườ ầ ươ ư ấ ờ ồ cúng trong các ngôi chùa th ủ ng có đ y đ  tính âm – d ng nh : Tr i – đ t; Tiên – r ng; Ông

ả ồ ưở ố ượ ủ ệ ồ đ ng ­ Bà đ ng... Tuy nhiên, cũng do  nh h ng c a văn minh nông nghi p nên đ i t ng th ờ

ề ữ ầ ấ ớ ỳ ứ ầ Tu  duyên b t bi n cúng có ph n thiên v  n  tính. ạ V i tinh th n ế  nên Th  ba, tính linh ho t.

ậ ở ọ ơ ậ ọ ườ ể ạ ầ ạ đ o Ph t có m i n i, m i lúc. Ph t trong tâm nên ng i theo đ o có th  không c n lên chùa

ẫ mà v n là Ph t t ậ ử .

ờ ố ủ ộ ậ ệ 2.1.3. Vai trò c a Ph t giáo trong đ i s ng xã h i Vi t Nam

ộ ệ ố ậ ế ọ ậ ộ ớ Ph t giáo là m t h  th ng tri t h c uyên thâm, t ư ưở  t ng r ng l n, lý lu n phong phú...

ủ ủ ể ấ ế ệ ạ ậ ằ ể ệ   ớ v i bao th  h  tu sĩ ho ng pháp, hành đ o. Có th  th y rõ vai trò c a c a Ph t giáo th  hi n

ệ ơ ả ữ ể ộ ạ ộ ườ ệ ộ ờ ố M t là, t o ra cho ng i Vi t m t đ i s ng tâm trong xã h i qua nh ng bi u hi n c  b n sau:

10

ắ ướ ờ ố ể ề ẳ ầ ị linh sâu s c và h ng thi n ự ệ . Có th  kh ng đ nh nhi u lĩnh v c trong đ i s ng tinh th n và tâm

ườ ệ ắ ự ả ể ệ ưở ủ ậ ậ linh ng i Vi t Nam th  hi n sâu s c s   nh h ng c a giáo lý Ph t giáo. Giáo lý Ph t giáo có

ề ể ớ ư ườ ệ ữ ầ nhi u đi m g n gũi v i tâm t ả , tình c m ng i Vi t Nam và mang nh ng ý nghĩa nhân văn sâu

ờ ố ậ ồ ộ ị ộ Hai là, Ph t giáo luôn đ ng hành cùng dân t c trong quá ắ s c, có giá tr  trong đ i s ng xã h i.

ướ ờ ồ ạ ử ể ủ ướ ệ ự trình d ng n c và gi c. n ị ữ ướ Trong l ch s  ra đ i, t n t i và phát tri n c a nhà n c Vi t Nam,

ệ ượ ụ ề ọ ở ị không ít các v  danh tăng Vi t Nam đã đ ế c các tri u đình phong ki n tr ng d ng, tr  thành tr ụ

ị ướ ồ ộ ệ ơ ộ ậ ộ c t cho nhà vua trong quá trình tr  n c. Đ ng hành cùng dân t c Vi t, Ph t giáo có c  h i phát

ế ể ả ộ ồ ế ủ ộ ợ ạ huy t ư ưở  t ng đoàn k t c a mình, t o ra m t s i dây liên k t đ  c  dân t c đ ng lòng trong công

ấ ướ ự ệ ả ộ ầ ạ ự ạ ế   Ba là, góp ph n t o nên s  phong phú, đa d ng cho ki n cu c b o v  và xây d ng đ t n c.

ễ ộ ở ệ ộ ệ ố ặ ở ầ ắ ớ ị ươ trúc và l h i Vi t Nam . V i m t h  th ng chùa tháp có m t h u kh p các đ a ph ng trong

ừ ộ ộ ị ế ậ ậ ở ả ướ ừ ắ c  n c, t B c vào Nam, t thành th  đ n nông thôn, Ph t giáo đã tr  thành m t b  ph n không

ủ ể ế ề ệ ấ ấ ữ ạ ặ ệ th  thi u c a n n văn hoá Vi t Nam, t o nên nh ng d u  n đ c thù trong văn hóa Vi t nam.

ạ ứ ự ủ ề ề ẩ ầ ố ỉ ộ B n là, góp ph n đi u ch nh các hành vi xã h i theo chu n m c c a đ o đ c truy n th ng ố . Đ cứ

ạ ậ ọ ợ ầ ươ ồ ủ Ph t luôn kêu g i tín đ  c a mình hãy hành đ o vì l i ích cho qu n sinh, vì lòng th ng t ưở   ng

ợ ạ ườ ế ậ ị ờ cho đ i, vì l ư i ích, vì an l c cho ch  thiên và cho loài ng i vì th , ph t giáo có vai trò đ nh

ướ ườ ứ ố ẹ ữ ẩ ắ ạ ướ h ụ ng, giáo d c con ng ự i theo nh ng chu n m c, quy t c đ o đ c t t đ p, h ng con ng ườ   i

ứ ớ ượ ưỡ ủ ườ ệ Năm là, đáp  ng đ ầ c nhu c u tín ng ng, tâm linh c a ng i dân. ế đ n v i cái thi n. Tr cướ

ệ ẫ ượ ự ủ ệ đây và hi n nay, các ngôi chùa v n phát huy đ ứ   c vai trò tích c c c a mình trong vi c đáp  ng

ưỡ ủ ầ ườ ế ầ nhu c u tín ng ng, tâm linh, văn hóa tinh th n c a nhân dân. Ng i dân đ n chùa không ch ỉ

ự ưỡ ứ th c hành tín ng ng mà còn hòa mình vào không gian văn hóa, l ễ ộ ể ưở  h i đ  th ng th c và khám

phá.

ề ưỡ 2.2. Vài nét v  tín ng ng dân gian

ơ ở ưỡ 2.2.1. C  s  hình thành  tín ng ng dân gian

ườ ề ờ ố ữ ầ ấ ầ ộ Con ng ậ i, ngoài nh ng nhu c u v  đ i s ng v t ch t còn có m t nhu c u không th ể

ề ờ ố ế ầ ầ ế ế thi u v  đ i s ng tinh th n. Đó là nhu c u thi ể ự ố   t y u cho quá trình duy trì và phát tri n s  s ng

ườ Ở ệ ộ ố ố ớ ưỡ ườ ệ ủ c a con ng Vi i. t Nam, cũng gi ng v i m t s  tôn giáo, tín ng ủ ng c a ng i Vi t ngoài

ạ ớ ụ ả ầ ậ ố ụ ả ị m c đích c u cho nhân khang v t th nh, tho  mãn tâm linh còn mu n đ t t i m c đích gi i thoát

ườ ướ ườ ế ự ủ ệ ề ệ ỹ con ng i, h ng con ng i đ n chân, thi n, m . Chính ni m tin vào s  màu nhi m c a thánh

ộ ố ệ ố ự ạ ự ấ ầ ả ườ th n, vào s  hoàn h o tuy t đ i khó tìm th y trong cu c s ng th c t i đã giúp con ng i có

ượ ị ự ể ượ ề ộ ố ữ ủ ề đ c ni m tin, ý chí và ngh  l c đ  v ề   t qua nh ng khó khăn c a cu c s ng, làm nhi u đi u

ệ ề thi n, tránh đi u ác.

ệ ưỡ ưỡ ệ 2.2.2. Khái ni m tín ng ng và tín ng ng dân gian Vi t nam

11

ố ưỡ ệ ượ ờ ồ ạ ử ị ư Cũng gi ng nh  tôn giáo, tín ng ộ ng là m t hi n t ộ ng l ch s  xã h i, ra đ i, t n t i, phát

ể ủ ớ ị ử ể ề ạ ắ ưỡ ườ tri n g n li n v i l ch s  phát tri n c a nhân lo i.  Tín ng ng, theo nghĩa thông th ngđ ượ   c

ự ứ ể ề ưỡ ộ ưỡ ọ ọ hi u là đ c tin hay ni m tin và s  ng ng m , hay ng ng v ng. Còn trong khoa h c thì tín

ưỡ ượ ử ồ ạ ứ ề ể ị ể ủ ng ng đ c hi u là ni m tin hay đ c tin tôn giáo. Trong l ch s  t n t ộ   i và phát tri n c a xã h i

ườ ườ ề ạ ưỡ ề ấ loài ng i, con ng i đã sáng t o và tin theo nhi u tín ng ng khác nhau. Có r t nhi u quan

ệ ề ưỡ ấ ớ ể ằ ố ưỡ ni m khác nhau v  tín ng ng. Chúng tôi th ng nh t v i quan đi m cho r ng: tín ng ng là

ự ề ưỡ ộ ố ớ ộ ố ượ ả ưở ni m tin, s  ng ng m  đ i v i m t đ i t ng siêu nhiên nào đó có  nh h ố ế   ng, chi ph i đ n

ạ ủ ườ ữ ứ ề ề ờ ố đ i s ng sinh ho t c a con ng ạ   i. Nó là ni m tin vào nh ng đi u linh thiêng, vào s c m nh

ề ườ ể ả ự ậ ằ ỉ ưỡ ộ ạ huy n bí, vĩ đ i mà con ng i ch  có th  c m nh n b ng tr c giác. Tín ng ứ   ng là m t hình th c

ệ ủ ể bi u hi n c a văn hoá.

ưỡ ệ ượ ọ ưỡ ề ưỡ Tín ng ng Vi t Nam còn đ c g i là tín ng ố ng truy n th ng hay tín ng ng dân gian.

ưỡ ộ ố ủ ổ ệ ư ậ ố Đây là tín ng ng c a các dân t c s ng trên lãnh th  Vi t Nam và vì v y, cũng gi ng nh  các b ộ

ậ ệ ữ ủ ề ệ ặ ủ ph n khác c a văn hoá Vi ư t Nam, nó đ u mang nh ng đ c tr ng c a văn minh nông nghi p. Tín

ưỡ ệ ủ ế ự ượ ự ự ng ng dân gian Vi t Nam ch  y u d a trên s  tôn sùng các l c l ng siêu nhiên, lòng bi ế ơ   t  n

ưỡ ộ ớ ộ ườ ớ ướ ư ờ ồ và ng ng m  v i anh hùng dân t c, ng i có công v i n c... nh ng đ ng th i nó cũng th ể

ự ấ ự ủ ệ ườ ệ ả ệ ớ ứ ậ hi n trong đó s  b t l c c a con ng i trong vi c lý gi ệ   i, nh n th c và quan h  v i các hi n

ượ ự ố ớ ườ ệ ầ ộ t ng trong t ộ  nhiên và xã h i. Đ i v i ng i Vi ạ   t Nam, tôn sùng th n thánh cũng là m t lo i

ưỡ ừ ụ ậ ứ tín ng ng. Và chính t tâm th c tôn sùng đó, đã hình thành nên các phong t c, t p quán và nghi

ễ ờ ự ờ ổ ờ ẫ ễ ự ồ l th  cúng t nhiên, th  cúng t tiên, th  M u và nghi l ph n th c.

ộ ố ặ ủ ể ưỡ ệ 2.2.3. M t s  đ c đi m c a tín ng ng dân gian Vi t Nam

ưỡ ệ ủ ả ườ ệ Tín ng ng dân gian Vi ẩ t Nam là s n ph m c a văn hoá ng i Vi ố   t Nam trong m i

ệ ớ ự ủ ậ ậ ớ ộ ố ộ ệ quan h  v i t ư  nhiên, v i xã h i. Vì v y, gi ng nh  các b  ph n khác c a văn hoá Vi t Nam

ữ ư ủ ệ ặ ưỡ ệ ề đ u mang nh ng đ c tr ng c a văn minh nông nghi p, là tín ng ng văn minh nông nghi p, nó

ượ ể ệ ể ặ đ c th  hi n qua các đ c đi m sau:

ứ ậ ắ ọ ế ớ ể ệ ở ưỡ Th  nh t ấ , tôn tr ng và g n bó m t thi t v i thiên nhiên: th  hi n tín ng ng sùng bái

ự t nhiên.

ứ ươ ể ệ ở ố ượ ấ ờ ờ ồ Th  hai, hài hoà âm d ng: th  hi n các đ i t ng th  cúng: Tr i ­ Đ t, Tiên ­ R ng,

ồ ồ Ông đ ng ­ Bà đ ng..

ưỡ ầ ứ Th  ba, ố ượ đ i t ng tín ng ụ ữ ề ng ph n nhi u là ph  n .

ụ ề ậ ờ ệ ữ Th  t ,ứ ư  tôn phong, l p đ n đài th  ph ng các anh hùng, li t n , các danh nhân văn hoá

ộ ủ c a dân t c.

ạ ưỡ 2.2.4. Phân lo i tín ng ng dân gian

12

ề ạ ấ ưỡ ộ ế ế ậ ỳ Có r t nhi u cách phân lo i tín ng ng dân gian tu  vào góc đ  ti p c n. N u căn c ứ

ố ượ ưỡ ưỡ ượ vào đ i t ng làm hình thành tín ng ng, tín ng ng đ c phân thành:

ự ặ ặ ướ ư ấ ạ ớ ­ Tôn sùng t ờ  nhiên (m t tr i, m t trăng, n c, gió, m a, s m, ch p...). Các lo i cây

̣ ợ ầ ậ ậ ồ tr ng (b u, bí, lúa, ngô, đ u...), v t nuôi (trâu, b, l n...).

ậ ổ ậ ổ ổ ố ổ ­ Tôn sùng v t t (v t t chim, cá, cây, trâu...), tôn sùng t tiên (qu c t , thành hoàng, t ổ

tiên, ông bà...).

ạ ộ ự ả ự ­ Tôn sùng s  sinh s n : sinh th c khí và các ho t đ ng tính giao.

ữ ầ ẫ ứ ẫ ủ ủ ủ ạ ượ ­ Tôn sùng m u: các n  th n, t ị  m u (Thiên ph , Đ a ph , Nh c ph  (Th ng ngàn),

ỷ ủ ứ ả ẫ thu  ph  (M u tho i), Bà chúa X  và thiên Yana.

ộ ị ươ ườ ớ ớ ­ Tôn sùng các anh hùng dân t c, anh hùng đ a ph ng, ng ớ   i có công l n v i dân, v i

ướ ư ứ ệ ầ ả ọ n ơ c: Thánh Gióng, Đ c thánh Tr n, T n Viên s n thánh, Bà Tr ng, Bà Tri u, Lý Ông Tr ng…

ứ ứ ế ưỡ ưỡ ệ N u căn c  vào các hình th c tín ng ng, tín ng ng dân gian Vi t Nam l ạ ượ i đ c phân

thành:

ờ ổ ộ ố ­ Th  cúng t ọ  tiên (gia t c, dòng h , qu c gia) tô tem giáo.

ưỡ ờ ườ ụ ư ẻ ơ ờ ờ ­ Tín ng ng cá nhân (vòng đ i ng i) nh : th  cúng bà m  (sinh đ ); Th  ông T , bà

ướ ờ ầ ệ ả ờ ườ ệ Nguy t (c i xin); Th  th n b n m nh; Tang ma và th  cúng ng ế i ch t.

ưỡ ờ ẹ ệ ề ưỡ ệ ờ ­ Tín ng ng ngh  nghi p: th  m  Lúa (tín ng ng nông nghi p); th  Thánh s  (t ư ổ

ư ề ề ầ ờ ờ ngh ); th  Th n tài (ngh  buôn); th  Cá Ông (ng  dân)...

ưỡ ờ ẫ ờ ầ ờ ầ ạ ờ ờ ­ Tín ng ng th  th n (đ o th  th n): th  Thành hoàng làng; th  M u; th  các anh hùng

ờ ổ ầ ỷ ầ ầ ơ ộ dân t c; th  th  th n, s n th n, thu  th n...

ủ ứ ế ưỡ ưỡ ệ ượ ộ N u căn c  theo n i dung c a tín ng ng, thì tín ng ng dân gian Vi t nam đ c phân

thành:

(cid:0) ưỡ Tín ng ự ồ ng ph n th c

(cid:0) ưỡ ự Tín ng ng sùng bái t nhiên

ưỡ ườ ­    Tín ng ng sùng bái con ng i

ệ ữ ố ậ ưỡ ở ệ 2.3. M i quan h  gi a Ph t giáo và tín ng ng dân gian Vi t Nam

ế ộ ơ ở 2.3.1. C  s  kinh t , xã h i và văn hóa

ằ ở ủ ể ườ ố ế ụ N m tâm đi m/ngã ba c a con đ ư ng giao l u qu c t theo hai tr c chính Đông ­ Tây

ắ ướ ệ ộ ị ậ ợ ề ặ ị ế ế ậ và B c ­ Nam,  n c Vi t có m t v  trí thu n l ộ i v  m t đ a lý trong h i nh p và ti p bi n văn

ế ố ự ậ ợ ệ ễ ư hóa. Đây là y u t t nhiên thu n l ư i cho c  dân Vi ế t d  dàng giao l u, ti p thu tinh hoa văn hóa

ế ớ ế ườ ủ ề ậ ự ủ c a khu v c và th  gi i. Vì th , trên con đ ng truy n giáo c a mình, Ph t giáo ngay khi du

13

ậ ệ ậ ớ ưỡ ể ạ ậ nh p vào Vi t Nam, đã hòa nh p nhanh chóng v i tín ng ng dân gian đ  t o nên Ph t giáo dân

ệ ấ ặ ắ ự ế ơ ở ụ ữ ế ộ ướ ế gian Vi t nam r t đ c s c. Nh ng c  s  cho s  ti p bi n này ph  thu c tr ề   c h t vào các đi u

ệ ế ộ ớ ươ ứ ệ ki n kinh t , xã h i và văn hóa. V i ph ng th c văn minh nông nghi p, tính làng xã luôn chi

ố ờ ố ấ ủ ủ ề ệ ả ấ ầ ộ ớ ph i đ i s ng tinh th n c a xã h i. V i tính ch t c a n n s n xu t nông nghi p manh mún,

ể ườ ệ ề ặ n ng tính ti u nông t ự ấ ự  c p t túc... nên ng i Vi t không có n n kinh t ộ ế ớ c ng v i l n, ớ  nh ngữ

ề ế ệ ướ ườ ệ ấ ế ố ự y u t t nhiên và n n kinh t nông nghi p lúa n c nên ng i nông dân Vi ậ ự ả   t ch p nh n s  “b o

ợ ừ ộ ố ờ ố ề ế ầ tr ” t ủ  nhi u th n linh khác nhau cho cu c s ng c a mình. Vì th , trong đ i s ng tâm linh c a h ủ ọ

ề ưỡ ễ ậ ạ ớ ả ư hình thành và b o l u nhi u tín ng ng và cũng d  hòa nh p v i các tôn giáo ngo i lai khi nó đáp

ứ ượ ầ ng đ ủ ọ c nhu c u tâm linh c a h .

ề ơ ở ế ợ ự ữ ế ế ậ V  c  s  văn hóa, t ư ưở . S  giao thoa, k t h p, ti p bi n gi a ph t giáo và tín ng t

ưỡ ệ ướ ế ự ự ươ ề ặ ư ưở ồ ủ ng ng dân gian Vi t nam tr c h t d a trên s  t ng đ ng v  m t t t ậ   ng, giáo lý c a ph t

ớ ế ủ ưỡ ế ặ giáo v i tri t lý nhân sinh c a tín ng ng dân gian, m t khác, còn do tâm th  khai phóng, tùy nhi

ủ ả ậ ồ ưỡ ặ ệ ủ ự ế ế ặ hòa đ ng c a c  ph t giáo và tín ng ng dân gian. Đ c bi t là do đ c thù c a s  ti p bi n văn

ấ ệ ể ệ ố ả ướ ồ hóa trên đ t Vi t. Trong b i c nh văn hóa Trung hoa th  hi n khuynh h ng đ ng hóa mãnh

ệ ố ệ ở ộ ộ ủ ườ ệ ổ li t, mu n thôn tính văn hóa Vi t tr ậ  thành m t b  ph n c a mình thì ng i Vi t c  đã tìm

ể ặ ướ ủ ồ đ ố c ượ đ i tr ng ọ  đ  ngăn ch n khuynh h Ấ ộ   ng đ ng hóa c a văn minh Trung hoa. Văn hóa  n đ ,

ườ ộ ố ậ ưỡ ườ thông qua con đ ng ph t giáo và m t s  tôn giáo, tín ng ặ ng khác. M t khác, ng i Vi ệ ổ   t c ,

ộ ự ự ặ ậ ườ ở ự ề ầ ố ở do đ c tính n i l c t sinh qu t c ng mong mu n đ  cao tinh th n c i m , t ầ  do, thu n phác,

ộ ủ ị ữ ệ ắ ộ ượ ữ khi b  nh ng ràng bu c kh t khe trong các quan h  xã h i c a Nho giáo đã tìm đ ứ   c nh ng  “c u

ữ ệ ể ầ ẳ ớ ỏ ị ữ   ớ cánh” là nh ng v  tu hành v i trí tu  uyên bác, v i tinh th n bình đ ng, bác ái đ  phá b  nh ng

ặ ủ ẳ ậ ộ ộ “khung rào” áp đ t c a nho giáo, cho m t xã h i bình đ ng, thu n hòa.

ề ươ ể ệ ệ ữ ứ ố ậ ưỡ 2.3.2. V  ph ng th c th  hi n m i quan h  gi a ph t giáo và tín ng ng dân gian

ệ Vi t Nam

ậ ả ưở ế ưỡ ế ế ­Ph t giáo  nh h ng đ n tín ng ng dân gian thông qua ti p bi n văn hóa

ế ế ậ ậ ệ ế ợ ậ Quá trình ti p bi n văn hóa khi ph t giáo du nh p vào Vi ớ   t nam, khi ph t giáo k t h p v i

ưỡ ưỡ ị ấ ữ ạ ở tín ng ng dân gian, thì tín ng ng dân gian không nh ng không b  m t đi mà nó l ể   i tr  nên đi n

ắ ơ ể ệ ệ ệ ớ ầ ữ ứ ộ ơ ủ   hình hóa v i t ng khái quát sâu s c h n, th  hi n nh ng liên h  bi n ch ng và sinh đ ng h n c a

ự ệ hi n th c.

ế ớ ệ ẩ ấ ạ ộ ự ễ ố ­Th m th u qua các quan ni m th  gi ệ   i quan chi ph i ho t đ ng th c ti n trong hi n

ự ặ ệ ứ ể ệ ạ ưỡ ế th c, đ c bi t bi u hi n qua các hình th c sinh ho t tín ng ủ ng và ki n trúc c a các ngôi chùa

vi t.ệ

ữ ả ộ ưở ệ ố ủ ậ ưỡ ở ệ Là m t tôn giáo, nh ng  nh h ế ng c a Ph t giáo đ n h  th ng tín ng ng Vi t Nam

ướ ế ả ưở ừ ệ ữ ủ ề ộ tr c h t là  nh h ng t vi c truy n bá nh ng n i dung giáo lý c a mình thông qua các quan

14

ề ế ớ ệ ề ườ ữ ứ ư ạ ưỡ ni m v  th  gi i, v  con ng i, sau n a là thông qua nh ng hình th c sinh ho t tín ng ng, l ễ ộ    h i

ư ữ ủ ệ ể ế ộ ệ phong phú cũng nh  nh ng bi u hi n ki n trúc đ c đáo c a các ngôi chùa Vi t.

ế ể ươ Ti u k t ch ng 2

ộ ệ ư ưở ộ ớ ế ọ ệ ố ắ Dù là m t tôn giáo l n, m t h  t t ng tri ậ   t h c sâu s c và có tính h  th ng, song Ph t

ẫ ấ ầ ớ ề ả ủ ứ ạ ầ ợ ườ giáo v n r t g n gũi, có ph n bình dân, phù h p v i n n t ng đ o đ c, văn hoá c a ng i Vi ệ   t;

ế ậ ệ ễ ầ ạ ả ậ ắ ở b i th , ngay khi du nh p vào Vi t Nam, đ o Ph t đã nhanh chóng n y m m, bén r  và g n bó

ộ ủ ầ ị ườ ệ ể ớ ươ ờ ố ớ ờ ố v i đ i s ng tinh th n, đ i s ng chính tr  ­ xã h i c a ng i Vi ề t. V i nhi u đi m t ồ   ng đ ng

ậ ưỡ ậ ưỡ ố ủ c a ph t giáo và tín ng ữ ng dân gian, nên gi a Ph t giáo và tín ng ng dân gian có m i liên h ệ

ả ắ ủ ẽ ặ ạ ấ ặ ẩ ệ ch t ch , th m th u trong nhau, t o nên b n s c đ c thù c a văn hóa Vi t Nam. Vì th , ế Đ oạ

ể ấ ậ ườ ủ ạ ủ ậ ậ ph t có th  m t đi trong tính “vô th ng” c a v n v t, song cái tinh túy c a văn hóa ph t giáo đã

ộ ườ ồ ượ đ c dân t c hóa và dân gian hóa thì tr ng t n mãi mãi.

ƯƠ CH NG 3

Ự Ế Ợ Ủ Ắ Ậ Ậ CHÙA PH T GIÁO B C TÔNG VÀ S  K T H P C A PH T GIÁO VÀ TÍN NG ƯỠ   NG

Ể Ệ DÂN GIAN TH  HI N TRONG NÓ

ể ủ ủ ặ ậ ắ 3.1. Đ c đi m c a các ngôi chùa c a Ph t giáo B c tông ở ệ  Vi t Nam

ậ ắ ủ ế ở ị ồ ổ Ph t giáo B c tông ở ướ  n c ta đ nh hình ch  y u vùng châu th  sông H ng. Cùng v i s ớ ự

ậ ủ ể ủ ờ ủ ự ế ậ ậ nhu nh p c a Ph t giáo là s  ra đ i c a các ngôi chùa. Theo ti n trình phát tri n c a Ph t giáo ở

ệ ặ ầ ư ở ọ ấ ướ ề ỗ Vi t Nam, chùa có m t h u nh ề  m i vùng mi n trên đ t n ứ ự   c. M i ngôi chùa đ u ch a đ ng

ủ ự ủ ị ử ủ ữ ế ầ ờ trong đó nh ng v t tích thăng tr m c a th i gian, c a l ch s  và c a s  giao thoa văn hóa. Ngôi

ậ ừ ừ ế ạ ở ộ ơ ồ chùa Ph t v a là trung tâm tôn giáo, v a là n i sinh ho t văn hoá c ng đ ng. N p chùa tr  thành

ậ ấ ộ ộ ủ ộ ộ ệ ả m t không gian tâm linh dân t c và m t b  ph n c u thành c a làng xóm Vi t. C nh chùa, dáng

ứ ủ ế ế ằ ườ ệ ư ộ tháp, ao sen, ti ng mõ, ti ng chuông luôn n m trong tâm th c c a ng i Vi t nh  m t nét văn

ố ớ ể ỗ ờ ườ ệ ơ ướ ỉ hoá không th  xoá m . Đ i v i m i ng i dân Vi t, ngôi chùa không ch  là n i h ệ   ng thi n,

ỉ ả ủ ạ ự ừ ự ậ ơ ễ ư th c hành giáo lý “T  bi h  x ” c a đ o Ph t mà còn là n i th c hành các l nghi, truy t công

ể ạ ượ ơ ầ ệ ở ờ ườ ư ề ằ ứ đ c, n i c u xin đ  đ t đ c các s  nguy n đ i th ng, cũng nh  khi v  cõi vĩnh h ng.

15

ủ ể ậ ắ ặ ở ệ ượ Các đ c đi m c a các ngôi chùa vùng Ph t giáo B c tông Vi t Nam đ c th  hi n c ể ệ ụ

ể ặ ủ ệ ứ ắ ậ ở ệ ườ Th  nh t, ữ th  qua nh ng m t sau: ấ  chùa c a h  phái Ph t giáo B c tông Vi t Nam th ng là

ứ ợ ề ế ộ ồ ứ ặ ệ ủ Th  hai, m t ph c h p ki n trúc g m nhi u công trình. khi xây chùa, đ c bi ậ   t là chùa c a Ph t

ứ ư ề ắ ườ ự ệ giáo B c tông c  dân nông nghi p luôn có ý th c rõ ràng v  môi tr ng t ộ ủ    nhiên và xã h i c a

ứ ưỡ ờ ự ạ ơ ả ủ ậ ắ ngôi chùa. Th  ba, Tín ng ng th  t t i chùa c a ph t giáo B c tông c  b n là tuân theo kinh

ể ặ ưỡ ờ ự ư ể Th  t , ậ đi n ph t giáo. ứ ư m c dù tín ng ng th  t ặ   ậ  tuân theo kinh đi n ph t giáo, nh ng do đ c

ự ế ợ ể ậ ưỡ ầ ớ ậ ữ đi m có s  k t h p gi a ph t giáo và tín ng ắ   ng dân gian nên ph n l n các chùa Ph t giáo B c

ở ệ ấ ấ ủ ặ ề ể ặ ạ ưỡ tông Vi t Nam có nhi u sáng t o, cách tân và mang n ng d u  n c a đ c đi m tín ng ng ở

ươ ứ ắ ở ệ ự Th  năm, ỗ ị m i đ a ph ng. ậ  chùa vùng Ph t giáo B c tông Vi ữ ầ   t Nam là s  tôn sùng các n  th n

ứ ế ế ủ ả ặ ắ ậ ệ nông nghi p. ệ Th  sáu, thi t k  và c nh quan c a các ngôi chùa Ph t giáo B c tông, đ c bi t là

ở ộ ặ ề ằ ồ ướ ậ ộ Th  b y chùa ắ  vùng đ ng b ng B c B , n ng v  tính h ng n i. ắ   ứ ả , các ngôi chùa Ph t giáo B c

ở ệ ự ắ ứ ằ ắ ấ ồ ộ ớ tông Vi t Nam, nh t là vùng đ ng b ng B c B  còn có s  g n bó v i các hình th c sáng tác ­

ướ ơ ể ầ ậ ắ ỉ Th  támứ ễ di n x ng dân gian. ể ệ   , chùa ph t giáo B c tông không ch  là n i đ  c u cúng, th  hi n

ễ ờ ườ ọ ủ nghi l ồ  mà còn đ ng th i là tr ng h c c a chúng sinh.

ệ ữ ố ể ệ ậ ưỡ 3.2. Bi u hi n m i quan h  gi a Ph t giáo và tín ng ng dân gian qua các ngôi

ậ ắ chùa Ph t giáo b c tông.

ệ ữ ậ ố ớ ưỡ ỉ ể ữ ệ M i quan h  gi a Ph t giáo v i tín ng ị  ng dân gian không ch  bi u hi n trong nh ng giá tr

ầ ượ ể ệ ụ ể ữ ậ ị văn hóa tinh th n mà còn đ ấ   c th  hi n c  th  và rõ ràng thông qua nh ng giá tr  văn hóa v t ch t,

ữ ế ệ ự ỗ ố ạ ữ ủ đó là qua ki n trúc c a nh ng ngôi chùa Vi t. S  h n dung hài hòa, đăng đ i, t o nên nh ng tinh hoa

ể ố ệ ấ ậ ắ ặ ắ đ c s c cho ki u dáng, c t cách chùa Vi ủ t Nam, nh t là chùa c a ph t giáo B c tông.

ệ ủ ệ ữ ữ ể ậ ố ưỡ Khi phân tích nh ng bi u hi n c a m i quan h  gi a ph t giáo và tín ng ng dân gian trong

ủ ể ệ ệ ậ ắ ố ố ở các ngôi chùa c a Ph t giáo B c tông, chúng tôi mu n phân tích bi u hi n m i quan h  này hai

ự ả ạ ưở ủ ế ậ ưỡ ữ ộ khía c nh: s   nh h ng c a ph t giáo đ n tín ng ng dân gian và ng ượ ạ c l ủ   i nh ng tác đ ng c a

ưỡ ừ ề ố ộ ố ệ ậ ị tín ng ng dân gian đ n ậ ế  ph t giáo, t đó rút ra m t s  nh n đ nh, đánh giá v  m i quan h  này.

ưở ủ ế ậ ưỡ Ả 3.2.1.  nh h ng c a Ph t giáo đ n tín ng ng dân gian

ờ ự ủ ự ế ợ ớ ặ ưỡ ­ Trung tâm th  t c a chùa m c dù có s  k t h p v i tín ng ư   ng dân gian nh ng

ể ủ ậ . ề ơ ả ẫ v  c  b n v n theo kinh đi n c a giáo lý ph t giáo

ậ ủ ự ầ ư ệ ố ờ ứ nh  h  th ng Th  T  Pháp ­ S  “hóa ph t” c a các thánh th n trong dân gian vào chùa

ị ầ ự ư ờ ị (đ a các v  th n t nhiên vào chùa); Th  M u; ờ ẫ Thê ®¸ trong chïa; Th  các v  anh hùng

.. ườ ớ ướ ờ ộ dân t c và ng i có công v i n c, th  thành hoàng làng.v.v

- Sù thay ®æi c¸c nghi lÔ thê cóng trong tÝn ngìng d©n gian

ậ ỗ ớ ưỡ ơ ế ỉ ng dân gian nên chùa không ch  là n i ti n hành các . H n dung v i tín ng theo Ph t giáo

16

ễ ủ ạ ổ ứ ễ ạ ề ễ ế nghi l ậ  c a đ o Ph t mà còn t ch c các nghi l dân gian t i chùa và nhi u nghi l bi n đ i t ổ ừ

ả ưở ư ờ ủ ậ ổ ả ạ nh h ng c a Ph t giáo nh  th  cũng t tiên, dâng sao gi i h n.v.v.

ủ ự ưỡ ệ ế ậ ộ 3.2.2. S  tác đ ng c a tín ng ng dân gian Vi t Nam đ n Ph t giáo

MÆc dï chÞu nhiÒu ¶nh hëng cña PhËt gi¸o, nhng tÝn ngìng d©n

gian viÖt nam, trong bÒ dµy lÞch sö tån t¹i vµ víi b¶n s¾c v¨n ho¸

®Æc s¾c cña c d©n n«ng nghiÖp lóa níc còng ®· cã nh÷ng ¶nh hëng

s©u s¾c ®Õn PhËt gi¸o. Sù t¸c ®éng nµy ¶nh hëng qua nh÷ng mÆt sau:

*Sù thay ®æi trong c¸ch thøc bµi trÝ vµ nghi lÔ thê cóng

trong chïa

Chïa không chỉ thê PhËt mà còn thờ rất nhiều c¸c vÞ th¸nh

thÇn d©n gian

-Cã nh÷ng chïa c¸c vÞ th¸nh d©n gian ®îc ®Æt ë vÞ trÝ trung

ứ ượ ờ ở Ứ ọ ồ ư Đ c Thánh Tr n ầ   đ c th ờ ứ    chùa Linh  ng; chùa Ng c H  cũng th  Đ c t©m ví d  nhụ

ạ ầ ượ ướ ế ượ Thánh Tr n bên c nh t ng vua Lê Thánh Tông cùng hai t ng Y t Kiêu và D ã T ng. Chùa Lý

ố ư ờ ố ư Qu c S  th  Qu c s  Minh Không.v.v.

-Mét sè nghi lÔ thê cóng trong chïa ®Ëm mµu s¾c d©n gian. Ví

ư ứ ắ ậ ở ẫ d  nhụ ề  cách trang trí ban M u trong nhi u chùa hay nghi th c t m Ph t các chùa trong ngày

ậ ả Ph t đ n.

ờ ủ ộ ố ế ề ổ ­ Qua truy n thuy t ra đ i c a m t s  ngôi chùa c

-Sù thay ®æi mét sè quan niÖm trong c¸c ngµy LÔ cña PhËt.

ễ ả ậ ỉ ễ ậ ầ ọ Ví d  ụ l Ph t Đ n không ch  là ngày l Ph t mà còn có t m quan tr ng, là ngày l ễ ộ    h i

ộ ố ứ ầ ư ư ễ ườ ớ ơ ế ủ c a m t s  chùa T  Pháp c u m a nh . Ngày l ở  vu lan tr  thành ng i báo hi u và nh   n Cha,

M  ẹ

(cid:0) ự ễ ộ ủ ậ ổ S  thay đ i trong các l h i c a Ph t giáo

ấ ễ ộ ạ ự ề ễ ộ ủ ề ậ ắ ễ h iộ Th c ch t l h i t i các chùa c a ph t giáo B c tông thiên nhi u v  l h i làng, l

ộ ệ ẫ ậ nông thôn ­ nông dân. Là h i làng nên l ễ ộ ạ  h i t i các chùa v n đ m nét văn minh nông nghi p, l ễ

ưỡ ệ ữ ộ ủ h i c a nh ng tín ng ng nông nghi p.

*Sù thÓ hiÖn qua kiÕn tróc cña c¸c ng«i chïa.

C¸c biÓu tîng cña tÝn ngìng d©n gian xuÊt hiÖn nhi uề trong

ắ ư ộ    nh  Chùa M t kiÕn tróc cña hÇu hÕt c¸c ng«i chïa của Phật giáo B c tông,

ể ượ ộ ể ộ C t có bi u t ng hoa sen; các ki u chùa ch ạ   ữ Đinh, chữ Công,  chữ Tam hay n i Công ngo i

Qu cố

17

ữ ậ ị ừ ự ế ợ ữ ậ 3.3. Nh ng giá tr  văn hóa Ph t giáo t s  k t h p gi a Ph t giáo và tín ng ưỡ   ng

dân gian

ệ ữ ứ ữ ể ệ ậ ưỡ ố Qua nghiên c u nh ng bi u hi n m i quan h  gi a ph t giáo và tín ng ng dân gian

ộ ố ộ ố ủ ể ệ ể ậ ắ ị (bi u hi n qua m t s  ngôi chùa c a Ph t giáo b c tông) có th  rút ra m t s  giá tr  văn hóa

ậ Ph t giáo sau:

ệ ữ ố ậ ưỡ ể ệ ả ị 3.3.1. M i quan h  gi a Ph t giáo và tín ng ng dân gian th  hi n  giá tr  nhân b n sâu

ờ ố ế ướ ệ ạ ắ s c, khuy n khích đ i s ng tâm linh h ng thi n, lành m nh

ự ế ợ ủ ự ữ ậ ớ ớ ị ưỡ V i nh ng giá tr  nhân sinh tích c c, s  k t h p c a Ph t giáo v i tín ng ng dân gian đã

́ ̀ ́ ́ ̣ ư ̀ ơ ấ ẩ ươ ̉ ̣ ̣ th m th u vao đ i sông đao đ c cua ng ̀ ́ ư ươ i Viêt thông qua ch c năng giao duc, h ́ ng con ng ̀ ươ   i

́ ́ ́ ́ ệ ủ ế ớ ̣ ̣ ̣ ̣ t ́ ơ i cac gia tri tôt đep, nhân văn. Ng ̀ ươ i Vi ớ   t Nam đên v i các ngôi chùa c a đao Phât là đ n v i

ạ ở ườ ỉ ượ ự ứ ủ cõi thanh bình, an l c. đó, ng i ta không ch  tìm đ ắ   c s  bình yên c a tâm th c mà còn b t

ệ ưỡ ủ ậ ặ ự ầ g p s  g n gũi trong quan ni m tín ng ng c a mình trong chùa Ph t.

ể ấ ạ ế ệ ẻ ề ư ề ề ạ ằ ỗ ố Đ  l y l i cân b ng cũng nh  truy n trao d y d  cho th  h  tr  v  truy n th ng, v ề

ị ố ẹ ủ ể ở ộ ườ ố ộ các giá tr  t ộ t đ p c a văn hóa dân t c, đ  tr  thành m t ng i công dân t t có ích cho xã h i thì

ụ ể ạ ưỡ ủ ể ậ ở các ngôi chùa, hay các t đi m sinh ho t tín ng ng c a Ph t giáo đang tr  thành đi m thu hút

ạ ứ ầ ủ ề ề ỏ ộ ố ố và có tác đ ng không nh  góp ph n c ng c  và duy trì n n đ o đ c truy n th ng.

ự ỗ ữ ậ ớ ưỡ ệ S  h n dung gi a Ph t giáo v i tín ng ng dân gian Vi ầ t Nam góp ph n làm cho văn

ứ ườ ệ ở ắ ơ ơ ơ ỉ ỉ hóa, tâm th c ng i Vi t tr  nên hoàn ch nh h n, phong phú h n và sâu s c h n. Không ch  làm

ữ ị ưỡ ớ ắ ệ ạ ớ giàu thêm nh ng giá tr  văn hóa tín ng ạ ng dân gian, t o di n m o m i, s c m i cho tín ng ưỡ   ng

ữ ơ ỉ ễ ủ ạ ậ ở ị ị dân gian hoàn ch nh h n mà nh ng giáo lý, nghi l c a đ o Ph t tr thành chân giá tr , đ nh

ướ ạ ỗ ườ ệ ự ề ệ h ng đ o lý cho m i ng i Vi t Nam, xây d ng n n văn hóa Vi ậ   t Nam nhân văn, mang đ m

ừ ỉ ả ầ ướ ủ ậ ộ căn tính “t , bi, h , x ”, tinh th n yêu n c, chu ng hòa bình c a Ph t giáo.

ệ ữ ố ậ ưỡ 3.3.2. M i quan h  gi a Ph t giáo và tín ng ể ệ ng dân gian (th  hi n qua các ngôi

ủ ắ ậ ạ ữ ể ậ ậ ị chùa c a Ph t giáo B c tông) đã mang l ể   i nh ng giá tr  văn hóa v t th  và phi v t th  to

ặ ắ ủ ả ắ ệ ớ l n, làm nên nét đ c s c c a b n s c văn hóa Vi t Nam

ả ứ ệ ữ ệ ậ ố ưỡ Vi c kh o c u m i quan h  gi a ph t giáo và tín ng ủ   ng dân gian qua các ngôi chùa c a

ể ấ ứ ể ậ ấ ậ ậ ắ ị Ph t giáo B c tông cho chúng ta th y rõ nh ng giá tr  văn hóa v t th  và phi v t th  r t có giá

ấ ị ượ ữ ủ ể ặ ậ ệ ọ ỉ tr . Nó không ch  cho ta th y đ c nh ng đ c đi m c a ph t giáo Vi ơ   t Nam mà quan tr ng h n

ấ ượ ấ ấ ủ ị ữ ử ả còn giúp cho chúng ta th y đ c dòng ch y và nh ng d u  n c a l ch s  văn hóa, t ư ưở  t ng Vi ệ   t

ấ ấ ạ ỉ Nam qua d u  n các ngôi chùa. Chùa không ch  là trung tâm trong các sinh ho t tôn giáo mà còn

ơ ưỡ ượ ủ ể ẳ ặ ở ị là n i các tín ng ng dân gian đ c khai m , phát tri n và kh ng đ nh nét đ c thù c a mình. Các

ủ ậ ậ ắ ớ ờ ỉ ự   ậ ngôi chùa c a Ph t giáo b c tông nói riêng và Ph t giáo nói chung không ch  là n i th  ph t, th c

ưỡ ể ế ự ẹ ầ ộ ơ hành tín ng ệ   ạ ng mà còn là m t qu n th  ki n trúc đa d ng, đ p và nên th . Đó là s  hòa quy n

18

ữ ủ ậ ớ ế ầ ờ ườ ườ ủ ự c a s  uyên thâm c a giáo lý Ph t giáo v i nh ng tri t lý g n gũi, đ i th ủ ng c a ng i dân

ệ ạ ể ấ ữ ậ ị Vi ị t, t o thành nh ng giá tr  văn hóa v t th  r t có giá tr .

ể ế ươ Ti u k t ch ng 3

ệ ữ ậ ố ưỡ ệ ệ ươ M i quan h  gi a Ph t giáo và tín ng ng dân gian Vi ố t Nam là m i quan h  t ỗ   ng h ,

ề ạ ậ ỗ ệ ườ ệ ưỡ đa chi u và h n dung. Đ o Ph t vào Vi t Nam khi ng i Vi ờ ố t đã có đ i s ng tín ng ng, phong

ầ ừ ớ ệ ị ỉ ả ề ụ ậ t c t p quán vô cùng phong phú. V i tinh th n t ợ   , bi, h , x , trí tu , v  tha và n n giáo lý phù h p

ưỡ ề ạ ấ ố ộ ệ ớ v i tín ng ậ ng truy n th ng, nên đ o Ph t đã th m vào lòng dân t c Vi ộ t Nam m t cách d ễ

ư ướ ệ ậ ậ ấ ấ ộ ớ dàng nh  n c th m vào lòng đ t. Ph t giáo đã hòa quy n, h i nh p v i văn hóa, tín ng ưỡ   ng

ớ ướ ộ ặ ắ ủ ị ệ ư ữ dân t c nh  s a hòa v i n c, làm nên giá tr  văn hóa đ c s c c a Vi t Nam

ƯƠ CH NG 4

ƯỚ Ộ Ố Ả Ế Ổ Ữ Ằ XU H NG BI N Đ I VÀ M T S  GI I PHÁP NH M PHÁT HUY NH NG GIÁ TR Ị

Ữ Ậ ƯỠ Ố VĂN HÓA TRONG M I QUAN H Ệ GI A PH T GIÁO VÀ TÍN NG NG DÂN GIAN Ở

Ệ VI T NAM

ướ ệ ữ ố ổ ế ậ ưỡ 4.1. Xu h ng bi n đ i trong m i quan h  gi a Ph t giáo và tín ng ng dân gian

ệ ở ệ  Vi t Nam hi n nay

ướ ỏ ậ ưỡ 4.1.1. Xu h ng tách Ph t giáo ra kh i tín ng ng dân gian

ữ ệ ấ ướ ậ ỏ ưỡ ầ Trong nh ng năm g n đây, xu t hi n xu h ng tách Ph t giáo ra kh i tín ng ng dân

ở ề ậ ừ ủ ậ ậ ầ ớ ớ gian, tr  v  đúng v i tinh th n Ph t giáo nguyên th y, v i giáo lý Ph t giáo đã xác l p t lâu

ươ ờ ướ ứ ạ ủ ữ ế ấ ặ ộ ộ trên chính quê h ng mà nó ra đ i. Tr c nh ng bi n đ ng ph c t p c a xã h i, nh t là m t trái

ự ự ề ệ ộ ễ ủ ẩ ủ c a kinh t ế ị ườ  th  tr ng có nhi u tác đ ng tiêu c c vi c th c hành nghi l ạ  và ph m h nh c a các

ứ ắ ộ ộ ậ ậ ướ ố nhà tu hành nên m t b  ph n trong các ch c s c ph t giáo có  xu h ể   ậ ng mu n Ph t giáo chuy n

ể ở ề ủ ổ ỏ ồ ộ ộ ớ ữ   mình thay đ i, tách kh i “gu ng quay” tác đ ng c a xã h i, đ  tr  v  đúng chính nó v i nh ng

ế ọ ủ giáo lý, tri t h c nguyên th y.

ướ ẽ ơ ữ ỗ ạ ậ ưỡ 4.2.2. Xu h ng h n dung m nh m  h n gi a Ph t giáo và tín ng ng dân gian

ướ ỗ ưỡ ượ ổ ế ở ể ệ Xu h ậ ng h n dung Ph t giáo và tín ng ng dân gian đ c th  hi n ph  bi n các

ẽ ở ả ễ ạ ậ ắ ưở ủ chùa Ph t giáo B c tông, đang di n ra ngày càng m nh m  b i  nh h ng c a kinh t ế ị   th

ườ ề ủ ệ ậ ố ớ ưỡ ưỡ tr ng, các m i quan h  đa chi u c a Ph t giáo v i tín ng ng dân gian và các tín ng ủ   ng c a

ệ ữ ả ắ ể ệ ồ ờ tôn giáo khác trong vi c dung hòa, gi ộ  gìn b n s c văn hóa dân t c, đ ng th i th  hi n tâm th ế

ụ ụ ư ệ ủ ầ ậ ọ ườ nhân sinh c a Ph t giáo cũng nh  vi c ph c v  nhu c u tâm linh cho m i ng i.

19

ộ ố ấ ề ặ 4.2. M t s  v n đ  đ t ra

ự ế ướ ễ ậ ế ợ ưỡ 4.2.1. S  bi n t ạ ộ ng các ho t đ ng nghi l ph t giáo k t h p tín ng ng dân gian

ệ ượ ợ ụ ạ ưỡ ề ể 4.2.2. Hi n t ng l i d ng sinh ho t tín ng ng, tâm linh đ  hành ngh  mê tín, d ị

đoan đang ngày càng gia tăng

ộ ố ậ ị ưỡ ơ ị 4.2.3. M t s  giá tr  văn hóa Ph t giáo và tín ng ỡ   ng dân gian có nguy c  b  phá v .

ộ ố ế ị ả 4.3. M t s  ki n ngh  và gi i pháp

ự ự ữ ữ ậ ạ ợ ị ưỡ Bên c nh nh ng giá tr  tích c c thì trong s  dung h p gi a Ph t giáo và tín ng ng dân

ở ệ ữ ớ ướ ư ừ ễ gian Vi t Nam v i nh ng xu h ộ ố ồ   ng đang di n ra nh  v a nói trên đã làm phát sinh m t s  t n

ạ ơ ữ ư ữ ủ ể ậ ậ ị t i. Chính vì v y, đ  phát huy h n n a nh ng giá tr  văn hóa c a Ph t giáo, cũng nh  tín ng ưỡ   ng

ế ặ ồ ạ ể ộ ố ề ư ư ạ ấ ạ dân gian và h n ch  m t t n t i k  trên theo chúng tôi m n phép đ a ra m t s  đ  xu t nh  sau:

ướ ầ ụ ể ơ ữ ữ ữ ằ c c n có nh ng chính sách c  th  h n n a nh m gi a gìn ả M t làộ , Đ ng và Nhà n

ưỡ ậ ưỡ và phát huy tín ng ng văn hóa tôn giáo nói chung và Ph t giáo, tín ng ng dân gian ở ệ    Vi t

ạ ộ Nam nói riêng m t cách lành m nh.

ườ ạ ộ ả ưỡ ả Hai là, tăng c ng qu n lý ho t đ ng tôn giáo, tín ng ủ ng dân gian c a Đ ng, Nhà

ướ ấ n c, các c p, các ngành.

ả ướ ầ ặ ệ ầ ư ề ơ ở ậ c c n đ c bi t là quan tâm đ u t ấ ủ    v  c  s  v t ch t c a Ba là, Đ ng và Nhà n

ơ ữ ậ Ph t giáo h n n a.

ệ ợ ụ ữ ế ệ ấ B n làố i d ng các ợ ể ạ ,  có nh ng bi n pháp phù h p đ  h n ch , nghiêm c m vi c l

ạ ộ ủ ậ ưỡ ề ể ị ho t đ ng c a Ph t giáo và tín ng ng dân gian đ  tuyên truy n mê tín d  đoan

ể ộ ố ữ ậ ấ ố ị t nh t nh ng giá tr  văn hóa Ph t giáo trong m i quan h ệ Năm là, đ  phát huy m t cách t

ưỡ ủ ườ ệ ướ ớ ủ ữ ầ ộ ớ v i tín ng ng dân gian c a ng i Vi t hiên nay, tr c nh ng nhu c u m i c a xã h i thì Ph tậ

ả ế ữ ợ ầ ả giáo c n ph i có nh ng c i bi n cho phù h p.

ươ ể ế Ti u k t ch ng 4

ướ ệ ữ ế ậ ố ổ ưỡ ủ Xu h ng bi n đ i trong m i quan h  gi a Ph t giáo và tín ng ng dân gian c a ng ườ   i

ệ ứ ạ ự ỗ ủ ễ ạ ậ ớ Vi t di n ra vô cùng phong phú, đa d ng và ph c t p. S  h n dung c a Ph t giáo v i tín

ưỡ ự ộ ữ ệ ể ả ả ng ậ ng dân gian chính là bi u hi n cho s  h i nh p gi a hai dòng ch y văn hóa: Dòng ch y văn

ố ế ả ả ậ ị ưỡ ớ hóa qu c t ­ Ph t giáo và dòng ch y văn hóa b n đ a – tín ng ậ ng dân gian. Ph t giáo v i tính

ố ế ấ ệ ỗ ớ ưỡ ả ch t là dòng ch y văn hóa qu c t vào Vi t Nam khi h n dung v i tín ng ng dân gian – dòng

ạ ậ ỗ ứ ữ ắ ả ả ộ ị ch y văn hóa b n đ a, chính là quá trình t o l p cho mình m t ch  đ ng v ng ch c trong tâm

ưỡ ườ ệ ưỡ ườ linh, tín ng ng ng i Vi ờ ố t, làm phong phú đ i s ng văn hóa tín ng ủ ng c a ng

ấ   i dân đ t 20

ệ ồ ờ ưỡ ạ ỏ ế ố ữ ọ ự ả Vi t,  đ ng th i giúp cho tín ng ng dân gian sàng l c, lo i b  nh ng y u t tiêu c c, b o th ủ

ạ ậ ầ ớ ưỡ ờ ạ ủ ưỡ ự và l c h u v i nhu c u tín ng ng c a th i đ i. Ng ượ ạ c l i, tín ng ng dân gian khi có s  dung

ế ủ ặ ả ế ế ậ ả ậ ộ ờ   ộ ớ h i v i Ph t giáo, m t m t c i bi n b n thân mình, ti p nh n tinh hoa văn hóa tiên ti n c a th i

ư ẫ ơ ở ạ ả ắ ơ ộ ạ ặ ộ ạ đ i nh ng v n gi ữ ượ  đ c b n s c, căn tính văn hóa dân t c, m t khác t o c  s , t o c  h i cho

ậ ượ ổ ế ề ả ờ ố ủ Ph t giáo đ c ph  bi n, truy n t ữ i nh ng t ư ưở  t ng, giáo lý c a mình trong đ i s ng ng ườ   i

ậ ừ ộ ề ắ ố ố ộ ớ ạ dân, giúp Ph t giáo ­ t m t tôn giáo v n có truy n th ng g n bó v i dân t c nay l ắ i còn g n bó

ộ ớ ặ ơ ở ầ ắ ắ ườ ệ ậ ầ ữ ả th t ch t h n, tr  g n gũi, g n bó và quen thu c v i ng i Vi t, vì v y c n có nh ng gi i pháp

ữ ằ ợ ị ừ ự ế ợ ữ ụ ể phù h p nh m khai thác nh ng giá tr  văn hóa t ắ  s  k t h p này và kh c ph c nh ng đi m còn

ế ể ữ ệ ữ ậ ố ị ạ h n ch  đ  ngày càng gi gìn và phát huy các giá tr  văn hóa trong m i quan h  gi a ph t giáo và

ưỡ tín ng ng dân gian.

21

Ậ Ế K T LU N

ệ ữ ậ ố ưỡ ệ ệ ươ M i quan h  gi a Ph t giáo và tín ng ng dân gian Vi ố t Nam là m i quan h  t ỗ   ng h ,

ề ạ ậ ỗ ệ ườ ệ ưỡ đa chi u và h n dung. Đ o Ph t vào Vi t Nam khi ng i Vi ờ ố t đã có đ i s ng tín ng ng, phong

ệ ậ ậ ậ ộ ớ ụ ậ t c t p quán vô cùng phong phú, khi du nh p, Ph t giáo đã hòa quy n, h i nh p v i văn hóa, tín

ưỡ ộ ạ ủ ữ ậ ắ ộ ệ ng ng dân t c t o nên nh ng s c thái đ c đáo c a Ph t giáo Vi t nam.

ự ỗ ữ ợ ạ ộ ự ầ ậ S  h n dung, tích h p đó không nh ng mang l ủ i m t s  g n gũi c a Ph t giáo trong

ườ ượ ổ ế ộ ả ờ ng i dân mà còn đ ể   c ph  bi n r ng rãi trong không gian và tr i dài theo th i gian. Các ki u

ủ ắ ậ ở ệ ủ ự ệ ậ ể ộ chùa c a ph t giáo B c tông Vi t Nam là bi u hi n t p trung, sinh đ ng c a s  dung thông

ữ ậ ưỡ ệ ạ ử ị gi a Ph t giáo và tín ng ng dân gian trong l ch s  và hi n t i.

ự ữ ạ ậ ợ ế ưỡ ủ ườ S  dung h p gi a giáo lý đ o Ph t và tri t lý trong tín ng ng dân gian c a ng i Vi ệ   t

ư ộ ể ệ ệ ể ỉ ừ ữ ề ầ ạ th  hi n ra nh  m t ch nh th  hòa qu n vào nhau, t trong nh ng th n tích, huy n tho i, trong

ế ễ ộ ố ử ủ ỗ ủ ạ ườ ị l ch s  hình thành c a m i ngôi chùa đ n l h i, l i sinh ho t tâm linh c a ng ự ỗ   i dân. S  h n

ữ ậ ớ ưỡ ủ ườ ệ ế dung gi a Ph t giáo v i tín ng ng dân gian c a ng i Vi t làm cho ki n trúc các ngôi chùa

ậ ắ ở ệ ứ ấ ặ ắ ạ ầ Ph t giáo B c tông Vi t Nam cũng mang d ng th c r t đ c s c, góp ph n làm cho văn hóa,

ườ ệ ở ắ ơ ơ ỉ ỉ ứ tâm th c ng i Vi ơ t tr  nên hoàn ch nh h n, phong phú h n và sâu s c h n. Không ch  làm giàu

ữ ị ưỡ ớ ắ ệ ạ ớ ưỡ thêm nh ng giá tr  văn hóa tín ng ạ ng dân gian, t o di n m o m i, s c m i cho tín ng ng dân

ữ ơ ỉ ễ ủ ạ ậ ở ị ị gian hoàn ch nh h n mà nh ng giáo lý, nghi l c a đ o Ph t tr  thành chân giá tr , đ nh h ướ   ng

ỗ ườ ệ ự ề ệ ậ ạ đ o lý cho m i ng i Vi t Nam, xây d ng n n văn hóa Vi t Nam nhân văn, mang đ m căn tính

ừ ỉ ả ầ ướ ủ ậ ộ “t , bi, h , x ”, tinh th n yêu n c, chu ng hòa bình c a Ph t giáo.

ướ ữ ướ ệ ữ ứ ạ ế ậ ố ổ Tuy nhiên, tr c nh ng xu h ng bi n đ i ph c t p trong m i quan h  gi a ph t giáo

ưỡ ệ ệ ấ ướ ạ ỗ và tín ng ng dân gian Vi t nam hi n nay, nh t là xu h ẽ ữ   ng h n dung ngày càng m nh m  gi a

ậ ưỡ ề ầ ữ ấ ặ ượ ụ ắ ph t giáo và tín ng ng dân gian đang đ t ra nh ng v n đ  c n đ ố   c kh c ph c, khi trong m i

22

ủ ệ ộ ế ướ ạ ễ quan h  này, do tác đ ng c a kinh t ế ị ườ  th  tr ng làm bi n t ng các sinh ho t nghi l và không

ữ ủ ế ả ừ ươ ệ ả ơ gian ki n trúc c a các ngôi chùa. Nh ng gi i pháp t ph ng di n các c  quan qu n lý nhà

ướ ữ ậ ộ ườ ạ ẽ ữ ẳ ầ ị ị n c, giáo h i ph t giáo và nh ng ng i theo đ o s  góp ph n kh ng đ nh nh ng giá tr  văn hóa

ừ ố ệ ữ ậ ưỡ ụ ữ ế ạ ồ ờ t m i quan h  gi a ph t giáo và tín ng ắ ng dân gian, đ ng th i kh c ph c nh ng h n ch , tiêu

ị ố ẹ ủ ữ ệ ể ẳ ằ ị ự ừ ố c c t m i quan h  này, nh m tôn vinh nh ng gí tr  t t đ p c a văn hóa tôn giáo đ  kh ng đ nh

ệ ố ả ể ậ ộ ả ắ b n s c văn hóa Vi t trong b i c nh h i nh p và phát tri n.

Ọ Ủ Ụ Ả DANH M C CÔNG TRÌNH KHOA H C C A TÁC GI

Ậ Ế CÓ LIÊN QUAN Đ N LU N ÁN

ề ậ ả ộ ạ T p chí xây 1. TT Thích B o Nghiêm (2007), “Ngày xuân nghĩ v  ph t giáo và dân t c”,

ự d ng Đ ng ả  ( 2+3), tr. 78

ả ư ưở ờ ỳ ộ ậ ậ 2.  TT Thích B o Nghiêm (2008), “T  t ng ph t giáo trong th i k  h i nh p và xây

ấ ướ ủ ằ ạ ạ ơ T p chí công tác tôn giáo ­ C  quan ự d ng đ t n c giàu m nh, công b ng, dân ch , văn minh”,

ủ c a ban tôn giáo chính ph ủ  (4), tr. 04.

ả ế ầ ộ 3. TT Thích B o Nghiêm (T1/2009), ộ   “Tr n Nhân Tông ­ M t hoàng đ  anh minh, m t

ạ T p chí Khuông Vi t ề ư ắ ạ thi n s  đ c đ o”, ệ  (05), tr. 40.

ả ủ ế ậ ị 4. TT Thích B o Nghiêm (T12/2010), ờ “V  trí c a ph t giáo th i Lý trong ti n trình văn

ứ ạ ườ ạ ọ T p chí nghiên c u văn hóa ­ Tr ng đ i h c văn hóa Hà N i hóa Thăng Long ­ Hà N i”, ộ ộ  (03),

tr. 16.

ả ụ ễ ế ạ T p  chí   Khuông  Vi ệ   t 5.  TT  Thích B o  Nghiêm   (T1/2011), “T c  l chùa  ngày T t”,

(12+13), tr. 5.

ả ể ủ ổ 6. TT Thích B o Nghiêm (T1/2011), ị “Quá trình hình thành  n đ nh và phát tri n c a giáo

ệ ủ ạ ơ T p chí công tác tôn giáo ­ C  quan c a ban tôn giáo chính ph ậ ộ h i ph t giáo Vi t Nam”, ủ (11),

tr. 11.

23

ả ề ế ọ ẫ ộ ỷ ế ộ   K  y u h i 7. TT Thích B o Nghiêm (30/9/2011), “M t thoáng suy ng m v  tri t h c”,

ả ế ọ ườ ố ọ th o khoa h c ­ Khoa tri t h c ­ Tr ng ĐH KHXH & NV ­ ĐH Qu c Gia Hà N i ộ , tr. 203.

ả ụ ế ạ T p chí Khuông Vi t 8. HT Thích B o Nghiêm (T1/2012), “Phong t c ngày T t”, ệ  (17), tr.

8.

ả ữ ụ ế ề ố 9. HT Thích B o Nghiêm (T1/2013), “Gi ệ    gìn phong t c truy n th ng cho ngày T t hi n

ạ ố T p chí Khuông Vi t đ i”, ạ ệ  (s  21), tr.8.

ệ ệ ả ố 10. HT Thích B o Nghiêm (8­9/11/2013), “M i quan h  thày trò trong kinh thi n sinh và

ề ặ ụ ữ ệ ấ ố ế ộ ậ ệ ả  H i th o qu c t Ph t giáo Châu Á và Vi t Nam nh ng v n đ  đ t ra trong giáo d c hi n nay”,

ế trong ti n trình phát huy văn hóa dân t c ộ , tr. 467.

ủ ả ả ướ 11. Thích B o Nghiêm (T1/2015), “Chính sách tôn giáo c a Đ ng và Nhà n c h ướ   ng

ớ ự ụ ướ ủ ề ộ ạ ọ   T p chí khoa h c ­ t i m c tiêu xây d ng nhà n c pháp quy n Xã h i ch  nghĩa ở ướ  n c ta”,

ạ ọ ậ ố Đ i h c Qu c Gia Hà N i ộ  ,t p 31 (1), tr. 63.

ả ưở ủ ệ ố ớ ậ 12. Thích B o Nghiêm (T06/2015), Ả “ nh h ng c a văn hóa Vi t Nam đ i v i Ph t giáo

ạ ườ ạ ọ ứ T p chí nghiên c u văn hóa ­ Tr ng đ i h c văn hóa Hà N i qua các ngôi chùa Vi t”, ệ ộ  (12),

tr.5.

24