Yips: Không chỉ là vấn đề trên sân golf
Đó là một buổi chiều đẹp trời trên sân golf. Hướng thẳng tới lỗ thứ
bảy, bạn thực hiện cú phát bóng đẹp nhất trong ngày. Cú đánh thứ hai đi
thẳng xuống đường lăn bóng, và bạn chỉ còn cách chiếc cúp có một mét. Chỉ
một cú gẩy nhẹ nữa là bạn sẽ chiến thắng.
Bạn cảm thấy rất tự tin khi nhằm vào trái bóng. Nhưng đúng lúc gậy
của bạn tiếp xúc với bóng, một cơn co thắt nhẹ đã ngăn cản cú đánh được
tính toán kỹ lướng của bạn - và chiếc cúp tuột luôn khỏi tay bạn.
Bạn vừa bị yips, một chứng bệnh ảnh hưởng đến thành tích của nhiều
tay golf cả chuyên nghiệp lẫn nghiệp dư.
Yips là gì?
Thuật ngữ Yips trở nên thông dụng là nhờ Tommy Armour - một nhà
vô định golf, và sau này trở thành huấn luyện viên môn golf - để giải thích
những khó khăn đã anh phải từ bỏ thi đấu. Khi mô tả Yips, nhiều tay golf đã
sử dụng những thuật ngữ như bị giật, bị loạng choạng, bị hốt hoảng, bị thúc
mạnh.
Nói tóm lại: Yips là những cử động không tự ý của bàn tay và cổ tay
khiến không thể đánh bóng được được, ngay cả với những tay golf tài ba và
lão luyện nhất.
Mặc dù phần lớn những người chơi golf chỉ coi Yips đơn giản là sự
mất bình tĩnh trước cú đánh chủ chốt, song nghiên cứu cho thấy không phải
chỉ có vậy. Một số nhà nghiên cứu cho rằng đây là một vấn đề thần kinh (rối
loạn trương lực khu trú). Những người khác quy nó cho sự lo lắng về thành
tích. Một số người lại cho rằng nó là hậu quả của cả hai.
Yips thường hay xẩy ra nhất trong những cú đánh ngắn hơn 2 mét, và
ít xẩy ra hơn trong khi phát bóng hoặc cú gẩy bóng bằng gậy sắt. Tấn suất
xuất hiện yips liên quan với sự chính xác của cú gẩy bóng.
Nghiên cứu cho thấy rằng trước những cú gẩy bóng như nhau, những
người chơi golf bị yips có mức lo âu tương đương với những người không bị
yips. Tuy nhiên, những người bị yips cũng có vẻ có nhịp tim trung bình
nhanh hơn và tăng hoạt động cơ ở cổ tay. Và họ thường cầm gậy chặt hơn.
Nghiên cứu những người chơi golf bị yips cũng cho thấy rằng bệnh
đến rồi đi , hay xảy ra hơn trong lúc thi đấu và những cuộc chơi có sự thi
thố. Người ta đã ước tính rằng yips làm tăng thêm khoảng 4,7 cú đánh cho
điểm số trung bình 18 lỗ của những người chơi bị bệnh.
Trong một số ít những người chơi golf, yips có thể lan sang cả hai tay
và những phần khác của cơ thể như cánh tay, vai, cẳng chân, bàn chân, cổ,
hàm hoặc thậm chí cả mi mắt.
Những ai thường bị yips?
Nghiên cứu sơ bộ cho thấy rằng hơn 25% số người chơi golf khao
khát chiến thắng sẽ bị yips vào một lúc nào đó trong sự nghiệp thi đấu của
mình. Những tay golf đã chơi khoảng 25 năm hoặc hơn là dễ bị nhất.
Mặc dù nguyên nhân chính xác của yips vẫn chưa được xác định, một
số nhà nghiên cứu cho rằng ở một số người chơi gofl bệnh xẩy ra do những
thay đổi sinh hóa trong não thường đi kèm với sự lão hóa. Việc sử dụng quá
mức các cơ và nhu cầu phải phối hợp và tập trung mạnh mẽ có thể khiến
bệnh nặng thêm.
Một nghiên cứu kiểm tra mô hình tư duy của những người bị yips cho
thấy rằng bệnh hay gặp hơn ở những tay golf nói rằng những suy nghĩ hoặc
tưởng tượng ngoài ý muốn thường làm họ mất tập trung trước khi đánh.
Và hiện tượng yips có lẽ không chỉ gặp ở những người chơi golf.
Những bệnh thần kinh và lo âu tương tự cũng ảnh hưởng đến các vận động
viên khác, nhạc sĩ, nhân viên y tế - như nha sĩ - và những người khác.
Điều này có thể đúng với những cầu thủ bóng chuyền đột nhiên đánh
hỏng một ]ờng chuyền rất dễ, một nhạc sĩ đột nhiên thấy các ngón tay cứng
lại và không chịu nghe lời khi biểu diễn, một nhà văn không điều khiển được
cây bút hoặc một y tá thấy khó hoàn thành một thủ thuật căng thẳng.
Các nguyên nhân tiềm tàng
Rối loạn trương lực cơ khu trú
Một số nghiên cứu cho rằng yips là một dạng rối loạn trương lực cơ
khu trú - một bệnh thần kinh gây co đột ngột không tự chủ một cơ hoặc một
nhóm cơ, gây ra xoắn hoặc xoay. Trong trường hợp yips, các cơ liên quan
thường là những cơ cẳng tay hoặc bàn tay.
Rối loạn trương lực cơ khu trú thường xảy ra ở những người phải liên
tục lặp lại một tư thế bất thường kéo dài.
Một số rối loạn trương lực cơ khu trú là đặc trưng cho công việc,
nghĩa là chúng chỉ xuất hiện khi thực hiện những công việc cụ thể, như
chứng chuột rút của nhà văn hoặc chuột rút của nhạc sĩ.
Ở những người chơi golf, yips có thể là một rối loạn đặc trưng cho
công việc trong đó động tác đánh hoặc vung gậy gofl gây giật, sai tư thế
hoặc run làm phá vỡ động tác. Như với những dạng rối loạn trương lực cơ
khu trú khác, lo âu và căng thẳng có thể làm triệu chứng nặng hơn.
Ví dụ về những dạng rối loạn trương lực cơ khu trú khác thường xảy
ra ở người lớn gồm:
Vẹo cổ do co thắt: Co thắt cách hồi hoặc liên tục của các cơ một bên
cổ, khiến đầu bị nghiêng hoặc vẹo không tự ý. Tình trạng này thường được
gọi là chứng vẹo cổ.
Chứng co thắt mi mắt: Co thắt các cơ xung quanh mi mắt trên và
dưới, khiến mi mắt buộc phải nhắm lại.