1056
NH NG CA LM PHÁT ĐỐI VI DOANH NGHIP
GII PHÁP KIM CH LM PHÁT
Phm Phước An, Hunh Th Thanh Ngân,
Nguyn Dương Nhân, Thanh Tuyn
Khoa Tài Chính Thương Mi, Trường Đại hc Công ngh TP. H Chí Minh
GVHD: ThS. Nguyn Văn Bo
TÓM TT
Lm phát mt vn đề bt cp trong nn kinh tế ca nhiu quc gia trên thế gii trong đó Vit
Nam. Đồng thi, lm phát cũng mi quan tâm thường xuyên ca nhng nhà làm chính sách do
nhng tác động to ln đến nn kinh tế, mt cân bng hi khiến cho cuc sng ca ngưi dân
gp nhiu khó khăn. Lch s cũng đã chng minh rng trong quá tình phát trin kinh tế, các quc
gia đều đã tng đối mt vi lm phát, nhưng không phi lúc nào lm phát cũng gây ra nhng tác
động tiêu cc, trong nn kinh tế th trường, nhiu quc gia còn s dng lm phát mt con s đểm
động lc để kích thích nn kinh tế phát trin.
T khóa: Lm phát, doanh nghip, gii pháp, tác động, bin pháp.
1 ĐẶT VN ĐỀ
Lm phát s gia tăng liên tc trong mc giá chung, nghĩa này đưc hiu lm phát ca mt loi
tin t tác động đến phm vi nn kinh tế quc gia. Lm phát còn đưc hiu theo mt nghĩa khác
s suy gim sc mua trong c ca đồng ni t, nghĩa này đưc hiu lm phát ca mt loi
tin t tác động đến phm vi nn kinh tế s dng loi tin t đó. Trường hp ngưc li ca lm phát
gim phát, din ra khi mc giá chung liên tc gim. Khi đó sc mua trong c ca đồng ni t
liên tc tăng. Khi mc giá chung tăng cao, mt đơn v tin t s mua đưc ít hàng hóa dch v
hơn so vi trước đây, do đó lm phát phn ánh s suy gim sc mua trên mt đơn v tin t. Khi so
sánh vi các c khác thì lm phát s gim giá tr tin t ca mt quc gia này so vi các loi
tin t ca quc gia khác. Vy lm phát xy ra khi nào? din biến ca ra sao? Mc tiêu ca
nghiên cu này nhm h thng hóa các kiến thc bn v lm phát các phm trù liên quan
đến lm phát đối vi các doanh nghip đặc bit lun v các gii pháp gim thiu lm phát
để n định phát trin nn kinh tế.
2 GII QUYT VN ĐỀ
2.1 Phân loi lm phát
Lm phát va phi
(lm phát bình thường):
Còn gi lm phát mt con s, t l lm phát
i 10%. Trong điu kin lm phát mt con s, nn kinh tế hot động bình thường. Lm phát va
phi làm cho giá c biến động tương đối. Trong thi k này nn kinh tế hot đng bình thường, đời
1057
sng ca ngưi lao động n định. S n định đó đưc biu hin: giá c tăng lên chm, lãi sut tin
gi không cao, không xy ra vi tình trng mua bán tích tr hàng hóa vi s ng ln.
th nói lm phát va phi to tâm an tâm cho ngưi lao động ch trông ch vào thu nhp.
Trong thi gian này các hãng kinh doanh khon thu nhp n định, ít ri ro nên sn sàng đầu
cho sn xut, kinh doanh.
Lm phát cao
(lm phát phi mã):
Lm phát xy ra khi giá c tăng tương đối nhanh vi t l 2 hoc
3 con s. mc phi mã, lm phát làm cho giá c chung tăng lên nhanh chóng, gây biến động ln
v kinh tế, các hp đồng đưc ch s hóa. Lúc này người dân tích tr hàng hóa, vàng bc, bt động
sn không bao gi cho vay tin mc lãi sut bình thường. Loi này khi đã tr nên vng chc s
gây ra nhng biến dng kinh tế nghiêm trng.
Siêu lm phát:
Xy ra khi đột biến tăng lên vi tc độ cao t xa lm phát phi mã, như mt
căn bnh chết ngưi, tc độ lưu thông tin t tăng kinh khng, giá c tăng nhanh không n định,
tin lương thc tế b gim mnh, tin t mt giá nhanh chóng, thông tin không còn chính xác, các
yếu t th trường biến dng hot động kinh doanh lâm vào tình trng ri lon. Tuy nhiên, siêu
lm phát rt ít khi xy ra.
2.2 Nguyên nhân dn đến lm phát
Trên th trường hin nay rt nhiu nguyên nhân gây ra tình trng lm phát, trong đó thì lm phát
do cu kéo hay lm phát do chi phí đẩy 2 nguyên nhân chính:
Lm phát do cu kéo
: Khi nhu cu ca th trường v mt loi mt hàng nào đó tăng lên mt
cách chóng mt, s kéo theo s tăng lên v giá thành ca mt hàng đó. Khi đó giá thành ca sn
phm cũng tăng lên, dn đến vic tăng giá ca hu hết các sn phm trên th trường.
Lm phát do chi phí đẩy
: Chi phí đẩy bao gm tin lương, giá c nguyên liu ca đầu vào, máy
móc, chi phí bo him ca nhân viên, thuê công ty… Khi giá c ca mt hay nhiu yếu t này
tăng lên thì tng chi phí sn xut cũng s tăng lên nhm thu v li nhun cho doanh nghip, khi đó
mc giá chung ca toàn th nn kinh tế cũng tăng lên.
Lm phát do cu
: Hu hết các ngành kinh doanh hiu qu thì doanh nghip s tăng s
ng nhân viên lên, nhưng nếu doanh nghip kinh doanh không hiu qu thì doanh nghip buc
phi tăng s tin công ca lao động lên t đó giá thành ca sn phm cũng tăng theo để đảm
bo mc li nhun cũng như làm phát sinh vic lm phát kinh tế.
Lm phát do nhu cu thay đ i
: Nếu như nhu cu ca th trường gim tiêu th mt loi mt
hàng nào đó s tăng nhu cu tiêu th ca mt loi mt hàng khác. Nhưng nếu như th trường
mt đơn v cung cp đặc quyn v sn phm đưc tiêu th cao, h cng ngt không gim giá
thì mt hàng ng cu gim vn không gim giá, nhưng mt hàng ng nhu cu tăng giá
thì s dn đến mc tăng mc giá chung, khi đó vn đề v lm phát s phát sinh.
Lm phát do xut khu
: Khi sn xut tăng thì s dn đến tng cu tăng cao hơn tng cung,
khi đó các sn phm đưc thu gom cho xut khu khiến cho ng hàng cung trong th trường
1058
gim, khiến cho tng cung trong c cũng thp hơn tng cu, điu này s dn đến s mt cân
bng th trường cung-cu, khi đó s dn đến lm phát.
Lm phát do nhp khu
: Khi giá thành nhp khu ca sn phm đó ng thì giá bán trong
c cũng tăng lên. khi mc giá chung b giá thành nhp khu đội lên cũng s dn đến lm
phát.
Lm phát do tin t
: Nếu ng tin trong c lưu hành tăng, như ngân hàng trung ương mua
ngoi t để gi cho đồng tin trong c khi b mt giá so vi ngoi t hay do ngân hàng trung
ương mua công trái theo c yêu cu ca Nhà c ban hành s làm ng tin trong lưu thông
tăng lên.
2.3 Din biến lm phát Vit Nam trong nhng năm gn đây
Trong bi cnh nn kinh tế đang ngày càng phát trin, thì vn đề lm phát vn din ra nhưng đưc
kim chế hơn:
Năm 2016
Đưc coi năm thành công trong vic kim soát lm phát trong điu giá mt s mt hàng thiết
yếu tăng tr li nhưng nh lm phát thp nên Nhà c vn địa điu chnh giá ca mt s
mt hàng do Nhà c qun tim cn dn theo giá th trưng.
Lm phát bn tháng 12/2016 tăng 1,87% so vi cùng k năm trước, tăng nh so i mc 1,69%
ca năm 2015. Mt thước đo khác lm phát GDP cũng ch mc 1,1%(cao hơn so vi mc -0,2%
trong năm 2015), bi năm 2016 trong khi GDP thc tăng 6,2%, thì GDP danh nghĩa cũng ch tăng
7,3% (t 4192 nghìn t đồng lên 4502 nghìn t đồng).
Năm 2017
CPI bình quân năm 2017 tăng 3,53% so vi năm 2016 tăng 2,6% so vi tháng 12/2016. Như vy,
mc tiêu kim soát lm phát, gi mc CPI bình quân năm 2017 i 4% đã đạt đưc trong bi cnh
điu chnh đưc gn hết giá các mt hàng do Nhà c qun đt ra năm 2017.
Bình quân năm 2017 lm phát bn 1,41% thp hơn so vi mc kế hoch t 1,6%-1,8% cho thy
chính sách tin t vn đang đưc điu hành n đnh.
CPI bình quân năm 2017 tăng 3,53% so vi bình quân năm 2016 i mc tiêu quc hi đề ra. CPI
tháng 12/2017 tăng 2,6% so vi tháng 12/2016, bình quân mi tháng tăng 0,21%.
Giá các mt hàng y tế tăng 37,3% so vi cui năm 2016, ch s nhóm giáo dc trong năm 2017 tăng
7,29% so vi tháng 12/2016 bình quân c năm tăng 9,1% so vi bình quân năm 2016.
Năm 2018
CPI bình quân năm 2018 tăng 3,54% so vi năm 2017 tăng 2,98% so vi tháng 12/2017. Như vy
mc tiêu kim soát lm phát, gi CPI bình quân năm 2018 i mc 4% đã đạt được trong bi cnh
điu chnh đưc gn hết giá các mt hàng do Nhà c qun đt ra trong năm 2018.
1059
Lm phát bn năm 2018 tăng 1,48% so vi năm 2017.
Dch v y tế tăng 13,86% làm cho CPI năm 2018 tăng 0,54% so vi cùng k m trước.
Giáo dc tăng 7,06% so vi cùng k năm trước, tác động làm cho CPI tăng 0,36%.
Lương thc thc phm tăng 3,71% so vi cùng k năm trước góp phn làm cho CPI tăng 0,17% do
giá go tăng cao trong dp Tết.
Năm 2019
Tính đến tháng 11/2019, lm phát đã lên mc 2,2% (so vi ng k năm trước), mc cao nht k t
tháng 5/2015. Tính chung, 9 tháng đầu năm 2019, gnguyên liu dùng trong sn xut tăng 2,8%
so vi cùng k năm trước, thp hơn so vi mc tăng 4,6% ca năm 2018. Trong đó, giá nguyên vt
liu cho nông, lâm nghip thy sn gim 2,6% so vi cùng k năm 2018 (cùng k năm 2018 tăng
3,1%). Trong khi đó giá sn xut dch v tăng 3,1% trong 9 tháng đầu năm 2019, cao hơn mc tăng
2,95% ca cùng k năm 2018. Điu này cho thy, vai trò ca gim giá hàng hóa thế gii đối vi vic
n định giá đầu vào sn xut trong năm 2019. Trong tháng 11, mc giá thc phm tăng đột biến
do ngun cung cp giá tht ln thiếu ht tm thi.
2.4 Tác động ca lm phát
Đối vi nn kinh tế
Tiêu cc:
Lãi sut
: Lm phát nh ng rt tiêu cc đến nn kinh tế, chính tr, văn hóa, kh năng gây
ra tình trng suy thoái nn kinh tế, tăng t l tht nghip. Tác động đầu tiên ca lm phát lãi sut
danh nghĩa tăng lên để lãi sut thc n định nhưng cũng khiến suy thoái nn kinh tế bt đầu phát
trin.
Thu nhp thc tế ca người lao động
: Khi xut hin lm phát, thu nhp danh nga ca ngưi
lao động không đổi, tuy nhiên thu nhp thc tế li gim. Bi l thu nhp ròng ca ngưi lao động
s bng thu nhp danh nghĩa ca ch t l lm phát b gim. Đó không ch vn đề ca doanh
nghip còn nh ng trc tiếp đến đời sng ca ngưi lao động.
Thu nhp không bình đẳng
: Giá tr đồng tin gim khi lm phát tăng khiến lãi sut tăng lên,
ngưi lao động s li trong vic vay tr vn góp. Nhng tình trng này li khiến tình trng vét
hàng hóa ch đầu làm mt cân bng cung cu trên th trường. Tình trng nhng ngưi dân
nghèo không đủ hàng hóa để s dng trong cuc sng hàng ngày càng ph biến, ngưi giàu
li càng giàu hơnm ri lon nn kinh tế, to ra thu nhp không bình đẳng.
N quc gia
: Các quc gia đang phát trin s nhng khon n c ngoài, khi lm phát tăng
cao dn đến t giá tăng, đồng tin trong c mt giá hơn so vi c ngoài. Chính ph đưc li t
ngun tin trong c nhưng li thit hi so vi ngoi t làm tình trng n quc gia ngày mt trm
trng hơn.
1060
Tích cc:
Mc lm phát đem đến khá nhiu tiêu cc cho đời sng sinh hot cũng như nn kinh tế, chính tr
ca mt quc gia, tuy nhiên cũng khá nhiu li ích như. Khi tc độ lm phát t nhiên đưc
duy trì n định t 2-5% thì tc độ phát trin ca đất c đưc n định. C th là:
T l tht nghip gim, tiêu dùng tăng, vay n đầu an toàn hơn.
Chính ph thêm nhiu la chn v công c kích thích đầu o ni t.
Vic mt đất c duy trì lm phát mc n định rt khó, đặc bit nhng quc gia đang trong
giai đon phát trin như Vit Nam.
Đối vi doanh nghip
Lm phát nh ng tiêu cc đến hu hết các doanh nghip. Hu hết các nhà đầu nghĩ v lm
phát khi giá tăng. Đó biu hin ca vic giá tr đồng tin đi xung. Để đánh giá hiu qu ca
khon đầu tư, hãy t hi liu doanh nghip th đảm bo tin mt ca mình theo các điu khon
thc tế hay không. Nói cách khác, để tránh các hiu ng phá hy giá tr ca lm phát, các khon
tin mt phi tăng vi tc độ tương t lm phát. Mi đe da ln nht đối vi giá tr ca mt doanh
nghip xut phát t vic doanh nghip không kh năng tăng giá cho sn phm không mt
khi ng bán hàng. Nếu mt doanh nghip không th tăng giá để đắp các tác động ca lm
phát, doanh nghip s không duy trì đưc tin mt ca mình theo giá tr thc. Mt doanh nghip
th đắp các tác động tiêu cc t hành động nếu - kh năng t qua s nhy cm v giá
ca khách hàng khi tăng giá bán, kh năng gim chi phí, yêu cu chi phí vn thp mc n
ti thiu bng cân đối kế toán.
Kh năng t qua đưc s nhy cm v giá ca khách hàng: Điu này cho phép doanh nghip
đắp nhng nh ng ca lm phát doanh nghip th gia tăng chi phí. Nếu doanh nghip
th duy trì khi ng bán hàng, doanh thu li nhun s không b nh ng nhiu.
Kh năng gim chi phí: Nếu mt doanh nghip th gim cu chi phí, th đắp chi phí
nhân công vt liu tăng lên trong mt giai đon đầu tiên. Mt doanh nghip cu chi phí
cao hoc cu cn tái đầu vn vào tài sn ca mình s thi gian gim chi phí để đắp
các tác động tiêu cc ca lm phát.
N dài hn: Quan đim chung các doanh nghip nhiu khon n phi tr t các giai đon
đầu tiên khi giá tr ca khon n gim. Điu này đúng nếu doanh nghip không phi tr n trong
thi gian ti, bi lm phát khiến cho khon vay tr nên đắt đỏ. Trên thc tế, ngưi cho vay tránh
thc hin c hp đồng dài hn đòi hi kht khe hơn đối vi các giao ước trong thi k đầu. Do
đó, các doanh nghip k hn n dài hn hn chế trên bng cân đối kế toán, h s v trí tt hơn
h th tránh đưc c chi phí lãi vay tăng các giao ưc cho vay kht khe hơn.
Ri ro lm phát: nhiu loi ri ro liên quan khác nhau, chng hn như: tăng chi phí (bao gm c
tin lương) lãi sut tăng, bn cn phát trin cách hiu tng ri ro trong này s nh ng đến
tng khon đầu ca bn. Điu này s chun b cho bn k năng đưa ra quyết định đầu trong
mt môi trường độc lp.