Ảnh hưởng của rủi ro kỹ thuật đến hiệu quả kính tế-xã hội của một số dự án cấp đặc biệt
Trang
1
Trường Đại học giao thông Vận tải
biệt là ở các thành phố lớn như TP Hồ Chí Minh, nơi có nhiều dự án công trình trọng điểm quốc gia
mang ý nghĩa to lớn về mặt kinh tế - chính trị - xã hội.
Tuy nhiên, trong sự phát triển nhanh chóng này, dù rằng đã có rất nhiều dự án đầu tư xây dựng
đã mang lại thành công xét cả khía cạnh hiệu quả kỹ thuật lẫn kinh tế thì thực tế cũng cho thấy đã và
đang tồn tại rất nhiều dự án công trình bao gồm cả các công trình quan trọng gặp phải những sự cố
kỹ thuật như lún đường, sập cầu, nứt hầm, trượt lở mái dốc,…để lại những hậu quả rất nghiêm trọng,
gây ảnh hưởng lớn đến lợi ích kinh tế - xã hội như sự cố sập cầu Rào (Hải Phòng), Cầu Đuống, Cầu
Đắc Krông, sập nhịp dẫn cầu Cần Thơ, vụ sụp toàn bộ trụ sở Viện Khoa học xã hội miền Nam do tác
động của việc thi công tầng hầm cao ốc Pacific (TP Hồ Chí Minh), gần đây nhất là sự xuất hiện của
các vết nứt ở đường Hầm Sông Sài Gòn (Hầm Thủ Thiêm) (TP Hồ Chí Minh) tuy vẫn đang được khẳng
định là nằm trong giới hạn cho phép… Những sự cố như vậy đã ảnh hưởng tiêu cực đến hiệu quả dự
án. Theo số liệu thống kê của Cục Giám định Nhà nước về chất lượng công trình xây dựng hàng năm
có khoảng 0,28 – 0,56% công trình bị sự cố thì với hàng vạn công trình được triển khai cũng đã có
hàng trăm công trình bị sự cố [1]. Vì vậy việc xác định nguyên nhân sự cố, đúc rút kinh nghiệm để có
biện pháp khắc phục xử lý và đề phòng các rủi ro kỹ thuật để tránh ảnh hưởng xấu đến hiệu quả của
các dự án rất được sự quan tâm của giới xây dựng công trình nói riêng và toàn thể xã hội nói chung,
đặc biệt là trong tình hình Việt Nam đang chịu tác động mạnh từ nền kinh tế thế giới đang biến động,
lạm phát tăng cao, tín dụng bị thắt chặt, vật giá (giá xăng dầu, giá vật tư, giá nhân công) leo thang
làm thay đổi kinh phí xây dựng các công trình. Điều này cũng góp phần tạo tiền đề để các yếu tố rủi
ro kỹ thuật công trình xảy ra với xác suất cao hơn.
Hiện nay ở các nước trên thế giới đã có rất nhiều các công trình nghiên cứu về vấn để rủi ro (risk)
và quản trị rủi ro (risk management). Ở Việt Nam, đề tài này cũng đã và đang được giới nghiên cứu
rất quan tâm. Tuy nhiên, sự thật là một tỷ lệ lớn các tài liệu nghiên cứu ở Việt Nam đề cập đến những
rủi ro nói chung hoặc liên quan đến các ngành/lĩnh vực mang tính chất đặc biệt như kinh doanh tiền
tệ, tín dụng (các ngân hàng, quỹ đầu tư), kinh doanh kim loại quý, kinh doanh bảo hiểm [2]. Riêng
lĩnh vực xây dựng công trình giao thông thì lại có rất ít các báo cáo/nghiên cứu về rủi ro kỹ thuật một
cách toàn diện và có hệ thống được ghi nhận và công bố ở Việt Nam. Vì vậy công tác quan lý rủi ro kỹ
thuật vẫn chưa được sự quan tâm đúng mức. Việc nhìn nhận, đánh giá và quản lý các rủi ro ở các dự
án vẫn chưa được tiến hành một cách chủ động, nhiều sự cố tương tự vẫn thường xuyên tái diễn vì
những suy nghĩ chủ quan rằng ít có khả năng xảy ra các sự cố nghiêm trọng. Do đó, việc nhận dạng,
phân tích và đánh giá đúng mức những ảnh hưởng từ rủi ro kỹ thuật đến hiệu quả kinh tế - xã hội của
dự án, đặc biệt là những dự án cấp đặc biệt sẽ tạo ra cái nhìn tổng quát hơn về tác động của rủi ro và
có ý nghĩa rất quan trọng, là rất cần thiết và cấp bách trong sự phát triển và xây dựng các phương
pháp, biện pháp quản trị rủi ro kỹ thuật phù hợp, đảm bảo an toàn cho công trình và đem lại sự thành
công cho các dự án. Đây cũng chính là mục đích mà bài tiểu luận muốn hướng đến.
2.
ẢNH HƯỞNG CỦA RỦI RO KỸ THUẬT ĐẾN HIỆU QUẢ KINH TẾ-XÃ HỘI CỦA MỘT SỐ DỰ
ÁN CẤP ĐẶC BIỆT
2.1
Một số khái niệm liên quan đến rủi ro công trình
2.1.1
Định nghĩa và phân loại sự cố công trình xây dựng
Sự cố công trình được ghi nhận và đề cập đến rất nhiều trong các văn bản pháp lý được ban hành
của Chính Phủ và Bộ Xây dựng như Nghi định số 209/2004/NĐ-CP, 180/2007/NĐ-CP, NĐ
23/2009/NĐ-CP, thông tư số 24/2009/TT-BXD, số 27/2009/TT-BXD [3]. Theo khoản 29 điều 3 Luật
Xây dựng định nghĩa “Sự cố công trình là những hư hỏng vượt quá giới hạn an toàn cho phép làm cho
công trình có nguy cơ sụp đổ; đã sập đổ một phần hoặc toàn bộ công trình; hoặc công trình không sử
dụng theo thiết kế” [4]. Theo đó, có 4 loại sự cố là sự cố sập đổ, sự cố biến dạng, sự cố sai lệch vị trí
và sự cố về công năng; phân chia theo cấp độ có cấp độ nhẹ, vừa, nghiêm trọng và đặc biệt nghiêm
trọng. Tuy nhiên định nghĩa này vẫn chưa thực sự rõ ràng khi không đề cập đến định lượng ở mức độ
nào thì được gọi là sự cố. Từ đó đã dẫn đến nhiều cách suy diễn khác nhau về mức độ sự cố, chẳng
hạn nhầm lẫn giữa vi phạm vấn đề chất lượng thông thường và sự cố công trình. Riêng cụm từ
