TRUYEÀN MAÙU VAØ SAÛN PHAÅM CUÛA MAÙU
I. MÔÛ ÑAÀU
Vôùi söï tieán boä cuûa ngaønh truyeàn maùu vaø huyeát hoïc, ngoaøi maùu toaøn phaàn
coøn coù caùc saûn phaåm cuûa maùu. Vì theá caùc baùc só laâm saøng tuøy theo tình traïng
cuûa beänh nhaân seõ chæ ñònh truyeàn hoàng caàu trong tröôøng hôïp thieáu maùu hoaëc
caùc saûn phaåm cuûa maùu rieâng leû nhö yeáu toá ñoâng maùu, tieåu caàu. Vôùi nguyeân taéc
“caàn gì truyeàn naáy”, vieäc truyeàn maùu seõ ñaït hieäu quaû cao, ít phaûn öùng phuï vaø
chi phí thaáp, hôn nöõa coøn taän duïng toái öu nguoàn maùu haïn cheá trong coäng ñoàng.
II. ÑAËC ÑIEÅM MAÙU VAØ SAÛN PHAÅM CUÛA MAÙU
II.1 ÑAËC ÑIEÅM MAÙU TOAØN PHAÀN VAØ HOÀNG CAÀU LAÉNG:
II.1.1 MAÙU TOAØN PHAÀN (WHOLE BLOOD):
a. Ñaëc tính:
Theå tích :125ml hoaëc 250 ml/ 1 ñôn vò
Choáng ñoâng CPD-A(14ml CPDA/100ml maùu).
Noàng ñoä Hb # 12g%, Hct # 35%.
b. Löu tröõ vaø haïn duøng:
Nhieät ñoä +2
0
C ñeán +6
0
C, löu tröõ: toái ña35 ngaøy.
Chaát löôïng tuùi maùu giaûm daàn theo soá ngaøy löu tröõ:
- Giaûm pH
- Giaûm 2,3 DPG cuûa hoàng caàu, giaûm phoùng thích oxy cho moâ.
- Taêng noàng ñoä K
+
huyeát töông
- Maát chöùc naêng tieåu caàu, yeáu toáø VIII giaûm naëng sau 48 giôø löu tröõ
II.1.2 HOÀNG CAÀU LAÉNG (RED BLOOD CELLS RBC):
a. Ñaëc tính vaø ñieàu cheá:
Ñöôïc ñieàu cheá baèng caùch ly taâm maùu toaøn phaàn baèng maùy ly taâm.
Theå tích 125ml/ 1 ñôn vò
Hb # 20g%, Hct # 55% - 75 %.
b. Löu tröõ vaø haïn duøng:
Nhieät ñoä: +2 ñeán +6
0
C, thôøi haïn söû duïng: 15 ngaøy
II.2 ÑAËC ÑIEÅM CAÙC SAÛN PHAÅM CUÛA MAÙU:
II.2.1 TIEÅU CAÀU ÑAÄM ÑAËC (PLATELET CONCENTRATE):
a. Ñaëc tính vaø ñieàu cheá:
TCÑÑ ñieàu cheá töø tuùi maùu toaøn phaàn:
- Ñöôïc ñieàu cheá baèng caùch ly taâm laïnh töø nhieàu tuùi maùu toaøn phaàn.
- Theå tích 50 - 60 ml huyeát töông
- Tieåu caàu : 55 x10
9
TCÑÑ ñöôïc ñieàu cheá baèng maùy chieát taùch:
- Thu thaäp tröïc tieáp töø moät ngöôøi cho baèng maùy chieát taùch teá baøo maùu.
- Theå tích: 150 - 300 ml huyeát töông / 1 ñôn vò tieåu caàu
- Tieåu caàu 150 - 500 x10
9
(# 3-10 ñôn vò TCÑÑ ñieàu cheá töø tuùi maùu)
- Giaûm nguy cô nhieãm beänh, dò mieãn dòch thaáp hôn so vôùi töø tuùi maùu toaøn
phaàn
b. Löu tröõ vaø haïn duøng:
Thôøi gian söû duïng: < 1 ngaøy. Neáu giöõ ôû nhieät ñoä 20-24
0
C vaø laéc nheï lieân
tuïc: toái ña 5 ngaøy.
II.2.2 HUYEÁT TÖÔNG TÖÔI ÑOÂNG LAÏNH (FRESH FROZEN PLASMA: FFP):
a. Ñaëc tính vaø ñieàu cheá:
Ñöôïc ñieàu cheá töø maùu toaøn phaàn sôùm trong voøng 6 - 8 giôø sau laáy maùu, vaø
ñöôïc ñoâng laïnh ngay ôû nhieät ñoä
-25
0
C
Theå tích #120 -150 ml/ 1 ñôn vi.
Chöùa caùc yeáu toá ñoâng maùu, albumin vaø immunoglobulin vôùi noàng ñoä nhö
huyeát töông töôi bình thöôøng ngoaïi tröø yeáu toá VIII chæ coøn 70%.
b. Löu tröõ vaø haïn duøng:
Nhieät ñoä -25
0
C, haïn söû duïng: 12 thaùng
II.2.3 KEÁT TUÛA LAÏNH KTL (CRYOPRECIPITATED FACTOR: AHF):
a. Ñaëc tính vaø ñieàu cheá:
Ñöôïc ñieàu cheá baèng caùch giaûi ñoâng huyeát töông töôi ñoâng laïnh ôû nhieãt ñoä
4
0
C, ly taâm laáy phaàn keát tuûa vaø tröõ ñoâng laïi.
Theå tích: 10 ñeán 20 ml huyeát töông / 1 tuùi.
Chöùa caùc yeáu toá ñoâng maùu: yeáu toá VIII 80 -100 ñôn vò, Fibrinogen 150 mg,
Von Willebrand factor, Yeáu toá XIII. Khoâng chöùa yeáu toá IX
b. Löu tröõ vaø haïn duøng:
Nhieät ñoä -25
0
C, haïn söû duïng: 12 thaùng
III. CHÆ ÑÒNH
III.1 CHÆ ÑÒNH TRUYEÀN MAÙU
Chæ ñònh truyeàn maùu phaûi döïa vaøo noàng ñoä Hemoglobine hoaëc Hct keát hôïp vôùi
daáu hieäu laâm saøng cuûa thieáu maùu vaø beänh neàn. Hieän nay, taïi caùc beänh vieän,
hoàng caàu laéng ñöôïc söû duïng nhieàu hôn so vôùi maùu toaøn phaàn
III.1.1 MAÙU TOAØN PHAÀN
a. Chæ ñònh:
Maát maùu caáp khoái löôïng lôùn (20% - 30% theå tích maùu cô theå) : maát hoàng
caàu vaø giaûm theå tích maùu
Thay maùu
Beänh nhaân caàn hoàng caàu nhöng khoâng coù hoàng caàu laéng .
Trong tröôøng hôïp soác maát maùu, truyeàn LR 20ml/kg nhanh trong khi chôø
maùu.
Thay maùu sô sinh: Choïn nhoùm maùu O. Duøng maùu môùi < 5 ngaøy
Caàn löu yù nguy cô quaù taûi ôû nhöõng beänh nhaân: Thieáu maùu maõn, suy tim
b. Lieàu löôïng vaø caùch duøng:
Lieàu löôïng: Tuøy theo tình traïng maát maùu, trung bình truyeàn 6 ml/ kg maùu
toaøn phaàn seõ laøm taêng 1 g% Hb .
-
Lieàu thöôøng duøng 10-20ml/kg.
* Hct cuûa tuùi maùu: 35%
** Theå tích maùu beänh nhaân
Theå tích maùu
Sô sinh
Treû em
Ngöôøi lôùn
80 –90 ml/kg
80 ml/kg
70 ml/kg
Vd: Treû 3 tuoåi caân naëng 10kg, bò maát maùu caáp, Hct 15%
Theå tích maùu caàn: 80x10x(35-15)/35 # 460 ml
Caùch duøng:
-
Phaûi phuø hôïp nhoùm maùu ABO vaø Rh cuûa beänh nhaân
-
Neân duøng ñöôøng truyeàn rieâng, truyeàn trong voøng 30 phuùt sau khi laáy töø
ngaân haøng maùu, toái ña 2 giôø.
-
Toác ñoä truyeàn tuøy tình traïng huyeát ñoäng hoïc vaø möùc ñoä maát maùu. Thôøi
gian truyeàn toái ña laø 4 giôø.
-
Khoâng caàn laøm aám maùu tröôùc truyeàn, ngoaïi tröø tröôøng hôïp bôm maùu tröïc
tieáp, truyeàn nhanh khoái löôïng lôùn maùu, thay maùu ôû sô sinh.
-
Sau khi laõnh maùu, khoâng traû laïi ngaân haøng maùu sau 30 phuùt do nguy cô
nhieãm khuaån vaø giaûm chaát löôïng tuùi maùu
III.1.2 HOÀNG CAÀU LAÉNG
a. Chæ ñònh:
Chæ ñònh truyeàn hoàng caàu laéng ôû beänh nhaân thieáu maùu (WHO 2001)
- Hb ≤ 4g%
- Hb 4-6g% vaø coù moät trong caùc bieåu hieän laâm saøng:
+ Nhieãm toan
+ Roái loïan tri giaùc
+ Soát reùt naëng (> 20% hoàng caàu nhieãm kyù sinh truøng soát reùt)
Hoàng caàu laéng ñöôïc öu tieân choïn löïa khi coù nguy cô quaù taûi: suy tim, suy
thaän, thieáu maùu maïn, suy dinh döôõng.
Hoàng caàu röûa (giaûm 90% baïch caàu, vaø haàu nhö khoâng coù huyeát töông) chæ
duøng khi coù khaùng theå khaùng IgA hoaëc IgG
Theå tích maùu BN** x (Hct muoán ñaït
–
Hct BN)
Maùu toaøn phaàn (ml) =
Hct cuûa tuùi maùu*
b. Lieàu löôïng vaø caùch duøng:
Lieàu thöôøng duøng 5-10ml/kg. Trung bình truyeàn 3ml/kg hoàng caàu laéng seõ
laøm taêng 1 g% Hb.
Thôøi gian truyeàn trung bình 3-4 giôø. Sau ñoù kieåm tra laïi DTHC, laäp laïi lieàu
treân neáu caàn.
Treû coù nguy cô quaù taûi: truyeàn löôïng ít vaø chaäm 5 ml/kg HCL trong 4 giôø, coù
theå keát hôïp vôùi Furosemide tónh maïch ngay tröôùc khi truyeàn.
Caùch duøng nhö maùu toaøn phaàn
BAÛNG TOÙM TAÉT CAÙCH SÖÛ DUÏNG MAÙU
Maùu toøan phaàn Hoàng caàu laéng
Chæ ñònh
soá löôïng HC keøm
V huyeát töông
Thay maùu
maùu môùi
< 5 ngaøy
Thieáu hoàng caàu
Lieàu löôïng 10-20 ml/kg 5-10 ml/kg
Thôøi gian truyeàn Tuøy tình traïng huyeát ñoäng
Trung bình 3- 4 giôø
3-4 giôø
Caùch duøng
Phuø hôïp ABO
Laøm aám tröôùc truyeàn
Phaûn öùng cheùo
Daây truyeàn maùu coù
maøng loïc
(+)
(-), ngoaïi tröø truyeàn nhanh
(+)
(+)
(+)
(-)
(+)
(+)
III.2 CHÆ ÑÒNH TRUYEÀN CAÙC SAÛN PHAÅM CUÛA MAÙU
III.2.1 TIEÅU CAÀU ÑAÄM ÑAËC
a. Chæ ñònh:
Giaûm tieåu caàu naëng lieân quan ñeán giaûm saûn xuaát tieåu caàu vaø soá löôïng tieåu
caàu trong maùu ngoaïi vi: < 10.000/mm
3
hoaëc < 50.000/mm
3
khi ñang coù
bieåu hieän chaûy maùu
Döï phoøng khi caàn can thieäp phaåu thuaät hoaëc thuû thuaät xaâm laán: <
50.000/mm
3
Xuaát huyeát giaûm tieåu caàu do nguyeân nhaân ngoaïi bieân (DIC, tuaàn hoaøn ngoaøi
cô theå, mieãn dòch, ITP…): ít coù chæ ñònh truyeàn tieåu caàu ngoaïi tröø tieåu caàu
Hoàng caàu laéng (ml) = (Hb muoán ñaït
–
Hb BN) x Caân naëng (kg) x 4
<20.000/mm
3
keøm ñang chaûy maùu naëng ñe doïa tính maïng hoaëc nguy cô
xuaát huyeát naõo.
b. Lieàu löôïng vaø caùch duøng:
Lieàu: 1 ñôn vò / 5-10 kg
Neân truyeàn ngay sau khi nhaän tieåu caàu, khoâng ñöôc ñeå tieåu caàu vaøo tuû laïnh
vì seõ laøm giaûm chöùc naêng tieåu caàu.
Toác ñoä truyeàn: Truyeàn caøng nhanh caøng toát, trung bình 1 ñôn vò / 20 phuùt ,
toái ña 2 giôø, truyeàn qua daây truyeàn maùu coù maøng loïc.
Truyeàn phuø hôïp nhoùm maùu ABO cuûa beänh nhaân.
III.2.2 HUYEÁT TÖÔNG TÖÔI ÑOÂNG LAÏNH
a. Chæ ñònh:
Beänh nhaân thieáu huït caùc yeáu toá ñoâng maùu maéc phaûi (suy gan, DIC, thieáu
vitamin K, raén ñoäc caén):
- Ñang chaûy maùu hoaëc caàn can thieäp phaåu thuaät, thuû thuaät xaâm laán
- Xeùt nghieäm PTT (TCK) vaø hoaëc PT (TQ)> 1.5 laàn chöùng vaø hoaëc INR ≥ 2
Hemophilia B (thieáu IX)
Truyeàn maùu khoái löôïng lôùn (> 1 theå tích maùu/ 24 giôø) khi coù baèng chöùng
chaûy maùu treân laâm saøng hoaëc xeùt nghieäm PT vaø hoaëc PTT daøi.
b. Lieàu löôïng vaø caùch duøng:
Lieàu trung bình 10-15ml/kg.
Khi truyeàn giaûi ñoâng baèng caùch ngaâm vaøo nöôùc aám ôû 30
0
C- 37
0
C.
Phuø hôïp nhoùm ABO cuûa beänh nhaân.
Truyeàn qua daây truyeàn maùu coù maøng loïc.
Hemophilie B
- Lieàu löôïng HT töôi ñoâng laïnh trong ñieàu trò Hemophilie B
Möùc ñoä xuaát huyeát Lieàu yeáu toá IX HT töôi ñoâng laïnh
Nheï 15 ñv/kg 1 tuùi / 15 kg
Naëng 20 – 30 ñv/kg 1 tuùi / 7,5 kg
- Coù theå laäp laïi sau 24 giôø neáu coøn chaûy maùu
- Khoâng duøng keát tuûa laïnh trong ñieàu trò Hemophilie B
III.2.3 KEÁT TUÛA LAÏNH
a. Chæ ñònh:
HemophiliaA (Thieáu yeáu toá VIII)
Thieáu fibrinogen < 1g/l ( baåm sinh hoaëc maéc phaûi, DIC)
Beänh von Willerbrand.
b. Lieàu löôïng vaø caùch duøng :
Giaûm fibrinogen: 1 tuùi / 6 kg.
Beänh von Willerbrand lieàu töông töï nhö hemophilia A
Hemophilia A:
- Lieàu keát tuûa laïnh trong ñieàu trò Hemophilie A