4 Các phương pháp nghiên cứu khảo cổ học trong phòng
PGS.TS. Lâm Thị Mỹ Dung
Hai phạm trù thao tác Hai phạm trù thao tác
Bình luận (cid:0) Bình luận
Mệnh đề Mệnh đề
Tài liệu (cid:0) Tài liệu
Một là: Nghiên cứu tài liệu vật chất theo nghĩa Một là: Nghiên cứu tài liệu vật chất theo nghĩa rộng như thăm dò, khai quật, phương pháp lấy rộng như thăm dò, khai quật, phương pháp lấy tài liệu, phương pháp bảo tồn tại chỗ, hay đem tài liệu, phương pháp bảo tồn tại chỗ, hay đem về phòng xét nghiệm. về phòng xét nghiệm. Hai là: Thao tác về tinh thần hay thao tác về tư Hai là: Thao tác về tinh thần hay thao tác về tư duy nhằm đi tìm tính chất, niên đại, phân bố địa duy nhằm đi tìm tính chất, niên đại, phân bố địa lý, khôi phục sự kiện lịch sử, cấu trúc xã hội, các lý, khôi phục sự kiện lịch sử, cấu trúc xã hội, các hoạt động kinh tế, tôn giáo, tín ngưỡng và kỹ hoạt động kinh tế, tôn giáo, tín ngưỡng và kỹ thuật học. thuật học. Thu thập (cid:0) Thu thập nhận xét. nhận xét.
(cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0)
Khảo cổ học hiện đại có ba mục Khảo cổ học hiện đại có ba mục tiêu chính tiêu chính
Niên đại, 2. Phục dựng và 3. Diễn giải. 1.1. Niên đại, 2. Phục dựng và 3. Diễn giải. Niên đại là xác lập tuổi của hiện vật và di tích Niên đại là xác lập tuổi của hiện vật và di tích
khảo cổ. khảo cổ.
Phục dựng là khôi phục lối sống của con người Phục dựng là khôi phục lối sống của con người
trong quá khứ từ di tích cụ thể đến môi trường trong quá khứ từ di tích cụ thể đến môi trường sống. sống.
Diễn giải là những lý thuyết khoa học nhằm giải Diễn giải là những lý thuyết khoa học nhằm giải
thích con người đã sống như thế nào, họ làm thích con người đã sống như thế nào, họ làm gì, nghĩ gì và những mô thức sống cụ thể theo gì, nghĩ gì và những mô thức sống cụ thể theo thời gian, theo khu vực, theo tộc người. thời gian, theo khu vực, theo tộc người.
Tiến trình nghiên cứu khảo cổ trong Tiến trình nghiên cứu khảo cổ trong phòng gồm có ba giai đoạn phòng gồm có ba giai đoạn
Chỉnh lý tư liệu Chỉnh lý tư liệu Hoàn thành báo cáo khai quật Hoàn thành báo cáo khai quật Nghiên cứu tổng hợp Nghiên cứu tổng hợp
Chỉnh lý tài liệu Làm sạch hiện vật Phân loại theo chất liệu, kiểm kê số lượng, Lập hồ sơ cho từng hiện vật Khôi phục hình dáng Phân loại và xác định công dụng của hiện vật Xác định thuộc tính Xác định loại hiện vật Xác định hạng hiện vật Xác định loại hình:
Việc ứng dụng những phương pháp của khoa học tự nhiên, nhất là việc ứng dụng thống kê toán học, định lượng, biểu đồ, đồ thị vào việc phân loại và mô tả, đã giúp cho khảo cổ học có thể xác định một cách khách quan và chắc chắn hàng loạt hiện vật.
ệ ạ ậ Làm s ch hi n v t
ụ Khôi ph c hình dáng
Giải phẫu hiện vật: Nghiên cứu kỹ nghệ thời cổ phương pháp truyền thống, việc ứng dụng nhiều phương pháp khoa học tự nhiên như các phương pháp phân tích quang phổ, phân tích hoá học, phân tích kích hoạt Nơtron (tóc), phương pháp phân tích nhiệt (đồ gốm), phương pháp kim tướng học, phân tích Rơnghen (kim loại), nham thạch học, phương pháp thực nghiệm, phương pháp mô hình, phân tích bằng kính lúp hai mặt, phân tích hoá học…
ệ ế ụ đá
ự ạ ọ ỹ Th c nghi m ch tác công c Đ i h c Harvard, M tháng 5 n ăm 2007
Xác định niên đại Xác định niên đại là xác định tuổi của hiện vật và Niên đại tương đối là xác định tuổi của hiện vật và Niên đại tương đối di tích nào đó trong mối quan hệ với những hiện vật di tích nào đó trong mối quan hệ với những hiện vật và di tích khác. Niên đại tương đối dựa trên luật và di tích khác. Niên đại tương đối dựa trên luật chồng xếp. Ứng dụng quan trọng nhất của phương chồng xếp. Ứng dụng quan trọng nhất của phương pháp này là để thiết lập chuỗi niên đại trước - sau, pháp này là để thiết lập chuỗi niên đại trước - sau, sớm - muộn, trên - dưới. sớm - muộn, trên - dưới.
Phương pháp truyền thống như phân loại hình thức, Phương pháp truyền thống như phân loại hình thức,
so sánh đối chiếu, địa tầng, phân bố địa lý so sánh đối chiếu, địa tầng, phân bố địa lý
Phương pháp khoa học tự nhiên: So sánh hàm lượng Phương pháp khoa học tự nhiên: So sánh hàm lượng chứa Flo trong hoá thạch, phương pháp phân tích chứa Flo trong hoá thạch, phương pháp phân tích bào tử phấn hoa; đo vận tốc truyền âm trong bào tử phấn hoa; đo vận tốc truyền âm trong xương; đo độ phủ patina… xương; đo độ phủ patina…
Phương pháp địa tầng
ậ ự ờ ạ Phân lo i hình theo tr t t th i gian
Niên đại tuyệt đối Niên đại tuyệt đối
(hay còn gọi niên đại Niên đại tuyệt đối (hay còn gọi niên đại Niên đại tuyệt đối chronometer) là xác định năm tuổi của hiện vật, chronometer) là xác định năm tuổi của hiện vật, hoá thạch và những tàn tích khác theo niên lịch hoá thạch và những tàn tích khác theo niên lịch
Lịch pháp: Phương pháp sử dụng lịch cổ để xác Lịch pháp: Phương pháp sử dụng lịch cổ để xác
định hiện vật theo niên lịch. định hiện vật theo niên lịch.
Phương pháp đếm vòng tâm của gỗ: sử dụng Phương pháp đếm vòng tâm của gỗ: sử dụng
vòng sinh trưởng hàng năm của những cây lâu vòng sinh trưởng hàng năm của những cây lâu đời như cây thông để tính tuổi đời như cây thông để tính tuổi
Niên đại tuyệt đối Niên đại tuyệt đối
Phương pháp xác định niên đại bằng hàm lượng các Phương pháp xác định niên đại bằng hàm lượng các bon phóng xạ C14 do nhà hoá học người Mỹ đã đoạt bon phóng xạ C14 do nhà hoá học người Mỹ đã đoạt giải Nobel, Willarr Libby và đồng nghiệp thử nghiệm lần giải Nobel, Willarr Libby và đồng nghiệp thử nghiệm lần đầu tiên vào năm 1949 và mau chóng trở thành phương đầu tiên vào năm 1949 và mau chóng trở thành phương pháp ưa chuộng nhất trong khảo cổ học pháp ưa chuộng nhất trong khảo cổ học
Tốt nhất là dùng gỗ và than để xác định bằng phương Tốt nhất là dùng gỗ và than để xác định bằng phương
pháp C14, nhưng giấy, da thuộc, xương, da, than bùn và pháp C14, nhưng giấy, da thuộc, xương, da, than bùn và vô số những chất hữu cơ khác cũng có thể dùng để xác vô số những chất hữu cơ khác cũng có thể dùng để xác định. Hạt cây và cỏ là những mẫu tuyệt vời nếu bị cháy, định. Hạt cây và cỏ là những mẫu tuyệt vời nếu bị cháy, vì chúng bảo tồn tốt hơn và là loại cây ngắn ngày nếu so vì chúng bảo tồn tốt hơn và là loại cây ngắn ngày nếu so với gỗ với gỗ
ng pháp nghiên c u ứ Các phươương pháp nghiên c u ứ Các ph KCH trong phòng KCH trong phòng
ẫ ẫ ả ả ộ ố ưưu ý khi xác Tình tr ng an toàn c a hi n tr Tình tr ng an toàn c a hi n tr
đđ iạiạ ưư ng. Ví d ph i ụ ả đđ m b o m u ả m b o m u ng. Ví d ph i ụ ả ả ạ ủ ế ạ ủi c a di tích hay di đđ i c a di tích hay di đđ n niên ến niên
ễ ễ
ả ả ẫ Đ nhi m b n c a m u ẫ Đ nhi m b n c a m u ố ủ ế Đ chính xác t c sai s c a k t qu ố ủ ế Đ chính xác t c sai s c a k t qu
ị ộ ốM t s l u ý khi xác đđ nh niên ịnh niên M t s l ờ ủ ạ ệ ờ ủ ạ ệ ự ự đưđư c l y th c s có liên quan ợ ấ c l y th c s có liên quan ợ ấ ự ự v t.ậv t.ậ ộ ộ ộ ộ Ch vi Ch vi ẩ ủ ẩ ủ ứ ứ ữ ế ắ t ữ ế ắ t t t t t
ủ ủm c a Chúa” ăăm c a Chúa”
ỷ AD: Sau CN (Anno Domini “Nh ng nữ AD: Sau CN (Anno Domini “Nh ng nữ ớ BC: Trưư c CN (Before Christ) ớc CN (Before Christ) BC: Tr BP: Cách ngày nay (Before Present) BP: Cách ngày nay (Before Present) BCE: Trưư c K nguyên Chung (Before the Common Era) t ỷc K nguyên Chung (Before the Common Era) t BCE: Tr ươương ng
CE: Trong K nguyên Chung (In the Common Era) t CE: Trong K nguyên Chung (In the Common Era) t ươương ng
ớ ớ đươđương BC ng BC ỷ ỷ đươđương AD ng AD
Tìm hiểu nguồn gốc chủ nhân Tìm hiểu nguồn gốc chủ nhân Sử dụng phương pháp liên ngành Sử dụng phương pháp liên ngành Khảo cổ học về cái chết và mộ táng. Gene, Khảo cổ học về cái chết và mộ táng. Gene,
AND…AND…
Ba sọ trong một chum
Đôi tình nhân
Ứng dụng khoa học trong nghiên cứu cư dân và xã hội
Kết quả phân tích một bộ xương được phát hiện tại Ấn Độ mang bằng chứng về bệnh phong. Bộ xương này vừa là bằng chứng khảo cổ lâu đời nhất về việc con người bị nhiễm loại vi khuẩn Mycobacterium lepra, vừa là bằng chứng đầu tiên về một dịch bệnh trong lịch sử Ấn Độ cổ đại.
Sọ người. A) Nhìn từ phía trước có thể thấy thương tổn do bị ăn mòn từ hai phía ở vùng trên ổ mắt và giữa hai lông mày, ăn mòn ở hai vành lỗ mũi, bao gồm xương sống mũi nhìn từ phía trước, hoại tử từ hai phía của vùng dưới ổ mắt của hàm trên, và sự mất dần của vùng ổ răng hàm trên có liên quan tới rụng răng trước khi tử vong. B) Quan sát bên trong của hàm trên cho thấy các thay đổi bệnh lý dẫn tới u vòm miệng, bao gồm các vết rỗ gần vùng ổ răng. (Ảnh: Robbins et al., DOI: 10.1371/journal.pone.0005669)
Hoàn thành báo cáo Hoàn thành báo cáo
Báo cáo tổng thể: Công bố toàn bộ dữ liệu khai quật Báo cáo tổng thể: Công bố toàn bộ dữ liệu khai quật cùng với mọi kết luận và diễn giải liên quan. cùng với mọi kết luận và diễn giải liên quan. - Diễn giải tóm tắt: Chỉ công bố những kết luận - phục - Diễn giải tóm tắt: Chỉ công bố những kết luận - phục dựng lối sống của chủ nhân địa điểm khai quật kèm theo dựng lối sống của chủ nhân địa điểm khai quật kèm theo ít hay không kèm theo dữ liệu. ít hay không kèm theo dữ liệu. - Công bố theo vấn đề: Công bố những ý kiến thảo luận - Công bố theo vấn đề: Công bố những ý kiến thảo luận về vấn đề theo trọng tâm của cuộc khai quật và những về vấn đề theo trọng tâm của cuộc khai quật và những kiến giải, hay những hiểu biết để giải quyết vấn đề chỉ kiến giải, hay những hiểu biết để giải quyết vấn đề chỉ với số dữ liệu đủ để chứng minh. với số dữ liệu đủ để chứng minh. Việc hoàn thành báo cáo khai quật mới chỉ là cái mốc Việc hoàn thành báo cáo khai quật mới chỉ là cái mốc đánh dấu bước đầu chỉnh lý, hệ thống và tổng hợp tài đánh dấu bước đầu chỉnh lý, hệ thống và tổng hợp tài liệu. liệu.
Nghiên cứu tổng hợp Nghiên cứu tổng hợp
Nghiên cứu tổng hợp có thể tiến hành Nghiên cứu tổng hợp có thể tiến hành theo giai đoạn, theo khu vực hay theo theo giai đoạn, theo khu vực hay theo chuyên đề. Với những đặc thù của khoa chuyên đề. Với những đặc thù của khoa học khảo cổ, công tác này có thể được học khảo cổ, công tác này có thể được tiến hành trong việc nghiên cứu các tổng tiến hành trong việc nghiên cứu các tổng thể văn hoá khảo cổ, dựng lại lịch sử của thể văn hoá khảo cổ, dựng lại lịch sử của những nền văn minh đã mất theo từng những nền văn minh đã mất theo từng khu vực, từng địa phương, hoặc theo từng khu vực, từng địa phương, hoặc theo từng cộng đồng tộc thuộc. cộng đồng tộc thuộc.
ENJOY THE HUMAN PAST!
