UBND TỈNH QUẢNG NGÃI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC PHẠM VĂN ĐỒNG
KHOA SƢ PHẠM TỰ NHIÊN – TỔ GIÁO DỤC TIỂU HỌC
************
BÀI GIẢNG HỌC PHẦN
CƠ SỞ TỰ NHIÊN - XÃ HỘI
NGƢỜI BIÊN SOẠN: ĐỒNG MUÔN
QUẢNG NGÃI, THÁNG 5/2014
MỞ ĐẦU
Cơ sở tự nhiên và xã hội là một học phần quan trọng và cần thiết để sinh viên
sau khi ra trường có thể giảng dạy tốt các bộ môn: Tự nhiên – Xã hội, Khoa học,
Lịch sử và Địa lý ở bậc tiểu học.
Học phần này cung cấp cho sinh viên những tri thức cơ bản về sinh học: khái
quát về giới thực vật, động vật; về con người và sức khỏe; về vật chất và năng
lượng; về Địa lý (Địa lý đại cương, châu lục và Việt Nam); về Lịch sử dựng nước
và giữ nước của dân tộc Việt Nam (các sự kiện Lịch sử, nhân vật Lịch sử tiêu biểu,
những bước phát triển chính của Lịch sử Việt Nam). Nội dung học phần gồm 2
phần chính:
- Phần 1: Tự Nhiên
+ Sinh học: sinh viên sẽ trình bày được những kiến thức, kỹ năng cơ bản về
thực vật, động vật, con người và sức khỏe. Từ đó, sinh viên sẽ xác định được hệ
thống tri thức cơ bản về sinh học trong môn tự nhiên và xã hội, môn Khoa học ở
bậc tiểu học.
+ Vật chất và năng lượng: cung cấp cho sinh viên những thông tin cơ bản
nhất về đặc điểm, tính chất của một số chất, vật liệu, những dạng năng lượng quen
thuộc gần gũi với đời sống của con người.
+ Địa lý: cung cấp cho sinh viên những tri thức cơ bản về Địa lý đại cương,
Địa lý các châu lục và Địa lý Việt Nam. Những tri thức tối thiểu này giúp sinh viên
xác định và dạy tốt các bài dạy có nội dung Địa lý trong chương trình tự nhiên và xã
hội; Địa lý ở tiểu học.
- Phần 2: Xã Hội
+ Một số kiến thức chung về xã hội: ở tiểu chủ đề này sinh viên sẽ tìm hiểu
các khái niệm về gia đình, các loại hình và chức năng của gia đình, các mối quan hệ
trong gia đình, chất lượng cuộc sống và một số thay đổi đang diễn ra trong một số
gia đình Việt Nam hiện nay; vai trò, nhiệm vụ, chức năng, cơ cấu, của lớp học,
trường tiều học, nhiệm vụ của người giáo viên và học sinh tiều học; các hoạt động
kinh tế, xã hội, văn hóa, Lịch sử và cơ cấu tổ chức xã hội ở địa phương (xã, huyện,
tỉnh). Trên cơ sở đó, sinh viên sẽ vận dụng một cách có hiệu quả khi thiết kế các bài
giảng có nội dung về gia đình, nhà trường,… trong môn Tư nhiên và xã hội ở tiểu
học.
+ Lịch sử: cung cấp cho người học một cách hệ thống, cơ bản các sự kiện,
nhân vật Lịch sử tiêu biểu, những bước phát triển chính của Lịch sử Việt Nam từ
thời Hùng Vương đến nay. Từ đó, người học năm vững và giảng dạy tốt chương
trình Lịch sử ở tiểu học.
Những kiến thức này không chỉ giúp sinh viên nắm được các thông tin cơ
bản môn học mà còn giúp sinh viên có được tư duy tích cực, tự học, tự nghiên cứu
trong tương lai.
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU
PHẦN A. TỰ NHIÊN
CHƢƠNG 1. SINH HỌC .................................................................................................... 1
1.1. Thực vật ......................................................................................................... 1
1.1.1. Tìm hiểu khái quát về giới thực vật............................................................ 1
1.1.2. Tìm hiểu các cơ quan sinh dưỡng của thực vật .......................................... 3
1.2. Động Vật ..................................................................................................... 22
1.2.1. Tìm hiểu khái quát về giới động vật ......................................................... 22
1.3. Con người và sức khỏe ................................................................................ 36
1.3.1. Tìm hiểu khái quát về cơ thể người và hệ vận động ................................ 36
1.3.4. Tìm hiểu một số bệnh thông thường và các tai nạn thường gặp .............. 52
CHƢƠNG 2. VẬT CHẤT VÀ NĂNG LƢỢNG .............................................................. 57
2.1. Tìm hiểu về nước và tầm quan trọng của nước ........................................... 57
2.1.1. Thành phần và cấu trúc phân tử của nước ................................................ 57
2.1.2. Một số tính chất và hằng số vật lí quan trọng của nước ........................... 58
2.1.3 Các nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường nước ...................................... 59
2.2. Tìm hiểu vai trò và đặc điểm của khí quyển, ánh sáng, âm thanh .............. 60
2.2.1. Khí quyển ................................................................................................. 60
2.2.2. Ánh sáng ................................................................................................... 60
2.2.3. Âm thanh .................................................................................................. 62
2.3. Tìm hiểu một số chất khí trong khí quyển .................................................. 63
2.3.1. Ôxi ............................................................................................................ 63
2.3.2. Nitơ ........................................................................................................... 63
2.3.3. Hiđrô ......................................................................................................... 64
2.3.4. Khí cacbonic ............................................................................................. 65
2.4. Nhận biết một số kim loại thông dụng ........................................................ 66
2.4.1. Sắt ............................................................................................................. 66
2.4.2. Đồng ......................................................................................................... 66
2.4.3. Nhôm ........................................................................................................ 67
2.5. Những hiểu biết về thủy tinh, đồ gốm, và vật liệu thông dụng khác .......... 68
2.5.1. Thuỷ tinh .................................................................................................. 68
2.5.2. Đồ gốm ..................................................................................................... 68
2.5.3. Xi măng .................................................................................................... 70
2.6. Tìm hiểu về các nguồn năng lượng ............................................................. 71
2.6.1. Năng lượng ............................................................................................... 71
2.6.2. Các nguồn năng lượng .............................................................................. 71
2.6.3. Các nguồn năng lượng sạch (không gây ô nhiễm môi trường) ................ 72
CHƢƠNG 3. ĐỊA LÍ ......................................................................................................... 76
3.1. Địa lí tự nhiên đại cương ............................................................................. 76
3.1.1. Tìm hiểu về vũ trụ và hệ mặt trời ............................................................. 76
3.1.2. Tìm hiểu hình dạng và cấu tạo bên trong trái đất ..................................... 81
3.1.3. Tìm hiểu vận động tự quay quanh trục của trái đất và hệ quả ................. 83
3.1.4. Tìm hiểu vận động của Trái Đất quanh hệ Mặt Trời và hệ quả ............... 86
3.1.5. Thực hành sử dụng quả địa cầu và bản đồ ............................................... 89
3.1.6. Tìm hiểu một số thành phần lớp vỏ Địa Lí .............................................. 89
3.2. Khái quát về Địa lí các Châu Lục ............................................................... 92
3.2.1. Tìm hiểu về Châu Phi và Châu Mĩ ........................................................... 92
3.2.2. Tìm hiểu về Châu Á ................................................................................. 96
3.2.3. Tìm hiểu về Châu Âu, Châu Đại Dương và Châu Nam Cực ................... 98
3.3. Địa lí Việt Nam ......................................................................................... 102
3.3.1. Tìm hiểu vị trí địa lí và các điều kiện tự nhiên ...................................... 102
3.3.2. Tìm hiểu Địa lý dân cư và các ngành kinh tế ......................................... 106
3.3.3. Tìm hiểu thiên nhiên, con người và hoạt động kinh tế ở các vùng ........ 110
PHẦN B. XÃ HỘI
CHƢƠNG 1. MỘT SỐ KIẾN THỨC CHUNG VỀ XÃ HỘI ...................................... 124
1.1. Gia đình ..................................................................................................... 124
1.1.1. Tìm hiểu khái niệm về gia đình và các loại hình gia đình ..................... 124
1.1.2. Tìm hiểu vai trò và chức năng của gia đình ........................................... 125
2.1.3. Tìm hiểu mối quan hệ trong gia đình, chất lượng cuộc sống và những
thay đổi đang diễn ra trong các gia đình ờ Việt Nam....................................... 128