1/18/2014
TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ TP.HCM
KHOA KẾ TOÁN – KIỂM TOÁN
Hệ Thống Thông Tin Kế Toán 2
CHƢƠNG 03 – P.2
KIỂM SOÁT HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN
Trong môi trƣờng xử lý bằng máy tính
GV. ThS. Vũ Quốc Thông
Mục tiêu và nội dung
• Trình bày đặc điểm môi trƣờng tin học ảnh hƣởng tới kiểm soát nội bộ (KSNB) • Giới thiệu về khung kiểm soát COBIT • Giải thích các hoạt động kiểm soát trong môi trƣờng máy tính
• Đặc điểm môi trƣờng tin học ảnh hƣởng tới kiểm soát nội bộ • Khung kiểm soát COBIT • Các hoạt động kiểm soát trong môi trƣờng máy tính
2
1
1/18/2014
Mục tiêu của Kiểm soát HTTTKT
3
Mục tiêu của Kiểm soát HTTTKT
• Mục tiêu chung
• Mục tiêu cụ thể
– Hệ thống thông tin hoạt động hiệu quả >> thông tin chính xác, kịp thời và tin cậy đƣợc
nghiệp vụ
– Tính có thực của nghiệp vụ – Đảm bảo sự xét duyệt và phê chuẩn đúng đắn đối với
4
– Tính đầy đủ của nghiệp vụ – Tính kịp thời (đúng hạn) – Chuyển sổ và tổng hợp chính xác
2
1/18/2014
Đặc điểm xử lý bằng máy ảnh hưởng đến kiểm soát
5
Đặc điểm của xử lý trên môi trƣờng máy tính (CIS) • Thiết bị: nhạy cảm, dễ bị phá hủy • Dữ liệu:
• Hoạt động xử lý:
• Dữ liệu lƣu trong hình thức máy tính đọc đƣợc • Tổ chức dữ liệu theo hệ quản trị cơ sở dữ liệu
hoạt động của thiết bị • Tổ chức, phát triển hệ thống:
• Hệ thống có thể truy cập từ nhiều nơi • Xử lý tự động theo chƣơng trình lập sẵn và bị phụ thuộc
6
• Nhiều nhiệm vụ tập trung ở khâu xử lý dữ liệu điện tử (Electronic Data Processing EDP) – không đảm bảo một số nguyên tắc bất kiêm nhiệm
• Thay đổi hệ thống (đặc biệt là về cấu trúc) sẽ phức tạp
3
1/18/2014
Đặc điểm của xử lý trên môi trƣờng máy tính (CIS) • Thực hiện nhiều chức năng (nhập liệu, truy vấn, lƣu trữ dữ liệu, kết xuất thông tin thông qua một ứng dụng – một cơ sở dữ liệu)
• Khó lƣu lại dấu vết (xóa dấu vết, sửa chữa bằng câu
• Khối lƣợng dữ liệu ghi nhận nhiều, đƣợc sử dụng
lệnh, hoặc bởi các chƣơng trình virus)
• Thông tin cung cấp nhiều, đa dạng (báo cáo đầu ra
(truy vấn, kết xuất) nhiều lần, đa dạng
• Phụ thuộc vào khả năng hoạt động, xử lý của phần
cứng, phần mềm
7
• Đòi hỏi nhân viên có trình độ cao (chuyên môn kế
toán, kiến thức hệ thống, kiến thức tin học)
Rủi ro kiểm soát trong môi trƣờng CIS
8
đƣợc thiết kế linh động)
Rủi ro thông tin Rủi ro chiến lƣợc, hoạt động kinh doanh, tài chính…
4
Nguy cơ đe dọa trong môi trƣờng CIS • Các loại gian lận, phá hoại
• Gian lận trong hoạt động kinh doanh • Gian lận trong xử lý thông tin: ăn cắp, sửa đổi, gián
1/18/2014
• Gian lận liên quan tiếp cận hệ thống: truy cập hệ thống và sử dụng thiết bị trái phép, không hợp lệ… • Phá hoại các thiết bị hệ thống: con ngƣời (chủ quan
điệp với các tập tin dữ liệu từ hệ thống
• Các nguyên nhân • Nguồn nội bộ • Nguồn bên ngoài: mối quan hệ trong kinh doanh, tội
hay khách quan); thiên tai…
9
• Thông đồng: có phối hợp giữa nội bộ và bên ngoài
Nguy cơ đe dọa trong môi trƣờng CIS
phạm mạng Internet…
HTTT của Cơ quan An ninh Quốc gia Hoa Kỳ (NSA)
Edward Snowden: A Hero Or Traitor?
10
5
1/18/2014
Bài tập thảo luận 01
11
Bài tập thảo luận 01 • Nhận biết những rủi ro có thể xảy ra trong quá
trình xử lý thông tin?
Giai đoạn Rủi ro có thể xảy ra gian lận, sai sót
Nhập liệu (Data Collection)
- Dữ liệu dễ bị thay đổi trƣớc khi đƣợc nhập vào hệ thống. - Dữ liệu không chính xác, không đầy đủ sẽ không đảm bảo đƣợc chất lƣợng thông tin (GIGO: Garbage In Garbage Out).
Xử lý và lưu trữ dữ liệu (Data Processing and Management)
- Gian lận về chƣơng trình phần mềm: thay đổi chƣơng trình cho phép truy cập và thao tác không hợp lệ đối với dữ liệu; phá hủy chƣơng trình hệ thống bằng Virus. - Gian lận về hoạt động: sử dụng nguồn lực tin học sai mục đích. VD. sử dụng máy tính chứa dữ liệu công ty cho các mục đích cá nhân… - Thay đổi, xóa, phá hủy và lấy cắp các tập tin dữ liệu lƣu trên hệ thống.
Kết xuất thông tin (Information Generation)
12
-Lấy cắp, chuyển thông tin đến sai đối tƣợng, sử dụng thông tin với mục đích không đúng. - Các hành động tìm kiếm thông tin đã xóa trong thùng rác (Trash, Recycle Bin) của máy tính đƣợc dùng để kết xuất thông tin.
6
1/18/2014
Giới thiệu khung kiểm soát COBIT
13
Tham khảo tài liệu COBIT_4.1.PDF
Khung kiểm soát COBIT
• COBIT: Khung kiểm soát hệ thống tập
trung cho môi trƣờng máy tính
coso
Committee of Sponsoring Organizations
COBIT
Control Objectives for Information and Related Technology
14
7
1/18/2014
*
Lịch sử phát triển của COBIT
15
Khung kiểm soát COBIT
• COBIT giải quyết vấn đề Kiểm Soát dựa trên 03
điểm chính: – Mục tiêu kinh doanh: để phục vụ cho mục tiêu kinh doanh, thông tin cần thỏa mãn các tiêu chuẩn: hữu hiệu, hiệu quả, bảo mật, toàn vẹn, sẵn sàng, tuân thủ và đáng tin cậy.
– Nguồn lực CNTT: bao gồm con ngƣời, hệ thống ứng dụng, kỹ thuật, cơ sở hạ tầng và dữ liệu.
16
– Quy trình CNTT: đƣợc chia thành 04 vùng/lĩnh vực (domain) bao gồm hoạch định và tổ chức; hình thành và triển khai; phân phối và hỗ trợ; giám sát và đánh giá về hệ thống thông tin.
8
1/18/2014
Khung kiểm soát COBIT
Bổ sung, điều chỉnh một số định nghĩa trên cơ sở của
báo cáo của COSO:
Mục tiêu kiểm sóat trong hệ thống thông tin (HTTT) Các hƣớng dẫn cho việc định giá hiệu
quả của kiểm sóat trong HTTT COBIT phù hợp với COSO về việc phân lọai các thành phần kiểm sóat
17
Giaùm saùt
Hoaït ñoäng kieåm soaùt Ñaùnh giaù ruûi ro Moâi tröôøng kieåm soaùt
COBIT và COSO đều cho rằng “người” là yếu tố rất quan trọng trong hệ thống KSNB
Khung kiểm soát COBIT
• Kiểm soát trong môi trƣờng máy tính
18
9
1/18/2014
Các hoạt động kiểm soát
19
Các hoạt động kiểm soát
20
10
Kiểm soát chung và kiểm soát ứng dụng
1/18/2014
Kiểm soát chung
Khác
Kiểm soát ứng dụng Bán hàng và thu tiền
21
Phân biệt KS chung và KS ứng dụng
• Kiểm soát chung
Là loại kiểm soát cho một số hay toàn thể các ứng dụng Có ảnh hƣởng trực tiếp hay gián tiếp đến kiểm soát ứng dụng • Kiểm soát ứng dụng
Liên quan đến từng ứng dụng và xuất hiện trong quá trình xử lý nghiệp vụ
22
Hàng tồn kho Tiền lương
11
Tác động của KS chung đến KS ứng dụng
Kiểm soát chung giúp: - Tránh sự tiếp cận và thay đổi không đƣợc phép của các ứng dụng (bộ phận/phân hệ) - Thực hiện một cách chính xác bởi máy tính - Giúp các ứng dụng không thể bị vô hiệu
hóa
23
1/18/2014
Kiểm soát chung
• Tổ chức bộ máy xử lý thông tin trong môi
trƣờng máy tính
• Kiểm soát quá trình phát triển HT thông tin • Chuẩn hóa các tài liệu hệ thống liên quan • Kiểm soát truy cập và thao tác hệ thống • Đảm bảo hoạt động liên tục • Kế hoạch khắc phục hậu quả nếu rủi ro xảy
ra
24
12
Kiểm soát truy cập và thao tác hệ thống
Phân quyền truy cập
25
VD. Hệ thống kế toán Misa
26
1/18/2014
13
1/18/2014
Bài tập thảo luận 3
27
Yêu cầu phân quyền truy cập hệ thống ?
Bạn là trƣởng phòng kế toán có quyền quản trị đối với phần mềm kế toán ABC đang sử dụng tại doanh nghiệp của bạn với mô hình thƣơng mại. Các phần hành (phân hệ) kế toán trong phần mềm ABC bao gồm quản trị, kế toán thu/chi, bán hàng, nhập/xuất hàng, mua hàng và kế toán tổng hợp. Mỗi phần hành có 04 quyền thao tác: quyền xem (X), quyền thêm (T), quyền sửa (S), quyền xóa (D). Phòng kế toán hiện nay có 03 nhân viên (không bao gồm kế toán trƣởng). Mỗi nhân viên kế toán chịu trách nhiệm nhập các chứng từ liên quan đến phần việc của mình và đƣợc phép sử dụng các báo cáo của các phần hành khác (nếu thấy cần thiết) để đối chiếu, kiểm tra khi xử lý các nghiệp vụ của mình.
Chức năng
KTT
NV1
NV2
NV3
Khai báo Khai báo tài khoản Khai báo các đ.tƣợng quản lý
T,X,S T,X,S
X X
X X
X X
T,X,S,D T,X,S,D
X
X
X
T,X X
X X X
T,X X
T,X
X X X
T,X X X
T,X X
X T,X
Khóa sổ kì kế toán Quản lý ngƣời dùng Các chính sách kế toán Nhập liệu - Chứng từ D.thu Chứng từ thu Chứng từ bán hàng Chứng từ xuất kho - Chứng từ C.Phí Chứng từ chi Chứng từ mua hàng Chứng từ nhập kho KHÁC Chứng từ tổng hợp Bút toán khác
T,X T,X
28
14
1/18/2014
Kiểm soát ứng dụng
Chương trình trên máy
Hòan toàn tự động
Hỗn hợp
Hoạt động kiểm soát
Thủ công
29
*
Mục tiêu kiểm soát ứng dụng
Mục tiêu: đầy đủ, hợp lệ, chính xác
Các dữ liệu phát sinh đều đƣợc ghi nhận (ghi vào tập tin tham chiếu hoặc tập tin nghiệp vụ) Dữ liệu phải đƣợc ghi nhận hợp lệ - có thực
(Validation check)
Dữ liệu phải đƣợc ghi nhận đầy đủ
(Completeness check)
Dữ liệu hợp lệ, đầy đủ phải đƣợc xử lý và
lƣu trữ chính xác
Báo cáo (thông tin) đƣợc kết xuất phải đầy
30
đủ, hợp lệ, chính xác
15
1/18/2014
Ví dụ. Trong môi trƣờng tin học hóa, thủ tục kiểm soát ứng dụng nào hữu hiệu để ngăn ngừa, phát hiện các sai phạm sau:
Thủ tục kiểm soát
Kiểm tra giới hạn dữ liệu của trường “Giờ công” trong phần mềm
2. Nhân viên bán hàng đã nhập sai mã hàng khi lập lệnh bán hàng
Giá trị mặc định (Chọn mã hàng thay vì nhập) kiểm tra tính hợp lệ - có thực
Kiểm tra phân quyền truy cập hệ thống
3. Nhân viên bán hàng từ máy tính cá nhân, truy cập vào mạng LAN của công ty, vào máy chủ và in ra danh sách lương của các nhân viên
Kiểm tra tính toàn vẹn + tính có thực
4. Một lệnh bán hàng được mã hóa với mã của một khách hàng không có thực. Lỗi này chỉ được phát hiện trong quá trình cập nhật dữ liệu, chương trình không tìm được một mẫu tin tham chiếu nào phù hợp với dữ liệu cập nhật
Kiểm tra kiểu dữ liệu
31
5. Kế toán đã nhập ký tự rthay vì nhập số 6trên ô nhập liệu khai báo mã khách hàng mới
Sai phạm 1. Nhân viên kế toán tiền lương nhập thời gian làm việc trong tuần của một công nhân vào phần mềm nhập 94 giờ thay vì số đúng là 49 giờ
Bài tập tổng hợp
• Tình huống: kiểm soát hệ thống thông tin Công ty TNHH SX TM KIMMING
32
16
Sau khi học xong chƣơng này, bạn có thể: • Trình bày đặc điểm môi trƣờng tin học ảnh hƣởng tới kiểm soát nội bộ (KSNB) • Giới thiệu về khung kiểm soát COBIT • Giải thích các hoạt động kiểm soát trong môi trƣờng máy tính
Bài tập:
1/18/2014
- BT_KSHTTTKT_DTDB P2.pdf
Bài đọc:
- Các tài liệu tham khảo do GV gợi ý
33
17
