Hormones có cả ở thực vật và động vật. Ở động vật hormones được sản xuất tại các
tuyến nội tiết và tác động đến các mô khác nơi nó được tạo ra. Hormones từ tuyến
nội tiết được tiết trực tiếp vào máu và được máu vận chuyển đến các mô chịu tác
dụng. Ở thực vật hormones là các phân tử tín hiệu được tạo ra bên trong cây, và có
thể có tác dụng ngay cả ở nồng độ cực thấp. Chúng điều tiết các quá trình cấp độ tế
bào, có thể ở các tế bào đích lân cận nhưng cũng có thể di chuyển đến các địa điểm
khác để gây tác dụng. Nhưng chủ yếu ở phần này chúng ta sẽ tập trung tìm hiểu về
hormone ở động vật.
Khái niệm: Hormones là những chất xúc tác sinh học do tế bào đặc biệt sản
xuất, có tác dụng điều hòa các hoạt động sống trong cơ thể. Với 1 lượng rất
thấp, hormones hấp thụ thẳng vào máu, tới mô đích
Các vai trò chính của hormon:
Tham gia điều hòa quá trình sinh trưởng và phát triển của cơ thể.
Tham gia điều hòa quá trình trao đổi chất và năng lượng. Quá
trình chuyển hóa, dự trữ
Tham gia điều hòa sự cân bằng nội môi của dịch nội bào và ngoại
bào.
Tham gia điều tiết sự thích nghi của cơ thể với môi trường.
Tham gia điều tiết quá trình sinh sản.
Hormon là chất liên quan đến hầu
hết các quá trình sinh học của cơ
thể. Nó đảm bảo quá trình này diễn
ra nhịp nhàng và ổn định.
Một số đặc điểm
chung về hormone
ở động vật
Ở động vật, tín hiệu giữa các tế bào có thể chia là 3
loại dựa trên khoảng cách giữa vị trí chất được bài
tiết và vị trí mà chất đó thể hiện tác dụng.
+ Hormon hay chất nội tiết: những chất chất hữu
cơ tác động lên những tế bào ở xa vị trí mà nó
được sản xuất ra.
+ Tín hiệu tại chỗ (paracrine signaling): các chất
hữu cơ được giải phóng ra tác dụng ngay trên
những tế bào gần kề với tế bào sản xuất ra nó,
không cần sự vẩn chuyển bởi dòng máu.
+ Tín hiệu tự thân (autocrine signaling): tế bào đáp
ứng với các chất do bản thân tế bào đó tổng hợp và
bài tiết ra. Nhiều yếu tố tăng trưởng hoạt động theo
kiểu này.Các tế bào nuôi cấy thường tiết ra các
chất để kích thích bản thân chúng phát triển và
tăng sinh.
Hormones tác động tới tốc độ sinh trưởng tổng
hợp protein,enzym, ảnh hưởng đến tốc độ xúc
tác của enzym; thay đổi tính thấm của màng tế
bài, qua đó, điều hòa hoạt động sống xảy ra
trong tế bào.
Phân loại theo cấu tạo hóa học
-Hormon là peptit và protein: thuộc loại này có những hoocmon có từ 3 đến 200 acid
amin,bao gồm các hormon của tuyến vùng dưới đồi,tuyến yên, tuyến tụy.
-Hormon là dẫn xuất của acid amin: thuộc loại này có hormon của tuyến giáp và tuyến
tủy thượng thận.
-Hormon steroid: gồm hormon của tuyến vỏ thượng thận, tuyến sinh dục nam và nữ
-Nhóm Eicosanoid: những chất này là dẫn xuất của acid arachidonic-một acid có 20
carbon và nhiều liên kết đôi
Phân loại theo cơ chế tác dụng
Tất cả các hormon đều tác dụng lên tế bào đích qua chất thụ thể đặc hiệu ở tế bào đích.
Mỗi loại tế bào có cách kết hợp riêng giữa chất thụ thể với hormon. Căn cứ vào vị trí
khu trú của chất thụ thể ( ở màng tế bào hoặc trong tế bào) và tính chất hòa tan của
hormon mà hormon được phân thành hai nhóm.
-Nhóm kết hợp với chất thụ thể nội bào: gồm các hormon steroid và hormon tuyến
giáp.
-Nhóm kết hợp với chất thụ thể ở màng tế bào: gồm các hormon peptid và các hormon
dẫn xuất của axit amin.
Phân loại theo tính chất hòa tan
-Hormon tan trong nước: gồm hormon peptid và catecholamine
-Hormon tan trong lipid: gồm hormon giáp trạng, các hormon lipoid
Để phân loại hormones thì phải dựa
theo cấu tạo hóa học hoặc phân loại
theo cơ chế tác dụng của chúng.