Bài 2: Những nội dung cần nghiên cứu khi lập dự án
đầu tư
30
TXDTKT02_Bai2_v1.0015106220
BÀI 2 NHỮNG NỘI DUNG CẦN NGHIÊN CỨU KHI LẬP DỰ ÁN
ĐẦU TƯ
Hướng dẫn học
Để học tốt bài này, sinh viên cần tham khảo các phương pháp học sau:
Học đúng lịch trình của môn học theo tuần, làm các bài luyện tập đầy đủ v
à tham gia
thảo luận trên diễn đàn.
Đọc tài liệu:
PGS.TS. Nguyễn Bạch Nguyệt (Chủ biên) (2012), Giáo trình Lập dự án đầu t
ư, Nhà
xuất bản Đại học Kinh tế quốc dân, Hà Nội.
Sinh viên làm việc theo nhóm và trao đổi với giảng viên tr
ực tiếp tại lớp học hoặc
qua email.
Tham khảo các thông tin từ trang Web môn học.
Nội dung
Các bài giảng 2, 3, 4 giới thiệu các khía cạnh (hay các nội dung) cần nghiên c
ứu khi lập dự
án đầu tư, cụ thể là nghiên cứu các căn cứ hình thành dự án (như các đi
ều kiện kinh tế vĩ
mô ảnh hưởng đến sự hình thành và thực hiện dự án, nghiên cứu thị trường), nghiên c
ứu
khía cạnh kỹ thuật (lựa chọn hình thức và quy mô đầu tư, lựa chọn phương án công ngh
ệ
kỹ thuật, địa điểm và giải pháp xây dựng…), nghiên c
ứu khía cạnh tổ chức quản lý dự án
và nhân sự (lựa chọn mô hình tổ chức doanh nghiệp và mô hình qu
ản lý dự án, nhu cầu về
nhân sự…), nghiên cứu khía cạnh hiệu quả (bao gồm hiệu quả tài chính và hi
ệu quả kinh tế
xã hội). Do việc nghiên cứu khía cạnh hiệu quả dự án giữ một vai trò rất quan trong v
à
gồm nhiều nội dung nên bài giảng số 2 chỉ có thể bao gồm nội dung nghiên c
ứu các căn cứ
hình thành dự án, nghiên cứu khía cạnh kỹ thuật, nghiên c
ứu khía cạnh tổ chức quản lý dự
án và nhân sự. Bài giảng số 3 và 4 sẽ bao gồm nội dung nghiên c
ứu khía cạnh hiệu quả của
dự án.
N
ội dung cụ thể của bài giảng 2:
Nghiên cứu các căn cứ chủ yếu hình thành dự án đầu tư;
Nghiên cứu khía cạnh kỹ thuật, công nghệ;
Nghiên cứu khía cạnh tổ chức, quản lý và nhân sự.
Mục tiêu
Kết thúc bài 2, sinh viên cần nắm rõ những kiến thức sau:
Các căn cứ hình thành dự án đầu tư;
Vai trò và nội dung nghiên cứu khía cạnh kỹ thuật, công nghệ của dự án;
Sự cần thiết và nội dung nghiên cứu khía cạnh tổ chức quản lý và nhân sự của dự án.
Bài 2: Những nội dung cần nghiên cứu khi lập dự án
đầu tư
TXDTKT02_Bai2_v1.0015106220
31
T
ình huống dẫn nhập
Dự án Khu tổ hợp Đại Dương
Công ty cổ phần xây dựng Đại Dương đã thực hiện dự án đầu tư xây dựng một công trình tổ hợp
văn phòng cho thuê, dịch vụ thương mại, căn hộ và trường học (trường mẫu giáo và tiểu học) tại
Hà Nội. Công trình được xây dựng trên khu đất có diện tích 15.000 m2, công trình có 34 tầng,
bao gồm 4 tầng hầm, 10 tầng cho thuê văn phòng và dịch vụ thương mại, 20 tầng căn hộ. Ngoài
ra, một trường mầm non với quy mô 50 cháu và một trường tiểu học với quy mô 100 học sinh
cũng đã được xây dựng xong và đưa vào sử dụng từ năm 2012. Công trình được xây dựng tại
quận Ba Đình giáp với quận Đống Đa. Diện tích văn phòng và dịch vụ thương mại đã được cho
thuê gần hết (90%). Số căn hộ có người dân đến ở cũng đạt tỷ lệ tương đối cao (gần 75%). Theo
đánh giá của những người dân sống trong các căn hộ thì công trình có vị trí thuận tiên cho việc đi
lại và giá có tính cạnh tranh so với một số khu nhà ở cao tầng khác. Để có được kết quả này,
Công ty Đại Dương đã có sự nghiên cứu rất kỹ các vấn đề liên quan đến dự án trước khi thực
hiện đầu tư. Vậy, trong quá trình lập dự án đầu tư, Công ty Đại Dương đã phải nghiên cứu những
vấn đề gì?
1. Có đủ căn cứ để Công ty Đại Dương thực hiện được dự án này không?
2. Địa điểm xây dựng ở đâu? Phương án xây dựng như thế nào?
3. Cơ cấu tổ chức, quản lý và nhu cầu nhân sự cho quá trình thực hiện và vận
hành dự án như thế nào?
Bài 2: Những nội dung cần nghiên cứu khi lập dự án
đầu tư
32
TXDTKT02_Bai2_v1.0015106220
2.1. Nghiên cứu các căn cứ chủ yếu hình thành dự án đầu tư
Nội dung đầu tiên mà chủ thể lập dự án đầu tư cần nghiên cứu đó là các căn cứ chủ
yếu hình thành dự án đầu tư, kết quả nghiên cứu sẽ trả lời cho câu hỏi: Dự án có thể
đầu tư được không. Các căn cứ chủ yếu này bao gồm:
Các điều kiện vĩ mô ảnh hưởng đến sự hình thành và thực hiện án đầu tư; và
Xác định thị trường của sản phẩm dự án.
2.1.1. Nghiên cứu các điều kiện vĩ mô ảnh hưởng đến sự hình thành và thực hiện
án đầu tư
2.1.1.1. Môi trường vĩ mô
Nghiên cứu môi trường vĩ mô nhằm đánh giá khái quát quy mô và tiềm năng của dự
tế, chính trị, luật pháp, môi trường xã hội, văn hóa, các điều kiện về tự nhiên có thể
ảnh hưởng đến triển vọng ra đời và quá trình thực hiện cũng như vận hành kết quả đầu
tư. Tác động của các yếu tố vĩ mô đến một dự án đầu tư có thể minh họa qua hình 2.1
dưới đây.
Hình 2.1. Các yếu tố thuộc môi trường vĩ mô ảnh hưởng đến dự án
Môi trường kinh tế vĩ mô
Môi trường kinh tế vĩ mô sẽ ảnh hưởng đến ý tưởng đầu tư và chi phối hoạt động
của các dự án, tạo thuận lợi hoặc gây khó khăn trong quá trình thực hiện dự án.
Môi trường kinh tế vĩ mô bao gồm nhiều yếu tố nhưng khi đánh giá sự ảnh hưởng
đến các dự án đầu tư thì các nhà đầu tư cần tập trung vào những yếu tố sau:
o
Tốc độ tăng trưởng:
Đây là một trong những chỉ tiêu kinh tế vĩ mô cơ bản. Động thái và xu thế tăng
trưởng kinh tế của một quốc gia có thể ảnh hưởng đến tình hình đầu tư và phát
triển của một ngành, một lĩnh vực và một dự án đầu tư cụ thể. Khi nền kinh tế
có tốc độ tăng trưởng kinh tế cao và có nhiều triển vọng duy trì ổn định trong
Môi trường
vĩ mô
Môi trường
tác nghiệp
Dự án
Môi trường
văn hóa – xã hội
Tự nhiên –
Môi trường
Môi trường
Kinh tế vĩ mô
Chính trị,
luật pháp
Bài 2: Những nội dung cần nghiên cứu khi lập dự án
đầu tư
TXDTKT02_Bai2_v1.0015106220
33
thời gian dài thì các dự án trong lĩnh vực công nghệ mới hoặc cung cấp các sản
phẩm. các dịch vụ có chất lượng cao sẽ có nhiều cơ hội thực hiện thành công.
o
Lãi suất:
Lãi suất sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến chi phí sử dụng vốn và sau đó ảnh hưởng
đến hiệu quả đầu tư Lãi suất càng cao thì trong quá trình đánh giá cơ hội đầu tư
càng có ít dự án thỏa mãn các tiêu chuẩn hiệu quả. Lãi suất quá thấp, đặc biệt
nếu thấp hơn lãi suất trên thị trường vốn khu vực và quốc tế thì dẫn đến sự gia
tằng dòng chảy của vốn ra nước ngoài, giảm cơ hội đầu tư trong nước.
o
Tỷ lệ lạm phát:
Tỷ lệ lạm phát có ảnh hưởng lớn đến sự ổn định môi trường kinh tế vĩ mô và
có thể ảnh hưởng đến ý định và hành động của nhà đầu tư. Lạm phát có thể là
rủi ro tiềm tàng làm suy giảm hiệu quả đầu tư. Tuy nhiên, trong điều kiện giảm
phát do suy giảm nhu cầu cũng sẽ có tác động tiêu cực đến đầu tư và tính hiện
thực hóa các cơ hội đầu tư.
Ngoài ra, một số yếu tố khác cần tiến hành nghiên cứu như: tình hình ngoại
thương và các định chế có liên quan, tình hình thâm hụt ngân sách, hệ thống
chính sách điều tiết kinh tế vĩ mô.
Môi trường chính trị luật pháp
Sự ổn định về chính trị cũng như những đảm bảo về pháp lý liên quan đến quyền
sở hữu tài sản có vai trò quan trọng đến ý tưởng và hành động của các nhà đầu tư.
Sự ổn định của yếu tố này tạo ra sự an tâm cho các nhà đầu tư.
Môi trường văn hóa xã hội
Nội dung nghiên cứu và mức độ nghiên cứu
môi trường văn hóa xã hội ảnh hưởng đến
quá trình thực hiện và vận hành kết quả đầu
tư của từng dự án có thể khác nhau tùy thuộc
vào lĩnh vực hoạt động, tính chất và mục tiêu
của mỗi dự án cụ thể.
Môi trường tự nhiên và nguồn tài nguyên thiên nhiên
Tùy từng dự án mà yếu tố môi trường tự nhiên sẽ được nghiên cứu dưới các mức
độ khác nhau nhằm đảm bảo sự thành công của mỗi công cuộc đầu tư cụ thể.
Chẳng hạn đối với các dự án về nông, lâm nghiệp, cần phân tích chi tiết về khí hậu
như diễn biến về mưa qua các tháng trong năm và trong một số năm để từ đó phân
tích quy luật phân bố mưa và đánh giá ảnh hưởng của lượng mưa đến năng suất và
hiệu quả của dự án. Cũng tương tự như vậy, các thông số về nhiệt độ, độ ẩm, thổ
nhưỡng, chất đất, các quy luật về gió bão, động đất… ở từng mức độ khác nhau có
thể ảnh hưởng đến cây trồng vật nuôi cụ thể và từ đó có thể ảnh hưởng đến khả
năng thành công của mỗi dự án. Đối với các dự án công nghiệp hoặc xây dựng thì
các yếu tố về điều kiện tự nhiên như khí hậu, địa chất, thổ nhưỡng được nghiên
cứu lại nhằm để lựa chọn các giải pháp xây dựng, vệ sinh công nghiệp, an toàn lao
động, bảo quản sản phẩm. Đối với một số nghiên cứu về môi trường tự nhiên có
thể để phục vụ cho các kết luận về yêu cầu chống dãn nở vật liệu, chống gió bão,
Bài 2: Những nội dung cần nghiên cứu khi lập dự án
đầu tư
34
TXDTKT02_Bai2_v1.0015106220
chống nóng hoặc đảm bảo thông thoáng hay khả năng bố trí cây trồng, phương án
xây dựng hệ thống thủy nông trong một dự án cụ thể nào đó.
2.1.1.2. Quy hoạch và kế hoạch phát triển dự án
Nghiên cứu về quy hoạch và kế hoạch không những là
một trong những căn cứ phát hiện cơ hội đầu tư (đối
với cơ hội đầu tư chung) mà còn có ý nghĩa quan
trọng, quyết định đến chất lượng và hiệu quả của dự án
đầu tư. Về nguyên tắc, trong hoạt động đầu tư công tác
quy hoạch cần đi trước một bước làm cơ sở cho công
tác lập dự án. Tuy nhiên, tại Việt Nam, thời gian qua do công tác quy hoạch chưa thực
sự đi trước một bước cùng với chất lượng quy hoạch thấp được đánh giá là nguyên
nhân đầu tiên dẫn đến khâu lập dự án yếu. Không ít dự án lớn và quan trọng khi ra
quyết định về chủ trương đầu tư đã thoát ly quy hoạch nên thiếu chính xác. Có những
dự án trong quá trình triển khai thực hiện phải dời đi, dời lại gây tổn thất, lãng phí,
hiệu quả đầu tư thấp. Hậu quả là nhiều nhà máy xây dựng xong không có nguyên liệu
phải hoạt động cầm chừng; nhiều nhà máy, cảng biển nếu hoạt động được thì công
suât thâp, không đem lại nhiều quả kinh tế; chợ xây xong không người họp, nhà xây
xong không người đến ở vì chất lượng kém vì vậy, để đảm bảo hiệu quả hoạt động
đầu tư, góp phần giảm bớt thất thoát lãng phí trong hoạt động đầu tư thì ngay trong
quá trình lập dự án cần quan tâm thỏa đáng đến công tác quy hoạch bao gồm cả quy
hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội, quy hoạch phát triển ngành, quy hoạch phát
triển lĩnh vực kết cấu hạ tầng, quy hoạch phát triển đô thị và quy hoạch xây dựng.
Tùy vào đặc điểm của dự án (lĩnh vực, quy mô, thị trường tiêu thụ…), nhà đầu tư cần
quan tâm nghiên cứu các loại quy hoạch sau:
Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội của cả nước;
Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội của vùng, địa phương;
Quy hoạch tổng thể phát triển ngành;
Quy hoạch phát triển lĩnh vực kết cấu hạ tầng;
Quy hoạch phát triển đô thị;
Quy hoạch xây dựng.
2.1.2. Nghiên cứu thị trường sản phẩm của dự án
2.1.2.1. Mục đích, vai trò và yêu cầu của nghiên cứu khía cạnh thị trường
Mục đích và vai trò của nghiên cứu thị trường sản phẩm của dự án
Nghiên cứu thị trường sản phẩm của dự án nhằm xác định được thị phần mà dự án
dự kiến sẽ chiếm lĩnh trong tương lai và cách thức chiếm lĩnh đoạn thị trường đó.
Để thực hiện được mục tiêu trên, nghiên cứu thị trường bao gồm những nội dung
cơ bản sau:
o
Phân tích và đánh giá thị trường tổng thể;
o
Phân đoạn thị trường và xác định thị trường mục tiêu của dự án;