1
TRƯỜNG ĐẠI HỌC PHẠM VĂN ĐỒNG
KHOA SƯ PHẠM XÃ HỘI
BÀI GIẢNG HỌC PHẦN
LÝ LUẬN DẠY HỌC VÀ KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ
KẾT QUẢ GIÁO DỤC Ở TIỂU HỌC
(HỆ: CĐSP – ĐÀO TẠO GIÁO VIÊN TIỂU HỌC)
(LƯU HÀNH NỘI BỘ)
Quảng Ngãi, năm 2017
2
Lời nói đầu
Đề cương bài giảng học phần lý luận dạy học và kiểm tra đánh giá kết quả giáo
dục ở tiểu học là những vấn đề cơ bản tiếp nối những cơ sở lí luận của giáo dục học.
Trong phần này, trình bày những vấn đề cơ bản của lí luận dạy học, phương pháp và
hình thức kiểm tra, đánh giá kết quả giáo dục ở tiểu học. Nhằm giúp cho sinh viên
học tập thuận lợi và có kết quả môn phương pháp dạy học bộ môn, qua đó có cơ sở
tiến hành hoạt động dạy học có hiệu quả ở trường tiểu học.
Đề cương bài giảng nhằm cung cấp cho sinh viên những kiến thức cơ bản làm
cơ sở cho việc rèn kĩ năng nghề nghiệp, đáp ứng yêu cầu đổi mới nội dung, phương
pháp dạy học trong giai đoạn thực hiện sự nghiệp công nghiệp hóa hiện đại hóa đất
nước hiện nay.
Bài giảng gồm 6 chương:
Chương 1: Quá trình dạy học.
Chương 2: Nguyên tắc dạy học.
Chương 3: Nội dung dạy học.
Chương 4: Phương pháp dạy học.
Chương 5: Hình thức tổ chức dạy học.
Chương 6: Đánh giá kết quả dạy học ở tiểu học.
Đề cương bài giảng mang tính chất tham khảo nội bộ. Mặt khác, trình độ biện
soạn của chúng tôi còn giới hạn nên tài liệu chắc chắn còn nhiều hạn chế. Rất mong
được sự góp ý của các đồng nghiệp và sinh viên.
3
MỤC LỤC
LỜI NÓI ĐẦU............................................................................................................................2
CHƯƠNG1. QUÁ TRÌNH DẠY HỌC..............................................................................6
1.1. Khái niệm quá trình dạy học ...........................................................................6
1.1.1. Định nghĩa. ...................................................................................................6
1.1.2. Cấu trúc. .......................................................................................................6
1.2. Bản chất. ............................................................................................................6
1.2.1. Những cơ sở xác định bản chất. ...................................................................7
1.2.2. Bản chất quá trình dạy học:..........................................................................7
1.3. Các qui luật của quá trình dạy học tiểu học...................................................9
1.3.1. Các quy luật:.................................................................................................9
1.3.2. Quy luật cơ bản: ...........................................................................................9
1.4. Nhiệm vụ dạy học ở tiểu học. .........................................................................11
1.4.1. Nhiệm vụ giáo dưỡng.................................................................................11
1.4.2. Nhiệm vụ phát triển....................................................................................12
1.4.3. Nhiệm vụ giáo dục. ....................................................................................14
1.5. Động lực của quá trình dạy học.....................................................................15
1.5.1. Khái quát về động lực của quá trình dạy học.............................................15
1.5.2. Mâu thuẫn cơ bản và động lực chủ yếu......................................................16
1.6. Lôgic của quá trình dạy học...........................................................................16
1.6.1. Khái niệm lôgic quá trình dạy học. ............................................................16
1.6.2. Các khâu của quá trình dạy học..................................................................17
CHƯƠNG 2. NGUYÊN TẮC DẠY HỌC Ở TIỂU HỌC ........................................20
2.1. Khái niệm nguyên tắc dạy học.......................................................................20
2.1.1. Định nghĩa. .................................................................................................20
2.1.2. Những căn cứ để xây dựng nguyên tắc dạy học.........................................20
2.2. Hệ thông các nguyên tắc dạy học ở tiểu học.................................................20
2.2.1. Nguyên tắc đảm bảo sự thống nhất giữa tính khoa học và tính giáo dục của
quá trình dạy học ..................................................................................................20
2.2.2. Nguyên tắc đảm bảo sự thống nhất giữa lý luận và thực tiễn trong quá trình
dạy học .................................................................................................................21
2.2.3. Nguyên tắc đảm bảo sự thống nhất giữa cái cụ thể và cái trừu tượng trong
quá trình dạy học. .................................................................................................22
4
2.2.4. Nguyên tắc đảm bảo sự vững chắc của tri thức, kỹ năng, kỹ xảo và tính
mềm dẻo của tư duy. ............................................................................................23
2.2.5. Nguyên tắc đảm bảo sự thống nhất giữa tính vừa sức chung và tinh vừa sức
riêng trong quá trình dạy học...............................................................................24
2.2.6. Nguyên tắc đảm bảo sự thống nhất giữa vai vai trò tự giác, tích cực, độc lập
của học sinh và vai trò chủ đạo của giáo viên......................................................24
CHƯƠNG 3. NỘI DUNG DẠY HỌC Ở TIỂU HỌC................................................27
3.1. Khái niệm nội dung dạy học...........................................................................27
3.1.1. Nội dung dạy học là gì?..............................................................................27
3.1.2. Các thành phần của nội dung dạy học........................................................27
3.2. Nội dung dạy học ở tiểu học. ..........................................................................27
3.2.1. Yêu cầu về nội dung dạy học ở tiểu học: ...................................................27
3.2.2. Cơ sở xây dựng nội dung dạy học ở tiểu học:............................................28
3.3. Kế hoạch dạy học, chương trình dạy học, sách giáo khoa và các tài liệu dạy
học khác ở tiểu học.................................................................................................28
3.3.1. Kế hoạch dạy học .......................................................................................28
3.3.2. Chương trình môn học ở tiểu học:..............................................................29
3.3.3. Sách giáo khoa ở tiểu học:..........................................................................29
3.3.4. Các tài liệu dạy học khác............................................................................30
3.4. Xu thế đổi mới nội dung dạy học ở tiểu học. ................................................30
3.4.1. Vì sao phải đổi mới nội dung dạy học ở tiểu học?.....................................30
3.4.2. Phân tích xu thế đổi mới của nội dung dạy học của nội dung dạy học ở tiểu
học: .......................................................................................................................30
CHƯƠNG 4. PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC Ở TIỂU HỌC.....................................32
4.1. Khái niệm phương pháp dạy học...................................................................32
4.1.1. Định nghĩa về phương pháp và phương pháp dạy học...............................32
4.1.2 Mối quan hệ giữa giáo viên và học sinh trong dạy - học. ...........................32
4.1.3. Mối quan hệ giữa PPDH và MĐDH ..........................................................33
4.1.4. Mối quan hệ giữa PPDH và nội dung môn học..........................................33
4.1.5. Đặc điểm áp dụng PPDH ở tiểu học...........................................................34
4.2. Hệ thống các phương pháp dạy học ở tiểu học.............................................34
4.2.1. Phân loại.....................................................................................................34
4.2.2. Hệ thống các phương pháp dạy học ở tiểu học .........................................35
4.2.3. Vận dụng linh hoạt các phương pháp dạy học nhằm tích cực hoá hoạt động
của học sinh..........................................................................................................47
CHƯƠNG5. HÌNH THỨC TỔ CHỨC DẠY HỌC Ở TIỂU HỌC......................49
5
5.1. Khái niệm về hình thức tổ chức dạy học.......................................................49
5.1.1. Hình thức tổ chức dạy là gì?.......................................................................49
5.1.2. Các yếu tố phân biệt hình thức dạy học. ....................................................49
5.1.3. Phân loại.....................................................................................................49
5.2. Những hình thức tổ chức dạy học ở trường TH...........................................49
5.2.1. Hình thức lên lớp........................................................................................49
5.2.2. Hình thức dạy học nhóm nhỏ. ....................................................................57
5.2.3. Hình thức dạy học bán trú. .........................................................................60
5.2.4. Hình thức dạy học lớp ghép. ......................................................................61
5.2.4. Hình thức hoạt động ngoại khoá. ...............................................................63
CHƯƠNG 6. ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ DẠY HỌC Ở TIỂU HỌC .........................65
6.1. Khái niệm kiểm tra, đánh giá. .......................................................................65
6.1.1. Kiểm tra......................................................................................................65
6.1.2. Đánh giá: ....................................................................................................65
6.2. Ý nghĩa của việc kiểm tra đánh giá. ..............................................................65
6.2.1. Đối với học sinh: 65
6.2.2. Đối với giáo viên:.......................................................................................66
6.2.3. Đối với cán bộ quản lý giáo dục:................................................................66
6.3. Các hình thức- Phương pháp kiểm tra. ........................................................66
6.3.1. Các hình thức kiểm tra. ..............................................................................66
6.3.2 Các phương pháp kiểm tra. .........................................................................67
6.4. Đánh giá kết quả học tập ở tiểu học. .............................................................72
6.4.1. Đánh giá bằng nhận xét..............................................................................72
6.4.2. Đánh giá bằng điểm số. ..............................................................................75
6.4.3. Phân loại đánh giá theo mục đích...............................................................77
TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................................................................80