Bài giảng Phân tích chi phí lợi ích (Phần 2): Chương 4

Ph n 2ầ

ươ ề ệ Ch

ợ ng 4: Đánh giá chi phí và l i ích trong đi u ki n không ị ườ ả có giá c th tr ng

ộ

N i dung

ị ườ ợ ậ ệ

Nh n di n các chi phí và l i ích không có giá th tr

ớ ươ ượ

Gi i thi u các ph ệ

ng pháp l ng giá

ụ ậ ả ấ ươ

B n ch t và cách v n d ng các ph

ng pháp

Ư ể ế ủ ươ

 u đi m và h n ch c a các ph ạ

ng pháp

Liên h th c t ệ ự ế

ụ ạ ạ

T i sao m t s hàng hoá/d ch v l i không có giá/không ị

ở ữ

ự

ề

ả

ạ

ị

Giao d ch hàng hoá d a trên quy n s h u/kh năng lo i tr ừ

ế

ả

tiêu dùng n u không chi tr

ụ

ộ

ủ

ả

ị

M t s hàng hoá/d ch v không có kh năng bu c ch th ể

ộ ố ế

ả ề

kinh t chi tr /đ n bù cho chúng

ị ườ ị có th tr ộ ố ng giao d ch

ự ườ ợ

ng t o ra các chi phí và l i ích không ị ạ ị ườ ượ

Các d án công th ổ c đem trao đ i trên th tr

ng giao d ch đ

Ví dụ ợ

ả

ễ

ả

ệ

ườ

ả

L i ích: gi m ô nhi m, b o v môi tr

ỷ ệ ử ng, gi m t l t

vong, v.v

ồ

ắ

ế

ẽ

Chi phí: ti ng n, ô nhi m, t c ngh n giao thông,v.v ễ

ư ợ ẫ

Không mua bán đ

ữ c nh ng v n là nh ng l i ích và chi

ự phí th c cho ượ xã h i ộ

Ví dụ

ườ ộ ạ

Tài nguyên môi tr

ạ

HHC thu n tuý: không c nh tranh trong tiêu dùng, không

ầ ừ ở

ạ

ừ ở

ườ

i tiêu dùng

ồ

ả

ạ ấ ả lo i tr b i nhà s n xu t, không lo i tr b i ng ế => không khí, ti ng n, c nh quan,

ấ ủ

ủ

HHC không thu n tuý: không có đ các tính ch t c a HHC

ồ ự ự

ầ

ầ thu n tuý => ngu n l c t nhiên

ng: là m t d ng hàng hoá công

ườ ườ ệ ấ

Tài nguyên môi tr

ng th ng xuyên xu t hi n trong các

ự d án công

ị ườ

Không có giá th tr

ươ ượ

Ph

ng giá là c c kì quan tr ng đ i v i đánh

ng pháp l ộ ọ ố ớ ự ủ ự ợ ố ớ giá tác đ ng/chi phí/l i ích c a d án đ i v i chúng

ớ ườ ạ ứ ủ ộ ạ

Các tác đ ng t i môi tr ộ

ng là m t d ng c a ngo i ng

Tích c c/tiêu c c ự ự

ổ ị

T ng giá tr kinh t c a tài nguyên (TEV) ế ủ

ị ử ụ

Giá tr s d ng

ử ụ

ắ

ự ự

ớ

ị

Giá tr không s d ng: giá tr b o t n ồ ử ụ S lo l ng cho vi c s d ng c a ng ườ ệ i khác S quan tâm t i tiêu dùng t ả ủ

ị ả ủ ươ ng lai c a b n thân

ị ử ụ ế ị ị

T ng giá tr kinh t = Giá tr s d ng + giá tr không s ử

ử ụ

ề

ổ d ngụ

Giá tr s d ng ị ử ụ Tr c ti p (tiêu dùng/không tiêu dùng) ế ự Gián ti p ế Nhi m ý (ti m năng s d ng) ệ

ị ử ụ

Giá tr không s d ng Giá tr k th a ị ế ừ Giá tr t n t i ạ ị ồ

ầ ế

Trong phân tích chi phí – l i ích, ta không c n thi t tính ợ

ế ủ ổ ị toán t ng giá tr kinh t c a tài nguyên

ư ế ự ớ ộ ị

D án làm tác đ ng ròng nh th nào t i giá tr kinh t ế

ươ

ượ

Ph

ng pháp l

ng giá

ắ

Nguyên t c chung: ộ

ợ

ổ

ẵ

ả

L i ích ròng xã h i = T ng m c s n lòng tr chi phí c h i ơ ộ ứ

ươ

Ph

ườ

ầ

ưở

ng c u: chi phí du hành, giá h

ụ ng th , đánh

ầ

ơ ộ ng c u: chi phí c h i, chi phí thay

giá ng u nhiên… Không thông qua đ ề ượ

ế

th , li u l

ườ ứ ng đáp ng…

ng pháp: Thông qua đ ẫ

ươ ử ụ ườ

Các ph

ợ ự

ố

Tiêu dùng lý trí, t i đa hoá phúc l i d a vào ngân sách và

ị ườ

giá th tr

ổ

ả

ặ

Hàng hoá không ph i tr phí: Th ng d tiêu dùng = T ng

ứ

ẵ

ả m c s n lòng tr

ả

ậ

ị

Giá tr tài nguyên = Giá s n lòng tr /nh n cho thay đ i ổ ẵ

ỉ

ươ

ả

ng pháp có kh năng

ướ ượ c l

ị ng giá tr

ử ụ

Ch m t vài ph ộ không s d ng

ng pháp s d ng đ ầ ng c u:

ng pháp

ộ ộ ở ộ ộ ừ ị ườ ữ ệ : S d ng d li u hành ặ ươ B c l s thích i tiêu dùng b c l t th tr ử ụ ị ậ ng th t ho c th

ế

Các ph ườ vi ng ườ ng thay th tr

ươ ử ụ

Các ph ề

: S d ng kh o sát ườ ở i ả đó ng

ủ ể ệ ế ở ể ng pháp Phát bi u s thích ị ườ ả ị ự ằ đi u tra nh m xây d ng th tr ng gi đ nh mà ở tiêu dùng th hi n ý ki n/s thích c a mình

ộ ộ ở

B c l s thích

ự ộ ộ ở

ự

ủ

ầ

D a trên l a ch n ng m c a các cá nhân (t b c l s thích

ọ ọ

ự ự thông qua l a ch n)

ườ

ầ

ể

ả

Th

ng đ

ng c u v i các đi m gi i trí,

ể ướ ượ c l ố ượ

ườ ị

ổ

ng dùng đ du l ch, … (t ng s l

ớ t tham quan và chi phí tham quan)

ả

ử ụ

ị

Không có kh năng

ướ ượ c l

ng giá tr không s d ng

ươ 1. Ph ng pháp chi phí du hành (Travel Cost Method)

ể

Đ c đi m ặ

ự

ể

D a trên chi phí tham quan đ a đi m đ đánh giá giá tr ị ị ố ớ

ủ

ể

ể ườ ị tham quan c a đ a đi m đ i v i ng

i tiêu dùng

ấ

ế

ề ươ

ủ ử

ả ị

ữ

ả

ấ

ề

Chi phí du hành là t t c các chi phí c a chuy n đi (b t c ấ ứ ở , ng nào b m t đi, phí s a ch a xe, ti n ăn,

kho n ti n l vé vào c a )ử

ị ị ượ

Xác đ nh đ a đi m tài nguyên đ ể

ự

ổ

ẫ

ề

ả

Xây d ng m u đi u tra cá nhân: thông tin v giá c , phí t n,

ờ

ả

ề

ề ậ

kho ng cách, th i gian, thông tin v thu nh p,…

ỗ

ể

ươ

Phân vùng quanh đ a đi m đánh giá. Chi phí trong m i vùng ng theo vòng tròn

ị ườ ng. Th

ng đ

là t

ố ỷ ệ

ẫ

ề

M u đi u tra vùng: Dân s , t l tham quan

c đánh giá

Ướ ượ ườ ầ

 c l

ố ệ ừ ẫ

ữ ệ

ự

ợ

ổ

ả

T ng h p s li u t m u, xây d ng b ng d li u căn b n ả

ườ

ượ

ng đ

ầ ng c u cho

 c l ệ

ỏ ụ

Ướ ượ ằ ầ ng c u b ng cách mô ph ng l ể ứ ố ớ ừ vi c tham quan đ i v i t ng m c phí c th

ị ợ

ằ

ứ

ầ

ướ ườ i đ

ng c u = m c

Giá tr l i ích ròng là di n tích n m d ả ố ớ

ứ

ộ

ệ ẵ s n lòng chi tr đ i v i m t m c phí tham quan

ng đ ng c u

Ư ể ế ủ ạ ươ

 u đi m và h n ch c a ph

ễ ử ụ

ị ử ng giá tr s

ậ ợ ự

ượ

ự

 u đi m: d s d ng, thu n l i trong Ư ể ở ụ d ng, d a trên s thích th c đã đ

ướ ượ c l ộ ộ c b c l

ể

ượ

ị

Nh

ướ ượ c l

c đi m: không

c giá tr các tính ch t

ứ ạ

ể

ị

ề ạ

ệ ụ

ồ

ể

ị

ấ ng đ ế riêng bi t, ph c t p khi chuy n đi có nhi u đ a đi m và ệ ề nhi u m c đích, có th sai l ch khi t n t i các đ a đi m thay th ế

ng pháp chi phí du hành

ưở ụ ươ ị ng pháp đ nh giá h ng th (Hedonic Pricing

2. Ph Method)

ử ụ ộ ế ng đ ể ướ ượ c l ố ng các y u t tác đ ng

ế ượ ả

S d ng kinh t l ị lên giá tr tài s n

ườ ư ướ

Đánh giá ô nhi m môi tr

ng nh không khí, n ế c, ti ng

ấ ễ ồ n, m t an ninh

ị ườ ẵ ị ấ

S d ng giá tr các b t đ ng s n có s n trên th tr

ử ụ ằ ị ộ ườ nh m suy ra giá tr môi tr ả ng

ứ ệ ng đánh giá và m c đ ô nhi m hi n có

Xác đ nh đ i t ị ế

ố ượ ớ ộ ễ ứ ễ ự ố đ i chi u v i các khu v c có m c ô nhi m khác

ố ượ ộ ấ ấ

Ch n đ i t ọ

ả ng b t đ ng s n (nhà, đ t,..)

ị ấ ớ ố ộ ả ế ị

Xác đ nh các y u t tác đ ng t i giá tr b t đ ng s n ộ

ồ

ấ

ạ

ệ

ế

Ví d : Nhà (v trí và c u t o bao g m di n tích, ki n trúc,

ạ

ườ

ụ lo i, môi tr

ị ng,…)

ươ ộ ả

Ph

ấ ng trình giá b t đ ng s n

ệ ị ườ

Giá = f (v trí, di n tích, môi tr

ng,v.v)

P= f (x1,x2,…,xn)

ổ ủ ự

ệ ộ ớ ả

 c l Ướ ượ ườ môi tr

ậ ng thông qua vi c cô l p s thay đ i c a tiêu chí ấ ng t i giá b t đ ng s n.

ố ệ ố ượ ậ ề ề

Thu th p s li u: S l

ng đi u tra càng nhi u càng chính

xác

ị ườ ầ ươ ộ ấ

Xác đ nh đ

ng c u thông qua ph ng trình giá b t đ ng

s nả

Ư ể ượ

 u đi m và nh

ở

ượ

ộ ộ

ậ

ố c b c l th t thông qua s

ệ

 u đi m: D a trên s thích đ Ư ể ự ả li u kh o sát

ầ

ỹ

ượ

ế ượ

Nh

ấ

ố ụ

ộ

ế

ộ ỗ

ộ

ượ

ể

ề

ể

ầ

ể ự c đi m: Yêu c u k năng th ng kê, kinh t l ng; d a ả ả ị trên gi đ nh giá b t đ ng s n ph thu c tuy n tính vào các ề ườ ể ả ị ặ i mua nhà đ u có b tiêu đ c đi m; gi đ nh m i ng ặ ố ệ ố ặ chí/đ c đi m gi ng nhau; s li u v các đ c đi m c n đ mã hoá

ể c đi m

ể

ở ng pháp Phát bi u s

ẫ ng pháp đánh giá ng u nhiên (Contingent Valuation

ươ Ph thích ươ 3. Ph Method)

ỏ

ị ủ ấ ượ ự ự ườ ế ả ự ổ ề

H i tr c ti p các cá nhân đ đánh giá tr c a tài nguyên, ể ng

khu v c gi i trí hay s thay đ i v ch t l ng môi tr

ứ ẵ ứ ẵ ố ớ ổ ấ ả

M c s n lòng tr /ch p nh n đ i v i XH là t ng m c s n ậ

ả ủ lòng tr c a các cá nhân

ị ườ ị ườ ẫ

Đánh giá c hàng hoá th tr ả

ng l n phi th tr ng

ố ượ ị

S d ng các k ch b n gi đ nh v các ch t l ả

ng s l

ấ ượ ấ ả ị ặ ỳ ể ườ ả ề ng ng tài nguyên ho c các tài s n b t k đ đánh giá ử ụ môi tr

ị ẵ ả

Dùng giá tr s n lòng tr (WTP) đ i v i môi tr

ố ớ ậ ườ ố ớ ị ẵ ặ

ố ng t t ấ ơ h n ho c giá tr s n lòng ch p nh n (WTA) đ i v i môi ườ tr ơ ấ ng x u h n

Ví dụ

ể

ườ

S n lòng tr bao nhiêu đ có môi tr

ỡ ng trong lành h n, đ

ườ

ả ơ ng h n ấ

ề

ắ ng t c

S n lòng ch p nh n m c đ n bù bao nhiêu n u đ ứ ớ

ụ ườ

ắ

ẵ ắ t c đ ẵ ậ ơ h n trong vòng 5 năm t i (ví d đ

ườ ế ng s t trên cao)

ư ỏ ượ ặ

L u ý: Các câu h i nên đ

ạ c đ t theo d ng có/không

ấ ỏ ị

ế ng d dàng ra quy t đ nh có/không ể ườ ẵ ơ ẵ

Ng ễ ườ i ph ng v n th ố ộ ớ v i m t con s cho s n h n là tính toán đ tìm giá s n ả ố lòng tr t i đa

ự ự

Trình t th c hi n ệ

ố ượ

Xác đ nh đ i t ị

ả ị

ấ ượ

ự

ả

ề

ị

Xây d ng các k ch b n gi đ nh v ch t l

ng khác nhau

ỏ

ứ

ồ

ề

ả

ẵ

ị

ự ả

ổ

ả

ề

ị

ậ

Xây d ng câu h i đi u tra bao g m các k ch b n, m c s n lòng tr cho các k ch b n, các thông tin cá nhân v tu i, thu nh p, v.v

ỏ

ấ

ậ

Ph ng v n và thu th p s li u ố ệ

ự

ườ

ầ

Xây d ng đ

ng c u

ườ

T ng giá tr tài nguyên môi tr

ệ ng= Di n tích d

ướ ườ i đ

ị ổ ố ầ c u * Dân s

ả ệ ề

Sai l ch ti m năng trong kh o sát

ị ườ

ng ch là gi đ nh ưở

ở ợ

ng b i l i ích cá nhân

ấ

ề

ậ

ả

Th tr ỉ ả ị Các câu tr l i b nh h ả ờ ị ả V n đ thi t k câu h i ỏ ế ế Kh năng nh n th c c a các cá nhân ủ ứ

ươ ụ ệ ề ắ

Ph

ệ ự

ộ

ể

Ki m tra tính hi u l c trong n i dung câu h i ỏ

ố

ể

ệ

Ki m tra các sai l ch mang tính h th ng

ố

ể

Ki m tra đ i chi u ế

ươ

ợ

ộ

Ki m tra t ể

ộ ng h p n i b

ng pháp kh c ph c các sai l ch ti m năng

ng pháp không thông

Các ph ườ qua đ S d ng giá th tr ử ụ

ươ ầ ng c u ị ườ ng

ị ủ ườ ượ c

Giá tr c a m t s thay đ i ch t l ấ ượ ộ ự ậ ổ

ng môi tr ấ ệ

ổ ng đ đánh giá thông qua vi c thay đ i v t ch t trong môi tr ngườ

ươ ề ượ ấ ượ ứ ổ 1. Ph ng pháp li u l ng đáp ng/ thay đ i xu t l ng

ủ

ứ ng c a ô nhi m gây ra m c thi t h i/l i ặ ễ ườ ệ ự ộ ề ượ ố ớ ng ng đ i v i con ng ạ ợ ứ ậ ố ớ i ho c đ i v i th c v t

.M c đ li u l ứ ươ ích t ả c nh quan

ườ ằ ả c l i s đ c đo l ị ng b ng giá c th

.M c thi t h i/đ ạ ượ ợ ẽ ượ ệ ứ ế ự ườ ng tr c ti p

ạ ợ ứ ộ ấ ệ ẽ

.T ng m c thi t h i/l i ích s cho th y tác đ ng môi

ổ ngườ tr

ị ự ợ ớ ộ ế ị

.Phù h p đánh giá tác đ ng t i giá tr tr c ti p có th

tr ngườ

Các ví d ụ

ệ

ụ

ừ

ể

ị ấ

ệ bi n => m t di n tích đ t =>

ễ

ạ ở

Phá r ng => lũ l t => thi t h i t lũ ấ ấ Ô nhi m không khí =>

nông ấ ở

ướ

ả

c =>

ng cá gi m

ừ

ị

; gi m ả

ạ ừ ; => s t l sông, b ờ ạ ở ấ ị giá tr đ t b m t ệ ị giá tr mùa màng thi t h i ế ệ ữ thôn ; chi phí khám ch a b nh liên quan đ n hô h p thành ph .ố Ô nhi m n ả ượ ễ s n l Phá hu c nh quan => ả ỷ ả ậ ừ ệ

gi m doanh thu t du l ch ị

ấ

thu nh p t vi c làm b m t

ươ 2. Ph ơ ộ ng pháp chi phí c h i

ể ị ự ợ ủ

Không th đ nh giá l i ích/chi phí c a d án/chính sách

ộ ế

Tính toán chi phí c h i đ h n ch /ngăn ch n tác đ ng ể ạ ự ổ

ơ ộ ử ặ ự ườ ệ ằ ặ ng b ng cách s a đ i ho c không th c hi n d án môi tr

ụ

Ví d (Campbell and Brown, 2003)

ả

ấ i tiêu cho 10,000 t n nông s n 1 năm

ấ ượ

Công trình thu l i t ỷ ợ ướ Giá và chi phí s n xu t: $150 và $50/t n ả ấ ấ Ch t l ướ ấ ượ c: 40 (trên thang 0100) ng n Ba d án c i thi n ch t l ấ ượ ệ ả ự ng Tăng 10,25,45 đi m ch t l ể ng Chi phí tr c ti p: 50k,30k,20k/năm ế ự Gi m s n l ả ượ ả ng 10%,20%,40%/năm Chi phí c h i? ơ ộ

ườ ợ ả ng pháp này th ng không có kh năng tr giúp cho