Bài giảng Phân tích số liệu - Bài 5: Phân tích phương sai

BÀI 5 BÀI 5 PHÂN TÍCH PH PHÂN TÍCH PH

NG SAI NG SAI

ƯƠ ƯƠ

MÔ HÌNH NHI U M U Đ C L P MÔ HÌNH NHI U M U Đ C L P

Ẫ Ộ Ậ Ẫ Ộ Ậ

Ề Ề

ủ ủ ề ề

ẫ ẫ ấ ừ ấ ừ

ụ ụ

Mô hình nhi u m u đ c l p là mô hình c a nhi u ề ộ ậ  Mô hình nhi u m u đ c l p là mô hình c a nhi u ề ộ ậ các t ng th khác nhau. ng l y t nhóm đ i t ể ổ ố ượ các t ng th khác nhau. ng l y t nhóm đ i t ổ ố ượ ể Quan sát c a nhóm này không ph thu c vào quan sát ộ ủ  Quan sát c a nhóm này không ph thu c vào quan sát ộ ủ c ch n m t c a các nhóm kia. Các quan sát ph i đ ộ ọ ả ượ ủ c ch n m t c a các nhóm kia. Các quan sát ph i đ ộ ọ ả ượ ủ cách ng u nhiên. ẫ cách ng u nhiên. ẫ S quan sát trên m i nhóm có th khác nhau.  S quan sát trên m i nhóm có th khác nhau. ể ể ố ố ỗ ỗ

BÀI TOÁN C A MÔ HÌNH Ủ BÀI TOÁN C A MÔ HÌNH Ủ

ồ ồ ượ ượ ế ế ị ị

ng ng đ chia các nhóm. Bài toán phân đ chia các nhóm. Bài toán phân ng có khác ị ng có khác ị ượ ượ

FE trong g m FE trong g m ng nguyên t ng nguyên t ố ở ố ở ượ ượ

 Ph

Mô hình này g m 1 bi n phân tích là bi n đ nh l ế  Mô hình này g m 1 bi n phân tích là bi n đ nh l ế và 1 bi n nhân t ố ể ế và 1 bi n nhân t ố ể ế phân ph i c a bi n đ nh l tích là xem phân ph i c a bi n đ nh l ế ố ủ tích là xem ế ố ủ hay không? nhau gi a các nhóm ữ hay không? nhau gi a các nhóm ữ  Ví d :ụVí d :ụ Xét xem hàm l Xét xem hàm l ể ể

bi n đ nh l bi n đ nh l ng trên các nhóm. ng trên các nhóm. ượ ượ

ố ố các đ a đi m có khác nhau hay không? ị các đ a đi m có khác nhau hay không? ị ng pháp phân tích: ươPh ươ ng pháp phân tích: - Th ng kê mô t ị ả ế ố - Th ng kê mô t ả ế ố ị ng, ki m đ nh. c l - ị ể Ướ ượ ng, ki m đ nh. c l - ị ể Ướ ượ - Rút ra k t lu n th ng kê. ế - Rút ra k t lu n th ng kê. ế ậ ậ ố ố

KI M Đ NH NHI U M U Đ C L P Ề KI M Đ NH NHI U M U Đ C L P Ề

Ẫ Ộ Ậ Ẫ Ộ Ậ

Ể Ể

Ị Ị

ng sai 1 l ng sai 1 l i (One-way ANOVA): i (One-way ANOVA): ố ố ươ ươ

ố ố

ố ứ ố ứ

ỡ ẫ ớ ỡ ẫ ớ

ằ ằ

ẫ ẫ ng sai các m u b ng nhau. ẫ ng sai các m u b ng nhau. ẫ

ệ ệ

ng sai các m u b ng nhau ng sai các m u b ng nhau

ẫ ằ ẫ ằ

ế ế

ng sai không b ng nhau thì thay ki m đ nh ng sai không b ng nhau thì thay ki m đ nh

ể ể

ị ị

hay WelchWelch..

ị Brown-Forsythe ị

Phân tích ph  Phân tích ph Đi u ki n: - - Đi u ki n: ề ề + + Phân ph i các m u là chu n hay đ i x ng, c m u l n. Phân ph i các m u là chu n hay đ i x ng, c m u l n. ẩ ẩ + Ph ươ + Ph ươ Ki m đ nh Levene ị ể - - Ki m đ nh Levene ể ị : Ph HH00: Ph ươ ươ Ki m đ nh Fisher: ị ể - - Ki m đ nh Fisher: ị ể : Trung bình các m u b ng nhau. HH00: Trung bình các m u b ng nhau. Chú ý: + Dùng các phép bi n đ i n u c n. + Dùng các phép bi n đ i n u c n. ổ ế ầ ổ ế ầ ằ ằ Brown-Forsythe hay

 SPSS:

- - Chú ý: + N u các ph ươ ế + N u các ph ươ ế Fisher b ng ki m đ nh ể ằ Fisher b ng ki m đ nh ể ằ Analyze\Compare Means\One-way ANOVA … SPSS: Analyze\Compare Means\One-way ANOVA …

KI M Đ NH NHI U M U Đ C L P Ề KI M Đ NH NHI U M U Đ C L P Ề

Ẫ Ộ Ậ Ẫ Ộ Ậ

Ể Ể

Ị Ị

ệ ệ

ậ ậ ế ế ươ ươ ị ị ế ế ể ể ế ế

ẫ ẫ

ể ể ệ ệ ự ự

ng dùng ki m đ nh ng dùng ki m đ nh

Ki m đ nh h u nghi m (Post Hoc…): ậ  Ki m đ nh h u nghi m (Post Hoc…): ậ ng sai cho k t lu n là + N u k t qu phân tích ph ả + N u k t qu phân tích ph ng sai cho k t lu n là ả các trung bình m u khác nhau, khi đó ta dùng phân tích các trung bình m u khác nhau, khi đó ta dùng phân tích t. C th h u nghi m đ tìm các nhóm có s khác bi ụ ể ệ ậ t. C th h u nghi m đ tìm các nhóm có s khác bi ệ ụ ể ậ i. là so sánh t ng nhóm này v i các nhóm còn l ừ ạ ớ i. là so sánh t ng nhóm này v i các nhóm còn l ừ ạ ớ ng dùng ng sai các nhóm b ng nhau, th + V i ph ườ ằ ươ ớ ng sai các nhóm b ng nhau, th + V i ph ng dùng ằ ườ ươ ớ ng sai các nhóm không , v i ph Tukey, v i ph ki m đ nh ươ ớ ị ể ng sai các nhóm không Tukey ki m đ nh ớ ươ ể ị Dunnett’s.. b ng nhau th ị Dunnett’s ể ườ ằ b ng nhau th ị ể ườ ằ Analyze\Compare Means\One-way ANOVA … SPSS: Analyze\Compare Means\One-way ANOVA …  SPSS: Post Hoc… Ch n ọCh n ọ Post Hoc…

VÍ D VÀ TH C HÀNH VÍ D VÀ TH C HÀNH

Ụ Ụ

ng nguyên t

ượ

ố

Ự Ự  Trong file GomcoNBTN.sav, hãy so sánh hàm l TH gi a các đ a đi m kh o sát (m c ý nghĩa 5%). ả

ứ

ữ

ể

ị

VÍ D VÀ TH C HÀNH VÍ D VÀ TH C HÀNH

Ự Ự

Ụ Ụ

Nh n xét: Có s khác nhau v hàm l

ng Th trong g m

ự

ề

ậ

ượ

ố ở

các đ a đi m kh o sát. ể

ả

ị

VÍ D VÀ TH C HÀNH VÍ D VÀ TH C HÀNH

Ự Ự

Ụ Ụ

Nh n xét: Ph

ng sai c a các m u khác nhau.

ậ

ươ

ủ

ẫ

VÍ D VÀ TH C HÀNH VÍ D VÀ TH C HÀNH

Ự Ự

Ụ Ụ

ng Th trên 4 đ a đi m có th chia làm 2 nhóm khác bi

ậ

ế

ượ

ể

ị

ệ

t nh ư

K t lu n: Hàm l sau: Nhóm Suoi Linh-Lung Leng; Nhóm Go Thap-Go Cay Tung.

KI M Đ NH NHI U M U Đ C L P Ề KI M Đ NH NHI U M U Đ C L P Ề

Ẫ Ộ Ậ Ẫ Ộ Ậ

Ể Ể

Ị Ị

ng l n h n 10. ng l n h n 10.

ườ ườ

ớ ớ

ơ ơ

ị ị ệ ệ

Gi - - Gi

ị ị

ở ộ ở ộ

ủ ủ

ể ể

ị ị

ệ ệ

ể ể

ậ ậ

ạ ạ

ị ị

 SPSS:

Ki m đ nh Kruskal-Wallis: ể  Ki m đ nh Kruskal-Wallis: ể - - Đi u ki n: Đi u ki n: ề ề + + M i m u có c l n, th M i m u có c l n, th ỡ ớ ẫ ỗ ẫ ỗ ỡ ớ t ki m đ nh: thi ị ể ế ả t ki m đ nh: thi ị ể ế ả : Các m u có cùng phân ph i. HH00: Các m u có cùng phân ph i. ố ẫ ố ẫ

Chú ý: - - Chú ý: + Phép ki m đ nh này là m r ng c a ki m đ nh Mann-Whitney. ể + Phép ki m đ nh này là m r ng c a ki m đ nh Mann-Whitney. ể + H n ch c a ki m đ nh này là không có phân tích h u nghi m. ế ủ + H n ch c a ki m đ nh này là không có phân tích h u nghi m. ế ủ Analyze\Nonparametric Tests\k Independent SPSS: Analyze\Nonparametric Tests\k Independent Samples … Samples …

Ự

ng nguyên t ượ ữ ể ả

TH C HÀNH Bài toán: trong file GomcoNBTN.sav, hãy so sánh ố AS gi a các đ a đi m kh o sát hàm l ị (m c ý nghĩa 5%). ứ

MÔ HÌNH NHI U M U PH THU C MÔ HÌNH NHI U M U PH THU C

Ộ Ộ

Ụ Ụ

Ẫ Ẫ

Ề Ề

ộ ộ ề ề ở ộ ở ộ ủ ủ

ẫ ẫ ẫ ẫ ặ ặ

ng quan v i quan sát c a ng quan v i quan sát c a ươ ươ ủ ủ ớ ớ

i. ạ i. ạ

Mô hình nhi u m u ph thu c là m r ng c a mô ụ  Mô hình nhi u m u ph thu c là m r ng c a mô ụ hình 2 m u ghép c p. hình 2 m u ghép c p. Quan sát c a nhóm này t ủ  Quan sát c a nhóm này t ủ các nhóm còn l các nhóm còn l S quan sát trên m i nhóm là b ng nhau. ỗ  S quan sát trên m i nhóm là b ng nhau. ỗ ằ ằ ố ố

BÀI TOÁN C A MÔ HÌNH Ủ BÀI TOÁN C A MÔ HÌNH Ủ

ồ ồ ế ế ị ị

ng đ ng đ ượ ượ ớ ớ

ố ủ ố ủ ượ ượ ế ế ị ị

Mô hình này g m các bi n phân tích là bi n đ nh ế  Mô hình này g m các bi n phân tích là bi n đ nh ế c ghép c p t ng đôi v i nhau. Bài toán l ặ ừ ượ c ghép c p t ng đôi v i nhau. Bài toán l ặ ừ ượ ng phân ph i c a các bi n đ nh l phân tích là xem phân ph i c a các bi n đ nh l ng phân tích là xem hay không? có khác nhau hay không? có khác nhau

ạ ạ ươ ươ

 Ph

ộ ộ ả ả ầ ầ Xét xem 3 ph  Ví d :ụVí d :ụ Xét xem 3 ph ọ ọ

ng. ng. ị ị

ượ ượ ng, ki m đ nh trên s khác nhau c a các ự ng, ki m đ nh trên s khác nhau c a các ự ng pháp phân tích: ng pháp phân tích: các bi n đ nh l ế ả các bi n đ nh l ả ế ể ể ủ ủ ị ị

ng pháp gi ng d y trên 3 ng pháp gi ng d y trên 3 nhóm h c sinh có cùng trình đ ban đ u có khác nhau nhóm h c sinh có cùng trình đ ban đ u có khác nhau hay không? hay không? ươPh ươ - Th ng kê mô t ố - Th ng kê mô t ố c l - Ướ ượ c l - Ướ ượ bi n.ếbi n.ế - Rút ra k t lu n th ng kê. - Rút ra k t lu n th ng kê. ế ế ậ ậ ố ố

KI M Đ NH NHI U M U PH THU C KI M Đ NH NHI U M U PH THU C

Ộ Ộ

Ụ Ụ

Ẫ Ẫ

Ề Ề

Ể Ể

Ị Ị

ớ ớ

ng quan v i nhau. ớ ng quan v i nhau. ớ ng l n h n 10. ơ ườ ng l n h n 10. ơ ườ

Gi - - Gi

ệ ệ

ề ề

, bi u đ đ ki m tra các đi u ki n. , bi u đ đ ki m tra các đi u ki n. ị ị

ả ả ở ộ ở ộ

ể ể

Ki m đ nh Friedman: ị ể  Ki m đ nh Friedman: ị ể Đi u ki n: - - Đi u ki n: ệ ề ề ệ + + Các bi n phân tích t Các bi n phân tích t ươ ế ươ ế + M i m u có c l n, th ỡ ớ ỗ ẫ + M i m u có c l n, th ỡ ớ ỗ ẫ t ki m đ nh: thi ị ể ế ả thi t ki m đ nh: ể ả ị ế : Các m u có cùng phân ph i. HH00: Các m u có cùng phân ph i. ố ẫ ố ẫ

Chú ý: - - Chú ý: + Dùng th ng kê mô t ể ố ồ ể ể + Dùng th ng kê mô t ể ố ồ ể ể + Ki m đ nh này là m r ng c a ki m đ nh Wilcoxon. ị ể ủ + Ki m đ nh này là m r ng c a ki m đ nh Wilcoxon. ị ể ủ Analyze\Nonparametric Tests\k Related Samples SPSS: Analyze\Nonparametric Tests\k Related Samples  SPSS: ……