SẢN XUẤT GIỐNG CÁ CHẼM (Lates calcarifer, Bloch)
NỘI DUNG CHÍNH
MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM SINH HỌC CỦA CÁ CHẼM
MỘT SỐ VẤN ĐỀ TRONG SXG CÁ CHẼM
LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN SXG CÁ CHẼM
Thái Lan là nước đầu tiên sản xuất thành công giống
cá chẽm (1971)
Đặc điểm sinh trưởng của cá giống nhân tạo không
sai khác với cá giống thu từ tự nhiên
Đến nay đã hoàn thiện qui trình và sản xuất thành công giống cá chẽm cung cấp đủ, ổn định cho nghề nuôi
MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM SINH HỌC CÁ CHẼM
Phân bố
http://www.fao.org/docrep/field/003/AC230E/AC230E02.htm
MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM SINH HỌC CÁ CHẼM
Vòng đời
http://www.fao.org/docrep/field/003/AC230E/AC230E02.htm
MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM SINH HỌC CÁ CHẼM
Tính ăn Cá chẽm trưởng thành ăn thịt Cá chẽm giống ăn tạp Phân tích dạ dày các mẫu cá thu ngoài tự nhiên (cỡ 1- 10 cm) thì thấy khoảng 20% là phiêu sinh vật, chủ yếu là nhóm khuê tảo và phù du thực vật; phần còn lại gồm tôm, cá nhỏ (Kungvamkij, 1971)
Đối với cỡ cá dài hơn 20 cm trong dạ dày chứa 100% là mồi động vật, trong đó 70% là giáp xác (tôm và cua nhỏ) và 30% là cá nhỏ. Những loài cá tìm thấy trong ruột cá chẽm ở giai đoạn này chủ yếu là cá liệt và cá đối.
MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM SINH HỌC CÁ CHẼM
Thành thục sinh dục Cá chẽm có hiện tượng chuyển đổi giới tính Vào giai đoạn đầu của đời sống (1,5-2,5 kg), phần lớn cá
chẽm là cá đực nhưng khi đạt trọng lượng 4-6 kg phần lớn cá trở thành cá cái
Sau 3-4 năm nuôi, với cùng nhóm tuổi có cả cá đực và cá cái.
MỘT SỐ VẤN ĐỀ TRONG SXG CÁ CHẼM
Các hình thức sinh sản
Vấn đề trong ương ấu trùng
Ương cá giống
Vấn đề bệnh trong SXG
Hormon
Kích thích
Sinh sản
Đk môi trường
Thụ tinh nhân tạo
Sinh sản cá chẽm
Kiểm tra độ thành thục sinh dục của cá cái bằng
dụng cụ thăm trứng
Trứng thành thục là trứng có đường kính khoảng
400 µm
Source: Barramundi Farming Handbook, 2007
Kiểm tra trứng
Nên kiểm tra mức độ thành thục của cá bố mẹ ngay sau khi bắt được. Nếu cá cái chín mùi sinh dục và cá đực chảy tinh thì có thể vuốt trứng và sẹ ngay trên tàu
Cá bố mẹ thành thục sinh dục chín mùi được bắt ở ngư
trường hoặc trong bể
Vuốt trứng và sẹ cho thụ tinh
Trứng chín mùi sinh dục có đường kính 0,8 mm, giọt dầu 0,2
mm, vỏ phẳng, màu vàng sáng, trong suốt
Thụ tinh khô: vuốt trứng cá cái vào đồ chứa=>cho tinh dịch vào=> dùng lông gà trộn đều 5 phút=> thêm nước biển sạch vào khuấy đều, để yên 5 phút=> đem ấp
Thụ tinh nhân tạo
Hormon được sử dụng là LHRHa (Luteinising
Hormone Releasing Hormone analogue)
Có thể tiêm hoặc trộn với cholesterol và cấy dưới
da
Kích thích cá đẻ bằng hormon
Kích thích cá đẻ bằng hormon
Tiêm hormon Liều: 50-100 µg/kg cá cái Tiêm nhắc lại liều thấp hơn 25 µg/kg cá đực Tiêm vào cơ lưng
Source: Barramundi Farming Handbook, 2007
Kích thích cá đẻ bằng hormon
Cấy dưới da viên hỗn hợp cholesterol và hormon Quá trình tạo viên hỗn hợp: Pha 5 mg LHRHa với 1 ml etanol 100% Trộn 0,1 mg cholesterol với dd hormon trên =>để
khô trong không khí 1-2 h
Đúc viên
Dụng cụ đúc viên hormon
Source: Barramundi Farming Handbook, 2007
Kích thích cá đẻ bằng hormon
Source: Barramundi Farming Handbook, 2007
Liều dùng: 50 µg/kg cá cái Các viên hỗn hợp được giữ ở - 18 oC Nên cấy sâu dưới da có thể giữ được hơn 6 tháng
Kích thích cá đẻ bằng hormon
Kích thích cá đẻ bằng cách điều chỉnh môi trường
Thay đổi độ mặn của nước giống như lúc cá di cư Giảm nhiệt độ nước giống như nhiệt độ nước giảm
sau khi mưa
Hạ mức nước và sau đó cho nước biển sạch vào bể giống như thủy triều đang dâng và theo chu kỳ trăng Cá sẽ đẻ ngay vào buổi tối sau khi kích thích (khoảng 6-8 giờ tối). Nếu cá không đẻ thì lặp lại quá trình kích thích này 2-3 ngày nữa cho đến khi cá đẻ
Tảo và luân trùng vô cùng quan trọng trong SXG
Một số vấn đề trong ương ấu trùng
cá chẽm
Các loài tảo dùng để ương cá chẽm là Tetraselmis
sp và Chlorella sp
Luân trùng là loại thức ăn quan trọng nhất cho ấu
trùng cá chẽm ở giai đoạn đầu. Luân trùng rất giàu dinh dưỡng và có kích cỡ nhỏ nên rất phù hợp cho cá con bắt mồi. Luân trùng trong môi trường ương cá con cần giữ ở mật độ 3-5 cá thể/mL ít nhất 10 ngày
Hiện tương ăn lẫn nhau ở cá chẽm xuất hiện rõ rệt kể từ khi chúng bắt đầu ăn Artemia (cá 10 ngày tuổi). Phân cỡ được tiến hành 1 tuần sau khi cá bắt đầu ăn Artemia, sau đó cứ mỗi tuần tiến hành phân cỡ một lần
Source: Barramundi Farming Handbook, 2007
Phân cỡ
(Hoàng Tùng và ctv, 2008)
Ương cá hương trong mương nổi
Mục đích: Tăng tỉ lệ sống cho cá nuôi thương phẩm Tạo tiền đề cho sinh trưởng, phát triển tốt hơn Quan sát cá nuôi, cho ăn và chăm sóc quản lý ví dụ như kiểm tra tình trạng sức khỏe, lọc phân cỡ, thu hoạch, v.v.) đều có thể được thực hiện một cách thuận tiện với hiệu quả cao, tiết kiệm đáng kể nhân công.
Giúp tận dụng nguồn thức ăn tự nhiên sẵn có trong
ao
(Hoàng Tùng và ctv, 2008)
Mương nổi giống như một cái bể dài và hẹp, có thể tự nổi hoặc nổi nhờ dàn bè nâng đỡ.
Toàn bộ hệ thống được đặt trong một ao chứa hoặc ở các vùng nước kín sóng gió Nước được luân chuyển liên
tục qua mương nhờ hệ thống ống nâng nước dạng air-lift, giúp làm giàu oxy hòa tan trong nước.
Ương cá hương trong mương nổi
(Hoàng Tùng và ctv, 2008)
Mô hình ương chuẩn gồm một ao chứa có diện tích khoảng 2000 m2 .Bờ ao có thể lót bạt nhựa.
Mức nước trong ao nên được duy trì ở khoảng 1,7 – 2,0 m. Dùng bạt nhựa chắn dọc theo trục giữa ao để tạo dòng chảy vòng trong ao. Sử dụng một máy quạt nước công suất 2 mã lực để giúp luân chuyển nước trong ao chứa.
Ương cá hương trong mương nổi
Ương cá hương trong mương nổi
(Hoàng Tùng và ctv, 2008)
Nguyên lý hoạt động của mương nổi
(Hoàng Tùng và ctv, 2008)
Cá chẽm ương kích cỡ 1,5-2,5 cm với mật độ 3000-
6000 con/m3
Cho cá ăn thức ăn viên của INVE trong 2 tuần đầu tiên của vụ ương, sau đó tập cho cá ăn kèm thức ăn viên của tôm biển ( của Grobest, UP) và bổ sung dầu mực (tỉ lệ 5-10 mL/kg) nửa giờ trước khi cho ăn. Tập cho cá ăn 1 tuần, sau đó có thể cho cá ăn hoàn toàn bằng thức ăn tôm trộn dầu mực.
Cho cá ăn 6 lần/ngày từ 06:00 đến 18:00. Khẩu phần ăn hàng ngày dao động từ 10 – 18% tổng sinh khối và có thể gia giảm theo nhu cầu thực tế.
Ương cá hương trong mương nổi
(Hoàng Tùng và ctv, 2008)
Vị trí cho cá ăn là khoảng
ngay sau tấm chắn tạo dòng. Cá chẽm ăn ở độ sâu khoảng 20 – 30 cm dưới mặt nước. Cá giống có kích thước lớn
thường phân bố ở khu vực sát với các ống nâng nước. Vì thế cần rải thức ăn đều khắp mặt mương để cá nhỏ hơn có thể bắt được mồi.
Lưu ý là cá chẽm dừng bắt mồi sau khi mặt trời lặn. Vệ sinh mương thường xuyên và phòng bệnh cho cá bằng cách tắm oxy già hàng tuần. Phân cỡ thường xuyên và chuyển những con khác cỡ sang một mương ương khác.
Ương cá hương trong mương nổi
(Hoàng Tùng và ctv, 2008)
Qui trình trên được thực hiện đúng, tỉ lệ sống sau
40 – 45 ngày ương có thể đạt hơn 85%
Giá thành sản xuất thấp hơn nhiều so với ương trong bể, ao hoặc trong lồng. Sau 40-45 ngày ương, cá chẽm từ 1,5-2,5 cm đạt cỡ 10 cm được đem đi nuôi thương phẩm.
Ương cá hương trong mương nổi
(Hoàng Tùng và ctv, 2008)
Ương cá hương trong mương nổi
Hiện tượng ăn nhau Biểu hiện: cá lớn ăn cá nhỏ, có thể
Source: Barramundi Farming Handbook, 2007
nuốt hẳn hoặc gây thương tổn trên cơ thể con nhỏ hơn tạo điều kiện cho vi khuẩn tấn công gây chết cá Khắc phục: phân cỡ thường xuyên
BỆNH BỆNH
BỆNH
Nodavirus Dấu hiệu bệnh lí: màu sắc cơ thể đen tối hoặc nhợt nhạt
Bơi xoắn không định
hướng
Gây chết nhanh Larvae 15-21 ngày
tuổi, cá chẽm Châu Á TLC 60-90%
Azad et al,. 2005
BỆNH
Bệnh trùng bánh xe Màu sắc cơ thể đen tối, kém linh hoạt Bơi lội mất định hướng Nổi đầu, dạt bờ Xu hướng thích cọ xát vào cây cỏ quanh ao Kém linh hoạt Bơi lội mất định hướng Nổi đầu, dạt bờ Xu hướng thích cọ xát vào cây cỏ quanh ao
Cá bị trùng bánh xe
BỆNH
(Vũ Thị Ngọc, 2009)
Trùng bánh xe ở nhớt mang
.Bào nang Henneguya zschokkei bám dày đặc trên mang cá chẽm giống nuôi tại Khánh Hòa
Henneguya zschokkei
HìnhHình ảnhảnh mômô bệnhbệnh họchọc mangmang cácá bịbị cảmcảm zschokkei .. BàoBào nangnang nhiễmnhiễm Henneguya phình phình to,to, chènchèn épép làmlàm biếnbiến dạngdạng cáccác tơtơ mangmang thứthứ cấpcấp
(ảnh chụp ở độ phóng đại 400x).
(Vũ Thị Ngọc, 2009)
1. Khoa Thủy sản, Đại học Cần Thơ, 1994. Sinh học và kỹ thuật nuôi
cá chẽm (Lates calcarifer Bloch)
2. Glenn Schipp, 2007. Barramundi Farming Handbook.
Department of primary industry, fisheries and mines. Pp: 80.
3. Azad et al., 2005. Nodavirus infection causes mortalities in
hatchery produced larvae of Lates calcarifer: first report from India. Diseases of Aquatic organisms dis aquat org. Vol 63: 113– 118
4. Hoàng Tùng và ctv, 2008. Sản xuất giống cá biển chất lượng cao
bằng mương nổi đặt trong ao.
5. Vũ Thị Ngọc, 2009. Nghiên cứu bệnh do Protozoa kí sinh trên cá chẽm ( Lates calcarifer Bloch) nuôi tại Khánh Hòa và thử nghiệm biện pháp trị bệnh.
Tài liệu tham khảo
