Giới thiệu tài liệu
Tài liệu này là bài giảng giới thiệu về Sinh học, một nhánh của khoa học tự nhiên nghiên cứu về thế giới sinh vật và các đặc điểm của sự sống. Bài giảng khái quát lịch sử hình thành và phát triển của môn Sinh học từ thời cổ đại, nhấn mạnh vai trò nền tảng của nó đối với các ngành khoa học khác như Y học và Dược học, đồng thời đề cập đến khái niệm và các đặc trưng cơ bản của sự sống.
Đối tượng sử dụng
Tài liệu này là bài giảng được thiết kế để hỗ trợ học tập cho sinh viên Trường Đại học Dược Hà Nội, cung cấp kiến thức nền tảng và chuyên sâu về Sinh học, đặc biệt là cấu trúc và chức năng của tế bào nhân sơ và nhân thực.
Nội dung tóm tắt
Bài giảng Sinh học cung cấp một cái nhìn tổng quan sâu rộng về thế giới sinh vật, bắt đầu từ định nghĩa và lịch sử phát triển của Sinh học, từ thời cổ đại với những đóng góp của y học Ấn Độ, Ai Cập, Aristotle và Galen, cho đến sự xuất hiện của khái niệm Sinh học hiện đại vào thế kỷ 19. Tài liệu đi sâu vào các đặc trưng cơ bản của sự sống như trao đổi chất, sinh trưởng, sinh sản, cảm ứng và tiến hóa, cũng như thảo luận về nguồn gốc và thời điểm xuất hiện của sự sống trên Trái Đất.
Phần trọng tâm của bài giảng là phân loại và mô tả chi tiết về các dạng sống, bao gồm các dạng không có cấu tạo tế bào như virus, và các dạng có cấu tạo tế bào, được chia thành tế bào nhân sơ (prokaryote) và tế bào nhân thực (eukaryote). Đối với tế bào nhân sơ, bài giảng trình bày đặc điểm khái quát về kích thước, hình dạng, cấu trúc đơn giản (không có nhân thực, bào quan có màng bao bọc), chức năng sinh lý đa dạng, khả năng sinh sản và thích nghi với môi trường khắc nghiệt. Các thành phần cấu tạo điển hình của tế bào nhân sơ như lông (pilus), roi (flagellum), vỏ màng nhầy (capsule), thành tế bào (cell wall) với sự khác biệt giữa vi khuẩn Gram dương và Gram âm, màng tế bào (plasma membrane), tế bào chất (cytoplasm), ribosome, vùng nhân (nucleoid) và plasmid đều được phân tích về cấu tạo và chức năng cụ thể, đồng thời nhấn mạnh vai trò sinh thái và ứng dụng của chúng trong nông nghiệp, y dược học, thực phẩm và môi trường.
Đối với tế bào nhân thực, bài giảng so sánh sự khác biệt giữa tế bào động vật và thực vật, sau đó đi sâu vào cấu tạo và chức năng của từng bào quan chính. Các bào quan được đề cập bao gồm: vách tế bào (plant cell wall) với các thành phần như cellulose, pectin, lignin và chức năng bảo vệ, nâng đỡ; màng sinh chất (plasma membrane) với cấu trúc khảm động gồm phospholipid, protein, carbohydrate và vai trò trong vận chuyển, truyền tín hiệu; tế bào chất (cytoplasm) là nơi diễn ra các phản ứng sinh hóa; không bào (vacuole) với chức năng điều hòa áp suất thẩm thấu và dự trữ; ty thể (mitochondrion) là trung tâm hô hấp; lạp thể (chloroplast) là nơi quang hợp; lưới nội chất (endoplasmic reticulum) tham gia tổng hợp protein và lipid; ribosome là nhà máy tổng hợp protein; bộ máy Golgi (Golgi apparatus) có vai trò chế biến và vận chuyển; lysosome chứa enzyme thủy phân; vi thể (microbody) bao gồm peroxisome, glyoxysome với các chức năng giải độc và chuyển hóa lipid; và bộ khung tế bào (cytoskeleton) gồm vi ống, vi sợi, sợi trung gian giúp duy trì hình dạng và vận động tế bào. Cuối cùng, nhân tế bào (nucleus) được mô tả là trung tâm điều khiển mọi hoạt động sống của tế bào thông qua việc lưu giữ và truyền đạt thông tin di truyền.