Bài giảng Sốt rét ác tính - TS. Trần Quang Bính

Chia sẻ: Thị Huyền | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:4

Thêm vào BST

Báo xấu

67
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài giảng Sốt rét ác tính - TS. Trần Quang Bính với mục tiêu mô tả được các triệu chứng và dấu hiệu lâm sàng của các thể sốt rét ác tính, biết được nguyên nhân gây sốt rét ác tính và cách xử trí đặc hiệu và hồi sức ban đầu trước khi chuyển đến chuyên khoa. Hy vọng tài liệu là nguồn thông tin hữu ích cho quá trình học tập và nghiên cứu của các bạn. Mời các bạn cùng tìm hiểu và tham khảo nội dung thông tin tài liệu.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng Sốt rét ác tính - TS. Trần Quang Bính

Soát Reùt AÙc Tính (Severe and complicated Malaria) -------------------- TS. Traàn Quang Bính 1. Muïc tieâu toång quaùt : Moâ taû ñöôïc caùc trieäu chöùng vaø daáu hieäu laâm saøng cuûa caùc theå soát reùt aùc tính, bieát ñöôïc nguyeân nhaân gaây soát reùt aùc tính vaø caùch xöû trí ñaëc hieäu vaø hoài söùc ban ñaàu tröôùc khi chuyeån ñeán chuyeân khoa. 2. Muïc tieâu chuyeân bieät : 2.1 Thaùi ñoä: caàn nhaän ñònh soát reùt aùc tính laø moät caáp cöùu noäi khoa caàn phaûi ñöôïc chaån ñoaùn nhanh vaø xöû trí kòp thôøi, ñuùng caùch. 2.2 Hieåu bieát: soát reùt aùc tính coù theå chæ coù bieán chöùng treân moät phuû taïng hoaëc bieán chöùng treân nhieàu phuû taïng (toån thöông ña phuû taïng). Bieán chöùng naøy coù lieân quan taùc ñoäng ñeán caùc bieán chöùng khaùc taïo thaønh moät voøng xoaén beänh lyù gaây khoù khaên phöùc taïp cho vieäc ñieàu trò. 2.3 Kyõ naêng : - bieát ñieàu trò ñaëc hieäu vôùi thuoác khaùng soát reùt artesunate vôùi ñaëc ñieåm hieäu quaû, an toøan, nhanh choùng dieät kyù sinh truøng trong maùu ñeå haïn cheá söï tieán trieån cuûa caùc bieán chöùng. - thaønh thaïo caùc bieän phaùp ñieàu trò hoài söùc noäi khoa ñeå giaûm tæ leä töû vong do caùc bieán chöùng gaây ra. NOÄI DUNG Soát reùt aùc tính (SRAT) gaây ra do Plasmodium falciparum vôùi ñaëc ñieåm laâm saøng laø toån thöông nhieàu heä thoáng cô quan phuû taïng, neáu chaån ñoaùn vaø ñieàu trò chaäm treã seõ dieãn tieán nhanh choùng ñeán töû vong. Laâm saøng: Caùc bieán chöùng thöôøng gaëp : 1. Bieán chöùng naõo : laø bieán chöùng thöôøng gaëp (töû vong khoaûng 20%) vôùi theå hieän roái loaïn yù thöùc ôû caùc möùc ñoä khaùc nhau: lô mô, li bì, hoân meâ. Caùc trieäu chöùng thaàn kinh khaùc : Co giaät, goàng cöùng maát voû, maát naõo, cong voøng, daáu hieäu thaùp, ngoaïi thaùp, tieåu naõo, maøng naõo, roái loïan thaàn kinh thöïc vaät (soát cao > 41oC) hoaëc roái loaïn taâm thaàn tröôùc vaø sau hoân meâ. Xuaát huyeát voõng maïc xaåy ra khoaûng 15% caùc tröôøng hôïp. Khoaûng 5% caùc tröôøng hôïp ñeå laïi di chöùng thaàn kinh ñaëc bieät ôû treû em goàm coù yeáu 1/2 ngöôøi, loaïng choaïng tieåu naõo, muø voû naõo, giaûm tröông löïc cô vaø chaäm phaùt trieån taâm thaàn. 2. Suy thaän caáp : thöôøng xaåy ra ôû ngöôøi lôùn bò SRAT vôùi ñaëc tröng thieåu nieäu, voâ nieäu (nöôùc tieåu
thaän caáp, tæ leä töû vong khaù cao > 45% tröôùc khi coù caùc bieän phaùp loïc maùu ngoaøi thaän. Moät soá caùc tröôøng hôïp coù suy thaän caáp coøn duy trì ñöôïc nöôùc tieåu hay ña nieäu. 3. Suy hoâ haáp caáp: bieán chöùng naøy thöôøng xaåy ra treân beänh nhaân coù bieán chöùng suy thaän caáp voâ nieäu, truyeàn dòch quaù taûi, maät ñoä kyù sinh truøng maùu cao, phuï nöõ coù thai, theå hieän treân laâm saøng laø phuø phoåi caáp. Caùc tröôøng hôïp khaùc suy hoâ haáp do taêng tieát ñaøm nhôùt gaây taéc ngheõn ñöôøng hoâ haáp, giaûm thoâng khí, pheá quaûn pheá vieâm, vieâm phoåi hít hoaëc hoäi chöùng ARDS. 4.Vaøng da, suy chöùc naêng gan caáp: bilirubine toaøn phaàn >3mg%, SGOT, SGPT taêng, toån thöông gan caáp gaây vaøng da, öù maät, giaûm caùc yeáu toá ñoâng maùu do gan taïo ra. Laâm saøng thöôøng chaån ñoaùn nhaàm vôùi vieâm tuùi maät caáp, nhieãm truøng ñöôøng maät. 5. Thieáu maùu: bieán chöùng thöôøng gaëp khoâng theå traùnh ñöôïc cuûa soát reùt. Thieáu maùu naëng hematocrite
ngoaïi bieân. Caùc test nhanh : Paracheck, ICT, Optimal… raát höõu ích trong xöû trí caáp cöùu, caùc test naøy cho keát quaû döông tính trong vaøi phuùt, nhöng khoâng cho bieát soá löôïng KSTSR nhieãm trong hoàng caàu laø bao nhieâu. - Coâng thöùc maùu: Hct, HC, BC, TC, HC maïng, caáy maùu, HBsAg, Martin Pettit (MAT ELISA), Widal, xeùt nghieäm dòch naõo tuûy.... - BUN, Creatinine, Ion ñoà, CO2 content, ñöôøng huyeát, G6PD, Bilirubine, SGOT, SGPT, phosphatase alkaline, ñieän di proteine, khí maùu ñoäng maïch (blood gases). - Ñoâng maùu toaøn boä, procalcitonin, lactate trong maùu vaø trong dòch naõo tuûy,. - X Quang tim phoåi, ECG, toång phaân tích nöôùc tieåu. Ñieàu trò: 1/ Ñieàu trò ñaëc hieäu (Specific treatment) : - Artesunate lieàu 2,4 mg/kg caân naëng tieâm TM chaäm hoaëc tieâm baép (moãi loï Artesunate 60mg pha vôùi 1-2ml bicarbonate natri 5% laéc kyõ, coù theå pha theâm 5- 10ml natriclorur 0,9%), tieáp theo laø lieàu 1,2 mg/kg caân naëng vaøo 12 giôø, 24 giôø sau. Tieáp tuïc lieàu 1,2 mg/kg caân naëng moãi ngaøy cho ñeán ngaøy N6. Toång lieàu trong 6 ngaøy laø 480mg cho beänh nhaân 50 kg. Ghi chuù: Neáu khoâng coù Artesunate tieâm, coù theå söû duïng Artesunate suppositoire ñaët haäu moân hoaëc caùc daãn chaát khaùc cuûa Artemisinin nhö Artemether (lieàu 3,2 mg/kg tieâm baép) ñeå thay theá. Sau khi beänh nhaân ra khoûi hoân meâ, ñieàu trò choáng taùi phaùt baèng cho uoáng Meùfloquine vôùi lieàu 15mg/kg caân naëng lieàu duy nhaát. - Tröôøng hôïp khoâng coù Artemisinin vaø caùc daãn xuaát thì ñieàu trò ñaëc hieäu vôùi Quinine dihydrochloride lieàu ñaàu 20mg/kg pha trong glucose 5% hoaëc natriclorur 0,9%, TTM trong 4 giôø sau ñoù laø 10mg/kg TTM moãi 8 giôø sau. Khi beänh nhaân tænh coù theå uoáng ñöôïc thì chuyeån sang Quinine uoáng vôùi lieàu töông töï (30mg/kg/ ngaøy). Thôøi gian ñieàu trò laø 7-10 ngaøy. Khoâng duøng Mefloquine cho beänh nhaân ñieàu trò vôùi Quinine 3
2/ Ñieàu trò hoã trôï (supportive treatment): tuøy caùc bieán chöùng cuûa caùc cô quan phuû taïng keøm theo maø coù bieän phaùp ñieàu trò thích hôïp. Bieåu hieän laâm saøng/ bieán chöùng Xöû trí töùc thôøi Hoân meâ - Baûo ñaûm ñöôøng hoâ haáp, saên soùc beänh nhaân hoân meâ, loaïi tröø caùc nguyeân nhaân hoân meâkhaùc (haï ñöôøng huyeát, vieâm maøng naõo vi truøng ...) Soát cao hôn 40o - Lau maùt, haï nhieät baèng paracetamol 0,5g-1g bôm qua sonde daï daày hoaëc ñaët haäu moân. Co giaät - Baûo ñaûm ñöôøng hoâ haáp, tieâm tónh maïch voùi diazepam 10mg hoaëc tieâm baép phenobarbital 200mg. Haï ñöôøng huyeát - Ño ñöôøng huyeát, truyeàn TM ñöoøng öu tröông 20-30% hoaëc tieâm TM ñöôøng öu tröông 50% Thieáu maùu naëng - Truyeàn hoàng caàu laéng hoaëc maùu töôi toaøn phaàn neáu coù Hct3mg%, K+ maùu > 6 mEq/l coù chæ ñònh loïc maøng buïng hoaëc chaïy thaän nhaân taïo. Roái loïan ñoâng maùu- xuaát huyeát, tieåu Hb - Truyeàn caùc yeáu toá ñoâng maùu hoaëc maùu töôi toaøn phaàn. Toan chuyeån hoùa - Loaïi tröø hoaëc ñieàu trò nguyeân nhaân haï ñöôøng huyeát, giaûm theå tích maùu hoaëc nhieãm truøng huyeát gram - (-). Thôû O2, ñieàu chænh pH maùu >7,2. Soác truïy tim maïch - Nghi ngôø nhieãm truøng huyeát gram (-) caáymaùu, cho khaùng sinh cephalosporin theá heä 3 ñöôøngTM, ñieàu chænh caùc roái loaïn huyeát ñoäng hoïc Vieâm phoåi hít - Cho khaùng sinh cephalosporin theá heä 3, ñoåi tö theá, cho Oxygen, vaät lyù trò lieäu. 3/ Coâng taùc ñieàu döôõng: - Chuù yù thöïc hieän caùc xeùt nghieäm nhanh choùng, ñaày ñuû, chính xaùc. Baûo ñaûm thoâng ñöôøng hoâ haáp: Huùt ñaøm nhôùt thöôøng xuyeân, ñaët noäi khí quaûn khi coù chæ ñònh. Xoay trôû choáng loeùt. Theo doõi maïch, nhieät ñoä, huyeát aùp, nhòp thôû moãi 3 giôø. Ñaët oáng thoâng tieåu, theo doõi löôïng nöôùc tieåu. Cho aên baèng ñöôøng oáng thoâng daï daày. 4