Ch

ọ ề ọ ơ ả

ọ

ươ ng 8:  Tâm lý h c v  các  ạ ể ki u h c và d y h c c  b n

ộ

N i dung chính

ạ ỹ ả

ệ I. D y các k  x o ứ II. Hình thành các tri th c và các khái ni m trong

ạ ọ quá trình d y h c  duy ỹ ạ ư ạ III. D y t IV. D y các k  năng

ạ ỹ ả

ủ ỹ ả ộ ượ ự ộ c t đ ng

I. D y các k  x o 1. Khái ni m và vai trò c a k  x o ỹ ả     ­ Khái ni m: K  x o là hành đ ng đã đ ệ ậ hóa nh  luy n t p

ượ ơ ế c th i gian h n

ọ ệ ệ ờ     ­ Vai trò: ờ       + Ti ự       + Làm d  dàng cho s  hoàn thành mĩ mãn m i

ệ t ki m đ ễ ạ ộ ho t đ ng

ự ự ệ ở

ứ ơ ả ể ằ ằ ộ +  S  th c hi n hành đ ng tr  nên có ý th c h n ắ + Không theo dõi b ng m t, ki m tra b ng c m giác

ộ

ừ ữ

ế ậ v n đ ng ộ ầ c n thi ụ ị ạ ừ + Đ ng tác th a, ph  b  lo i tr , nh ng ho t đ ng  t ngày càng chính xác, nhanh, ti ạ ộ ệ ế t ki m

ị ườ

ấ

Trong cu c s ng anh/ ch  th

ng th y

ộ ố ỹ ả ữ nh ng k  x o nào?

ạ ỹ ả ­ Các lo i k  x o

ỹ ả Các k  x o  ộ ậ v n đ ng

ỹ ả

Kỹ Kỹ xảoxảo

Các k  x o  ả c m giác

6

Psychology and education

ỹ ả Các k  x o  trí tuệ

ồ ề ệ ỹ ữ 2. Nh ng đi u ki n và nh ng ngu n hình thành k

ữ x oả

ơ ở ữ ầ ­ C  s  hình thành các k  x o là nh ng l n làm th   ử ỹ ả

ọ ọ và ch n l c

ế

ứ

ự      (D a trên lý thuy t hành vi) ­ S  b t ch ướ ự ự ắ ố ớ ụ c d a trên s  quan sát có ý th c và có  ộ ữ ầ ự ộ m c đích đ i v i nh ng hành đ ng c n lĩnh h i

ọ

ề

ậ ắ

ủ

ỉ

ự ự ầ

ụ

ụ

ể ủ

­  S  l a ch n và đi u ch nh các th  thu t b t  ự ộ đ u  ph   thu c  vào  s   thông  hi u  m c  đích  ề ộ ể ượ và vào bi u t ng v  n i dung c a các hành  đ ngộ

ữ ng d y các k  x o

ạ ướ ự ộ 3. Nh ng con đ ­ D y các m c đ nh h đ ng hóa

ướ ườ ạ ố ị ự s  tri giác  các m c đ nh h

ố ị ả ế ỗ khi n  cho  m i ạ     VD:  D y  đ c

ớ ch  cái khác v i các ch  cái còn l ệ ủ ế ệ ậ ậ ỹ ả ộ ng hành đ ng  và  ng đó ế ố ọ (ph i  tách  các  y u  t ữ ạ i) Nh ng  bài  luy n  t p  ch   y u  ph i  là  luy n  t p  ả

ữ ữ phân bi tệ

ượ c

ứ ế ệ ầ ọ ụ i thích t m quan tr ng  cũng

­ T o ra h ng thú đ i v i các nhi m v  đang đ ạ ố ớ ả ả ỉ i quy t, ch  ra và gi gi ủ ư ợ i ích c a chúng  nh  l ộ ự ệ ắ ố ớ ữ giác đ i v i vi c n m v ng ­ Hình thành thái đ  t

ỹ ả k  x o ể ầ ưở ặ ờ ng ho c l i khen…) (Có th  dùng ph n th

ứ

ệ

II. Hình thành các tri th c và các khái ni m  ạ ọ trong quá trình d y h c

ọ ữ

ứ

ự ệ ­   S  hình thành các khái ni m và s  lĩnh h i  các tri

ộ ạ ộ ệ ệ ạ ơ ở ủ 1. Nh ng c  s  c a vi c d y h c khi hình thành các  ệ tri th c và các khái ni m ự ứ th c  đ c th c hi n trong quá trình ho t đ ng.

ượ ẻ ơ ự       VD: Tr  ch i trò đóng vai vai sĩ

ệ

ữ

ơ ở

ố

ạ ộ ữ

ệ ủ

­ Trên  c   s   ho t  đ ng  phát  hi n  ra  nh ng  ộ thu c  tính  và  nh ng  m i  liên  h   c a  các  ế ố y u t

ổ

ữ

ế

ộ

ợ

ố

ự ệ  trong hi n th c ạ ộ ư       VD: ho t đ ng t  duy (phân tích  và t ng  ầ ế ể ố t đ  đ i chi u nh ng thu c  h p) là c n thi ộ ữ ậ tính này và nêu b t nh ng thu c tính chung  trong s  đó.

ệ ạ ế ố ứ ọ ồ • Vi c d y h c các tri th c bao g m các y u t sau:

ự Trình bày cho HS xem/HS t ệ  phát hi n

ữ ủ Nh ng quan sát c a HS

ứ ố ố ế So sánh đ i chi u và đ i ch ng

ừ ượ Tr u t ng hóa

Khái quát hóa

ươ ứ ệ ng th c hình thành các khái ni m khoa

ữ 2. Nh ng ph h c.ọ

ệ ả

ự ế ủ

­ Khái ni m khoa h c không ph n ánh nh ng thu c  ộ ữ ả ng mà ph n  ủ ả ữ ả

ọ ố ượ tính c m tính tr c ti p c a các đ i t ấ ệ ánh nh ng quan h  chung, b n ch t, khách quan c a  chúng.

ọ ủ ự ậ ệ ứ ­ Các khái ni m khoa h c tách ra và ghi l ạ ệ ượ ấ c u trúc ch c năng c a s  v t và hi n t ữ i nh ng  ng

ọ

ả ượ ượ ự ­ Các khái ni m khoa h c không ph i đ c t o ra, đ c hình thành  c xây d ng

ệ ượ ạ ằ b ng kinh nghi m mà đ ạ ườ ằ b ng con đ ệ ng sáng t o

ạ ư III. D y t duy

ứ ữ ấ ậ 1. Nh ng c u trúc nh n th c và nh ng ki u t ể ư

ữ duy ư ạ ấ ị i  c u  trúc  th

ườ ư ­ T   duy  theo  con  đ giác­ T c s  d ng t

ự ư ữ ấ ự ng  xây  d ng  l ượ ng  duy hình t      VD: Tr  tính di n tích hình bình hành ­ Nh ng d u hi u c a c u trúc hi n th c mà t

ứ ử ụ ệ ẻ ệ ủ ấ ể ệ ố ệ

ạ ộ ủ ứ

ườ ệ i đã bi

duy  ữ ữ ự d a  vào  đó,  có  th   là  nh ng  m i  liên  h ,  nh ng  ữ ộ thu c tính ch c năng  và nh ng ho t đ ng c a các  ư ế ự ậ s  v t mà con ng t qua kinh nghi m­ T   ự duy th c hành

ấ ự ế ằ ả (VD: Làm m t s  cân b ng cây n n và qu  cân )

ấ ấ ệ ữ ự ư ủ ­ Nh ng d u hi u c u trúc c a hi n th c mà t

ệ ậ ữ ể

ữ ấ ả ọ ị

duy  ộ ự d a vào đó có th  là nh ng quy lu t và nh ng thu c  ư tính khách quan, b n ch t do khoa h c xác đ nh­ T   duy khoa h c.ọ

ấ ấ ệ ủ ữ ự ư ệ ­ Nh ng d u hi u c u trúc c a hi n th c mà t

ữ ự ậ ữ ủ

ượ ố ệ ọ ế ệ ạ ớ

duy  ệ ệ ể ự d a vào đó  có th  là nh ng quan h  riêng, quan h   ổ ng.  Nh ng  ph   bi n  c a  các  s   v t  và  hi n  t quan  h   đó  có  ý  nghĩa  quan  tr ng  đ i  v i  ho t  đ ng.ộ

ữ ị ữ ẳ ố ị ủ     (VD: KN gi ng­ loài, ch  ng ­ v  ng , kh ng đ nh­

ủ ị ế ph  đ nh, liên k t­ phân li…)

ệ ự ễ ư Các khái ni m này d a trên th c ti n t

ệ ự ườ

ư ự ằ

ắ ủ ớ ệ ượ

ư duy và kinh  ế ủ nghi m  c a  loài  ng i.  T   duy  thay  th   các  hành  ụ ự ậ ự ậ ộ đ ng v i các s  v t có th c b ng s  v n d ng các  ọ ọ c  g i  là:  khái  ni m  theo  quy  t c  c a  logic  h c  đ T  duy logic

ệ ế ả

duy tr ứ ể ấ

ệ ạ

ể ượ ệ ạ ư ướ ậ c h t ph i: Hình thành  KL: V y vi c d y t ị ậ ượ ấ c c u trúc nh n th c xác đ nh có th  là: c u trúc  đ ệ ủ c a các bi u t ng, kinh nghi m, khái ni m, ph m  trù, quan h  logic…

ữ ể ư ệ 2. Nh ng đi u ki n hình thành ki u t duy khác

ề ạ ọ nhau trong khi d y h c

ụ • Ph   thu c  vào  tính  ch t  ấ

ộ ệ ủ c a tài li u

ề

ộ

• Vào ki u v n đ / bài toán  ấ ể ế ả ầ i quy t c n gi • L a  tu i  và  trình  đ   phát  ổ ứ ẻ ể ủ tri n c a tr ọ ứ ạ ươ ng th c d y h c • Ph

ườ ạ ư 3. Con đ ng d y t duy

ả

ệ

ộ

• Con  đ ấ ủ ườ ng  duy  nh t  c a    ư ệ ạ ư  duy là rèn luy n  t   d y t ữ ệ i  nh ng  duy  qua  vi c  gi ươ ứ ng  ng và vi c  bài toán t ệ ộ lĩnh  h i  m t  tài  li u  xác  ị đ nh. ạ

ữ   D y  các  th   thu t  ho t  ạ ậ ệ (tích  lũy  tri  ng

ủ ộ đ ng  trí  tu   ươ ắ ứ th c và n m v ng ph ứ ứ ậ ụ th c v n d ng tri th c)

ạ ỹ IV. D y các k  năng

ỹ ự ử ụ

ộ

ữ ệ ụ ậ ấ ủ ệ ụ

ị ưở ỹ ng đ n s  hành thành k  năng

nh h ỹ ươ ự • K  năng: năng l c s  d ng các d  ki n, các tri th c  ứ ệ ể ự hay  khái  ni m  đã  có,  năng  l c  v n  d ng  chúng  đ   ữ ự ậ ả ệ phát hi n nh ng thu c tính  b n ch t c a các s  v t  ậ ữ ế ả i quy t thành công  nh ng nhi m v  lý lu n  và gi ự hay th c hành xác đ nh. • Các y u t ế ố ả • S  hình thành k  năng ế ự ọ (đ c ch ng 7)