BÀI ĐI U KI N MÔN LÝ LU N VĂN H CỀ Ệ Ậ Ọ
H và tên: Lê Th Th oọ ị ả
L p C: Khoa Ng Vănớ ữ
Gi ng viên: Đ Văn Hi uả ỗ ể
Đ bàiề: “Anh ch hãy trình bày suy nghĩ c a mình v s ph n c a văn h c trong ị ủ ề ố ậ ủ ọ
th i đi c a bùng n văn hóa nghe nhìn. Trong t ng lai con ng i có c n đn ờ ạ ủ ổ ươ ườ ầ ế
văn h c n a hay không? Vì sao?”ọ ữ
Bài làm
I. Đt v n đặ ấ ề
“Tác ph m văn h c v a là k t tinh c a tâm h n ng i sáng tác, v a là s i dây ẩ ọ ừ ế ủ ồ ườ ừ ợ
truy n cho ng i đc s s ng mà ngh sĩ mang trong lòng”. H n v y mà văn ề ườ ọ ự ố ệ ẳ ậ
h c đã đóng m t vai trò quan tr ng trong s phát tri n, hoàn thi n nhân cách, ọ ộ ọ ự ể ệ
ph m giá con ng i. Đôi lúc, nh có văn h c mà c u d i tâm h n c n cõi, hun ẩ ườ ờ ọ ứ ỗ ồ ằ
đúc, n y m m s s ng cho trái tim b m d p bao v t th ng v tinh th n. Ta tìmả ầ ự ố ầ ậ ế ươ ề ầ
đn văn h c nh m t con c u non khát s a m , tìm đn nó đ thanh l c, g t ế ọ ư ộ ừ ữ ẹ ế ể ọ ộ
r a tâm h n, đ hái trái th m ki n th c, đ g t hái v a lúa c a tình ng i m ử ồ ể ơ ế ứ ể ặ ự ủ ườ ấ
áp. Có th th y r ng: “Văn h c nh m t b c đi song hành cùng v i s hình ể ấ ằ ọ ư ộ ướ ớ ự
thành, phát tri n c a xã h i loài ng i”. Tuy nhiên, trong b i c nh bùng n c a ể ủ ộ ườ ố ả ổ ủ
văn hóa nghe nhìn thì văn h c còn gi v ng đc vai trò, v th c a mình n a ọ ữ ữ ượ ị ế ủ ữ
hay không? Trong t ng lai con ng i có c n đn văn h c n a hay không? Đó làươ ườ ầ ế ọ ữ
m t v n đ l n c n đc gi i đáp. Song ta v n kh ng đnh m t đi u r ng: Văn ộ ấ ề ớ ầ ượ ả ẫ ẳ ị ộ ề ằ
h c ch c ch n s v n ti p t c và t n t i cho dù đng tr c thách th c c a các ọ ắ ắ ẽ ẫ ế ụ ồ ạ ứ ướ ứ ủ
lo i hình ngh thu t khác đang ngày càng bùng n và chi m u th . Đ lý gi i ạ ệ ậ ổ ế ư ế ể ả
v n đ này tôi xin bàn v ch c năng và ch t li u c a văn h c trong t ng quan ấ ề ề ứ ấ ệ ủ ọ ươ
v i các lo i hình ngh thu t khác. T đó, làm rõ nét khác bi t, n i tr i, u th ớ ạ ệ ậ ừ ệ ổ ộ ư ế
c a văn h c mà không m t lo i hình ngh thu t nào có th thay th đc.ủ ọ ộ ạ ệ ậ ể ế ượ
II. N i dungộ
1. Khái ni m văn h c là gì?ệ ọ
Tr c tiên, ta ph i kh ng đnh r ng có r t nhi u quan đi m xoay quanh khái ướ ả ẳ ị ằ ấ ề ể
ni m văn h c là gì. Có ý ki n cho r ng văn h c là m t lo i hình sáng tác, tái ệ ọ ế ằ ọ ộ ạ
hi n nh ng v n đ c a đi s ng xã h i và con ng i. Có ý ki n khác l i cho ệ ữ ấ ề ủ ờ ố ộ ườ ế ạ
r ng văn h c cũng ch là hi n th c đi s ng. Song, t u chung l i, văn h c là ằ ọ ỉ ệ ự ờ ố ự ạ ọ
m t lo i hình ý th c xã h i th m mĩ thu c ki n trúc th ng t ng, là tác ph m ộ ạ ứ ộ ẩ ộ ế ượ ầ ẩ
b ng ngôn t - đây cũng là b n ch t c a văn h c, nh m phân bi t văn h c v i ằ ừ ả ấ ủ ọ ằ ệ ọ ớ
các lo i hình ngh thu t khác.ạ ệ ậ
2. V trí c a văn h c tr c khi bùng n văn hóa nghe nhìnị ủ ọ ướ ổ
Nh chúng ta đã th y, văn h c đi v i đi s ng con ng i là vô cùng quan ư ấ ọ ố ớ ờ ố ườ
tr ng. N u nh tr c kia ng i ta coi văn ch ng nh m t ph ng ti n đ ọ ế ư ướ ườ ươ ư ộ ươ ệ ể
truy n t i đo lí “Văn dĩ t i đo, thi dĩ ngôn chí”, văn ch ng dùng đ nói ề ả ạ ả ạ ươ ể
trí, đ tuyên truy n đo đc, ng x đi. Văn h c đóng v trí vô cùng quan ể ề ạ ứ ứ ử ở ờ ọ ị
tr ng. Trong th i phong ki n đ tuy n ch n ng i tài ng i ta t ch c các ọ ờ ế ể ể ọ ườ ườ ổ ứ
cu c thi v văn. Quan văn – quan võ ngang b ng nhau trong xã h i, đây là hai ộ ề ằ ộ
y u t đc đ cao v i m t b c quân t , ng i tài. Ng i ta tìm đn văn ế ố ượ ề ớ ộ ậ ử ườ ườ ế
ch ng nh m t ng i b n, là ngu n tri th c kh ng l đ hoàn thi n nhân ươ ư ộ ườ ạ ồ ứ ổ ồ ể ệ
cách, trí tu b n thân. Và d ng nh văn h c là ngu n cung c p ki n th c, ệ ả ườ ư ọ ồ ấ ế ứ
tìm ki m s gi i trí, s đng đi u v c m xúc duy nh t. S h n ch v côngế ự ả ự ồ ệ ề ả ấ ự ạ ế ề
ngh , các lo i hình gi i trí khác ch a đc đ cao và phát tri n r c r nh ệ ạ ả ư ượ ề ể ự ỡ ư
ngày nay thì v trí c a văn h c càng đc đ cao.ị ủ ọ ượ ề
Tuy nhiên, ngày nay v i s bùng n c a văn hóa nghe nhìn thì s ph n, vai tròớ ự ổ ủ ố ậ
c a văn h c cũng ít nhi u thay đi. Ng i ta tìm đn nhi u ngu n khác nhau ủ ọ ề ổ ườ ế ề ồ
đ gi i trí, giáo d c, th ng th c: h i h a, ca nh c, nh y múa,… V y câu ể ả ụ ưở ứ ộ ọ ạ ả ậ
h i đt ra và c n đc gi i quy t là: đi u gì làm cho văn h c có th ti p t c ỏ ặ ầ ượ ả ế ề ọ ể ế ụ
t n t i và con ng i v n luôn c n đn văn h c. Đ minh ch ng cho v n đ ồ ạ ườ ẫ ầ ế ọ ể ứ ấ ề
trên tôi s đi làm sáng rõ giá tr , s khác bi t trong ch t li u và ch c năng c aẽ ị ự ệ ấ ệ ứ ủ
văn h c so v i các lo i hình ngh thu t khác.ọ ớ ạ ệ ậ
3. Ch t li u c a văn h c (ngôn t ) trong t ng quan ch t li u v i các ấ ệ ủ ọ ừ ươ ấ ệ ớ
lo i hình khác. T đó, th y đc s khác bi t, cũng nh giá tr c a ạ ừ ấ ượ ự ệ ư ị ủ
vi c dùng ngôn t trong bi u đt giá tr tác ph m và t t ng c a ệ ừ ể ạ ị ẩ ư ưở ủ
nhà văn.
Văn h c không ch là m t lo i hình thái ý th c xã h i mà còn là m t lo i hình ọ ỉ ộ ạ ứ ộ ộ ạ
ngh thu t. Do đó ph i ti n lên so sánh v i các lo i hình ngh thu t khác. Đc ệ ậ ả ế ớ ạ ệ ậ ặ
tr ng c a các lo i hình ngh thu t xét đn cùng cũng là b t ngu n t ch t li u ư ủ ạ ệ ậ ế ắ ồ ừ ấ ệ
c a nó. N u nh ch t li u c a h i h a là màu s c, đng nét, c a âm nh c là ủ ế ư ấ ệ ủ ộ ọ ắ ườ ủ ạ
âm thanh và ti t t u, c a vũ đo là hình th và đng tác,… đu là v t ch t v i ế ấ ủ ạ ể ộ ề ậ ấ ớ
nh ng tr ng thái c a nó. Thì ch t li u c a văn h c chính là ngôn t , không ph i ữ ạ ủ ấ ệ ủ ọ ừ ả
là b n thân v t ch t mà ch là m t h th ng nh ng kí hi u mà thôi. Nói văn h c ả ậ ấ ỉ ộ ệ ố ữ ệ ọ
là ngh thu t c a ngôn t nh ng không ph i là nh ng ngôn t logic ch tác đngệ ậ ủ ừ ư ả ữ ừ ỉ ộ
ch y u vào lý tính nh chính tr , tri t h c,… mà ph i là ngôn t giàu hình nh ủ ế ư ị ế ọ ả ừ ả
và tình c m, tác đng ch y u vào tâm h n con ng i. D i đây, tôi s làm rõ ả ộ ủ ế ồ ườ ướ ẽ
nét đc đáo, giá tr trong vi c s d ng ngôn t trong t ng quan v i ch t li u ộ ị ệ ử ụ ừ ươ ớ ấ ệ
c a các lo i hình ngh thu t khác:ủ ạ ệ ậ
a. Ngôn t có kh năng bi u đt th gi i ch quan c a con ng i c ừ ả ể ạ ế ớ ủ ủ ườ ả
v c m xúc, t t ng, c m giácề ả ư ưở ả
Do ngôn ng là cái “v b c tr c ti p c a t duy” (theo quan đi m c a Mác), là ữ ỏ ọ ự ế ủ ư ể ủ
kí hi u c a t duy cho nên nh ng suy nghĩ, c m xúc ho c b t c tr ng thái t ệ ủ ư ữ ả ặ ấ ứ ạ ư
t ng tình c m nào c a con ng i dù không nói ra cũng ph i thông qua ngôn ưở ả ủ ườ ả
ng đ t duy. Chính vì ngôn ng là v b c c a t duy nên đ gi i phóng kh ữ ể ư ữ ỏ ọ ủ ư ể ả ả
năng t duy ng i ta ph i h ng t i cách tân và m r ng ngôn ng .ư ườ ả ướ ớ ở ộ ữ
Th nh t, văn h c l y ngôn ng làm ch t li u nên có th b c l tr c ti p ứ ấ ọ ấ ữ ấ ệ ể ộ ộ ự ế
c m xúc, tình c m c a nhân v t hay c a chính nhà văn.ả ả ủ ậ ủ
Trong th Xuân Di u, ti ng lòng c a m t h n th khát khao s s ng, khát khao ơ ệ ế ủ ộ ồ ơ ự ố
tình yêu đc th hi n m t cách rõ nét:ượ ể ệ ộ
“Anh nh ti ng. Anh nh hình. Anh nh nhớ ế ớ ớ ả
Anh nh em, anh nh l m em iớ ớ ắ ơ
Anh nh anh c a ngày tháng xa kh iớ ủ ơ
Nh đôi môi đang c i ph ng tr iớ ườ ở ươ ờ
Nh đôi m t đang nhìn anh đm đm”ớ ắ ắ ắ
Trong tình yêu làm sao đ không có n i nh . N i nh đã tr thành m t h ng v ể ỗ ớ ỗ ớ ở ộ ươ ị
quen thu c không th thi u trong tình yêu. N i nh cháy b ng, c n cào đang gàoộ ể ế ỗ ớ ỏ ồ
thét trong trái tim d ng nh mu n n tung vì nh em. Trong th Xuân Di u n iườ ư ố ổ ớ ơ ệ ỗ
nh càng đc đy lên cao trào. Khi yêu nhau h nh nhau t hình bóng, mái ớ ượ ẩ ọ ớ ừ
tóc, đôi m t long lanh đang r c cháy ng n l a c a tình yêu. Có gì đâu n u con ắ ự ọ ử ủ ế
ng i ta b c l n i nh , ca dao x a cũng có câu:ườ ộ ộ ỗ ớ ư
“Nh ai b i h i, b i h iớ ổ ổ ồ ồ
Nh đng đng l a nh ng i đng than”ư ứ ố ử ư ồ ố
Cái hay c a văn h c là tình c m c a nhân v t, c m xúc c a h không ph i đcủ ọ ả ủ ậ ả ủ ọ ả ượ
th nh : ti ng n c, gào thét tuy t v ng nh trong phim, không ph i là giai đi u ể ư ế ấ ệ ọ ư ả ệ
tr m l ng hay cao vót trong âm nh c, có th dùng tai, m t đ c m nh n. Mà ầ ắ ạ ể ắ ể ả ậ
trong văn h c c m xúc nhân v t tuy đc b c l tr c ti p qua ngôn t , nh ng ọ ả ậ ượ ộ ộ ự ế ừ ư
đ hi u và th u c m đc ta ph i l ng nghe ti ng lòng đng c m c a chính ể ể ấ ả ượ ả ắ ế ồ ả ủ
mình và t ng t ng, liên t ng. ưở ượ ưở
Th hai, văn h c v i ch t li u là ngôn t còn th hi n quá trình t duyứ ọ ớ ấ ệ ừ ể ệ ư .
Hình t ng văn h c có đc là m t quá trình đc và nghi n ng m c a b n đc. ượ ọ ượ ộ ọ ề ẫ ủ ạ ọ
N u các lo i hình ngh thu t khác quá trình t duy g n nh r t ít, b i đó là các ế ạ ệ ậ ư ầ ư ấ ở
lo i hình v t ch t, tác đng tr c ti p vào các giác quan c a con ng i. Ng c ạ ậ ấ ộ ự ế ủ ườ ượ
l i, khi đc m t tác ph m văn h c đòi h i b n đc ph i đc toàn b tác ph m, ạ ọ ộ ẩ ọ ỏ ạ ọ ả ọ ộ ẩ
m i ch ng, m i ph n là s chuy n mình trong th gi i n i tâm nhân v t. Hình ỗ ươ ỗ ầ ự ể ế ớ ộ ậ
t ng nhân v t ch hoàn thi n khi ta khép l i trang cu i c a cu n sách. ượ ậ ỉ ệ ạ ố ủ ố
Khi đc “Ngàn m t tr i r c r ” ch c h n chúng ta m i th u hi u cu c s ng, ọ ặ ờ ự ỡ ắ ẳ ớ ấ ể ộ ố
tâm t c a con ng i b vùi d p c th ch t l n tinh th n do m nh v chi n ư ủ ườ ị ậ ả ể ấ ẫ ầ ả ỡ ế
tranh Afghanistan. Và ph i đc t ng trang sách, thông qua c m t quá trình t ở ả ọ ừ ả ộ ư
duy ta m i xây d ng đc hình t ng c a nhân v t Mariam trong trí t ng ớ ự ượ ượ ủ ậ ưở
t ng. M t Mariam m nh m , đy s đau kh , b t h nh v i di n bi n tâm lý ượ ộ ạ ẽ ầ ự ổ ấ ạ ớ ễ ế
vô cùng ph c t p. Mariam là con gái ngoài giã thú c a m t trong nh ng doanh ứ ạ ủ ộ ữ
nhân thành đt nh t thành ph Herat, Jalil. Cô l n lên trong m t túp l u nh ạ ấ ở ố ớ ộ ề ỏ
bên ngoài thành ph cùng v i ng i m . Cu c s ng xa cách v i xã h i, không ố ớ ườ ẹ ộ ố ớ ộ
đc h ng m t n n giáo d c, không b n bè, tu i th c a cô bé b ám nh b i ượ ưở ộ ề ụ ạ ổ ơ ủ ị ả ở
s x u h v i thân ph n m t harami. S x u h , đau đn, gi ng xé h n khi cô ự ấ ổ ớ ậ ộ ự ấ ổ ớ ằ ơ
tin r ng mình là nguyên nhân khi n m t t . X u h khi c m th y mình không ằ ế ẹ ự ử ấ ổ ả ấ
là gì, không quan tr ng v i cha. R i đau th ng ch ng ch t đau th ng khi ọ ớ ồ ươ ồ ấ ươ
ch ng cũng xa lánh vì cô không th sinh cho anh ta m t đa con trai.ồ ể ộ ứ
“Hãy nh l y đi u này và nh kĩ con gái . Gi ng nh chi c kim la bàn luôn ch ớ ấ ề ớ ạ ố ư ế ỉ
v h ng B c, ngón tay bu c t i c a ng i đàn ông luôn tr tay vào ng i ph ề ướ ắ ộ ộ ủ ườ ỏ ườ ụ
n . Luôn luôn là nh v y.” Cu c đi c a Mariam đc đánh d u b i cái ch t ữ ư ậ ộ ờ ủ ượ ấ ở ế
chăng: Cái ch t c a m Nana, cái ch t c a đa con còn ch a k p c t ti ng khóc ế ủ ẹ ế ủ ứ ư ị ấ ế
chào đi, cái ch t c a ch ng và cu i cùng là cái ch t c a chính mình nh m b o ờ ế ủ ồ ố ế ủ ằ ả
v Laila và nh ng đa con c a cô – v th hai c a ch ng mình và đó cũng là ệ ữ ứ ủ ợ ứ ủ ồ
ng i cô yêu th ng duy nh t còn s ng sót. Mariam nh m t t ng đá d i su i ườ ươ ấ ố ư ộ ả ướ ố
không chai s n, vô c m mà càng m n n ng yêu th ng h n tr c sóng gió cu c ạ ả ặ ồ ươ ơ ướ ộ
đi, m t ng i ph n đy ngh l c, ni m tin và lòng nhân ái. ờ ộ ườ ụ ữ ầ ị ự ề
Có l , ph i đc đn trang cu i cùng hình nh c a m t Mariam m i hoàn thi n ẽ ả ọ ế ố ả ủ ộ ớ ệ
trong ta v i t t c ph m ch t, th gi i n i tâm, dòng suy t ng, quá trình đu ớ ấ ả ẩ ấ ế ớ ộ ưở ấ
tranh tâm lý mãnh li t c a ng i ph n trong xã h i đy r y áp b c, b t công.ệ ủ ườ ụ ữ ộ ầ ẫ ứ ấ
b. Ngôn ng là hi n t ng phi v t th - xu t hi n trong t ng t ng, ữ ệ ượ ậ ể ấ ệ ưở ượ
liên t ng c a ng i đcưở ủ ườ ọ
Ch t li u c a t t c các lo i hình ngh thu t nh h i h a, âm nh c, phim nh ấ ệ ủ ấ ả ạ ệ ậ ư ộ ọ ạ ả
đu là các v t ch t, v t th có th tác đng tr c ti p đn các giác quan c a con ề ậ ấ ậ ể ể ộ ự ế ế ủ
ng i, t o s t p trung, thu hút l n. Nh chúng ta có th tr c ti p xem đc ườ ạ ự ậ ớ ư ể ự ế ượ
t ng Ph t bà nghìn m t nghìn tay, chùa Dâu,… T t nhiên nghe nhìn xong, công ượ ậ ắ ấ
chúng cũng tha h t ng t ng thêm nh ng v n đã có hình nh tr c quan ban ồ ưở ượ ư ố ả ự
đu.ầ
Trái l i, ngôn ng không ph i là v t th c th mà ch là m t h th ng kí hi u. ạ ữ ả ậ ể ụ ể ỉ ộ ệ ố ệ
Cho nên hình t ng mà th văn xây d ng lên không th nghe nhìn m t cách tr c ượ ơ ự ể ộ ự
quan mà ph i thông qua t ng t ng, liên t ng. ả ưở ượ ưở
V đp c a nàng Vân, nàng Ki u trong th Nguy n Du ch s ng cùng năm ẻ ẹ ủ ề ơ ễ ỉ ố
tháng, s ng trong trái tim b n đc khi đc tác ph m k t h p v i liên t ng đ ố ạ ọ ọ ẩ ế ợ ớ ưở ể
hình dung v đp c a hai nàng:ẻ ẹ ủ
“Vân xem trang tr ng khác v iọ ờ
Khuôn trăng đy đn, nét ngài n nangầ ặ ở
Hoa c i ng c th t đoan trangườ ọ ố
Mây thua n c tóc tuy t nh ng màu da”ướ ế ườ
Thuý Vân hi n lên v i nh ng gì đp đ nh t, đc s c nh t, thiêng liêngệ ớ ữ ẹ ẽ ấ ặ ắ ấ
nh t c a tinh hoa đt tr i: Hoa, trăng, ng c, mây, tuy t. Đó là sấ ủ ấ ờ ọ ế ự quy t c a vụ ủ ẻ
đp tr i đt, c a thiên nhiên. Đó cũng là chu n c a v đp con ng i c nẹ ờ ấ ủ ẩ ủ ẻ ẹ ườ ầ