:

Ự

BÀI 10 ­ TH C HÀNH

QUAN SÁT CÁC DẠNG ĐỘT BIẾN SỐ LƯỢNG NST TRÊN TIÊU BẢN CỐ ĐỊNH VÀ TIÊU BẢN TẠM THỜI

(Sinh học 12 nâng cao Tr 40)

Ụ

ố ượ ề ế ậ ả Rèn luy n kh  năng quan sát, nh n xét v  hình thái NST và đ m s  l ng NST ở

ế ạ ạ ộ ế ế ệ ả ằ ệ ườ ng và đ t bi n NST. ộ ệ ượ t đ Phân bi ộ c các d ng đ t bi n, lo i đ t bi n qua vi c quan sát tiêu b n b ng kính

ượ ộ ở ộ I­M C TIÊU 1. ạ d ng bình th 2. ể hi n vi. Làm đ ờ ể c tiêu b n t m th i đ  quan sát b  NST  ệ ả ạ ố ươ ự ậ ế ố ượ   ạ ng  loài cây có các d ng đ t bi n s  l Alocasia odora) và cây  ng đ i thu n ti n cho th c hành bài này là các cây ráy ( ể ở ả ạ 3. NST. Có hai loài t dâu đ  nuôi t m ( 4. ẩ ệ ờ ể ậ ự ấ  châu ch u đ c. ệ ỹ ụ ẫ ể

ả ự ằ Morus alba).  c ượ tiêu b n t m th i đ  quan sát NST  Làm đ ự   ỉ ỉ Rèn luy n tính c n th n, t  m , chính xác trong thí nghi m. Rèn k  năng thao tác th c 5. ể ạ ượ ủ ứ c m c đích c a mình: hành, đ c tính kiên nh n, đ  đ t đ ả ướ ­ K  năng quan sát tiêu b n d i kính hi n vi. ề ­ K  năng v  thao tác lên kính.  ạ ­ K  năng đo đ c, tính toán. ­ K  năng báo cáo k t qu  th c hành. ẽ ượ ở ự ủ ộ ỹ ỹ ỹ ỹ ế ố ượ c hình thái và s  l ng NST c a các b  NST đã quan sát vào v  th c hành. 6.

ị ọ ộ ế ả ầ ủ ệ ệ ơ ơ  bào b ch c u c a b nh Đao, b nh T cn . ọ

V  đ Ị II­CHU N BẨ ể ả ố ị ạ ễ ủ ủ o,  axit axêtic. ố ộ ụ ệ ườ ậ ­Kính hi n vi quang h c có  v t kính 10x, 40x và th  kính 10x, 20x. ạ ­Tiêu b n c  đ nh  có b  NST là 2n, 3n, 4n; tiêu b n NST t ­Các lo i r  c a c  khoai môn, khoai s , ráy. ồ ­C n 90 ­Thu c nhu m  oocxêin, (hay cac min) 4­5%. ­D ng c  thí nghi m khác: lá kính m ng, kim nh n, kim mũi mác, ... ­Tranh,  nh v  NST  ng ọ i b  b nh. ề Ộ ườ ị ệ C TI N HÀNH ả ố ị ng NST trên tiêu b n c  đ nh.

ụ ả i bình th III­N I DUNG VÀ CÁC B ạ 1­Quan sát các d ng đ t bi n s  l ở ườ ộ  ng a­ B  NST ỏ ườ ng và ng ƯỚ Ế ế ố ượ ườ ng ộ i bình th

ộ ớ i B  NST ỉ ề ẫ ả ữ ả ằ ậ ộ

ả ượ ẽ ạ   i ạ ố ượ   ng ậ c, ghi l i s  l ở  nam gi ố ị B1­Lên kính tiêu b n c   đ nh, đi u ch nh cho m u quan sát vào gi a vùng sáng. B2­Quan   sát    toàn   b   tiêu   b n  b ng  v t   kính 10x. ằ B3­Quan sát  tiêu b n b ng v t kính 40x. (v  l hình thái NST quan sát đ ộ ế ủ NST c a m t t bào).

1

ộ ở ữ ớ  n  gi i ố ị ỉ ề B  NST  ả ữ ẫ ả ằ ậ ộ

ả ượ ẽ ạ   i ạ ố ượ   ng ậ c, ghi l i s  l B1­Lên kính tiêu b n c   đ nh, đi u ch nh cho m u quan sát vào gi a vùng sáng. B2­Quan   sát    toàn   b   tiêu   b n  b ng  v t   kính 10x. ằ B3­Quan sát  tiêu b n b ng v t kính 40x. (v  l hình thái NST quan sát đ ộ ế ủ NST c a m t t bào).

ộ ặ

ễ ễ

i thành các c p t ồ ươ ặ ắ i g m 22 c p NST th ớ ớ i tính) và m t c p NST gi i tính ườ ồ ạ ng (t n t ở ữ ặ  n  (c p NST t ặ ươ   ng ặ   ng đ ng XX), c p ở ng đ ng XY).

ậ ậ ế B4­ Nh n xét và k t lu n. ể ở ườ ắ ễ ­B  nhi m s c th    ng i có 23 c p NST (có 46 NST) ớ ặ ể ở ắ i tính là XY.   nam có c p NST gi ­Nhi m s c th   ớ ể ở ữ ắ ặ i tính là XX.   n  có c p NST gi ­ Nhi m s c th   ườ ồ ộ ể ở ễ ậ ế K t lu n: B  nhi m s c th    ng ộ ặ ở ả ố ồ đ ng, gi ng nhau   c  hai gi ồ ặ ớ i tính  NST gi ộ b­ B  NST   ng ươ  nam (c p NST không t ế ở ườ ị ộ i b  đ t bi n ố ộ ộ c p NST s  21 ỉ ẫ ố ị B  NST đ t bi n  ả ữ ậ ằ ả

ậ ạ ố ượ i s  l

ế ậ ậ ặ ố ế ế ệ ổ ụ ủ ơ ể ắ ể ệ ườ ơ ộ

ế ở ặ ề B1­Lên kính tiêu b n c  đ nh, đi u ch nh cho m u quan sát vào gi a vùng sáng. ộ B2­Quan sát  toàn b  tiêu b n b ng v t kính 10x. ẽ ạ ằ ả   i hình thái B3­Quan sát  tiêu b n b ng v t kính 40x. (v  l ộ ế  ủ ượ NST quan sát  đ ng NST c a m t t c, ghi l bào). B4­ Nh n xét và k t lu n: C p NST s  21 có 3NST (t ẫ bào có 47 NST) d n đ n b nh Đao. ệ ệ Bi u hi n c a b nh ra ngoài: c  th  bé, lùn, c  r t, má   ả   ệ ph , mi ng h i há, l i thè ra, m t sâu, m t mí, kho ng ắ ắ cách 2 m t xa nhau, ngón tay ng n ế ở ị ộ ộ ớ B  NST b  đ t bi n i tính ẫ ả ố ị NST gi ỉ ề ữ ậ ằ ả

ậ ạ ố ượ i s  l

ườ ế ậ ặ ồ ị ộ ặ

ng), c p   NST gi  bào có 45 NST); Gây b nh T cn  (NST gi ớ ơ ữ ề ể ả B1­Lên kính tiêu b n c  đ nh, đi u ch nh cho m u quan sát vào gi a vùng sáng. ộ B2­Quan sát  toàn b  tiêu b n b ng v t kính 10x. ả ẽ ạ ằ i hình thái B3­Quan sát  tiêu b n b ng v t kính 40x. (v  l   ộ ế  ủ ượ NST quan sát  đ ng NST c a m t t c, ghi l bào). ậ ng (bình B4­ Nh n xét và k t lu n: g m 22 c p NST th   ế   ườ ỉ ế ớ i tính   b  đ t bi n ch  có 1 chi c th ớ ệ ế   i tính có ( t ổ ế   ắ ệ ạ d ng OX). B  ngoài b nh nhân là n : lùn, c  ng n, tuy n ỏ   ệ ử vú không phát tri n, không có kinh nguy t, t  cung nh , không có kh  năng sinh con, trí khôn kém .

ế ố ượ ộ ả ạ ờ ng NST trên tiêu b n t m th i. ả ạ ạ 2­Quan sát các d ng đ t bi n s  l Làm tiêu b n t m th i: ờ ậ ủ ế ể ẩ ả ồ ắ ấ ấ ễ ầ ỉ ệ ồ ồ ự  3 ph n c n 90 ố ị ờ ồ B1­Tr ng vài c  ráy vào ch u cát  m, khi r  phát tri n dài kho ng  2­>3cm l y r  làm th c hành. o: 1 ph n axit ầ ị ễ ử ạ B2­C t l y chóp r  r a s ch r i cho vào dung d ch c  đ nh pha theo t  l axêtic. Sau khi c  đ nh 12 gi ố ị o. ẫ ử ằ , đem m u r a b ng c n 70

2

ẫ ả ề ế ọ ễ ư ị ả t oocxêin axêtic 4­5% lên m u. ặ ế ướ ẫ ấ c khi  n có bào dàn đ u và v  đ  các NST tung ra. Tr ớ ỡ ấ ế ấ ậ ể ặ ố  nhu m.ộ

ế

ủ ễ ủ ễ ủ ễ c b  NST c a r  cây ráy là: 2n = 28 NST c b  NST c a r  cây ráy là: 3n = 42 NST c b  NST c a r  cây ráy là: 4n = 56 NST ỷ ẫ B3­ Đun cách thu  m u trong dung d ch ocxêin axêtic 1% kho ng 15 phút đ n khi m m m u. ẩ ỏ   Nh  vài gi B4­L y 1 hay 2 m u chóp r  dài kho ng 2mm đ a lên lam. Ấ ỡ ể ề ẹ B5­ Đ y lamen.  n nh  lên m t lamen cho t ấ ọ ể th  đ t mi ng gi y l c lên trên đ  tránh v  lamen và th m b t thu c ế B6­ Lên kính và ti n hành quan sát ả ­K t qu  quan sát: +Có m u quan sát  đ m đ +Có m u quan sát đ m đ +Có m u quan sát đ m đ ậ ậ ế ố ượ ẫ ế ả ộ Ở ậ ở ượ ộ ượ ộ ượ ộ ả ế i thích k t qu : ư  cùng loài ráy nh ng có k t qu  b  NST  có s  l ng NST khác nhau các m u t bào ư ề ẫ ế ộ ố ủ ộ   ộ ng b  NST có  2n = 24 NST, (n=14); trong các m u trên có đ t ị ộ ể ộ ộ ả ế ẫ ế ẫ ế ẫ ả B7­Nh n xét, k t lu n và gi ­Nh n xét:  ễ chóp  r  (28, 42, 56) nh ng đ u là các b i s  c a 14. ườ ế ậ Ở ế  bào cây ráy bình th ­K t lu n:   t ế ạ ề ố ượ ế ng NST (d ng đ t bi n d  b i th  và  đa b i). bi n v  s  l i thích:  ­ Gi

ộ

ử

ườ

+Trong quá trình gi mả   ủ ế  phân,   b   NST   c a   t bào không phân li, t oạ   ự    2n.   S thành   giao   t ử ế ợ ủ    2n k t h p c a giao t ử ớ   bình này   v i   giao   t   ẽ ạ     t o ng   (1n)   s th ộ   ể   tam   b i thành   th   (3n).

ộ

ử 2n.   S ử

+Trong quá trình gi mả   ủ ế  phân,   b   NST   c a   t bào không phân li, t oạ   ự  thành   giao   t ế ợ ủ   k t h p c a giao t  2n ớ ẽ ạ v i nhau s  t o thành   ể ứ ộ  b i (4n). th  t

Ỏ Ở Ộ   IV­CÂU H I ĐÁNH GIÁ VÀ M  R NG

ộ ể ễ T cnớ ơ) và ộ ắ ễ ả ả ắ ế ấ ứ ở ộ  h i ch ng Đao? ể ể ạ ặ ạ ả i thích c  ch  phát sinh b  nhi m s c th  XO ( i thích c  ch  phát sinh các đ t bi n c u trúc nhi m s c th : chuy n đo n, l p đo n, đ o ơ ế ơ ế ạ ế ể ữ ữ ứ ụ ộ ố ể ự t th  t  đa b i và th  d  đa b i, nh ng  ng d ng th c ti n c a chúng? ữ ự ễ ủ ọ ườ ấ ộ ị ữ ườ ề ộ i nhi m ch t đ c màu da cam con cái h  th ệ ng b  nh ng b nh di truy n? ễ ạ ệ ộ ng NST ộ ẻ ạ ả ộ ộ ộ c­L nh b i và đa b i ẵ d­đa b i ch n và đa b i l ế ố ượ ạ ộ ấ ổ ậ ề ế ạ ộ ế ộ ặ ạ ạ ấ ằ ặ ộ 1­Gi 2­Gi ấ ạ đo n, m t đo n. ộ ế ộ 3­Đ t bi n gen gi ng và khác đ t bi n NST nh ng đi m nào? ể ị ệ 4­Phân bi ạ 5­ T i sao nh ng ng ồ ế ộ 6­Đ t bi n NST g m các d ng ế ấ ộ a­Đ t bi n c u trúc và đ t bi n s  l ộ b­Thêm m t đo n và đ o m t đo n NST ế 7­Trong các d ng bi n đ i v t ch t di truy n sau đây, d ng nào là đ t bi n gen? a­M t m t đo n NST

ấ c­Thay th  m t c p nuclêôtit b ng c p  nuclêôtit khác ả d­C  b vàc ộ ố ặ b­M t m t s  c p nuclêôtit

3

Ỏ

?H I KHÓ ­ ĐÁP HAY

ủ đâu? ườ ằ ở Gen thông minh c a con ng i n m  ủ ộ ọ ề ệ ề ố ệ ậ ự ồ ạ ủ ả ậ ạ ễ ể ớ ừ ữ ứ ị

ớ ạ ộ ạ ủ ư ư ủ ằ ơ   i r ng h n i l ề ữ ầ ạ i sao có nhi u thiên tài là nam h n n . i thích t Gen) đ c bi ủ công b  năm 2000. Nhóm c a ông đã xác nh n có s  t n t ủ ế ắ ồ ạ t n t i tính X (xác đ nh gi ầ c hàng lo t các v n đ  khó khăn : thích đ ỉ ố   ề ấ r t nhi u. Đi u này gi ộ ả ữ ư ề ớ ổ ơ ữ i r t thông minh nh ng ng ề ữ i có nh ng ng ượ ạ c l ườ ữ ễ ộ ứ ề Cách đây vài năm vào năm 2001, m t công trính c a Zicher (nhà khoa h c chuyên nghiên c u v   ườ ặ ố ồ ệ ử ụ i  t là v  "Gen thông minh". Qua nhi u s  li u th ng kê và vi c s  d ng b n đ  gen ng ạ ố i   là nó l i c a gen thông minh và th t kì l ả ớ i ch  y u trên nhi m s c th  gi i  i tính n ). T  nghiên c u này ông đã gi ượ Ch  s  IQ c a nam và n  h u nh  ngang b ng nh ng ph  thông minh c a nam gi ề Và m t đi u n a là: nam gi ấ ế ơ ộ ể ẽ ề ể ạ ự ể ễ ắ ả ườ ấ   i cũng có hàng tá ườ ể ắ   ng là i ngu ng c nh t. N  (XX) có m t nhi m s c th  X mang gen thông minh còn 1 thì th ủ   ạ i và làm cho nó không có nhi u c  h i đ  mà th  hiên tính tr ng c a   ng tác nên làm ố ớ ể ệ ơ ộ ể ủ ạ ố ng ộ không s  tác đ ng đ n cái còn l ươ mình làm gi m s  thông minh đi. Còn đ i v i nam (XY) nhi m s c th  X và Y không t ơ cho gen thông minh có c  h i đ  mà th  hi n tính tr ng c a mình (Nam thông minh h n).

ễ ể ừ ẹ ừ ư ể ễ ắ ỉ Con trai đ ượ ưở c h ắ ng nhi m s c th  X t m  và Y t cha, nh ng ch  có nhi m s c th  X là có các gene thông minh. ễ ắ ố ể Nhi m s c th  X mà con trai đ ừ ẹ ứ ớ  m  ch a t ng t ng ạ i 2/3 s  gene thông minh  ủ ừ ưở ượ c th a h ộ ề ở ườ   i,   i không h  có m t gene thông minh nào. Đó là thông báo c a các nhà ể ạ ọ ắ ễ trong khi nhi m s c th  Y l ứ ộ nghiên c u thu c Đ i h c Ulm, Đ c ủ ề ọ ổ ợ ứ ế Đ n nay các nhà khoa h c đ u th ng nh t r ng trí thông minh là t ng h p c a nhi u y u t ề ặ ữ ề ề ề ộ ng. V  m t di truy n, bác sĩ Horst Hameiste, tr ố ừ  môi tr ư ả ỗ ớ ấ ằ ườ ằ ế ố   , ưở   ng ậ   i 2/3 t p trung trong đó có di truy n và nh ng tác đ ng t nhóm nghiên c u phát hi n các gene thông minh n m r i rác trên chu i ADN, nh ng có t ở ễ ệ i tính X. ườ ỉ ẹ ạ ể ề i cha ch  có th  truy n cho con tính cách thì ng i m  l ắ  nhi m s c th  gi ư ậ ộ ệ ườ ẹ ấ ữ ề ả ứ ể ớ Nh  v y, trong khi ng ệ con toàn b  trí tu . Phát hi n này gi ề i truy n cho i thích vì sao các vĩ nhân đ u có nh ng bà m  r t thông minh.

4