Báo cáo tổng kết đề tài nghiên cứu khoa học cấp Trường: Nghiên cứu đối chiếu Lượng từ trong tiếng Trung và Loại từ trong tiếng Việt trong học phần Ngữ pháp học tiếng Trung Quốc

Lượng từ trong tiếng Trung và loại từ trong tiếng Việt là những từ loại đặc biệt, phức tạp về ngữ pháp, ngữ nghĩa và ngữ dụng. Mặc dù đã có nhiều nghiên cứu về chúng, vẫn còn nhiều khía cạnh cần được làm rõ. Tại Trường Đại học Thương mại, sinh viên thường gặp khó khăn và mắc lỗi khi sử dụng Lượng từ tiếng Trung, đặc biệt là trong học phần Ngữ pháp học tiếng Trung Quốc.

Nghiên cứu này hướng đến việc cải thiện chất lượng giảng dạy và học tập Lượng từ tiếng Trung và Loại từ tiếng Việt. Đối tượng chính là giảng viên giảng dạy ngữ pháp tiếng Trung và tiếng Việt, đặc biệt là tại Trường Đại học Thương mại, cũng như sinh viên chuyên ngành tiếng Trung thương mại và lưu học sinh Trung Quốc học tiếng Việt. Các kết quả và hệ thống bài tập được thiết kế sẽ hỗ trợ trực tiếp cho hoạt động giảng dạy và tự học trong các học phần ngữ pháp và tiếng Trung tổng hợp.

Nghiên cứu này tập trung vào việc đối chiếu Lượng từ trong tiếng Trung và Loại từ trong tiếng Việt, đặc biệt trong học phần Ngữ pháp học tiếng Trung Quốc tại Trường Đại học Thương mại, nhằm chỉ ra những điểm tương đồng và khác biệt về đặc điểm ngữ pháp, cách dùng, ngữ nghĩa và ngữ dụng của chúng. Mục tiêu chính là ứng dụng kết quả nghiên cứu vào giảng dạy để giúp sinh viên khắc phục lỗi sai. Báo cáo đã khảo sát Lượng từ tiếng Trung xuất hiện trong giáo trình Ngữ pháp thực dụng tiếng Hán đối ngoại và các Loại từ tương đương trong tiếng Việt trên ba bình diện ngữ pháp, ngữ nghĩa và ngữ dụng. Kết quả cho thấy, Lượng từ và Loại từ đều là những từ loại đặc biệt dùng để định lượng, phân loại và phân định danh từ. Tuy nhiên, chúng có nhiều điểm khác biệt đáng kể. Về phân loại, Lượng từ tiếng Trung được chia thành Danh Lượng từ và Động Lượng từ, trong khi Loại từ tiếng Việt chỉ giới hạn ở Danh Lượng từ. Cả hai đều có các tiểu loại chuyên dùng và mượn dùng, nhưng tiêu chí phân loại chi tiết có sự khác biệt. Về ngữ pháp, Lượng từ tiếng Trung bắt buộc phải đi kèm số từ hoặc đại từ chỉ thị để tạo thành cụm định lượng, và có thể trùng điệp để đảm nhiệm nhiều thành phần câu. Ngược lại, Loại từ tiếng Việt có thể kết hợp trực tiếp với danh từ mà không cần số từ hay đại từ chỉ thị, và không có hình thức trùng điệp ngữ pháp. Về ngữ nghĩa, việc lựa chọn Lượng từ/Loại từ mang tính hai chiều, phụ thuộc vào đặc điểm của danh từ và bản thân Lượng từ/Loại từ. Lượng từ tiếng Trung có sắc thái miêu tả phong phú hơn, trong khi Loại từ tiếng Việt thể hiện sắc thái tình cảm đa dạng và rõ ràng hơn. Khảo sát lỗi sai của 100 sinh viên năm thứ hai cho thấy tỷ lệ mắc lỗi khá cao (trung bình 49% sai), với các lỗi phổ biến nhất là dùng sai Lượng từ (60%), sai khi dùng Lượng từ trùng điệp (58%), sai vị trí (37%), dùng thiếu (24%) và dùng thừa (16%). Nguyên nhân chính của các lỗi này bao gồm ảnh hưởng chuyển di tiêu cực từ chính tiếng Trung (do độ phức tạp của Lượng từ), ảnh hưởng chuyển di tiêu cực từ tiếng Việt (do sự giao thoa giữa các điểm tương đồng và khác biệt), và hạn chế trong thiết kế giáo trình hiện hành (kiến thức Lượng từ được giới thiệu rời rạc, thiếu tính khái quát). Nghiên cứu đề xuất các kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả giảng dạy và học tập Lượng từ tiếng Trung, bao gồm: điều chỉnh thời lượng giảng dạy, giới thiệu kiến thức Lượng từ một cách tổng quát và hệ thống, sử dụng phương pháp đối chiếu với Loại từ tiếng Việt, thiết kế bài tập đa dạng trên các ứng dụng tương tác như Quizizz, và khuyến khích sinh viên tự học, tự nghiên cứu sâu hơn về Lượng từ.