BỆNH HẠI LÚA - BỆNH VÀNG LÙN (LÚA
CỎ) VÀ BỆNH LÙN XOẮN LÁ LÚA
(Rice Grassy Stunt Virus - Rice Ragged Stunt Virus)
Bệnh vàng lùn do vi rút Rice Grassy Stunt Virus (RGSV) gây ra. Virut
này xâm nhập vào cây lúa và gây bệnh thông qua môi giới là Rầy nâu
(Nilaparvata lugens). Bệnh được phát hiện đầu tiên ở vùng Khu 4 cũ và
sau này lây lan ra khắp các tỉnh trong cả nước, nhưng gây hại chủ yếu
tại các tỉnh miền Trung và Đồng bằng sông Cửu long.
Triệu chứng của bệnh vàng lùn có hai dạng điển hình là: lúa vàng lùn
và lúa cỏ. Triệu chứng của các dạng này như sau:
a) Triệu chứng lúa vàng lùn: lá lúa từ màu xanh nhạt chuyển dần sang
màu vàng nhạt, vàng da cam rồi vàng khô. Vị trí các lá bị vàng lan dần
từ các lá bên dưới lên các lá phía trên. Vết vàng trên lá xuất hiện từ
chóp lá, lan dần vào phía bẹ lá. Tất cả các lá bị bệnh có xu hướng xoè
ngang. Các chồi lúa bị bệnh giảm chiều cao và bệnh cũng làm giảm số
chồi trên bụi lúa mắc bệnh. Quần thể ruộng lúa bị bệnh ngả màu vàng,
chiều cao cây lúa không đồng đều.
b) Triệu chứng lúa cỏ: bụi lúa lùn, cho ra nhiều chồi mọc thẳng, có
dạng giống như bụi cỏ. Lá lúa ngắn, hẹp, màu xanh vàng hoặc màu
vàng cam. Tại các lá non có nhiều đốm gỉ sắt hoặc màu vàng đỏ.
Ruéng lóa BÖnh vi rót lóa cá
Cỏ lồng vực bị bệnh vi rút lúa cỏ
Bệnh lùn xoắn lá do vi rút Rice Ragged Stunt Virus (RRSV) gây ra.
Virut này xâm nhập vào cây lúa và gây bệnh thông qua môi giới là Rầy
nâu (Nilaparvata lugens). Bệnh được phát hiện đầu tiên ở Việt Nam vào
năm 1977 tại Tiền Giang. Năm 2006 bệnh đã gây hại nghiêm trọng
trong các trà lúa ở nhiều tỉnh thuộc khu vực Nam Trung bộ, Tây
Nguyên, Đông Nam bộ và Đồng bằng sông Cửu long.
Triệu chứng của bệnh lùn xoắn lá biểu hiện như sau: cây lúa bị lùn,
màu lá xanh đậm. Rìa lá bị rách và gợn sóng, dọc theo gân lá có bướu.
Chóp lá bị biến dạng, xoăn tít lại. Cây lúa bị nghẹn đòng không trỗ
được, hạt lép. Rầy nâu trích hút vào cây lúa bị bệnh và mang theo virut
gây bệnh. Cá thể rầy nâu mang virut gây bệnh chích hút trên cây lúa
không bị bệnh và chỉ một vài giờ sau khiến cây lúa đó bị bệnh.
Cỏ lồng vực (Echinochloa Crus-galli) và cỏ đuôi phượng (Leptochloa
chinnensis) là hai loại ký chủ trung gian quan trọng của bệnh. Do đó trừ
các loại này cũng góp phần hạn chế nguồn bệnh lùn xoắn lá lúa trên
đồng ruộng. Những kết quả nghiên cứu hiện đã ghi nhận virut lùn xoắn
lá không truyền lan qua hạt giống, đất, tiếp xúc cơ giới dịch cây và qua
trứng rầy nâu.
Cây lúa bị bệnh lùn xoắn lá sinh trường cằn cọc, cây thấp lùn, chiều
cao cây, chiều dài lá, rễ... đều bị giảm sút, co ngắn lại khoảng 40-60%
so cây bình thường. Hầu hết số dảnh không có bông hoặc trỗ bông
muộn, trỗ không thoát; bông lúa ngắn, ít hạt, lép lửng dẫn đến thất thu
hoàn toàn hoặc giảm năng suất nghiêm trọng. Lưu ý có trường hợp trên
một bụi lúa đồng thời xuất hiện cả hai triệu trứng bệnh vàng lùn và lùn
xoắn lá.
Cây lúa bị bệnh lúa lùn xoắn lá
Cỏ lồng vực bị bệnh lúa lùn xoắn lá
Phòng trừ bằng cách:
a) Phòng bệnh: Bệnh vàng lùn và lùn xoắn lá do vi rút gây ra cho đến
nay chưa có thuốc đặc trị, vì vậy biện pháp an toàn và hữu hiệu nhất
vẫn là phòng bệnh.
● Cày bừa, làm đất kỹ, vùi lấp tàn dư và nguồn bệnh; vệ sinh đồng
ruộng sạch sẽ, dọn sạch các tàn dư và ký chủ trung gian của bệnh.
● Gieo cấy tập trung, đồng loạt cùng một cánh đồng, từng vùng để né
rầy theo khuyến cáo của cán bộ chuyên ngành của địa phương.
● Sử dụng các giống lúa kháng bệnh, giống lúa cứng cây có khả năng
chống chịu bệnh. Chăm sóc hợp lý, tạo điều kiện cho cây lúa khoẻ
(nhất là giai đoạn lúa non) để tăng cường sức đề kháng, chống chịu
bệnh.
b) Trừ bệnh:
Biện pháp trừ bệnh hữu hiệu nhất đối với bệnh này là thực hiện việc
tiêu huỷ nguồn bệnh trên đồng ruộng.
● Giai đoạn lúa còn non (dưới 40 ngày tuổi) nếu ruộng lúa bị nhiễm
bệnh nặng, không còn khả năng phục hồi, cho năng suất thì phải tiêu
huỷ bằng cách cày trục cả ruộng để diệt mầm bệnh, trước khi cày vùi
phải phun thuốc trừ rầy nâu để tránh phát tán truyền bệnh sang ruộng
lúa khác. Phát hiện thấy bệnh nhiễm nhẹ thì ngay lập tức phải nhổ bỏ,
vùi các bụi lúa bị bệnh đồng thời phun thuốc trừ rầy.