Bệnh uốn ván

BEÄNH UOÁN VAÙN

TS. Nguyeãn Duy Phong - Boä moân Nhieãm

DAØN BAØI

1- Ñaïi cöông

2- Taùc nhaân gaây beänh: caên nguyeân

3- Caùc yeáu toá dòch teã

4- Quaù trình sinh beänh

5- Beänh caûnh laâm saøng - XN - chaån ñoaùn

6- Nguyeân taéc ñieàu trò

7- Nguyeân taéc phoøng ngöøa

1- Ñaïi cöông:

+ Vi truøng qua veát thöông  tieát ñoäc toá ñeán daây thaàn kinh vaän ñoäng  LS ñaëc tröng:

+ Beänh nhieãm truøng, nhieãm ñoäc.

¤ Co cöùng cô vaân ¤ Co giaät toaøn thaân

2- Taùc nhaân gaây beänh:

+ Tröïc khuaån Gram (+), yeám khí:

Clostridium tetani

ñaát, buïi, phaân, ñöôøng ruoät ñoäng vaät …

+ Toàn taïi trong töï nhieân döôùi daïng baøo töû:

trong ñaát khoâ, thieáu aùnh saùng, thieáu khoâng khí

+ Baøo töû ñeà khaùng cao, soáng nhieàu naêm

từ vết thöông

Clostridium tetani hoại tử

Clostridium tetani tröïc khuaån Gram (+), yeám khí

Söï taïo thaønh Baøo töû trong moâi tröôøng töï nhieân

3- Caùc yeáu toá dòch teã:

+ Beänh UV phaân boá ôû nôi khí haäu noùng aåm, ñaát

chöùa nhieàu chaát höõu cô.

+ Nguoàn laây: töø moâi tröôøng

+ Ñöôøng laây: qua veát traày xöôùt da, nieâm maïc.

+ Cô theå caûm thuï: taát caû moïi ngöôøi

- Ngöôøi giaø vaø TE < 5 tuoåi : beänh naëng - Treû sô sinh: tæ leä cheát cao - Nam> Nöõ, töû vong hôn: 1,3 – 3 laàn 7

Baøo töû uoán vaùn coù ôû khaép nôi treân theá giôùi

1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002

Nguoàn: Laâm Minh Yeán, 2005

4- Quaù trình sinh beänh:

+ Baøo töû qua veát thöông daäp naùt, baån, dính dò vaät …

(tai naïn giao thoâng, tai naïn lao ñoäng, ung thö da, hoaïi töû da, moùc raùy tai, xoû loã tai…). 10% khoâng ngoõ vaøo.

+ Baøo töû gaëp ñieàu kieän yeám khí  döôõng baøo sinh saûn taïi veát thöông ngoõ vaøo  ngoaïi ñoäc toá (Tetanospasmin, Tetanohemolysin vaø Protein laøm taêng toång hôïp Acetylcholin)

Cô cheá taùc duïng cuûa Tetanospasmin

Tín hieäu giaõn cô töø TK TW

TK vaän ñoäng

Bình thöôøng

Trong cô theå BN UV

Ñoäc toá uoán vaùn

Cô vaân

Ñoäc toá UV öùc cheá phoùng

Glycine(G) laøm giaõn cô

thích Glycine, ngaên giaõn cô

Cô cheá taùc duïng cuûa ñoäc toá UV

Sinh lyù söï co cô

Ñoäc toá uoán vaùn laøm taêng baøi tieát acetylcholine 12

Clostridium tetani

Ngõ vào

Clostridium tetani Gram (+), yeám khí

Dây TK, Mạch máu(?)

Nuï cöôøi nhaên

Co thắt cơ nhai, mặt, gáy  “Nụ cười nhăn”

Co giaät 

goàng cöùng

toaøn thaân

Co cứng cơ ngực, lưng bụng, chi dưới, chi trên 13

5- Beänh caûnh LS-XN- chaån ñoaùn (1):

4 Thôøi kyø:

4.1- UÛ beänh: coù veát thöông  cöùng haøm

4.2- Khôûi phaùt: ñoät ngoät

Cöùng haøm  côn co giaät ñaàu tieân

+ Tam chöùng:

I. Cöùng haøm II. Cöôøi nhaên (Risus Sardonicus) III. Nuoát saëc

+ Tieân löôïng naëng: UÛ beänh  7 ngaøy Khôûi phaùt  48 giôø

5- Beänh caûnh LS-XN- chaån ñoaùn(2):

5.3- Toaøn phaùt (1):

+ Co cöùng vaø ñau theo trình töï: cô nhai,

maët, gaùy, löng, buïng, cô chaân vaø tay.

+ Co cô töøng côn

 lieân tuïc keùo daøi: ñau nhöùc

a) Öôõn ngöôøi (OPISTHOTONOS)

b) Thaúng ngöôøi (ORTHOTONOS) c) Cong ngöôøi sang 1 beân (PLEUROTONOS) d) Gaäp ngöôøi (tö theá baøo thai: EMBROSTHONOS)

+ Co cöùng cô  tö theá Uoán vaùn: 4 kieåu

Tö theá öôõn ngöôøi do co cöùng cô ôû beänh nhaân UV

Co cô töøng côn  lieân tuïc keùo daøi: ñau nhöùc 17

5- Beänh caûnh LS-XN- chaån ñoaùn:

5.3- Toaøn phaùt (2):

+ Co giaät, goàng cöùng toaøn thaân khi kích thích:

aùnh saùng, tieáng oàn, sôø chaïm …

+ Co thaét cô haàu hoïng  khoù nuoát, nuoát saëc + Co thaét thanh quaûn  ngheït thôû + Co cô hoâ haáp  khoù thô,û taêng tieát ñaøm + Co cô taàng sinh moân: tieâu, tieåu khoù + Toång traïng tænh, khoâng soát  roái loaïn TK

thöïc vaät: soát cao taêng daàn, vaõ moà hoâi, maïch nhanh, HA taêng  giai ñoaïn cuoái tuït HA.

5.4- Lui beänh: Caùc trieäu chöùng giaûm daàn

5- Beänh caûnh LS-XN- chaån ñoaùn:

•Tæ leä töû vong cao: 70-80%

+ Uoán vaùn ruùn: treû sô sinh ( 1 th. tuoåi) • - Treû boû buù • - Nhaém nghieàn maét • - Khoùc khoâng ra tieáng • - Buïng co cöùng • - Naém chaët baøn tay • - Soát cao, co giaät nhieàu, co thaét, tím taùi

Uoán vaùn sô sinh = UV ruùn

(treû sô sinh < 01 th. tuoåi)

Uoán vaùn sô sinh = Uoán vaùn ruùn

Caét cuoáng ruùn baèng maûnh saønh, söù beå

Maûnh saønh, söù ñaäp töø toâ cheùn saïch

5- Beänh caûnh LS-XN- chaån ñoaùn:

+ Uoán vaùn nheï: uoán vaùn cuïc boä

- Caáy Cl.tetani töø muû veát thöông khoâng coù

 Caùc xeùt nghieäm:

giaù trò chaån ñoaùn.

- Theo doõi bieán chöùng: XN thöôøng quy,

caáy maùu, caáy dòch röûa pheá quaûn, khí maùu, chöùc naêng thaän, TPT nöôùc tieåu…

 Chaån ñoaùn: Beänh söû + LS ñieån hình

6- Nguyeân taéc ñieàu trò (1):

SAT (Serum Anti Tetanus); HTIG (Human Tetanus

Immunoglobulin)  KT thuï ñoäng

6.1- Trung hoaø ñoäc toá:

6.3- Ñieàu trò trieäu chöùng:

Choáng co giaät, suy hoâ haáp, RLTK thöïc vaät, theo

doõi bieán chöùng.

6.4- Chaêm soùc ñieàu döôõng:

Veä sinh veát thöông, dinh döôõng

6.2- Dieät vi khuaån: Khaùng sinh Penicilline hoaëc metronidazole

6- Nguyeân taéc ñieàu trò (2):

6.1- Trung hoaø ñoäc toá:

(oáng 1500ñv/1ml)

TE = 500 – 700 ñv/kg

+ SAT (TB): NL = 10 000 – 20 000 ñv

pp Besredka (lieàu nhoû, taêng daàn noàng ñoä, caùch 15ph.)

+ Test SAT: 75 ñv tieâm döôùi da. Neáu (+) 

+ HTIG: khoâng coù ôû VN

6- Nguyeân taéc ñieàu trò (3):

6.2- Dieät vi khuaån:

TB hoaëc TM x 10 – 14 ngaøy. Deã gaây co giaät.

+ Penicillin: 100.000 – 200.000 ñv/kg/ngaøy

Uoáng: 30mg/kg/ngaøy

+ Metronidazole: 7-10 ngaøy

Toaï döôïc: 400mg/6giôø

Tieâm maïch: 500mg/6giôø

6- Nguyeân taéc ñieàu trò (4):

6.3- Ñieàu trò trieäu chöùng(1):

Midazolam) ; daõn cô (Pipecuronium; Vecuronium)

+ Diazepam : Uoáng = 1-5 mg/kg/ngaøy

(Seduxen, Valium) Chích = 1-2mg/kg/ngaøy

Caét côn = 0,1-0,3mg/kg/ 2-4giôø TM

+ Midazolam: 1-5mg/kg/ngaøy TM hoaëc TTM

(Hypnovel) Caét côn = 0,05-0,2mg/kg/ 2-4giôø TM

+ Pipecuronium= 0,02-0,08 mg/kg /ngaøy TM hoaëc TTM

(Arduan)

6.3.1- choáng co giaät, co thaét: An thaàn (Diazepam;

6- Nguyeân taéc ñieàu trò (5):

6.3- Ñieàu trò trieäu chöùng(2):

6.3.2- Môû khí quaûn, thôû maùy: choáng suy hoâ haáp

+ Chæ ñònh: co thaét haàu hoïng thanh quaûn, co giaät toaøn thaân khoù kieåm soaùt, öù ñoïng ñaøm, coù côn ngöng thôû, coù chæ ñònh thuoác daõn cô.

6- Nguyeân taéc ñieàu trò (6):

6.3- Ñieàu trò trieäu chöùng(3):

6.3.3- Ñieàu chænh RLTKTV:

+ Thaân nhieät: haï soát

Propanolol 5-20mg, 2-3 laàn/ngaøy); Chaäm ít gaëp.

+ Nhòp tim: nhanh (verapamil 40mg, 2-3v/ngaøy;

Adrenalin

+ Cao HA: Nifedipin; Haï HA: Dopamin, Dobutamin,

6- Nguyeân taéc ñieàu trò (7):

6.3- Ñieàu trò trieäu chöùng(4):

+ Hoâ haáp: vieâm phoåi + Tim maïch: cao HA + Xuaát huyeát tieâu hoaù + Thieáu maùu + Loeùt tö theá + RL nöôùc – ñieän giaûi + Suy thaän + Nhieãm truøng huyeát + Gaõy xöông + Di chöùng thaàn kinh-cô

6.3.4- Theo doõi caùc bieán chöùng:

6- Nguyeân taéc ñieàu trò (8):

6.4.1- Cheá ñoä dinh döôõng: nöôùc, ñieän giaûi

6.4- Chaêm soùc ñieàu döôõng:

NL= 50 - 60 kcal / kg / ngaøy

TE= 80 - 90 kcal / kg / ngaøy

veä sinh veát thöông, veát MKQ,

huùt ñaøm, veä sinh maét, muõi, mieäng;

khi bôùt co giaät: xoay trôû, voã löng.

6.4.2- Saên soùc ñieàu döôõng:

Khoa uoán vaùn BV Beänh Nhieät ñôùi

7- Nguyeân taéc phoøng ngöøa (1):