Bệnh Vàng lùn hại lúa
Triệu chứng vàng và lùn cây lúa, do Virus hoặc
Mycoplasma gây ra, do rầy xanh đuôi đen
(Nephottetis virescens và Nephotettis nigropictus) là
môi giới truyền bệnh đã được ghi nhận từ lâu, khoảng
năm 1969 ở Ấn Độ, Bangladesh,Philippines, Thái
Lan, Indonesia và Nhật Bản. Bệnh được gọi là
Tungro nếu tác nhân là do Virus ở 2 dạng gọi là
RTSV (Rice Tungro Spherical Virus) và dạng RTBV
(Rice Tungro Bacilliform Virus), nhưng nếu tác nhân
là Mycoplasma thì gọi là bệnh vàng lụi.
Một số bệnh trên lúa do Virus gây ra mà rầy nâu
là môi giới truyền bệnh. Có 2 dạng phổ biến là Lùn
xoắn lá (Rice Ragged Stunt Virus) và một bệnh khác
là Lùn lúa cỏ (Rice Grassy Stunt). Hai bệnh do rầy
nâu truyền, có triệu chứng rất đặc trưng là cây lúa
cũng bị lùn hẳn. Lùn, đẻ ít chồi và đặc biệt là lá bị
xoắn lại, bông ngắn hoặc trổ không thoát đó là Lùn
xoắn lá, rất phổ biến, bệnh xuất hiện theo sau những
trận dịch của rầy nâu, hầu hết bà con nông dân đều
biết và gọi đúng tên. Đối với bệnh Lùn lúa cỏ thì
ngược lại, sau khi cây lúa bị nhiễm bệnh do rầy nâu
chích hút và truyền bệnh thì bụi lúa có khuynh hướng
bị lùn hẳn và đặc trưng là đẻ rất nhiều chồi như bụi
cỏ, trên đồng ruộng, bệnh Lùn lúa cỏ thường có tỷ lệ
ít hơn bệnh Lùn xoắn lá. Như vậy nếu môi giới
truyền bệnh là rầy nâu thì cho đến nay chỉ có hai
bệnh là Lùn xoắn lá và Lùn lúa cỏ mà triệu chứng đặc
trưng như đã mô tả, vẫn chưa có ghi nhận nào mới.
Triệu chứng Vàng lùn
Tuy nhiên, ở Đồng bằng sông Cửu Long
(ĐBSCL), từ năm 1989 có xuất hiện một triệu chúng
cây lúa bị vàng và lùn, tỷ lệ nầy có thể từ 5-10% hoặc
50% trên một số giống và một số ruộng, một số giống
như OMCS96, OM997-6, OM1248 được ghi nhận
nhiễm bệnh. Tuy nhiên điều đáng quan tâm ở đây là
triệu chứng trên lại có cùng đỉnh cao xuất hiện của
quần thể rầy nâu ? Như vậy có thể đây là một bệnh
mới cần có những nghiên cứu để kết luận nhằm tránh
sự lây lan bệnh trên diện rộng. Bệnh xuất hiện thông
thường với tỷ lệ rất thấp, có những năm gây hại khá
lớn
Ngày 21 tháng 1 năm 2000, Thứ Trưởng Bộ Nông
Nghiệp, Ngô Thế Dân có gửi công văn cho các Sở
Nông Nghiệp và PTNT, Viện Trường các tỉnh phía
Nam, thông báo về tình hình bệnh Vàng lùn xuất hiện
cùng với sự bùng phát của dịch rầy nâu. Đến cuối
tháng 12-1999 có 13.120 ha lúa bị nhiễm ở các tỉnh
Bến Tre, TP Hồ Chí Minh, Bạc Liêu và Long An.
Riêng TP Hồ Chí Minh có 242 ha bệnh Vàng lùn và
không trổ được. Bộ Nông nghiệp & PTNT giao
nhiệm vụ cho Cục Bảo vệ thực vật (BVTV) chủ trì
phối hợp với Viện Khoa học Nông nghiệp miền Nam
và Viện Lúa ĐBSCL tổ chức thực hiện nghiên cứu và
xác định tác nhân bệnh Vàng lùn, quy luật phát sinh
và phát triển của bệnh liên quan đến rầy nâu. Trong
năm 1999, Hội nghị Cục BVTV phía Nam gọi là
bệnh “Vàng lùn”, chưa rõ tác nhân.
Vừa qua, từ đầu vụ Hè Thu 2006 dịch bệnh lại
phát triển và lan rộng trên hầu hết các tỉnh ĐBSCL,
với mật số rầy nâu rất cao, diện tích bị nhiễm bệnh
vàng lụi riêng tại Đồng Tháp với thiệt hại dưới 30%
là 613ha, và trên 30% là 2.636ha trong đó tiêu hủy
khoảng 500ha.
Tình hình nghiên cứu và kết quả bước đầu về
xác định tác nhân
Kết quả nghiên cứu từ Bộ môn BVTV, trường Đại
học Cần Thơ gọi là “bệnh lúa cỏ dòng 2” từ các thí
nghiệm về truyền bệnh rầy nâu với cây lúa khỏe
(PGS Phạm Văn Kim).
Ở Viện Lúa ĐBSCL, trong những năm đó còn
thiếu phương tiện, nhất là máy đọc ELISA và kháng
huyết thanh của một số dòng Virus trên lúa như
Tungro (RTSV, RTBV), Lùn xoắn lá (RRSV) Lùn
lúa cỏ (RGGSV), Vàng lụi (RDV, rice dwarf virus),
cho nên chỉ tiến hành thu thập mẫu bệnh và gửi sang
Viện Nghiên cứu lúa Quốc tế IRRI, Philippines, do
Tiến sĩ Ossmat Azzam, Virologist của Bộ môn Bệnh
cây thực hiện. Từ tháng 4-1996 đến tháng 1-1997,
trong tổng số 163 mẫu, có phản ứng dương tính với 3
loại Virus RTBV, RTSV (Tungro) và Lùn xoắn lá
RRSV với tỷ lệ rất thấp 4 mẫu/140.
Tháng 1-2005, chúng tôi mời Tiến sĩ R.C.
Cabunagan và I.R. Choi, 2 Nhà Virus học của Viện
IRRI sang, kết quả phân tích cho thấy trong số 52
mẫu lúa bị bệnh, chỉ có 1 mẫu có phản ứng dương
tính với RTSV (Tungro), và 7 mẫu với bệnh Lùn lúa
cỏ (RGSV)
Tháng 3-2006, chúng tôi có mời thêm Tiến sĩ
Hong Soo Choi, chuyên về Virus, Bộ môn Bệnh cây,