Các nhân tố ảnh hưởng đến quyết định sử dụng kênh đầu tư trực tuyến phi chính thức của nhà đầu tư cá nhân

ISSN 1859 - 011X

Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng

Số 259- Tháng 12. 2023

Các nhân tố ảnh hưởng đến quyết định sử dụng các kênh

đầu tư trực tuyến phi chính thức của nhà đầu tư cá nhân

Phạm Thị Hoàng Anh1,

Ngô Thu Uyên2, Trần Châu Giang3, Vũ Ngọc Huyền4, Nguyễn Lưu Hà5

Học viện Ngân hàng1,2,3,4,5

Ngày nhận: 07/08/2023 Ngày nhận bản sửa: 21/10/2023 Ngày duyệt đăng: 27/10/2023

Tóm tắt: Bài nghiên cứu xem xét các nhân tố ảnh hưởng đến quyết định sử dụng

các kênh đầu tư trực tuyến phi chính thức của nhà đầu tư cá nhân, tập trung

vào các nhà đầu tư cá nhân trẻ tuổi là sinh viên đang học và vừa tốt nghiệp trên

địa bàn thành phố Hà Nội. Dựa trên kết quả khảo sát 302 nhà đầu tư trẻ tuổi

với thang đo Likert và mô hình ANOVA, nghiên cứu tìm ra các bằng chứng thực

nghiệm cho thấy các nhân tố như khung pháp lý, ảnh hưởng xã hội, tính dễ sử

dụng, nhận thức về rủi ro tài chính có tác động mạnh tới quyết định sử dụng các

kênh đầu tư trực tuyến phi chính thức. Nghiên cứu tìm ra một kết quả khá thú vị

đó là nhân tố nhận thức về rủi ro tài chính có ảnh hưởng cùng chiều đến quyết

định sử dụng các kênh đầu tư trực tuyến phi chính thức. Kết quả này có thể được

giải thích do các nhà đầu tư bị hấp dẫn bởi những cam kết lợi nhuận cao từ các

nhà môi giới và sàn giao dịch trong các kênh giao dịch trực tuyến phi chính thức.

Từ khoá: Đầu tư phi chính thức, Đầu tư trực tuyến, Nhà đầu tư cá nhân

Determinants of decision to use informal online investment channels of individual investors

Abstract: The study examined determinants of decision to use informal online investment channels of

individual investors, mostly are students in Hanoi city. With 302 observations from 5-Likert survey and

ANOVA model, the linear regression model shows that the factors of the legal framework, social influence,

ease of use, and perception of financial risks have a strong impact on the decision to use informal online

investment channels of investors. We also find very interesting evidence that the perceived factor of financial

risk has a positive impact on informal online investment decisions. This finding can be explained by individual

investors are attracted by commitment of high potential profit brokers and exchanges in informal online

transactions.

Keywords: Informal investment, Online investment, Individual investors

Doi: 10.59276/TCKHDT.2023.12.2579

Pham, Thi Hoang Anh1, Ngo, Thu Uyen2, Tran, Chau Giang3, Vu, Ngoc Huyen4, Nguyen, Luu Ha5

Email: anhpth@hvnh.edu.vn1, ngothuuyen2308@gmail.com2, giang.tr0212@gmail.com3,

vungochuyen07112001@gmail.com4, ngluuha@gmail.com5

Organization of all: Banking Academy of Vietnam

Các nhân tố ảnh hưởng đến quyết định sử dụng các kênh đầu tư trực tuyến

phi chính thức của nhà đầu tư cá nhân

2Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng- Số 259- Tháng 12. 2023

1. Lời mở đầu

Đầu tư là sự hy sinh các nguồn lực ở hiện

tại để tiến hành các hoạt động nào đó nhằm

thu về các kết quả nhất định trong tương

lai lớn hơn các nguồn lực đã bỏ ra để đạt

được kết quả đó (Nguyễn Bạch Nguyệt và

Từ Quang Phương, 2007). Hoạt động đầu

tư có thể diễn ra trực tiếp và trực tuyến theo

kênh chính thức và phi chính thức. Những

tiến bộ trong công nghệ thông tin đã thay

đổi cách mà nhiều công ty đang kinh doanh

ngày nay theo hướng số hóa hay trực tuyến,

đặc biệt là trong lĩnh vực tài chính- ngân

hàng. Huang và cộng sự (2005) nhận định

càng ngày các sản phẩm dịch vụ tài chính

sẽ càng phụ thuộc vào công nghệ thông tin

hơn các sản phẩm dịch vụ khác, trong đó

có các giao dịch đầu tư trên các thị trường

tài chính. Các giao dịch đầu tư tài chính

với khả năng tận dụng lợi thế của công

nghệ thông tin sẽ mang lại nhiều lợi ích

tiềm năng như tốc độ giao dịch nhanh hơn,

tính minh bạch thông tin tốt hơn và chi

phí vận hành thấp hơn nhiều so với những

người đầu tư theo hình thức truyền thống

(George, 2000). Các nền tảng tài chính và

đầu tư trực tuyến là điểm nhấn nổi bật nhất

cho các hoạt động của nền kinh tế số theo

nhận định của Lee và Shin (2018).

Dù được tiến hành theo hình thức trực tiếp

hay trực tuyến thì kênh đầu tư chính thức

nói chung đều phải được cấp phép bởi các

cơ quan có thẩm quyền và các nhà đầu tư

được luật pháp bảo hộ. Trong khi đó, đầu

tư phi chính thức có nhiều mô hình khác

nhau, nhưng đại đa số sẽ thường liên quan

đến mô hình tiếp thị đa cấp (multi-level

marketing) và mô hình tiếp thị liên kết

(affiliate marketing). Hình thức đầu tư trực

tuyến phi chính thức về cơ bản đem đến

cho các nhà đầu tư trải nghiệm thuận tiện,

tiết kiệm thời gian và giúp cho nhà đầu tư

có thể tự do kinh doanh dù ở bất cứ nơi

đâu. Tất cả mọi quyết định đều nằm trong

tay nhà đầu tư, mọi giao dịch được thực

hiện bất cứ lúc nào mà nhà đầu tư muốn

(Kurniawan và cộng sự, 2022). Đây có thể

xem là một hình thức tự chủ kinh doanh,

nhà đầu tư tự lập trong các ý định đầu tư mà

không cần một nhà môi giới nào. Bên cạnh

đó, hình thức đầu tư trực tuyến phi chính

thức mang đến lợi nhuận cao chỉ trong thời

gian ngắn, điều này hấp dẫn nhiều nhà đầu

tư trên thị trường hiện nay. Tuy nhiên, kênh

đầu tư phi chính thức thường liên quan đến

các tổ chức không có giấy cấp phép cụ thể,

minh bạch, địa chỉ công ty đội ngũ không

rõ ràng, và không có hợp đồng pháp lý đảm

bảo quyền lợi cho nhà đầu tư. Bằng việc áp

dụng những mô hình kinh doanh kiểu mới,

công nghệ mới, các kênh đầu tư trực tuyến

phi chính thức đang hấp dẫn rất nhiều nhà

đầu tư cá nhân, đặc biệt các nhà đầu tư cá

nhân trẻ tuổi còn non kém về kinh nghiệm,

thiếu kiến thức tài chính là sinh viên. Vì

vậy tham gia đầu tư trực tuyến phi chính

thức có thể đem lại cho các nhà đầu tư này

trải nghiệm thực tế nhưng có thể gây ra

rủi ro, thiệt hại lớn cho họ, từ đó dẫn đến

những ảnh hưởng bất lợi về mặt xã hội.

Bài nghiên cứu tập trung làm rõ các nhân tố

ảnh hưởng đến quyết định đầu tư trực tuyến

phi chính thức của nhà đầu tư cá nhân, với

phạm vi trên địa bàn thành phố Hà Nội, chủ

yếu là sinh viên đang học và mới ra trường.

Lý do tập trung nghiên cứu vào tầng lớp

trẻ vì đây là những cá nhân thường thiếu

hiểu biết tài chính, thiếu kinh nghiệm thực

tế nên dễ mắc vào những bẫy lừa đảo trên

các sàn đầu tư trực tuyến phi chính thức.

Nhóm nghiên cứu chủ yếu khai thác vào

các nhà đầu tư trẻ trên địa bàn thành phố

Hà Nội dựa theo sự dễ tiếp cận và thực

hiện khảo sát. Bài nghiên cứu được kết cấu

thành 5 phần: Sau lời mở đầu, nghiên cứu

thực hiện tổng quan nghiên cứu. Phần 3 mô

tả về phương pháp nghiên cứu và dữ liệu

PHẠM THỊ HOÀNG ANH - NGÔ THU UYÊN - TRẦN CHÂU GIANG - VŨ NGỌC HUYỀN - NGUYỄN LƯU HÀ

Số 259- Tháng 12. 2023- Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng

nghiên cứu. Phần thứ 4 trình bày kết quả

nghiên cứu. Trên cơ sở đó, nhóm nghiên

cứu đề xuất các khuyến nghị và kết luận

trong phần cuối của bài viết.

2. Tổng quan nghiên cứu

Sự tiến bộ của công nghệ và sự đổi mới đã

dẫn đến khả năng tiếp cận nhiều hơn với

các hoạt động kinh doanh khác nhau bao

gồm cả đầu tư các loại tài sản như chứng

khoán, ngoại hối, vàng, tiền kĩ thuật số.

Hong (2000) cho rằng giao dịch chứng

khoán trực tuyến có thể được mô tả là giao

dịch “tự làm lấy». Các nhà môi giới trên

thị trường cung cấp thông tin thị trường

nhưng họ không đưa ra lời khuyên cho

các nhà đầu tư trực tuyến khi nào nên mua

hoặc bán. Do đó hầu hết các nhà đầu tư

trực tuyến phải “tự định hướng”, “tự quyết

định” mua bán trên cơ sở thông tin đã thu

thập. Với thiết bị di động có kết nối mạnh,

các nhà đầu tư trực tuyến có thể thực hiện

các giao dịch, có thể kiểm tra hiệu suất

danh mục, thực hiện lệnh mua bán, phân

tích thông tin công ty và phân tích kỹ thuật

dễ dàng bằng cách sử dụng điện thoại của

họ (Chong và cộng sự, 2021). Nghiên cứu

của Dong (2020) cho rằng hình thức đầu tư

trực tuyến đã cách mạng hóa ngành đầu tư

và mang lại cho các nhà đầu tư cá nhân các

lợi ích lớn như tiết kiệm chi phí, thực hiện

lệnh kịp thời và lượng thông tin phong phú.

Đầu tư trực tuyến có thể được diễn ra theo

hai kênh chính thức và phi chính thức. Đầu

tư trực tuyến theo kênh chính thức được

hiểu là hình thức đầu tư được thực hiện

thông qua các ứng dụng phần mềm trực

tuyến của các công ty được cấp phép hoạt

động trên thị trường. Trong khi đó, kênh

đầu tư trực tuyến phi chính thức được hiểu

là các giao dịch được thực hiện trên phần

mềm trực tuyến của các công ty không được

cấp phép. Do các giao dịch trực tuyến thực

hiện trên không gian mạng, không cần địa

điểm cụ thể nên các nhà chức trách khó có

thể quản lý triệt để các giao dịch phi chính

thức. Thậm chí, công nghệ lại làm cho các

giao dịch trực tuyến phi chính thức ngày

càng có nguy cơ gia tăng mạnh mẽ hơn.

Có nhiều yếu tố có thể ảnh hưởng đến nhà

đầu tư khi đưa ra quyết định đầu tư, đặc

biệt là đầu tư trực tuyến phi chính thức,

trong đó nhận thức về rủi ro, và kì vọng lợi

nhuận là một trong những biến số đóng vai

trò thiết yếu trong việc ra quyết định này

(Walia & Kiran, 2009). Tuy nhiên, theo

nghiên cứu của Yang & Qiu (2005), lợi

nhuận kỳ vọng của nhà đầu tư cũng được

điều chỉnh bởi chính nhận thức về rủi ro

cũng như sự hiểu biết về sự đánh đổi lợi

nhuận- rủi ro của chính nhà đầu tư. Elmiger

và Kim (2003) chỉ ra rằng rủi ro là sự đánh

đổi mà mọi nhà đầu tư phải thực hiện giữa

phần thưởng cao hơn có khả năng đi kèm

rủi ro cao hơn.

Trisna (2019) cho rằng sở thích đầu tư (dù

là trực tiếp hay trực tuyến) của nhà đầu tư

ảnh hưởng bởi một số nhân tố chẳng hạn

như hiểu biết tài chính, giới tính và thu

nhập của nhà đầu tư. Nhưng nếu xét riêng

kênh trực tuyến, thì Afif và cộng sự (2018)

đã tìm ra bằng chứng cho thấy mức độ tin

cậy của nhà đầu tư trong một hệ thống

giao dịch chứng khoán trực tuyến, tính dễ

sử dụng của phần mềm có thể ảnh hưởng

đến người cùng sử dụng một hệ thống. Kết

quả nghiên cứu cho thấy, ở Indonesia, mức

độ tin tưởng vào hệ thống của khách hàng

càng cao thì càng giúp tăng số lượng người

sử dụng hệ thống đầu tư chứng khoán trực

tuyến này. Chong và cộng sự (2021) đã

tìm ra bằng chứng thực nghiệm cho thấy

các yếu tố quyết định thái độ tích cực của

các nhà đầu tư đối với giao dịch cổ phiếu

trên thiết bị di động đó là tính hữu ích, tính

dễ sử dụng, lợi ích, rủi ro và sự tin tưởng.

Một hệ thống giao dịch tiết kiệm chi phí và

Các nhân tố ảnh hưởng đến quyết định sử dụng các kênh đầu tư trực tuyến

phi chính thức của nhà đầu tư cá nhân

4Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng- Số 259- Tháng 12. 2023

tiết kiệm thời gian có thể hình thành một

thái độ tích cực, thu hút nhiều nhà đầu tư

sử dụng hệ thống hơn trong tương lai. Các

yếu tố khác như mức độ hữu ích và cảm

nhận dễ sử dụng cũng được chứng minh có

ảnh hưởng tích cực đối với giao dịch chứng

khoán di động.

Kiiskinen (2016) đã chỉ ra rằng giao dịch

đầu tư trực tuyến phi chính thức dựa trên

mô hình toán nhị phân có thể mang lại lợi

nhuận, nhưng đó là một phương pháp đầu

tư cực kỳ rủi ro. So với các cách đầu tư

truyền thống, giao dịch trực tuyến phi chính

thức thường được coi là việc đánh bạc hơn

là một giao dịch đầu tư thông thường. Tuy

nhiên, trên thực tế, bất chấp những rủi ro

liên quan, các nhà đầu tư vẫn chọn giao dịch

trực tuyến phi chính thức như là công cụ

đầu tư hấp dẫn vì lợi nhuận đem lại thường

tương đối cao. Nói cách khác, họ là những

người sẵn sàng chấp nhận rủi ro trong các

giao dịch trực tuyến phi chính thức. Nghiên

cứu của Abdillah và cộng sự (2019) dựa

trên kết quả từ bảng trả lời online của 98

nhà đầu tư tiền kỹ thuật số đã tìm ra bằng

chứng thực nghiệm cho thấy, những nhà

đầu tư ngại rủi ro sẽ không thích đầu tư vào

các sàn giao dịch trực tuyến chưa được cấp

phép như lĩnh vực tiền kỹ thuật số.

Novianggie và Asandimitra (2019) dựa

trên kết quả khảo sát từ 212 nhà đầu tư đã

cho thấy nếu nhận thức về rủi ro của nhà

đầu tư và quyết định thực hiện đầu tư có

mỗi quan hệ thuận chiều bởi lẽ các nhà đầu

tư đã dự tính những rủi ro có thể xảy ra

trong tương lai nên có thể tương đối chắc

chắn về khoản lợi nhuận dự tính thu được.

Cùng có kết quả tương tự, nghiên cứu của

Rosdiana (2020) cho rằng việc ra quyết

định đầu tư của những nhà đầu tư thuộc thế

hệ Z tại khoa Kinh tế và Kinh doanh- Đại

học Mercu Buana, có xu hướng thận trọng

trong việc đối phó với rủi ro và có thái độ

tránh rủi ro. Nói cách khác, các nhà đầu tư

trong mẫu nghiên cứu này chỉ sẵn sàng đầu

tư nếu lợi nhuận kỳ vọng lớn hơn rủi ro.

Các nhà đầu tư này có xu hướng lựa chọn

đầu tư vào các cổ phiếu có giá trị, vì vậy có

thể thấy rằng các nhà đầu tư rất cẩn thận

khi đưa ra quyết định đầu tư và cân nhắc kĩ

hơn khi đưa ra quyết định. Onsase (2019)

dựa trên 76 mẫu nhà đầu tư là sinh viên đã

tốt nghiệp tại Đại học Nairobi đã đưa đến

nhận định rằng khoản đầu tư đem lại lợi

nhuận cao thì đi kèm là nguy cơ rủi ro cũng

cao. Ngoài ra nghiên cứu này cũng cho

thấy một kết luận khả thi vì đó là dường

như các nhà đầu tư trong mẫu nghiên cứu

lỗ nhiều hơn lãi khi đầu tư trực tuyến trên

thị trường chứng khoán.

Như vậy, khác với các nghiên cứu trước đây,

nghiên cứu này có những điểm mới như sau:

Thứ nhất, các nghiên cứu trước đây hầu như

rất ít nghiên cứu tập trung quyết định sử

dụng kênh đầu tư trực tuyến phi chính thức.

Thứ hai, các nghiên cứu trước đây thường

khảo sát các nhà đầu tư cá nhân chung mà

không tập trung vào các đối tượng các nhà

đầu tư trẻ tuổi, đặc biệt là các nhà đầu tư còn

đang là sinh viên, học sinh.

3. Phương pháp nghiên cứu

3.1. Xây dựng mô hình và giả thuyết

nghiên cứu

Căn cứ vào mô hình nghiên cứu của Afif

và cộng sự (2018), mô hình được nhóm

nghiên cứu đề xuất bao gồm các biến độc

lập dựa trên các giả thuyết như sau:

Biến “Hiểu biết tài chính”: Hiểu biết tài

chính gồm hai thành tố cơ bản, đó là kiến

thức và thái độ hoặc hành vi. Kiến thức tài

chính là một khía cạnh tổng thể từ sự hiểu

biết tài chính, nhưng nó không thể mô tả

toàn bộ mức độ hiểu biết tài chính của một

người. Sự hiểu biết tài chính có một khía

cạnh ứng dụng bổ sung ngụ ý rằng một

PHẠM THỊ HOÀNG ANH - NGÔ THU UYÊN - TRẦN CHÂU GIANG - VŨ NGỌC HUYỀN - NGUYỄN LƯU HÀ

Số 259- Tháng 12. 2023- Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng

người phải có khả năng và sự tự tin để áp

dụng kiến thức tài chính của mình để đưa

ra quyết định (Huston, 2010). Matsuka và

Christiansen (2008) cho rằng những kiến

thức về đầu tư phi chính thức, kênh và phần

mềm đầu tư phi chính thức sẽ phản ánh

hiểu biết tài chính của nhà đầu tư và ảnh

hưởng đến khẩu vị rủi ro của họ. Tương tự,

Reilly và Brown (2011) cho thấy trình độ

học vấn có ảnh hưởng đến việc lựa chọn

kênh đầu tư. Cụ thể, nhà đầu tư có trình

độ học vấn cao có thể tương đương với

mức hiểu biết tài chính được chứng minh

là sẽ thận trọng lựa chọn kênh đầu tư và

khả năng phân tích, tính toán các rủi ro liên

quan. Nghiên cứu của Fujiki (2020) tìm ra

bằng chứng cho thấy giáo dục tài chính có

ảnh hưởng tích cực đến việc lựa chọn kênh

đầu tư trực tuyến phi chính thức tại Nhật

Bản. Tuy nhiên, tác giả cũng chỉ ra những

tác động tiêu cực sâu rộng xuất phát hiểu

biết nhờ giáo dục tài chính và thông qua

kiểm soát của một số bộ tiêu chuẩn về hiểu

biết tài chính. Người có kiến thức về tài

chính tốt hoặc hiểu biết tốt sẽ gia tăng năng

lực để thực hiện những kế hoạch tài chính

tốt hơn. Người đó có thể quyết định và sử

dụng các sản phẩm và dịch vụ tài chính phù

hợp với nhu cầu và sẽ tránh được các hoạt

động gian lận đầu tư. Một số kết quả nghiên

cứu cho thấy hiểu biết tài chính ảnh hưởng

đến sự tham gia của cộng đồng khi đầu tư

vào thị trường chứng khoán (Almenberg và

cộng sự, 2015; Rooij và cộng sự, 2011).

H1: Hiểu biết tài chính có tác động cùng

chiều đến quyết định sử dụng các kênh đầu

tư trực tuyến phi chính thức của nhà đầu tư

cá nhân.

Biến “Nhận thức về rủi ro tài chính”: Nhận

thức rủi ro đã được định nghĩa là tổn thất

(Featherman và cộng sự, 2003) và áp dụng

để lý giải cho hành vi chấp nhận của một

cá nhân và đóng vai trò trọng yếu trong đo

lường ảnh hưởng đến một cá nhân khi tiếp

nhận một công nghệ mới (Yang, 2009).

Forsythe và cộng sự (2003) tìm ra bằng

chứng cho thấy người dùng lo ngại về gian

lận và trộm cắp trong các giao dịch trên

các nền tảng trực tuyến. Một số nghiên cứu

khác về nhận thức rủi ro cho thấy: rủi ro

của dịch vụ di động tương đối cao hơn so

với thiết bị cố định (Corradi và cộng sự,

2001), nhận thức rủi ro và thái độ người

dùng có tác động ngược chiều (Wessels và

Drennan, 2010) nhận thức rủi ro và ý định

giao dịch cũng có tác động ngược chiều

(Forsythe và cộng sự, 2003). Theo Trang

và Tho (2017), nhận thức rủi ro có tác động

trực tiếp cùng chiều với kết quả đầu tư và ý

định tham gia đầu tư.

H2: Nhận thức về rủi ro tài chính có tác

động ngược chiều đến quyết định sử dụng

các kênh đầu tư trực tuyến phi chính thức

của nhà đầu tư cá nhân.

Biến “Lợi nhuận kỳ vọng”: Lợi nhuận có

ảnh hưởng đến nhà đầu tư trên thị trường

chứng khoán (Tandio và Widanaputra,

2016; Khoirunnisa, 2017) Từ đó nhóm

nghiên cứu đưa ra giả thuyết:

H3: Lợi nhuận kỳ vọng có tương quan cùng

chiều với quyết định sử dụng các kênh đầu

tư trực tuyến phi chính thức của nhà đầu tư

cá nhân.

Biến “Khung pháp lý”: Bebbington (1999)

cho rằng khi khung pháp lý, các thể chế

chưa hoàn thiện sẽ dẫn tới sự gia tăng của

các kênh đầu tư phi chính thức như các giải

pháp thay thế, từ đó nâng cao khả năng tiếp

cận tới những nguồn lực, các cơ hội trên

các thị trường khác nhau đối với nhà đầu

tư. Khi có sự thiếu hụt về khung pháp lý

cũng như các thể chế, quy định chưa được

ban hành để giải quyết những tranh chấp

trong giao dịch, khả năng tiếp cận nguồn

tài nguyên từ những kênh đầu tư phi chính

thức sẽ không thể thực thi một cách công

khai, minh bạch và rõ ràng. Quan điểm trên

được củng cố bởi nghiên cứu của North

Các nhân tố ảnh hưởng đến quyết định sử dụng các kênh đầu tư trực tuyến phi chính thức của nhà đầu tư cá nhân

Chủ đề:

Tài liệu liên quan

Tài liêu mới

AI tóm tắt

Giới thiệu tài liệu

Đối tượng sử dụng

Từ khoá chính

Nội dung tóm tắt

Hỗ trợ

Phương thức thanh toán

Theo dõi chúng tôi