ể ụ ủ ậ ề ễ ề ẩ ầ ả Đ bài: C m nh n v tác ph m Tinh th n th d c c a Nguy n Công Hoan
Bài làm
ứ ễ ộ ế ế ứ ồ ủ Nguy n Công Hoan là m t cây bút có s c vi t h t s c d i dào. Quá trình sáng tác c a ông
ả ữ ế ạ tr i dài t ừ ướ tr c năm 1930 đ n nh ng năm 60, 70 sau Cách m ng tháng Tám 1945, đ l ể ạ i
ồ ộ ồ ộ ự ệ ể ế ệ ắ ọ ụ m t s nghi p văn h c đ s g m hàng ch c ti u thuy t và hàng trăm truy n ng n. Tuy
ế ễ ườ ườ ắ ấ ữ ế ệ nhiên nói đ n Nguy n Công Hoan, ng i ta th ắ ng nghĩ đ n nh ng truy n ng n r t ng n
ủ ấ ạ ượ và r t vui c a ông vi ế ướ t tr c Cách m ng tháng Tám 1945. Ông đ ộ c coi là m t cây bút
ự ớ ệ ở ấ ế ượ ủ ộ hi n th c l n cũng là đ y. Đóng góp đ c đáo, không gì thay th đ ố ớ c c a ông đ i v i
ử ọ ệ ệ ạ ở ấ ị l ch s văn h c Vi t Nam hi n đ i cũng là đ y.
ủ ệ ề ắ ườ ế ề ề ể ệ Truy n ng n c a Nguy n Công Hoan th ng vi t v hai đ tài, có th phân bi ộ t m t
ữ ề ề ế ệ ộ Ở ề ề cách khái quát là đ tài xã h i, đ tài v luy n ái nam n và quan h gia đình. đ tài th ứ
ự ự ự ệ ế ấ ấ ộ Ở ề nh t, ông th c s là m t cây bút hi n th c có tính chi n đ u cao. ứ đ tài th hai, ông
ượ ể ặ ệ ủ ề ả ặ ộ ộ b c l ề nhi u nh c đi m, đ c bi t là t ư ưở t ế ng b o th phong ki n khá n ng n . Ng ườ i
ự ớ ủ ế ệ ệ ệ ắ ọ ta g i ông là nhà văn hi n th c l n vì, dù là truy n ng n hay truy n dài, ông ch y u vi ế t
ứ ấ ề ề v đ tài th nh t.
ể ụ ứ ầ ờ ượ ế ế ạ ộ Tinh th n th d c ra đ i năm 1938, t c là đ c vi ấ t trong giai đo n sáng tác ti n b nh t
ể ụ ễ ể ằ ả ầ ể ụ ủ c a Nguy n Công Hoan. Tinh th n th d c nh m đ kích vào chính sách th thao th d c
ể ố ủ ự ợ ị ườ ệ ị b p b m c a th c dân Pháp. Đ th ng tr nhân dân ta, chúng th ng dùng các bi n pháp:
ạ ừ ạ ướ ủ ừ ủ ẽ ố ị đàn áp, kh ng b , chia r và m dân, v a đe do v a ru ng và đánh l c h ầ ng tinh th n
ố ượ ủ ấ ọ ộ ấ đ u tranh c a nhân dân. Đ i t ọ ầ ng quan tr ng nh t chúng c n tác đ ng là thanh niên, h c
ườ ạ ả ạ ớ sinh, l p ng ấ ố ớ i nh y c m nh t đ i v i cách m ng.
ể ụ ủ ể ả ự ọ ớ ể V i thanh niên, h c sinh, chính sách th thao th d c c a th c dân có th gi i quy t d ế ượ c
ầ ộ ị ẽ ả ẫ ộ cùng m t lúc hai yêu c u: m dân và chia r dân t c. Không ph i ng u nhiên mà chính
ự ề ệ ẳ ộ quy n th c dân giao h n vi c này cho m t viên quan năm Pháp tên là Đuycuaroa
ấ ấ ố ớ ấ ố ẹ ụ ể ẫ (Ducouroy) ph trách. Th thao r t h p d n đ i v i thanh niên, ý nghĩa r t t t đ p, có th ể
ế ẽ ố ổ ẻ ủ ừ ạ ọ ờ ỏ bi n nó thành l s ng c a tu i tr và t đó, lái h tách r i kh i phong trào cách m ng. Có
ể ư ẻ ể ư ệ ẻ ẻ ẹ ệ ệ ố th đ a ra quan ni m kho đ kho , kho và đ p, gi ng nh quan ni m "ngh thu t v ậ ị
ệ ể ậ ấ ơ ộ ấ ầ ợ ậ ngh thu t" v y. Th thao t t có thi đ u (bóng đá, bóng bàn, qu n v t, b i l i, đua xe
ự ề ọ ổ ứ ữ ấ ắ ạ đ p, quy n Anh,...). B n th c dân luôn t ch c thi đ u gi a ba kì: B c Kì, Trung Kì, Nam
ừ ể ộ ị ươ ẽ ữ ủ ể Kì. T đó có th kích đ ng tâm lí đ a ph ng ch nghĩa đ gây chia r gi a Trung, Nam,
B c.ắ
ể ụ ủ ấ ị ự ể ệ ả ả Chính sách th thao th d c c a th c dân không ph i không có hi u qu nh t đ nh theo
ầ ừ ị ủ ờ ở ộ ể ố ở yêu c u l a b p c a chúng. Đã có m t th i các thành ph , th thao tr thành phong trào
ứ ố ộ ổ ở ưở ủ ẩ ộ sôi n i, tr thành m t th m t, m t lí t ữ ng th m mĩ c a nam n thanh niên. Không ít
ơ ể ẹ ị ỡ ữ ụ ữ ữ ắ ờ chàng trai, cô gái th ph ng nh ng c th đ p, nh ng b p th t n nang, nh ng thân hình
ượ ả ươ ư ủ ệ ề trapèze... Đi u này có đ c ph n ánh trong văn ch ả ố ng, nh truy n Tr ng múi c a Kh i
ấ ẹ ủ ộ ể ư ư ể ẳ ạ ộ H ng ch ng h n (cô Hi n m t ti u th đài các say mê thân hình r t đ p c a m t anh
ọ dân chài tên là V i),...
ủ ộ ướ ượ ứ ổ Đã là m t chính sách c a nhà n c, đ ấ c các quan Tây ra s c hô hào c vũ, thì các c p
ề ả ọ ạ ệ ố ỉ ượ chính quy n ph i hăng hái thi hành. B n quan l i các t nh, các huy n, mu n đ c khen
ưở ượ ứ ấ ế ả ỏ ố ắ ệ ổ ứ th ng, đ c thăng quan ti n ch c t t ph i t ra s t s ng trong vi c t ể ch c th thao th ể
ươ ự ự ề ế ệ ệ ấ ấ ụ ở ị d c đ a ph ng mình. S th c hi n chính sách này v đ n c p huy n, c p xã thì tính
ấ ị ộ ễ ứ ế ặ ở ệ ụ ợ ch t b p b m càng l li u, đ n m c tr thành đ c bi t khôi hài. Vì m c đích "t ố ẹ t đ p"
ở ố ớ ủ ế ễ ạ ủ c a nó tr thành tai ho kh ng khi p đ i v i dân nghèo. Nguy n Công Hoan đã "tóm"
ượ ợ ấ ở ị ấ ở ạ ắ ợ ỗ ướ đ c tính b p b m y khâu tr ng tr n nh t, ụ ằ d ng c c c n thô l và hài h c nh t đ ấ ể
ủ ẩ ự d ng nên tác ph m c a mình.
ấ ở ườ ễ ề ạ ệ ắ ố Nguy n Công Hoan r t s tr ng v lo i truy n ng n trào phúng. Mu n gây c ườ ướ c i tr
ế ấ ệ ẩ ả ẫ ố ế h t ph i phát hi n ra mâu thu n trào phúng và k t c u tác ph m xoay quanh tình hu ng
ấ ư ầ ấ ẫ ẫ ể ụ y. Mâu thu n trào phúng trong Tinh th n th d c là gì? Nh trên đã nói, y là mâu thu n
ấ ố ẹ ữ ụ ứ ủ ề ẻ ề ườ ớ gi a m c đích b ngoài r t t t đ p (vì s c kho và ni m vui c a con ng ự i) v i th c
ấ ị ứ ủ ế ậ ạ ợ ố ch t b p b m (là tai ho , là điêu đ ng, đói khát, th m chí là m, là ch t) c a chính sách
ự ể ể ụ ủ th thao th d c c a th c dân.
ể ườ ả ự ệ ẫ ả ạ Đ gây c i, tác gi ủ ph i phóng đ i mâu thu n đó lên. Tài ngh và s tinh quái c a
ủ ế ở ể ệ ễ ụ ễ ọ Nguy n Công Hoan th hi n ch y u đây. Nguy n Công Hoan và Vũ Tr ng Ph ng là
ặ ờ ọ ở ự ủ hai tài năng trào phúng cùng th i. H cùng g p nhau s khai thác th pháp phóng đ i đ ạ ể
ườ ế ở ườ ư ủ ả ố ỏ ạ gây c i. Nh ng n u s tr ng c a tác gi ữ S đ là sáng t o nh ng tính cách trào phúng
ở ườ ủ ạ ở ậ ấ ầ ộ đ c đáo thì s tr ễ ng c a Nguy n Công Hoan l ủ ế i ch y u là khâu tr n thu t r t có
ụ ọ ọ ườ ữ ữ ớ ố duyên. Đ c Vũ Tr ng Ph ng, ng ộ ặ i ta nh nh ng b m t, nh ng cá tính l lăng, kì quái;
ễ ọ ườ ệ ấ ữ ớ ồ ườ còn đ c Nguy n Công Hoan, ng i ta nh nh ng câu chuy n r t bu n c ầ i. Tinh th n
ể ệ ấ ể ụ ủ th d c th hi n r t rõ tài năng này c a tác gi ả .
ơ ở ệ ệ ế ể ạ ơ ộ ộ ế Truy n có nguy c tr thành đ n đi u và nhàm chán n u k theo m t m ch, m t tuy n,
ọ Ở ộ ể ụ ầ ả ậ ể ạ ộ m t gi ng. Tinh th n th d c, tác gi ự đã sáng t o ra m t cách thu t k riêng: d ng
ề ả ậ ấ ả ề ệ ọ nhi u c nh khác nhau, nhân v t khác nhau, l ờ ẽ i l , gi ng đi u khác nhau. T t c đ u th ể
ể ệ ủ ề ủ ệ ề ẫ ố ẩ ấ hi n mâu thu n trào phúng chung th ng nh t, đ u th hi n ch đ chung c a tác ph m,
ỗ ả ư ể ả ổ ọ ỗ ạ ộ ạ nh ng luôn luôn chuy n c nh, đ i gi ng. M i màn, m i c nh l ớ i có m t d ng riêng, v i
ỗ ả ữ ẫ ậ ậ nh ng nhân v t riêng và qua m i c nh, mâu thu n trào phúng l ạ ượ i đ ộ c tô đ m thêm m t
ế ạ ườ ộ ả ơ ậ b c, t o cho ti ng c i ngày m t h hê, khoái chí h n.
ế ắ ạ ả ớ ợ ỏ ị V i anh M ch (c nh 1): xem đá bóng có nghĩa là v con ch t đói (" C n c con l y ông
ớ ạ ả ắ ổ ị (ông lí) trăm nghìn m l y, ông mà b t con đi thì ông ngh ghét con, c nhà con kh ". Ông
ờ ả ế ế ỗ ợ ị ngh là "ch con nh v quanh năm. N u không, v con con ch t đói".
ẽ ố ả ồ ố ớ ồ ặ V i bác Phô gái, ch ng đang m (c nh 2): xem đá bóng có nghĩa là ch ng s m n ng
ể ế ư ầ ắ ậ ầ ơ h n, th m chí có th ch t (" Th a th y (th y lí NĐM), giá nhà con khoe kho n, thì nhà
ả ạ ắ ả ả ợ ồ con ch dám kêu [...], s nhà con đi n ng thì c m, r i ph i l i thì oan gia").
ụ ệ ậ ớ ượ ả V i bà c phó Bính, có con b n vi c không đi đ c (c nh 3): xem đá bóng có nghĩa là
ả ườ ả ố ộ ứ ậ ấ ề ph i m t ti n thuê ng i đi thay và ph i h i l ông lí (" Thì lòng thành, ông lí c nh n đi
ế ằ ơ ượ cho cháu [...] Cháu đã thuê th ng Sang đi thay cho cháu cũng th . Ông ng đi là đ c").
ờ ờ ế ứ ả ả ọ T m sáng ngày ph i đi xem đá bóng (c nh 4): không khí làng Ngũ V ng h t s c căng
ữ ộ ủ ủ ế ế ạ ả ầ ầ ố th ng, d d i, đ y tinh th n kh ng b . Ti ng kêu khóc, van l y, ti ng quát tháo c a ông
ủ ế ế ầ ườ ầ ậ ắ ố lí và tu n phu, ti ng chó s a, ti ng chím ng ạ i r m r p, đu c ch y kh p làng. Đúng là
ộ ộ ườ ế ệ ế ụ m t cu c lùng s c, "vây ráp" ng i đi xem đá bóng ráo ri ấ ố t quá chuy n đ c thu hay b t
ờ ư ắ ườ ắ ượ ằ ẹ ằ ớ ở ạ lính b t phu th i x a,... Ng i ta lùng b t đ c "th ng Cò n m p v i con ố c nh đ ng
ầ ơ ủ ề ằ ắ ắ ố ạ ơ r m, ph lên mình đ y r m". Trong khi b l y van thì th ng con "nh m nghi n m t, ôm
ặ ấ ố ượ ữ ợ ch t l y b . Nó s quá, không khóc đ c n a",...
ả ẫ Ông lí đích thân áp gi ả i dân làng đi xem đá bóng (c nh 5): Mâu thu n trào phúng đ ượ ẩ c đ y
ứ ữ ộ ả ả ị ả ệ căng lên m t m c n a khi nhà văn mô t c nh dân què b gi i lên huy n đi xem đá bóng
ư ả ộ ọ ộ ụ ử ệ ộ h t nh gi i m t đoàn tù tr ng t i đi th án chung thân hay t hình. Ông lí ra l nh: "Chín
ươ ư ằ ở ế ạ ề ướ ầ ả m i t th ng đây, x p hàng năm l i, đi cho đ u b c. Tu n chúng bay ph i kèm
ẹ ố ứ ề ả ố chung quanh giúp tao. Đ a nào tr n v thì ông b o [...] M b chúng nó, cho đi xem đá
ứ ế ả ố ư ố ế ặ bóng ch ai gi t ch t mà ph i tr n nh tr n gi c !".
ậ ủ ệ ạ ẫ ầ ọ Quá trình tr n thu t c a thiên truy n là quá trình phóng đ i mâu thu n trào phúng. M i
ườ ề ế ư ế ư ệ ẫ ấ ọ ọ ế ấ ự ễ ng i đ u bi t nh th . Nh ng đ c truy n v n th y m i chi ti t di n ra r t t nhiên.
ế ủ ự ứ ệ ả ấ Phân tích các chi ti ộ t c a truy n, th y chúng nói chung ph i th c hiên hai ch c năng: m t
ể ậ ườ ạ ả ậ ẫ là tô đ m thêm mâu thu n trào phúng đ gây c i, hai là t o c m giác chân th t.
ẳ ạ ờ ủ ờ ủ ườ Ch ng h n, l i van xin c a bác Phô gái thì đúng là l i van xin c a ng i dân đen tr ướ ẻ c k
ề ế ề ầ ầ ạ ầ có quy n th : "L y th y, quy n phép trong tay th y, th y tha cho...". Và đúng là ý nghĩ
ườ ườ ọ ả ậ ườ ổ ủ c a ng i đàn bà nhà quê làm ng i đ c ph i b t c ợ ể ỉ i: "... hay con ngh bu i ch đ đi
ượ ạ ờ ẽ ủ ờ ẽ ộ ẻ thay nhà con có đ c không ?". Còn l c a ông lí thì đúng là l i l ứ m t k tuy đ ng i l
ố ớ ấ ư ế ậ ầ ộ ớ ầ đ u m t làng, nh ng đ i v i c p trên thì cũng là thân ph n "đ u chày đít th t": "Ch t đói
ế ế ư ứ ứ ấ ắ hay ch t no, tao đây không bi t, nh ng gi y quan đã s c, tao c phép tao làm. Đ a nào
ể ệ ặ ắ ươ không tuân, đ quan g t, tao trình thì rũ tù"; "M c k chúng bay, tao th ng chúng bay,
ư ươ nh ng ai th ng tao...".
ặ ả ố ộ ố ộ ả ụ ể ả Ho c c nh h i l thì đúng là c nh h i l ậ : Bà c phó Bính ph i nói khéo đ ông lí nh n
ứ ậ ư ấ ị cho: "Thì lòng thành, ông lí c nh n đi cho cháu...", "Thì cũng nh ông làm phúc y mà l ".
ấ ắ ậ ễ ủ ẻ ả ậ ổ ộ ề Còn ng lí thì làm ra v ph i nh n li n m t cách b t đ c đĩ: "Tôi nh n l c a con bà mà
ứ ặ ữ ệ ệ ệ ả ắ ả ơ ườ ồ t i lo l m. Vi c quan nào ph i vi c ch i", "Làm vi c mà c g p ph i nh ng ng i nh ư
ế ấ ế con bà, thì tôi đ n ch t m t", v.v.
ế ứ ứ ữ ế ể ả ấ ữ Có nh ng chi ti ử ậ t, n u đ ý th y chúng còn ph i nh n thêm ch c năng th ba n a: ch i
ủ ự ằ ố ễ ạ ơ ỏ x chính sách vô lí c a th c dân b ng l ể ể i di n đ t bâng qu mà bóng gió, có th hi u
ư ờ ủ ẳ ạ ỗ thành hai nghĩa. Đây là ch tinh quái c a nhà trào phúng. Ch ng h n nh l ử ổ i ch i đ ng
ư ế ớ ố Ố ế ệ ế ấ ầ ả ủ c a ông lí: " m g n ch t cũng ph i đi. L nh quan nh th . Ai cũng l y c m y u mà
ườ ễ ứ ứ ặ ế không đi, thì ng i ta đá bóng cho chó xem à?", "H đ a nào láo, c đánh s c ti t chúng
ộ ạ ẹ ố ệ ế ế ị ườ nó ra, t i v ông ch u. M b chúng nó! Vi c quan th này có ch t cha ng i ta không !",
v.v.
ữ ề ệ ậ ầ ọ ả ủ ế ố ễ V ngôn ng và gi ng đi u tr n thu t thì tác gi ch y u dùng l ạ i gi u nh i. Nghĩa là
ắ ướ ở ầ ể ế ễ ạ ọ ọ dùng gi ng b t ch c đ châm bi m.M đ u là gi u nh i gi ng văn hành chính trong t ờ
ủ ứ ệ ươ ả ẫ ọ trát c a quan huy n "s c" cho h ủ ộ ứ ng lí xã Ngũ V ng "tuân c ": "ph i thân d n đ m t
ườ ờ ư ế ượ ế ệ trăm ng i, đúng 12 gi tr a đ n xem, không đ ệ ệ c khi m di n", "Vi c này tuy là vi c
ể ụ ư ầ ượ ườ ẽ ị ữ ế ế th d c, nh ng các th y không đ c coi th ệ ng, n u không tuân l nh s b c u". Ti p đó
ạ ộ ủ ễ ễ ạ ọ ưở ố ớ ữ ườ là gi u nh i gi ng sách nhi u và n t n c a lí tr ng đ i v i nh ng ng i dân vô phúc
ạ ụ ặ ả ị ỉ ợ ủ ọ có trong danh sách ph i đi xem đá bóng; và gi ng l y l c, van xin ho c nài n , n nh b c a
ẫ ở ữ ụ ớ ị nh ng anh M ch, bác Phô gái hay bà c phó Bính v i ông lí đã d n trên,...
