CÔNG TÁC HÁN NÔM DƯỚI ÁNH SÁNG CHỦ NGHĨA MÁC

Chia sẻ: Pham Linh Dan | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:174

Thêm vào BST

Báo xấu

80
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mác không có bất cứ một chuyên luận nào trực tiếp nói tới công tác bảo tồn và nghiên cứu thư tịch cổ. Nhưng trên con đường hoạt động khoa học gắn liền với cách mạng đầy sáng tạo của mình, Mác đã để lại cho ta không ít những mẫu mực tuyệt vời về cách nhìn, cách đánh giá, cách khai thác di sản thành văn của các thế hệ đã qua.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: CÔNG TÁC HÁN NÔM DƯỚI ÁNH SÁNG CHỦ NGHĨA MÁC

CÔNG TÁC HÁN NÔM DƯ I ÁNH SÁNG CH NGHĨA MÁC
CÔNG TÁC HÁN NÔM DƯ I ÁNH SÁNG CH NGHĨA MÁC TR N NGHĨA I Mác không có b t c m t chuyên lu n nào tr c ti p nói t i công tác b o t n và nghiên c u thư t ch c . Nhưng trên con ư ng ho t ng khoa h c g n li n v i cách m ng y sáng t o c a mình, Mác ã l i cho ta không ít nh ng m u m c tuy t v i v cách nhìn, cách ánh giá, cách khai thác di s n thành văn c a các th h ã qua. 1) Hãy nói trư c h t cách nhìn c a Mác i v i kho tàng văn hóa nhân lo i. Quá kh , theo Mác, là m t kho lưu tr h t s c phong phú nh ng kinh nghi m kỳ quý v c hai phương di n th t b i cũng như thành công c a con ngư i i v i b n thân, i v i xã h i, i v i thiên nhiên… Quá kh không ng ng cung c p cho ta nh ng tư li u và ch c n thi t thao kh o, suy tư, t ó n y ra nh ng bài h c b ích. V i m này, Ăng - ghen có nh n xét như sau: “Mác không nh ng c bi t ham thích nghiên c u quá kh l ch s nư c Pháp mà còn theo dõi l ch s ương th i
c a nó trong t t c nh ng chi ti t, thu th p l y nh ng tài li u v sau c n ph i dùng n”(1). Chính vì v y mà Mác ã qua tâm t i các n n văn hóa c ngay khi còn ng i trên gh nhà trư ng; lu n văn ti n sĩ S khác nhau gi a tri t hcca êmôcrit ( émocrite) và tri t h c t nhiên c a Epiquya (Epicure) có th coi như m t th nghi m sơ kh i trên ư ng nghiên c u quá kh . Các tác ph m khoa h c v sau c a Mác, trong ó có b n Tuyên ngôn c a ng c ng s n n i ti ng và b Tư b n y trí tu , là b ng ch ng v m t quá trình lao ng c n cù, căng th ng chưng c t và ti p thu toàn b tinh hoa c a tri th c loài ngư i k n th i Mác, và nâng nó lên m t t m cao hơn. Th t úng như Lênin nh n nh: “T t c nh ng cái ã ư c tư tư ng loài ngư i sáng t o ra, Mác u s a ch a nó l i và ã phê phán nó; và Mác ã rút ra ư c k t lu n mà nh ng k b giam hãm trong khuôn kh tư s n hay nh ng thành ki n tư s n không th nào rút ra ư c”(2). Ch hơn ngư i y c a Mác trong cách nhìn v giá tr và ti m năng n n văn hóa quá kh ã ư c Lênin, ngư i h c trò xu t s c nh t h i l n th ba oàn thanh niên C ng s n Nga ngày 02 tháng 10 năm 1920, Lênin nh n m nh: “Văn hóa vô s n không ph i t nhiên mà có, nó không ph i do nh ng ngư i t cho mình là nhà chuyên môn v văn hóa vô s n phát minh ra. T t c cái ó là hoàn toàn ngu ng c. Văn hóa vô s n ph i là s phát tri n lô gích c a t ng s nh ng ki n th c mà loài ngư i ã t o ra dư i ách th ng
tr c a xã h i tư b n, c a xã h i b n a ch , c a xã h i quan liêu”(3). Lê nin còn nói thêm: “Ngư i ta ch có th tr thành ngư i c ng s n sau khi ã làm giàu trí nh c a mình b ng s hi u bi t t t c nh ng kho tàng tri th c mà nhân lo i ã t o ra”(4). 2) Không nh ng coi tr ng di s n văn hóa quá kh ca nhân lo i, Mác còn c bi t quan tâm n cách phân tích, ánh giá nó th nào cho khách quan, chính xác, nh t là i v i m t s nhân v t, tác ph m, tác gi có v n . ây, m t l n n a, ta l i b t g p nh ng ch hơn ngư i c a Mác. Hãy l y trư ng h p c a Mác ánh giá Lui Bônapactơ làm m t trong s nhi u thí d . Lui Bônapactơ (Cliarles Louis Napolêon Bonapate, 1808 - 1873), như chúng ta bi t, là cháu c a Napôlêông Bônapactơ (Napolêon Bonaparte, 1769 - 1821). H i còn tr , do gi nhi u mưu mô th o n trong quân i, Lui Bônapactơ ã b tr c xu t ra nư c ngoài. Sau cách m ng tháng hai Pháp 1848, y tr v nư c và c c t ng th ng “ nh C ng hoà qu c”, dư i s b o tr c a giai c p tư s n Pháp. Năm 1852, cũng v i s giúp c a giai c p tư s n, y phát ng chính bi n, ph b chính th C ng hòa, khôi ph c chính th Quân ch , tuyên b i“ nh C ng hoà qu c” thành “ nh qu c”, và t xưng làm “Hoàng Nã Phá Luân tam th ” c a nư c Pháp. Trong th i gian c m quy n, y m t m t thi hành chính sách
àn áp i v i trong nư c và m t khác phát ng chi n tranh v i nư c ngoài, gây nhi u au kh cho nhân dân Pháp cũng như nhân dân Châu Âu. Năm 1870, y l i phát ng chi n tranh ch ng nư c Ph (Prussia), k t qu quân Pháp thua to, b n thân Lui Bônapactơ cũng b b t. Cu c i y k ch tính trên ây c a Lui Bônapactơ ã ư c nhi u cây bút ti ng tăm ương th i phác h a l i, trong ó áng chú ý nh t là tác ph m Napôlêông nh c a Vichto Huygô (Victor Hugo, 1802 - 1885) và tác ph m Cu c chính bi n c a Pru ông (Proudhon, 1809 - 1865). Theo Mác thì Vichto Huygô ch bi t x m chua cay và châm bi m không ti c l i ngư i ã gây ra cu c chính bi n. Huygô th y b n thân bi n c ó như là “m t ti ng sét gi a b u tr i quang ãng”. Ông ch th y trong ó “hành vi b o ngh ch c a m t cá nhân”. Ông không th y r ng làm như th là làm cho cá nhân ó tr thành vĩ i b ng cách gán cho h n m t s c m nh ch ng cá nhân chưa t ng th y trong l ch s , ch không ph i làm cho cá nhân ó nh nhen i. Còn Pru ông, theo Mác, thì l i c g ng trình bày cu c chính bi n như là “K t qu c a m t s phát tri n l ch s trư c ó”. Nhưng dư i ng n bút c a ông, l ch s cu c chính bi n l i bi n thành “s ca t ng nhân v t chính c a cu c chính bi n”. Như th là ông rơi vào sai l m c a các nhà s h c m nh danh là “khách quan”. Khác v i Vichto
Huygô và Pru ông, Mác v ch cho chúng ta th y “ u tranh giai c p Pháp ã t o ra như th nào nh ng i u ki n và hoàn c nh khi n cho m t nhân v t t m thư ng và l b ch l i óng vai anh hùng”(5). Cái mà Victo Huygô cũng như Pru ông ra s c tô v , dù c ý hay vô tình, là quan ni m anh hùng t o th i th . Còn Mác trái l i, b ng quan i m duy v t l ch s , ã làm rõ trong trư ng h p này, chính th i th t o “anh hùng”. Cũng m t ki u ti p c n v n như Mác - t i tư ng nghiên c u vào hoàn c nh l ch s c t h c a nó tìm hi u, phân tích, ánh giá - Ăng-ghen ã i t i nh ng k t lu n r t hay và c nhiên không gi ng v i nhi u ngư i khi nh n nh v h n ch c a Sécnesepski (Tchernychevski, 1828 - 1889), nhà dân ch cách m ng Nga. Trong ph n ph l c cho bài V tính ch t xã h i Nag, Ăng-ghen vi t: “Sécnưsépski, vì nh ng i u lu n c m sách báo nh p n i biên gi i Nga, nên chưa bao gi ư c bi t nh ng tác ph m c a Mác, vì khi b Tư b n xu t b n, thì ông ã b ày t lâu Viluixơ, vùng dân Yacutơ (…). Nh ng cái mà ch ki m duy t Nga không cho nh p n i, thì Nga, ngư i ta bi t r t ít, hay không bi t tý gì c . V y, n u ngư i ta th y ông có m t vài như c i m, m t vài quan i m h p hòi, thì ch nên l y làm l là t i làm sao ông không có nhi u hơn th n a”(6). Ngoài phương pháp l ch s , ch nghĩa Mác còn c bi t
v n d ng phương pháp phân tích giai c p khi ánh giá các hi n tư ng xã h i cũ, mà trư ng h p Ăng-ghen nh n xét v Gơtơ (Goetthe, 1749 - 1832) sau ây có th xem như là m t thí d i n hình. Gơtơ, theo Ăng-ghen, là m t con ngư i “khi thì to l n phi thư ng; khi thì bé như tr con”; “khi thì là m t b c kỳ tài kiêu hãnh, ng o ngh , khinh mi t th gi i; khi thì là m t k philitanh t n m n, t mãn, h p hòi”. Trong con ngư i Gơtơ có m t cu c u tranh liên t c gi a nhà thơ thiên tài chán ghép s cùng kh c a nh ng ngư i chung quanh mình, v i ngư i con trai chu áo c a ông ngh t nh Ph răngpho, ang t th y b t bu c ph i “ký k t ình chi n v i s cùng kh và ph i ch u cho quan s cùng kh ó”. Cu c u tranh n i tâm này r t c c ã y Gơtơ i âu? Ăng-ghen vi t: “Gơtơ là m t ngư i h c r ng bi t nhi u quá, có m t b n ch t linh l i quá, nhi u tham v ng quá, nên không th tìm l i thoát c a s kh n cùng b ng cách ch y theo lý tư ng c a Căng (Kant, 1724 - 1804) như Sinle (Schiller, 1759 - 1805) ã làm; ông sáng su t quá nên không th không th y r ng ch y tr n như v y chung quy l i ch là i cái cùng kh c a ti ti n l y cái cùng kh c a khoa trương. Tính khí ông, s c l c ông, toàn b chi u hư ng c a trí óc ông u nh s n cho ông m t cu c s ng th c t , nhưng cu c s ng th c t mà ông th y trư c m t ông l i là m t cu c s ng cùng kh . Gơtơ luôn luôn vư ng ph i tình tr ng lư ng nan y: s ng trong m t th gi i mà ông ch có khinh mi t thôi, tuy th m c d u, ông l i b ràng
bu c vào th gi i ó là cái th gi i duy nh t trong i mà ông có th phát huy ho t ng c a mình; và khi ông càng tr v gi , thì con ngư i thi sĩ phi thư ng, de guerre lasse(7) l i càng lu m sau con ngư i T tư ng ti u m n c a tri u Weimar(8). Nghĩa là cu i cùng, b n ch t giai c p c a Gơtơ ã th ng. “Gơtơ cũng như Hê-ghen (Hégel, 1770 - 1831), m i ngư i trong lĩnh v c c a mình, u là nh ng tư ng Jupite (Jupiters) trên núi Olimpơ (Olimpiens), song c hai u không bao gi hoàn toàn trút b ư c tính ch t philitanh c”(9). Cách phân tích và ánh giá trên ây c a Ăng-ghen không gi ng chút nào v i cách phân tích và ánh giá c a G - run v Gơtơ. “G -run tán t ng t t c nh ng ý ki n pilitanh c a Gơtơ, h n ta th y ó là nh ng ý ki n c a con ngư i, h n bi n Gơtơ t ngư i dân t nh Ph - răngpho và ngư i quan l i, thành “con ngư i chân chính”, còn thì h n l i b qua hay bôi nh ngay c nh ng cái gì là vĩ i, là kỳ tài Gơtơ”(10). ôi khi nh ng ánh giá khác nhau v cùng m t s ki n, m t tác ph m, m t tác gi quá kh nào y l i là do s phân tích tình hình chính tr không gi ng nhau. Xu t phát t tư tư ng duy tâm Jôre (Jaurès) ca ng i Tônxtôi (L.Tolstôi, 1828 - 1910) là m t nhà th n bí, có th giúp ta “tìm l i cái ý nghĩa c a tính gi n d , c a tình anh em, c a i s ng sâu xa và bí n”(11). Plêkhan p
(Plékhanov, 1856 - 1918)) v n dĩ không tin kh năng cách m ng c a nông dân, cho r ng Tônxtôi là ngư i thay m t giai c p quý t c phong ki n b nh ng ti n b c a ch nghĩa tư b n làm phá s n(12). Còn Lê nin, ngư i th a k và phát tri n chân chính ch nghĩa Mác, thì l i th y Cách m ng Nga 1905 - 1907 không gì khác hơn là m t cu c “Cách m ng tư s n nông dân”, và nh ng tác ph m c a Tônxtôi ã ph n ánh tâm lý mâu thu n c a ngư i nông dân Nga trong cu c cách m ng ó. Lê-nin vi t: “M i tho t nhìn, có th dư ng như là l kỳ và gán ghép n u em g n li n tên tu i c a nhà ngh sĩ vĩ i v i cu c cách mà rõ ràng ông ta ã không hi u ư c gì c và cũng rõ ràng ông ta ã xa lánh i. Dĩ nhiên n u m t v t rõ ràng không ph n ánh ư c trung th c m t hi n tư ng, thì làm th nào mà g i nó là t m gương c a hi n tư ng ó ư c. Nhưng cu c cách m ng c a chúng ta là m t hi n tư ng c c kỳ ph c t p; trong ám ông nh ng ngư i th c hi n và tr c ti p tham gia cách m ng có nhi u ph n t xã h i chính tr , h hi n nhiên không hi u ư c nh ng vi c ã x y ra và cũng r i b nh ng nhi m v l ch s th c s mà quá trình các s bi n ã ra cho h . Và n u nhà ngh sĩ c a chúng ta là vĩ i th t, thì ngư i ó ph i ph n ánh ư c trong tác ph m c a mình ít ra là vài ba khía c nh ch y u c a cu c cách m ng (…). Tônxtôi vĩ i là ch ông ã nói lên ư c nh ng tư tư ng và nh ng tâm tr ng ã ư c hình thành trong hàng tri u nông dân. Nga khi b t u cu c cách
m ng tư s n Nga. Tôixtôi c áo, vì toàn b tư tư ng c a ông nhìn chung ã di n t úng nh ng c i m c a cu c cách m ng c a chúng ta v phương di n là m t cu c cách m ng tư s n nông dân. ng v quan i m ó mà xét thì s ph n chi u nh ng i u ki n mâu thu n trong óã di n ra s ho t ng l ch s c a nông dân trong quá trình c a cu c cách m ng c a chúng ta”(13). 3) Nh n nh, ánh giá di s n là c t khai thác. Khai thác th nào cho úng, cho t t, cũng là m t v n Mác h ng quan tâm. Vi c du nh p văn h a Pháp vào nư c c, theo Mác, là m t thí d i n hình v tình tr ng th a k , khai thác không úng nơi úng lúc. Văn h c “xã h i ch nghĩa và c ng s n ch nghĩa” c a nư c Pháp, nói như Mác, “sinh ra dư i áp l c c a m t giai c p tư s n th ng tr , là bi u hi n văn chương c a s ph n kháng ch ng l i n n th ng tr y, nó ư c ưa vào nư c c gi a lúc giai c p tư s n ang b t u u tranh ch ng ch chuyên ch phong ki n. Các nhà tri t h c, các nhà tri t h c n a mùa và nh ng k tài hoa c hă m h xô vào th văn h c y, nhưng có i u h quên r ng: văn h c Pháp nh p kh u vào nư c c, nhưng nh ng iu ki n sinh ho t c a nư c Pháp l i không ng th i ưa vào nư c c. i v i nh ng i u ki n sinh ho t c, văn h c Pháp y ã m t h t ý nghĩa th c ti n tr c ti p và ch còn
mang m t tính ch t thu n tuý văn chương”(14). Th c ra thì ây là m t vi c làm có d ng ý c a gi i tri u hc c, ch không h n là m t sai l m ơn thu n v m t phương pháp. Mác bình lu n: B ng cách này, ngư i ta “rõ ràng c t xén văn h c xã h i ch nghĩa và c ng s n ch nghĩa Pháp. Và vì trong tay ngư i c, văn h c y không còn là bi u hi n c a cu c u tranh c a m t giai c p này ch ng giai c p khác n a, cho nên h l y làm c ý là ã vư t lên trên “tính phi n di n c a Pháp”, là ã b o v , không ph i nh ng nhu c u th c s , mà là “nhu c u v s th t”; không ph i nh ng l i ích c a ngư i vô s n, mà là nh ng l i ích c a con ngư i, con ngư i nói chung, “c a con ngư i không thu c m t giai c p nào, cũng không thu c m t th c t i nào, con ngư i ch có trong b u tr i mây mù c a o tư ng tri t h c”(15). ý Mác ây mu n nói các nhà tri t h c c ã tư c b ph n cách m ng c a văn h c Pháp khi du nh p nó vào c, và do v y, vi c c ti p thu văn h c Pháp ch còn m i m t tác d ng là làm tê li t ý chí cách m ng c a ngư i c mà thôi. Nói n di s n t c ã bao hàm m t phân lư ng nào y giá tr c a nó i v i hi n t i. Nhưng như v y không có nghĩa là m i di s n u có th th a k trong b t c hoàn c nh nào, cho dù y là nh ng giá tr b n v ng nh t. Cu c s ng hi n th c thư ng ra nh ng nhu c u và nhi m v m i lúc m t khác nhau, c bi t là trong các th i kỳ kh ng
ho ng cách m ng, cái cũ chưa qua, cái m i chưa n. Các giá tr truy n th ng ây có th có hai tác d ng ngư c chi u nhau: ho c nâng , thúc y xã h i i lên, ho c ngăn tr , kìm hãm bư c ti n c a nó. Mác vi t: “Con ngư i làm ra l ch s c a mình, nhưng không ph i làm theo ý mu n tuỳ ti n c a mình trong nh ng i u ki n t mình ch n l y, mà là làm theo nh ng i u ki n nh t nh tr c ti p s n có, do quá kh l i. Truy n th ng c a t t c các th h ã qua è r t n ng lên u óc nh ng ngư i ang s ng. Và ngay khi con ngư i có v như là ang ra s c t c i t o mình và c i t o s v t, ra s c sáng t o ra m t cái gì hoàn toàn m i m , thì chính trong nh ng th i kỳ kh ng ho ng cách m ng ó, h l i s hãi mà c u vi n n các vong linh th i trư c, h l i mư n tên tu i, kh u hi u, y ph c c a nh ng vong linh ó, ri i cái l t áng kính y c a ngư i xưa, và dùng nh ng l i l vay mư n ó mà hi n ra trên sân kh u m i c a l ch s ”(16). i m áng chú ý là “ngư i m i b t u h c m t ngôn ng m i, bao gi cũng d ch nó trong u óc sang ti ng m c a mình”, ch khi nào ngư i ó ã dùng ư c ngôn ng y mà không nh n th m chí còn quên h n ư c ti ng m ca mình, thì ngư i ó m i “nói ư c m t cách trôi ch y”(17). L y trư ng h p xã h i tư s n ã k th a quá kh như th nào làm m t d n ch ng. Xã h i tư s n theo Mác, “vì hoàn toàn mê m i vào vi c s n xu t c a c i và các cu c c nh tranh hoà bình nên nó ã quên m t r ng vong h n c a
th i i La Mã ã chăm sóc nó khi nó còn trong nôi(…) Cũng như (…) Cơrôvoen (Crowen) và nhân dân Anh ã mư n trong kinh C u ư c nh ng câu nói, nh ng nhi t tình và nh ng o tư ng c n thi t cho cu c cách m ng tư s n c a nó. Khi ã t ư c m c ích th c s r i, nghãi là khi ã bi n xã h i Anh thành xã h i tư s n r i, thì L c - cơ(18) ã g t b Ha-ba-cúc”(19). Nghĩa là bây gi thì xã h i tư s n mu n chóng vánh thoát kh i s ràng bu c c a truy n th ng quá kh ư c bay nh y t do… T th c t trên, Mác rút ra m t h lu n: “Trong các cu c cách m ng y, ngư i ta làm s ng l i nh ng ngư i ã m t là ca ng i cu c u tranh m i, ch không ph i là hc òi theo nh ng cu c u tranh cũ; là phóng i trong tư ng tư ng cái nhi m v ph i hoàn thành, ch không ph i tr n tránh kh i ph i gi i quy t nh ng cu c u tranh m i trong th c t ; là tìm l y cái tinh th n c a cách m ng, ch không ph i là m t l n n a tri u cái bóng ma c a nó v ”(20). N u không hi u i u này - t c th a k , khai thác là nh m ph c v cho yêu c u i t i, yêu c u phát tri n c a xã h i - thì vi c th a k khai thác ó không nh ng tr thành vô nghĩa, mà ôi khi l i còn là m t khôi hài n a: “Hê-ghen có nh n xét âu ó r ng t t c nh ng s bi n l n và nhân v t l n trong l ch s u xu t hi n có th nói là hai l n. Ông ta ã quên nói thêm r ng: ln u như m t bi k ch, l n th hai như m t trò h ” (21).
II 1) Dư i ánh sáng c a ch nghĩa Mác, ng ta ngay t h i còn ho t ng bí m t ã quan tâm nv n ti p thu v n c . Trong b n cương văn hóa năm 1943, nhi m v k th a và phát huy truy n th ng t t p c a dân t c ư c ng chí Trư ng Chinh nêu lên như m t khâu không th thi u trong chương trình xây d ng n n văn hóa Vi t Nam tương lai. T sau 1945, khi ng ta giành ư c chính quy n, ư ng hư ng trên ây m t l n n a ư c kh ng nh v i t m sâu s c m i: “Trong văn h c c nư c ta có nhi u h t ng c b che ph b i m t l p b i th i gian, mà b n ph n chúng ta ph i tìm tòi, nh n xét, lư m l t, không ư c b sót m t h t”(22). Năm 1962, nói chuy n v i H i ngh Tuyên giáo toàn mi n B c, ng chí Lê Du n cũng nh c nh cán b ph i c l ch s nư c nhà, chú ý khai thác truy n th ng, có th m i làm t t ư c công tác tư tư ng trư c m t(23). Năm 1970, trong tác ph mDư i lá c v vang c a ng vì c l p t do, vì ch nghĩa xã h i ti n lên giành nh ng th ng l i m i, và năm 1976, trong bài Toàn dân oàn k t xây d ng T qu c Vi t N m th ng ng chí Lê Du n ã trình bày nh t xã h i ch nghĩa, nh ng suy nghĩ trên ây c a mình m t cách hoàn ch nh hơn. Nói v con ngư i xã h i ch nghĩa Vi t Nam, ng chí nh n m nh: “Con ngư i xã h i ch nghĩa c a nư c ta không nh ng ph i h p th ư c nh ng thành t u m i nh t c a n n văn minh hi n i, mà còn ph i k th a và
phát tri n nh ng c tính t t p tiêu bi u cho tâm h n c a con ngư i Vi t Nam ư c hun úc su t b n ngàn năm l ch s ”(24). Nói v văn hóa Vi t Nam xã h i ch nghĩa ng chí nêu rõ: “M c ích c a chúng ta là xây d ng m t xã h i văn hóa cao. N n văn hóa trong xã h i y là m t n n văn hóa có n i dung xã h i ch nghĩa và tính ch t dân t c. Nó ph i ư c xây d ng trên cơ s ch nghĩa Mác - Lênin, tư tư ng làm ch t p th , ph i h p th có ch n l c nh ng thành qu c a văn minh nhân lo i và nh ng thành t u văn hóa khoa h c hi n i. ng th i nó ph i là s k t tinh và nâng lên m t t m cao m i nh ng gì t t p nh t trong truy n th ng b n nghìn năm c a tâm h n Vi t Nam, c a văn hóa Vi t Nam”(25). Có th l y vi c ti p thu v n c trong t m nhìn c a ng ta chưa bao gi t nh , nh t là trư c nhi m v xây d ng n n văn hóa m i và con ngư i m i Vi t Nam. S quan tâm trên ây không ch th hi n ph m vi lý lu n, mà còn ư c quán tri t trong hành ng th c t , nh t l à i v i công tác xây d ng ngành Hán nôm Vi t Nam. Ngay t cu i năm 1965, trong khi cu c chi n tranh phá ho i b ng không quân c a gi c M ang lan r ng trên mi n B c nư c ta, m t l p i h c Hán h c nh m ào t o mt i ngũ cán b Hán nôm tr tu i, chuyên m nhi m vi c khai thác, nghiên c u và gi i thi u kho tàng văn hóa Vi t Nam ã ư c t ch c t i m t a i m sơ tán cách Hà
N i 50Km v phía ông B c. L p h c ã ư c các ng chí lãnh o ng ta, c bi t là ng chí Ph m Văn ng và ng chí T H u thư ng xuyên quan tâm, khích l . Nhà s h c Pháp Sáclơ Phu cniô (Charles Fourniau) có d p n thăm l p h c, th y sinh viên ta d ng vũ khi c nh bàn, ng i nghe gi ng v tri t h c Ph t giáo, ã phát bi u: “Th i gian ng n ng i lưu l i ây ã l i trong tôi nh ng n tư ng sâu s c và h u như trái ngư c nhau: m t nư c Vi t Nam ang b n r n vì hi n t i, nhưng v n nghĩ t i tương lai và chính ây tôi l i càng th y quy t tâm chi n u và chi n th ng c a nhân dân Vi t Nam”(26). Lp i h c Hán h c k t thúc v a m i ba năm, Ban Hán Nôm l i ư c thành l p. Nh ng gì còn là phác th o v k t h a v n c nơ i n ây b t u ưc cương văn hóa, th c s thi công. Năm 1979, Ban Hán Nôm chuy n thành Vi n Nghiên c u Hán Nôm, ánh d u s quan tâm m i ca ng ta i v i vi c khai thác truy n th ng. Cũng có th nói chưa bao gi nư c ta truy n th ng l i g n li n v i hi n i, dù là trong suy nghĩ hay là trong th c ti n, như hôm nay. 2) Vi n Nghiên c u Hán Nôm ra i v i tư cách là m t trung tâm b o t n và khai thác thư t ch c ư c ghi b ng ch nôm và ch Hán… b o t n t t, công tác sưu t m c n ư c y m nh. Làm sao trong m t th i gian không lâu n a, h u h t không
ph i là t t c nh ng nguyên b n b ng ch Hán, ch Nôm còn n m r i rác trong nhân dân ho c trong các cơ quan, các Thư vi n không có ch c năng lưu gi ư c t p trung v kho Vi n Hán Nôm. Ch ng nh ng v y, Vi n Hán Nôm còn c n có bi n pháp thu h i nh ng sách v Hán Nôm c a ta ang t n l c nư c ngoài, trư c h t là Ý, Pháp, Anh, M, Nh t, Trung Qu c… Vi c b o qu n cũng ph i ti n hành th t chu áo. B t c m t sơ su t nào d n t i h u qu làm hư h ng ho c m t mát nh ng sách Hán Nôm hi n có u ph i coi là không th tha th ư c. Bên c nh nhi m v sưu t m và b o qu n, còn có nhi m v ch nh lý và khai thác. Sách v , tài li u Hán Nôm c a ta b bi n ng r t nhi u qua l ch s , do khí h u, chi n tranh tàn phá cũng có, do tinh th n khoa h c và ý th c b o v c a con ngư i chưa cao cũng có. Chuy n râu ông c m c m bà, chuy n tam sao th t b n, chuy n khó c khó hi u trong thư t ch c không còn là hi n tư ng cá bi t. Nhi m v chính ch y u là công tác bi n ng y, công tác hi u ch nh, công tác hu n h và cú u- ây có t m quan tr ng vô cùng. Không ch nh lý, giám nh t t, nh t nh không th nghiên c u, khai thác t t. Công tác văn b n h c, m t khâu mà chính Mác cũng như Lê-nin luôn luôn coi tr ng trong toàn b ho t ng khoa h c c a mình, vì v y, tr thành yêu c u b t bu c i v i m i công trình xu t
b n v Hán Nôm t nay v sau. Vi c khai thác thư t ch Hán Nôm cũng ph i i úng hư ng mà ch nghĩa Mác - Lênin và các nhà lãnh o nư c ta ã v ch ch . M c ích khai thác là góp ph n “ y m nh cu c cách m ng xã h i ch nghĩa v tư tư ng và văn hóa, ra s c xây d ng con ngư i m i xã h i ch nghĩa”(27). N i dung khai thác là “truy n th ng yêu nư c, b t khu t, kiên cư ng và mưu trí”; là “tình thương gi a nh ng ngư i lao ng”; là “ c tính c n cù, tinh th n l c quan yêu i” c a nhân dân ta (28). Phương pháp khai thác là “k th a có ch n l c, có phê phán và có sáng t o”(29). Tóm l i, k th a v n c chung quy là phát tri n, là gây ra tác d ng qua l i thư ng xuyên gi a kinh nghi m quá kh và kinh nghi m hôm nay. 3) th c hi n t t các nhi m v trên ây, chúng ta c n có mt i ngũ cán b làm công tác Hán Nôm v a m nh l i v a v ng. “M nh” ây là nói m nh v nghi p v . Ngư i làm công tác Hán Nôm trư c h t ph i tinh thông v ch Hán, ch Nôm; l i ph i có m t hi u bi t tương i v xã h i nư c ta
th i xưa, ch ít là kh i hi n i hóa quá kh khi ti p c n thư t ch c . M t khác, cũng c n n m ư c ch ng m c nào ó nh ng ư ng nét chung c a văn bi n toàn khu v c, ây ch y u là văn hi n Phương ông, bao g m Trung Qu c, Tri u Tiên, Nh t B n, Mông C , n , t y hi u sâu hơn, úng hơn n n văn hi n Vi t Nam, kh dĩ nâng cao trình nghiên c u c a ta lên t m lý lu n có ý nghĩa qu c t . “M nh” ây còn có nghĩa là t trang b cho mình m t di n ki n th c r ng v khoa h c t nhiên cũng như khoa h c xã h i. Ngày xưa “Văn - S - Tri t” b t phân, “Nho - Y - Lý - S ” thư ng xuyên k t n i, sách v Hán Nôm do v y thư ng là m t t p h p lo i trí th c, mà n u chúng ta không có m t hi u bi t nh t nh thì cũng không d mà phát hi n, nghiên c u, khai thác t t ư c. Còn “v ng” thì l i là nói v trình v n d ng ch nghĩa Mác - Lênin và ư ng l i k th a, khai thác v n c c a ng ta vào công tác th c ti n. Không có b n lĩnh v m t này, s nh n xét ánh giá các hi n tư ng quá kh d chông chênh, th m chí cái áng g t b l i ti p thu, cái áng ti p thu l i g t b . Cho nên ngư i cán b làm công tác Hán Nôm, m t lãnh v c d tách r i hi n i, l i càng c n ph i h c t p ch nghĩa Mác - Lênin và ư ng l i chính sách c a ng ta. ây là m t mb o chúng ta không nh ng sáng t o ư c, mà còn kh i l c m t phương hư ng
trong quá trình công tác. CHÚ THÍCH (1) Ngày 18 tháng Sương mù c a Lui Bônapactơ. L i t a c a F. Ăng-ghen vi t cho b n ti ng c x u t b n l n th III năm 1885; xemC.Mác, F.Ăng-ghen tuy n t p, in l n th 2, Nxb. S th t, Hà N i, 1970, tr. 290. (2) (3) Nhi m v c a oàn thanh niên. (4) Nhi m v c a oàn thanh niên. (5) Mác: Ngày 18 tháng Sương mù c a Lui Bônapactơ. L i t a c a Mác vi t cho b n ti ng c xu t b n l n th II, xem C.Mác, F-Ăng-ghen tuy n t p, in l n th hai, S d, tr. 287. (6) Xem C.Mác và Ăng-ghen v văn h c và ngh thu t, Nxb. S th t, Hà N i, 1958, tr.223. (7) ã ng y chi n u r i. (8) Ăng-ghen : Các G -run: ng v phương di n con ngư i c a Gơtơ. Xem C.Mác và Ăng-ghen v văn h c và ngh thu t, S d , tr. 198. (9) Ăng-ghen: Lútvich Phơbách và s cáo chung c a tri t c, xem C.Mác và Ăng-ghen v văn h c và h cc in ngh thu t, S d, tr. 206.